Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi

TABLO 3-9
DÖRT FARKLI KADEMELİ SİNYAL DÖNÜŞTÜRME SİSTEMİNİN AKTİVASYONU
SONUCUNDA OLUŞAN GEÇ GEN ÜRÜNLERİNİN UZUN SÜREN ETKİLERİ NEDENİYLE
MEYDANA GELEN ÇOK ÇEŞİTLİ BİYOLOJİK YANITLARA ÖRNEKLER
• sinaptojenez
• sinapsın sağlamlığı
• nörojenez
• apoptoz
• nörodejenerasyon/atrofi
• öğrenme
• bellek
• antidepresan yanıtı
• psikoterapötik yanıt
• endokrin yanıt
• devrelerde bilgi işlenmesinin etkinliğinin artışı
• bilgi işlenmesinin etkinliğinin azalmasına eğilim, özellikle stres altında
• mental hastalıkların oluşması (örneğin, kronik ağrı, panik bozukluk)
fazla ya da daha az oluşmasına öncülük edebilir. Böyle proteinlerin sentezi nöronun çok
sayıda ve değişik işlevleri yerine getirmesinde kritik bir önem taşımaktadır. Nöronda dört
ana kademeli sinyal dönüştürme sistemi tarafından tetiklenen gen ekspresyonundan etkilenen
çok çeşitli biyolojik yanıt örnekleri Tablo 3-9’da listelenmiştir. Bu işlevler, sinaptogenez,
bir sinapsın güçlendirilmesi, nörogenez, apoptoz, öğrenme, hafıza, antidepresan
uygulanmasına karşı oluşan antidepresan yanıtlar, psikoterapiye davranışsal yanıtlar, kortikal
devrelerde bilgi işlenmesinin artması ya da azalması ve hatta muhtemelen pek çok
farklı sınıf psikotrop ilaca terapötik yanıtların yanı sıra mental bir hastalığın oluşturulmasını
içerir (Tablo 3-9).
Gen kodladığı proteini nasıl eksprese eder? Bu, sinyal dönüştürmenin moleküler “atlı
posta sisteminin” nörotransmitter-reseptör kompleksinden gelen kimyasal bilgi ile kodlanan
bir mesajı, postsinaptik nöron genomundaki uygun bir fosfoprotein (Şekil 3-17’den
3-21’e kadar) ya da DNA posta kutusuna (Şekil 3-11 ve Şekil 3-22’den 3-35’e kadar)
teslim edilene kadar bir moleküler taşıyıcıdan diğerine aktararak, nasıl taşıdığı hakkında
yukarda yapılmış bir tartışmadır. Nöron için işlevini değiştirmenin en etkili yolunun aktive
ve inaktive edilebilen genleri değiştirmek olması nedeniyle, nöronal iletinin gen ekspresyonunu
düzenlemesinin moleküler mekanizmalarını anlamak önemlidir.
Tahmini olarak insan genomu, 23 kromozomdaki DNA’nın 3 milyon baz çifti içerisine
yerleşmiş yaklaşık 25.000 ila 30.000 gen içerir. Şaşırtıcı olarak, genler bu DNA’nın
yüzde yalnızca birkaçını kaplar. DNA’nın diğer %97’si tam olarak anlaşılamamakla beraber,
belli ki var olmasının bir nedeni vardır. Bazı bilim adamları kodlama işlevi olmadığından
dolayı buna “çöp” DNA derler; ancak gen eksprese edilse de edilmese de bu
segmentlerin başka önemli işlevleri olması kuvvetle muhtemeldir. Sadece sahip olduğumuz
genlerin sayısı değil ne zaman, hangi sıklıkta ve hangi koşullar altında eksprese edildikleri
nöronal işlevlerin düzenlenmesinde önemli faktörler olarak görünmektedir.
Günümüzde gen ekspresyonuna benzer faktörlerin psikofarmakolojik ilaçların etkilerinin
ve santral sinir sistemindeki psikiyatrik hastalıkların oluşum mekanizmasının altında
da yattığı düşünülmektedir.
78 Temel Psikofarmakoloji