Wojsko i Technika Historia nr specjalny 5/2022

Jędrzej Korbal
Samochód pancerny:
szansa czy kłopot dla WP?
3
54
Stan broni pancernej WP, a szczególnie oddziałów samochodów
pancernych, był pod koniec lat 20. XX wieku zły zarówno
pod względem technicznym jak i stopnia wyszkolenia. Znajdujący
się w dyspozycji sprzęt należało w większości wycofać jako
przestrzały lub zużyty, a nowe modele nie odpowiadały oczekiwaniom.
Niejednorodny okazał się poziom wyszkolenia kadry
zawodowej, będący wynikiem skąpych regulacji, ograniczonych
doświadczeń własnych oraz nieodpowiedniego zaplecza. Próby
przełożenia na polski grunt kalek regulaminów zachodnich nie
udały się z racji całkowicie odmiennego postrzegania teatru
przyszłej wojny. Los nominalnie licznych samochodów pancernych
chwiał się, a ich dotychczasowe atuty zaczęły przejmować
kuszące polskich wojskowych nowe, zagraniczne konstrukcje
gąsienicowe.
20
lipca 1927 r. szef Biura Inspekcji
GISZ, płk Janusz Gąsiorowski, rozesłał
Inspektorom Armii projekt
opracowania przygotowanego przez III Oddział
SG określającego zasady użycia broni
pancernych. Dokument stanowił próbę syntetycznego
ujęcia zasad wykorzystania przywołanej
broni i wywołania nieobecnej dotąd
w polskiej armii dyskusji. Jak podkreślali autorzy
referatu wśród wojskowych nie istniało
spójne stanowisko określające sposoby
użycia w walce posiadanego, względnie potrzebnego,
sprzętu pancernego. Za niezwykle
skromne należało uznać również opracowania
normatywne w postaci obowiązujących
regulaminów i instrukcji. Wydaje się, że zamiarem
oficerów SG było wsadzenie przysłowiowego
kija w mrowisko i sprowokowanie
nie tylko wymiany poglądów, ale i ujęcia
broni pancernej w katalogu corocznych ćwiczeń
doświadczalnych. Podsumowując doświadczenia
wojny światowej przypominano,
że o podniesieniu znaczenia broni pancernej
zadecydowały czołgi, a nie pociągi pancerne
czy opancerzone samochody, które w obu
przypadkach zeszły na dalszy plan. Te pierwsze
uzależnione były od sieci kolejowej, drugie
od gęstości i jakości dróg. Inaczej niż w przypadku
czołgów ich użycie na froncie stałym,
w pobliżu czołowych pozycji nieprzyjaciela
było wykluczone. Uzasadniając dominację
czołgu jako narzędzia przeznaczonego
do działania w masie, przy wsparciu innych
broni oraz przy stałej linii frontu autorzy wskazywali
na drugi biegun dyskusji o taktycznych
zasadach użycia broni pancernej:
Zagadnieniu doskonalenia sprzętu pod kątem
widzenia przystosowania go do potrzeb
wojny ruchowej, wyzyskaniu jego możliwości
dla celów takiej wojny nie poświęcono większej
uwagi, gdyż pod hipnozą wojny pozycyjnej, negliżującej
znaczenie ruchu, powstało mniemanie,
że broń pancerna rzekomo jest potrzebna
jedynie w natarciu na umocnioną pozycję. Poglądy
te, które ustaliły się ostatecznie po wojnie
światowej w armiach obcych, zostały stamtąd
przeszczepione do naszego wojska. (…) O ile
chodzi o samochody pancerne, to doświadczenia
wojny światowej spowodowały, że samochody
pancerne uznano przede wszystkim
za broń kawaleryjską. Wniosek ten wydaje się
podobnie fałszywy, jak fałszywym jest pogląd,
ograniczający rolę i zadania czołgów.
Wskazywano, że temat samochodów
pancernych został nad Wisłą zaniedbany,
raz w wyniku kalek przeniesionych do WP
wraz z wpływami francuskimi, dwa z uwagi
na minimalną ilość tego sprzętu biorącą
udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Choć
nie pozwalała ona na zebranie większych doświadczeń,
to dawała podstawy do studiów
taktycznych w czasie pokoju, których jednak
zaniechano. Zalążkiem do tego typu rozważań
mogły być zakończone powodzeniem
rajd ppłk. Bochenka na Kowel czy odwrót kolumn
samochodowych III Armii spod Kijowa.
Ciekawego materiału z dziedziny zastosowania
samochodów pancernych dostarczyć