Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi

Mezolimbik Ödülün Nörotransmitterce Düzenlenmesi
akumbens
çekirdeği
GABA
PFK
amigdala
hipokampus
DA
5-HT
enkefalin
rafe
PPT/LDT
arkuat
çekirdek
VTA
kannabinoid
Asetikolin
enkefalin
kanabinoid
GABA
GABA
ŞEKİL 19-2 Mezolimbik ödülün nörotransmitterlerce düzenlemesi. Beyinde ödülün son ortak yolağının
mezolimbik dopamin yolağı olduğu hipotezi kurulmuştur. Bu yolak beyinde pek çok uyum gerektiren
davranışın (yemek yeme, içme, seks gibi) pekişmesi için doğal olarak çalışmaktadır ve sonucunda “doğal
keyif yükselmeleri” oluşmaktadır. Ödül sistemine giren bu nörotransmitterlere beyinin kendi morfini/eroini
(enkfalin gibi endorfinler), kendi esrarı (anandamid), kendi nikotini (asetilkolin) ve kokaini/amfetamini
(dopaminin kendisi) dahildir. Kötüye kullanımı olan çok sayıda psikotrop ilaç beyinin doğal
nörotransmitterlerini atlayarak ve reseptörleri doğrudan etkileyerek “sıradışı yükselmeler” yaratırlar. Böylece
alkol, opiatlar, uyarıcılar, esrar, benzodiazepinler, sedatif-hipnotikler, halüsinojenler ve nikotin mezolimbik
dopaminerjik sistemi etkilerler.
gücüdür. Sistem ızdırap ile keyif arasında anlık bir tercihin düzenlenmesinde rol alır (Şekil
19-3). Reaktif ödül sistemi aşağıdan yukarıya doğru oluşan bir davranış ve motivasyon
yanıtıdır. Buna sadece çıkıcı dopamin (DA) yolağı değil (Şekil-1 ve Şekil-2’de gösterilen)
aynı zamanda amigdala ve mezolimbik yolağın sonuna uzanan projeksiyonları da
dahildir. Şekil 19-3’de amigdalanın ventral tegmental alandaki (VTA) DA hücre gövde-
Ödül Sistemi Bozuklukları, İlaç Kötüye Kullanımı ve Tedavileri
947