U.F.O UNIVERSITY - Albanian University

15 The great tradition, F.R. Leavis (New York 1948), fq 2.
48
Megjithatë, historianëve u lejohet të nxjerrin hipoteza, por nuk
u lejohet të bëjnë konfirmimin e tyre, pasi kjo i bën të dalin
kundër evidencave historike. Të qenit objektiv është një metodë
e dobishme në punën e përditshme të historianit. Objektiviteti
në histori rrjedh nga vëzhgimi i kujdesshëm dhe nga logjika e
saktë në argumentimin e shkaqeve historike të ndodhura në të
kaluarën. Kriteret për të arritur përsosmërinë e argumentimit
historik nuk mund të jenë empirike. Vështrimi në brendësi i
ngjarjeve të ndodhura në epoka të caktuara jep vlerësimin më
të saktë sesi mund të jetë e ardhmja, në dritën e fakteve të së
shkuarës. Të dish të parashikosh të ardhmen u përket më shumë
politikanëve dhe diplomatëve, por këta të fundit nuk do të mund
ta bëjnë këtë, pa e vendosur veten në faktet e së shkuarës, që
kan ë p rod h u ar të tash m en , d u ke d h ën ë n jë sh kën d ijë n ë
projektimin e së ardhmes. E shkuara është fillimi i punës për të
konsoliduar të tashmen, në përgatitje të së ardhmes. Politikanët
dhe d iplomatët e mëdhenj, që kanë lënë gjurmë në historinë
botërore, kanë qenë gjithnjë të prirë të vështrojnë pak më tutje
se e tashm ja. Ata nu k kanë guxu ar asnjëherë të përm end in
publikisht fjalën “e ardhmja”, veçse vetëm në brendësi të vetvetes.
Ky fakt, ka pasur një shkak të fortë.
Është e ditur se, në politikë dhe diplomaci, synimi është gjëja e
fundit që tregohet. Politikanët e suksesshëm, edhe kur e kanë
arritur synimin, nuk e kanë bërë me dije për të tjerët. Arritja e
synimit të caktuar në politikë dhe diplomaci mund të sjellë efekte
negative ose pozitive, në varësi të aleatëve dhe të kundërshtarëve
që kanë marrë pjesë në këtë “betejë” intelektuale. Lenini, filozofi
i madh i komunizmit, nuk mund të thuhet se ishte një politikan
i zoti, p asi ishte i p arashiku eshëm d he i p ërket m ë shu m ë
filozofisë politike “do të kishte qenë”, por jo asaj të Stalinit, që
thoshte “është”. Politikanët nuk i duan faktet që mund të sjellë e
nesërmja dhe këtu shumica e tyre dështon. Të dish të presësh
është element thelbësor në politikë, por të ngutesh në deklarata
është vetëvrasje politike.
Në diplomaci dhe në politikë askush nuk mund t’i përgjigjet
pyetjes se; “Si mundet që diçka e ndodhur dikur dukej e drejtë, ndërsa
tani çështja në fjalë paraqitet gabim?”. 15
Politikanët dhe diplomatët e suksesshëm ngrihen mbi kufizimet
e kohës së tyre, duke e projektuar vetveten në një të ardhme, e
cila, n ë a rtiku lim in e d u h u r të arsyes, i tejkalon ed h e
p arashikim et e tyre. N ëse d o të ketë vërtet p olitikanë d he
diplomatë të përmasave të tilla (që kanë ekzistuar me të vërtetë),
historianët d o ta kenë m ë të lehtë të shkruajnë historinë, të
bindur për pikënisjen e tyre intelektuale politike.
Një historian nuk i shpëton dot ndikimit të kohës së tij. Ky fakt
është një nga mallkimet më të mëdha për çdo studiues të kësaj
fushe. Historianët janë të tipave të ndryshëm, sepse kanë lindur
dhe janë rritur në epoka të ndryshme, në familje të ndryshme
dhe në shoqëri të ndryshme. Për këtë arsye, ata janë të gjithë
individualistë në tendencat e tyre. Historianët, në vetvete, janë
gjithnjë të mbrujtur me një bagazh intelektual dhe politik, të
O PTI M E