Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi

kabul edilmesi zor yan etkilerine tercih ederler. Özellikle hastalara kabul edilemez gelenler
akatizi, rijidite ve tremor gibi motor bozukluklar ve EPS’nin yanısıra bilişsel bulanıklık,
sosyal çekilme, anhedoni ve apati’dir. Aynı zamanda nadir fakat ölümcül
potansiyeli olan “nöroleptik malign sendrom” olasılığı da vardır. Bu sendrom aşırı kas rijiditesi,
yüksek ateş, koma ve hatta ölümle sonuçlanabilir.
Geleneksel antipsikotikler bu tür problemlere sahipken ne zaman uygulamaya değerdir?
Günümüzde, bazı atipik antipsikotiklerin uzun dönemli kardiyometabolik riskleri
daha henüz netleşmemiştir (bu bölümde daha sonra tartışıldı) ve yüksek maliyetleri de
dikkate alındığında bazı psikofarmakologlar kardiyometabolik riskleri (ve maliyetleri)
daha düşük olduğu için geleneksel antipsikotik tedaviye geri dönme konusu ile yeniden
ilgilenmeye başlamışlardır. Böyle bir yakşım, düşük dozlarda geleneksel antipsikotiklerle
etkili tedavi yanıtı alınan bazı hastalarda daha iyi bir seçenek olabilir ve bu şekilde negatif
hastalık semptomları ve “nörolepsis” olmadan pozitif semptomları düzeltilebilir. Eğer bir
hasta geleneksel antipsikotiklerle tardif diskinezi yaşamadan 15 yıl ilaç kullanabiliyorsa,
geleneksel bir antipsikotikle tedaviye devam ettiğinde çok az bir ilave risk taşır. İlginç olan
birşey de bazı ilk jenerasyon geleneksel antipsikotiklerin (örneğin loksapin, siyamemazin
ve sulprid gibi) özellikle düşük dozlarda atipik antipsikotiklerin farmakolojik özelliklerine
sahip olabilmeleridir (bu bölümde daha sonra tartışıldı). Bu ajanlardan bir
tanesinin uygulanmasıyla ile daha ucuza tedavi etme olanağı sağlanabilir.
Diğer tarafta, atipik antipsikotik kullandıkları için hastalarında tardif diskinezi görmeyen
psikofarmakologlar unutmamalıdır ki, bu hastaların çoğu geleneksel antipsikotik
tedavisine dönüldüğünde yüksek tardif diskinezi riskine sahip olabilir. Tardif diskinezi
gelişme riski özellikle çok az kardiyometabolik risk taşıyan belirli atipik antipsikotiklerle
kardiyometabolik risk geliştirmeden daha fazladır.
Bir hastaya verilmek üzere bir antipsikotik seçerken ve o kişi için tardif diskinezi, nörolepsis,
EPS ve kardiyometabolik riskleri değerlendirirken o hasta için negatif, bilişsel
ve affektif ve de pozitif semptomları iyileştirmeden elde edilecek klinik yararları tartmak
gerekir. Her hasta için ihtiyatlı antipsikotik seçenekler yaratmak için sadece geleneksel antipsikotikler
ile atipik antipsikotikler karşılaştırılması ile ayırımlaştıran özellikleri anlamak
değil her bir antipsikotik ilacı iyi bilmek gerekir. Bu konular bu bölüm içinde başka
yerlerde tartışılmıştır.
Bir antipsikotiği atipik yapan nedir?
“Atipik” antipsikotik nedir? Klinik açıdan, geleneksel antipsikotiklerden farklı klinik
özellikleri olan ilaç grubu olarak tanımlanmaktadır. Klinik özellikleri “düşük EPS” ve
“negatif semptomlar için iyi” ilaçlar olarak özetlenebilir. Farmakolojik açıdan atipik antipiskotikler
bir sınıf olarak en azından dört biçimde tanımlanır: “Serotonin dopamin antagonistleri”
(Şekil 10-14), “hızlı ayrılan D 2 antagonistler” (Şekil 10-39), “D 2 parsiyel
agonistler (DPA)” (Şekil 10-45) ve 5-HT 1A reseptörleri üzerinde “serotonin parsiyel agonistler
(SPA)”. Bir sonraki bölümde atipik antipsikotiklerin farmakolojik etki mekanizmalarının
tümünü tartışacağız.
Serotonerjik nörotransmisyon ve serotonin dopamin antagonizması
Burada, ilk olarak bazı atipik antipsikotiklerin nasıl atipik özellik kazandıklarını, beyinde
önemli dopamin yolakları ile etkileşimde olan serotonin ve dopaminin farklı yollarını
kullanmasını tartışacağız. D 2 antagonizminasına 5-HT 2A reseptör antagonizması ilave edil-
342 Temel Psikofarmakoloji