Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Tomasz Szulc<br />
Chińskie wersje czołgu T-54<br />
oraz konstrukcje pochodne<br />
Chiny były i są pod wieloma względami<br />
polityczno-gospodarczym fenomenem<br />
i bardzo trudno oceniać je, szukając<br />
analogii do reszty świata. W czasach,<br />
gdy w Europie dopiero kształtowało się<br />
pojęcie rzemiosła, w Chinach funkcjonował<br />
najprawdziwszy przemysł z podzielonym<br />
procesem produkcji, siecią kooperantów<br />
itp. Teoretycznie to Chiny powinny rozpocząć<br />
rewolucję przemysłową co najmniej<br />
kilkaset lat przed jej początkiem w Europie.<br />
Tak się jednak nie stało, a od początku<br />
XIX wieku Państwo Środka coraz gwałtowniej<br />
pozostawało w tyle za światem<br />
Zachodu. Po zakończeniu II wojny światowej<br />
w Chinach prawie nie było przemysłu,<br />
nie wspominając nawet o nowoczesnych<br />
jego gałęziach, takich jak przemysł lotniczy,<br />
elektrotechniczny, chemiczny…<br />
rosyjskich produkcje rozpoczęto w Chinach już w 1957 r.,<br />
a pierwsza licencja, jaką przekazano, dotyczyła czołgów T-54,<br />
a dopiero później przekazano dokumentację wersji T-54A. Nawet<br />
na najstarszych chińskich zdjęciach nie ma jednak czołgów<br />
T-54 (wyróżniały się na pierwszy rzut oka brakiem przedmuchiwacza<br />
na lufie armaty D-10T). Istnieje możliwość, że wozy<br />
wyprodukowane w takiej konfiguracji zostały szybko doprowadzone<br />
do standardu T-54A, ale nawet w ZSRR takie działania<br />
podjęto dopiero po latach eksploatacji i nie dotyczyły one<br />
wszystkich starszych wozów.<br />
Gdy Chiny włączyły się jesienią 1950 r. do wojny koreańskiej,<br />
praktycznie 100% uzbrojenia miliona „chińskich<br />
ochotników” pochodziło z ZSRR. Na dłuższą<br />
metę było to rozwiązanie nie do przyjęcia ani dla ChRL, gdyż<br />
oznaczało pełne uzależnienie od „północnego sąsiada”, ani dla<br />
ZSRR, który musiałby bardzo znaczną część swojej produkcji<br />
zbrojeniowej przekazywać Chinom. Dlatego od połowy lat 50.<br />
ub. wieku rozpoczęła się kampania budowy przemysłu w Chinach.<br />
Gotowych technologii, często kompletnych linii produkcyjnych<br />
wraz z tysiącami instruktorów dostarczał ZSRR. Oczywiście,<br />
lwią część tego nowego przemysłu stanowiły fabryki<br />
zbrojeniowe. Jedną z nich zbudowano w Baotou jako centrum<br />
produkcji czołgów. Pierwszym produktem miał być T-34-85,<br />
ale słusznie uznano, że lepiej skoncentrować się na bardziej<br />
nowoczesnym T-54. Produkcja ruszyła w 1958 r., a więc tylko<br />
rok późnej, niż w CSSR i Polsce. Co ciekawe, według źródeł<br />
80<br />
Defilada w Pekinie z okazji dziesięciolecia utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej – po raz pierwszy zaprezentowano na niej<br />
czołgi Typ 59.<br />
Najpierw składano czołgi z kompletów przysłanych<br />
z ZSRR, później, przez długi czas były to wozy w konfiguracji<br />
uproszczonej, m.in. z niestabilizowaną armatą. Działa, silniki<br />
wraz z przekładniami, radiostacje i przyrządy celownicze<br />
nadal dostarczano z ZSRR. Nowe wozy, pokazane po raz<br />
pierwszy na defiladzie z okazji dziesięciolecia proklamowania<br />
Chińskiej Republiki Ludowej, nazwano czołgami Typ 59.<br />
Niewątpliwie w Chinach w przypadku wozów bojowych były<br />
też stosowane oznaczenia z prefiksem WZ i STZ, ale były nadawane<br />
przez producenta, a nie użytkownika. W przypadku<br />
Typu 59 fabryczne oznaczenie, to WZ120.<br />
Podobno wyprodukowano ok. 10 000 czołgów Typ 59<br />
w stopniowo modernizowanych odmianach, z czego ponad<br />
2000 wyeksportowano. Produkcję kontynuowano<br />
do końca XX wieku, a według niektórych źródeł zakończono<br />
ją ok. 10 lat temu. Kolejne wersje wozów bojowych, bazujące<br />
na radzieckim T-54 są ujawniane w Chinach do dziś,<br />
ale najpewniej jest to oferta modernizacyjna, wymagająca<br />
wykorzystania kadłubów, układów jezdnych i innych komponentów<br />
wcześniej wyprodukowanych wozów. Oferowane<br />
na eksport czołgi nowych wersji mogą być przebudowywane<br />
z maszyn, użytkowanych wcześniej przez Chińską Armię<br />
Ludowo-Wyzwoleńczą (PLA).<br />
Typ 59<br />
Produkowane w Chinach czołgi przez długie lata nie różniły<br />
się zewnętrznie od późnych serii T-54A, na początku były<br />
uzbrojone w przeciwlotniczy karabin maszynowy Typ 54<br />
(DSzK), a potem Typ 59, czyli jego chińską kopię, wyróżniającą<br />
się brakiem radiatora na lufie. Ich armata, odpowiednik<br />
D-10TG, była stabilizowana tylko w płaszczyźnie pionowej (jak<br />
w T-54A produkowanych w ZSRR do 1957 r.). Za wymagające
Change language