U.F.O UNIVERSITY - Albanian University

13 What is History, E.H. Carr (Londër 1986), fq. 7.
46
Çdo udhëheqës mëson nga përvoja e popullit të vet. Askush
nuk mund ta quajë veten politikan apo diplomat, nëse nuk ka
nxjerrë konkluzionet e duhura nga historia e popullit të vet. Në
çdo kohë, çdo popull ka kaluar një “trafik” të rënduar ndërmjet
të kaluarës d he së tashm es, për të përgatitur sa m ë m irë të
ardhmen. Problemi me të ardhmen është se askush nuk mund
të dijë se çfarë e pret. Historia, si shkenca e parë e njerëzimit, ka
përparësinë se të mëson të jesh i përgatitur ndaj të papriturave
të së ardhmes. Drita e së tashmes nuk është element bazë në
histori, për të pasur një ide të qartë për të ardhmen.
Çdo sistem politik, i lindur prej diplomacisë, ka dalë nga përvoja
e së kaluarës, duke risjellë në vëmendje gabimet e saj. Të dish të
kaluarat politike gjatë shekujve të historisë do të thotë të jesh
njohës i hollë i kësaj të fundit.
Nuk është e vërtetë që historiani mund ta bëjë historinë. Historia
e krijon historianin. E vetmja gjë, që një historian mund të bëjë,
është të paraqesë me filozofinë e duhur atë që ka ndodhur gjatë
shekujve, d uke balancuar objektivat përcaktues, me guximin
për të tejkaluar shkaqet e njohjes së fenomeneve. 13
N d ërth u rja e sh kaqev e n ë h istori ia v ësh tir ëson p u n ën
historianit, duke e vënë përballë përgjegjësisë së të vërtetës.
Ku r n jë h istorian m erret m e h istorin ë e p olitikës d h e të
diplomacisë, e para gjë që duhet të bëjë është të dijë t’i shmanget
mbajtjes së një krahu (ane) të caktuar. Në histori, faktet flasin
vetë për vetveten.
Historiani nuk d uhet të bëjë gjë tjetër, veçse t’i paraqesë ato
ashtu siç janë zhvilluar. Historia është shkencë e fuqishme dhe,
si e tillë, ka privilegjin të sjellë fakte të panumërta për njerëzimin,
sepse faktet janë të mbivendosura. Detyra e historianit është të
d ijë të p araqesë vlerat m ë të m ira të fakteve h istorike të
mbledhura, pas seleksionimit të tyre.
Të qenit i njëanshëm në histori, aq më tepër në politikë dhe në
diplomaci, do të thotë të braktisësh parimet e shenjta. Ai, që
merr përsipër të shkruajë historinë, nuk duhet ta paraqesë këtë
si ndonjë akt patriotizmi apo nacionalizmi, siç bënë historianët
gjermanë, pas sistemit të Versajës, të cilët ndihmuan në ngritjen
e agresivitetit gjerman në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Historia nuk do t’ia vlente të shkruhej, nëse nuk do të kishte
kuptim. Për historinë, të mospasurit kuptim është e pamundur,
p asi kjo sh ken cë p ërbëh et n ga n jë rrjed h ë e p an d alsh m e
ngjarjesh, që i p araprijnë ligjshm ërisë njerëzore. H istoriani,
p ërveç të tjerash, ka p ër d etyrë të bëjë të qartë ep okën e
nd ërhyrjes së ligjit, në mënyrë që d iplomatët t’u paraprijnë
gjërave të padukshme, të cilat duhet të bëhen të dukshme nga
ana e ligjvënësve.
Në shumicën e ngjarjeve politike historianët, politikanët dhe
diplomatët i kanë parë ngjarjet me syrin e fitimtarëve. Traditat
politike të vendeve të ndryshme të botës janë parë me syrin e
përvojave të vendeve përkatëse. Asnjë udhëheqës vendi, në çdo
cep të botës, nuk mund ta anashkalojë përvojën e popullit të tij.
Por paevitueshmëria historike në politikë d he d iplomaci një
O PTI M E