Lotnictwo Aviation International 5/2021

More documents

Recommendations

Info

Śmigłowce Michał i Jacek Fiszer Jerzy Gruszczyński Dwadzieścia lat śmigłowca Leonardo AW139 AW139 jest bardzo udaną konstrukcją, która ma wiele różnych zastosowań. Na zdjęciu odmiana patrolowa wykorzystywana przez włoską Straż Finansową i Celną – Guardia di Finanza. Pierwszy lot AW139 miał miejsce w 2001 r. Od tego momentu dostarczono ponad 1100 śmigłowców tego typu, a producent wciąż otrzymuje nowe zamówienia. Mieszczący się w klasie 15-miejscowej i 7 t maksymalnej masy startowej AW139 jest symbolem sukcesu europejskiego przemysłu lotniczego. Jeszcze w latach 90. ub. wieku Agusta S.p.A. (od 2017 r. – Leonardo S.p.A.) była producentem głównie śmigłowców licencyjnych, współpracując przede wszystkim z firmą Bell. W XXI wieku jest zupełnie inaczej, oferuje ona głównie własne opracowania, tworzące rodzinę wzajemnie uzupełniających się typów. Jak do tego doszło? Firmę Costruzioni Aeronautiche Giovanni Agusta S.A. założył w 1923 r. entuzjasta lotnictwa, Książe Giovanni Agusta. Powstała ona po wschodniej stronie miasteczka Samarate, we wiosce Cascina Costa, ulokowanej po wschodniej stronie dzisiejszego portu lotniczego Aeroporto di Milano-Malpensa. Około 25 km na wschód od portu lotniczego znajduje się duże przemysłowe miasto Mediolan. Giovani Agusta zmarł w 1927 r., ale firmę po ojcu przejął jego syn, Książę Domenico Agusta, wspierał go brat Vincenzo. Firma wytwarzała części zamienne do różnych samolotów włoskiej produkcji, prowadząc remonty płatowców. W czasie II wojny światowej remontowano tu maszyny bojowe należące do Reggia Aeronautica. Przed wojną powstały też nieliczne własne samoloty sportowe, jak na przykład Agusta AG.2. Niestety po wojnie Włochom zabroniono produkcji samolotów, zdecydowanie spadły zamówienia na remonty, co sprowadziło firmę na skraj upadku. Wytwarzano tu m.in. nadwozia autobusowe, ale głównie firmę uratował oddział Meccanica Verghera Agusta założony w 1945 r. z fabryką w miasteczku Varese ok. 30 km na północny zachód od Mediolanu, w którym podjęto produkcję motocykli, bardzo wówczas we Włoszech popularnych. Dziś niezależna już firma MV AGUSTA Motor S.p.A. jest nadal uznanym producentem jednośladów. Motocykle, które wraz ze skuterami produkowanymi głównie przez Piaggio pod marką Vespa, pomogły zmotoryzować dość biedne po wojnie Włochy, a firmie Agusta pozwoliły przetrwać trudne lata. Kiedy w 1950 r. zniesiono ograniczenia w zakresie produkcji lotniczej we Włoszech, Agusta S.p.A. podjęła remonty samolotów amerykańskiej produkcji używanych przez Aeronautica Militare, a w 1952 r. wkroczono na nowe pole działalności, podejmując wytwarzanie z licencji amerykańskiego śmigłowca lekkiego Bell 47 Ranger. Kiedy firma stanęła na nogi dzięki owej produkcji licencyjnej, podjęto pierwsze próby stworzenia własnej konstrukcji śmigłowca, tak powstał niewielki dwumiejscowy A103 oblatany w październiku 1959 r. i zbudowany w jednym egzemplarzu. Nieco wcześniej, 3 lutego 1959 r. oblatano 9-miejscowy śmigłowiec AB.102, nazywany Agusta-Bell, bowiem powstał na komponentach nośnych (wirnik, napęd) śmigłowca Bell 48. Ale i ta maszyna pozostała w prototypach, zbudowano tylko trzy egzemplarze. Oblatany w grudniu 1960 r. A104 Helicar, będący rozwinięciem A103, także pozostał w trzech egzemplarzach prototypowych. 19 października 1964 r. oblatano pojedynczy egzemplarz dużego śmigłowca transportowego A101 (projektowanie i budowa tej maszyny zajęła więcej czasu). Śmigłowiec ten zabierał 36 pasażerów, a jego napęd stanowiły trzy silniki turbinowe Rolls-Royce Gnome o mocy po 1400 KM każdy. Był Oblot AW139 miał miejsce 3 lutego 2001 r. Początkowo nosił on oznaczenie AB.139 jako że był projektowany wspólnie z amerykańską firmą Bell. 16 Lotnictwo Aviation International MAJ 2021
Na tropach postępu Paweł Henski Firma Bell w programach FLRAA oraz FARA 25 stycznia 2019 r. V-280 po raz pierwszy osiągnął w locie poziomym deklarowaną przez producenta prędkość 280 węzłów, czyli 518 km/h. Firma Bell Textron Inc. bierze udział w programach FLRAA oraz FARA realizowanych przez armię Stanów Zjednoczonych (US Army). Celem programu FLRAA jest budowa nowej platformy pionowego startu i lądowania, która zastąpi śmigłowce desantowe z rodziny UH-60 Black Hawk. Z kolei program FARA skupia się na budowie nowej, dedykowanej platformy zwiadowczo- -szturmowej, której obecnie w US Army brakuje. Do programu FLRAA firma Bell zgłosiła projekt zmiennowirnikowca V-280 Valor, natomiast w programie FARA – klasycznego śmigłowca, 360 Invictus. W obydwu przypadkach Bell postawił na sprawdzone rozwiązania technologiczne. Makieta zmiennowirnikowca V-280 Valor oficjalnie została zaprezentowana w sierpniu 2013 r. FLRAA oraz FARA stanowią część kompleksowego programu US Army nazwanego FVL (Future Vertical Lift). Celem programu FVL jest kompleksowe zastąpienie używanych obecnie śmigłowców bojowych (desantowych, szturmowych i transportowych) oraz wdrożenie nowego silnika turbowałowego. Program zakłada wprowadzenie do służby platform pionowego startu i lądowania, które oferowałyby osiągi i możliwości niedostępne dla klasycznych śmigłowców. Od samego początku udziałem w programie zainteresowane było również dowództwo operacji specjalnych (SOCOM) oraz piechota morska (USMC). Pierwsze informacje o programie FVL w dokumentacji Pentagonu pojawiły się w 2009 r. W październiku 2011 r. US Army opublikowała uszczegółowione wymagania dla platform FVL takie jak: prędkość maksymalna rzędu 500 km/h, prędkość przelotowa 425 km/h, promień działania ok. 400 km, zasięg ok. 1000 km, pułap lotu 9 tys. m oraz zdolność do wykonania zawisu na wysokości min. 1800 m przy temperaturze powietrza +35°C. Wersja desantowa miała mieć możliwość transportu 11–12 w pełni uzbrojonych żołnierzy. O razu było wiadomo, że ze względu na samą fizykę pracy wirnika głównego z elastycznymi łopatami, osiągi takie są niedostępne dla klasycznych śmigłowców. Wraz ze zwiększającą się poziomą prędkością lotu, łopaty „powracające”, czyli wykonujące część obrotu w kierunku przeciwnym do kierunku lotu śmigłowca, zaczynają generować coraz większe opory uniemożliwiające dalsze rozpędzanie się. Producenci śmigłowców próbowali rozwiązać ten problem opracowując konstrukcje z napędem mieszanym (ang. compound helicopter) oraz sztywnymi wirnikami. W Stanach Zjednoczonych, głównie w latach 70. XX w. powstały takie prototypy jak: Bell 533, Lockheed XH-51, Lockheed AH-56 Cheyenne, Piasecki 16H, Sikorsky S-72 oraz Sikorsky XH-59 ABC (Advancing Blade Concept). XH-59 dzięki dwóm dodatkowym sinikom turboodrzutowym oraz dwóm sztywnym, przeciwbieżnym wirnikom współosiowym był w stanie osiągnąć w locie poziomym rekordową prędkość 488 km/h. Prototyp był jednak bardzo głośny, trudny w pilotażu i wpadał w duże wibracje. Pentagon nigdy nie zdecydował się na wdrożenie nowych technologii w projektowanych wówczas śmigłowcach. Ich rozwój techno- 24 Lotnictwo Aviation International MAJ 2021
Page 2 and 3: Z P R E N U M E R A T Ą S A M E K
Page 6 and 7: Śmigłowce Paweł Bondaryk Westlan
Page 8 and 9: BEZZAŁOGOWCE XQ-58A Valkyrie Rewol
Page 10 and 11: uch LOTNICzy Cezary Wasser 20-lecie
Page 12 and 13: PRZEMYSŁ LOTNICZY Leszek A. Wielic

Lotnictwo Aviation International 5/2021

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?