Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Punjab Times Vol <strong>15</strong>, Issue <strong>15</strong>, April 12, <strong>2014</strong> pMjfb tfeImjL sfl <strong>15</strong>, aMk <strong>15</strong>, 12 aprYl, <strong>2014</strong> (14)<br />
pMjfb ivc kxk dI vfZI byÈwk<br />
ivsfKI qoN ÈurU ho jFdI hY pr ieh inrf<br />
PslI iqAuhfr nhIN hY. sMn 1699 dI<br />
ivsfKI vfly idn sRI anMdpur sfihb dI<br />
DrqI Auqy jo ieiqhfsk aqy alOikk<br />
kOqk dsvyN gurU jI ny vrqfieaf, Aus ny<br />
ivsfKI dI Dfrimk aqy ieiqhfsk<br />
mhfnqf nMU vwKrf hI rMg dy idwqf jF ieAuN<br />
kih skdy hF ik ivsfKI Kflsf pMQ df<br />
pRgt idvs bx geI. msMd Qfpx dI<br />
prMprf nOvyN gurU jI qwk bfdsqUr jfrI<br />
rhI, pr ies prMprf ivc Zyr sfry ivgfV<br />
pYdf ho gey. msMd afpxIaF pdvIaF ƒ<br />
jwdI pusLqI ivrfsq smJx lwg pey. keI<br />
QFeIN qF Auh gurU hI bx bYTy! ieh rog<br />
dsm pfqÈfh dy smyN qwk ‘asfD rog’<br />
bx igaf. gurU drbfr ivc msMdF dIaF<br />
krqUqF dIaF iÈkfieqF puwjxIaF ÈurU ho<br />
geIaF. iek BMz-jQy ny qF dsLmysL ipqf<br />
dy snmuK msMdF dI JlkI pysL krky<br />
aslIaq hI pysL kr idqI. ies ku-pRQf<br />
ƒ sdf leI bMd kr ky ‘pMc pRvfn pMc<br />
pRDfn’ dy isDFq df bfnxUM bMnHx leI,<br />
dsvyN gurU jI vwloN iqafrI arMB kr idwqI<br />
geI. ienHF idnF ivc iswK sMgqF dy nF<br />
jfrI kIqy hukmnfmy ivcly Èbd ies gwl<br />
dI gvfhI idMdy hn,<br />
“sRI gurU jIAu dI afigaf hY: BfeI<br />
kilafx<br />
rfie srbwq sMgiq mfCIvfVy kI! gurU<br />
rKYgf.<br />
sMgq myrf ‘Kflsf’ hY[[[jo gurU ky<br />
nivq kf hovY[[[golk, dsvMD, mMnq so<br />
hjUir afp lY afvxf. msMdF no mMnxf<br />
nfhI[[[gurU ky invq kf hovY, so ivsoey ƒ<br />
hjUir lY ky drsnu afvxf[[[hors iksy<br />
msMd ƒ nfhI mMnxf[[[msMd, msMdIey dY<br />
mrxY prxy, gurU kY iswK nfhI jfxf[[[gurU<br />
ky iswK! hukmu mMngu so inhfl hogu]”<br />
ienHF hukmF duafrf dys-prdys qoN<br />
smUh gurU nfnk nfm lyvf sMgqF ƒ 29<br />
mfrc 1699 dI ivsfKI vfly idn sRI<br />
anMdpur sfihb ivKy phuMcx leI afdyÈ<br />
idwqy gey. ies ieiqhfsk iekwT dIaF<br />
agfAUN iqafrIaF Ëor-Èor nfl arMB ho<br />
geIaF. anMdF dI purI ivc rOxkF ÈurU ho<br />
geIaF. drbfrI kvI sYnfpiq ny ‘sRI gur<br />
soBf’ ivc anMdpur sfihb dI soBf ieAuN<br />
ibafn kIqI hY,<br />
pur afnMd gurU goibMd isMG<br />
ab kib krq bKfn]<br />
igrd phfr apfr aiq<br />
sqludR-qit suB Qfn]<br />
iswK ƒ isMG bxfAux leI aqy ‘Drm<br />
clfvn sMq Aubfrn’ dy vfk ƒ amlI<br />
rUp dyx ihwq ‘qIsir mËhb Kflsf’ pRgt<br />
ieAuN qIsr pMQ clfiean[[[<br />
krn leI ivsfKI df idn cuixaf igaf.<br />
hux qwk nON gurU sihbfn vwloN iqafr kIqy<br />
gey ‘POlfd’ dI ‘ikRpfn’ bxfAux df smF<br />
af cuwikaf sI. ipqf gurU qyg bhfdr jI<br />
dI Èhfdq qoN bfad, bflk goibMd rfey ny<br />
jo aYlfn kIqf, Auh sI,<br />
ies ibiD ko aib pMQ bnfvo.<br />
skl jgq mih bhuq ibdqfvo.<br />
lfKhuM nr jwg ky iek Qfie.<br />
iqn mYN imlY eyk iswK jfie.<br />
sB mih pRQk pCfnXoN pry.<br />
rlY nf kXONhU kYishu kry.<br />
(kvI sMqoK isMG)<br />
ies ƒ sfkfr krn leI gurU jI<br />
vwloN XojnfbMdI kr leI geI. afKr,<br />
1699 eIsvI dI ivsfKI df suBfgf idn<br />
ciVHaf. kysgVH dI TyrI sfhmxy,<br />
Èfimafny sjfey gey. hËfrF sMgqF df<br />
iekwT afx juiVaf. sRI anMdpur sfihb<br />
dI pfvn ngrI ivc hr pfsy cihl-pihl<br />
ho geI. gurU sfihb dy bYTx leI AucI QF<br />
afsx iqafr kIqf igaf, ijs dy nfl hI<br />
iek qMbU Kfs qOr ‘qy lgvfieaf igaf.<br />
gurU drÈnF leI ibhbl hoeIaF sMgqF<br />
AuqfvlIaF ho rhIaF sn ik kdoN siqgurU<br />
jI dIvfn ivc pDfr ky drÈn dyxgy.<br />
acfnk dsmyÈ ipqf hwQ ivc nMgI ikRpfn<br />
lY ky drbfr ivc afAuNidaF hI grj ky<br />
boly, “hY koeI gurU kf lfl, jo Drm leI<br />
afpxf sIs dyx leI awgy afvy awj<br />
sfƒ iek sIs dI loV hY.”<br />
ieh anoKI mMg suxidaF sMgqF ivc<br />
Gusr-musr hox lwg peI[[[kuJ plF<br />
bfad gurU jI ny iPr pUry joÈ nfl isr<br />
dI mMg kIqI. cfry pfsy sMnftf Cf<br />
igaf[[[jdoN qIjI vfr bVy roh nfl gurU<br />
jI ny sIs mMigaf qF lfhOr Èihr df<br />
rihx vflf dieaf rfm (KwqrI) sMgq<br />
ivcoN AuT ky pfqÈfh dy hËUr pyÈ ho ky<br />
kihx lwgf, “gurU jI, isr hfËr hY.”<br />
PurqI nfl dieaf rfm ƒ bfhoN PV<br />
ky gurU jI qMbU ivc lY gey. qMbU ivcoN<br />
bfhr afAux vyly, gurU jI dy hwQ PVI<br />
ikRpfn lhU nfl ilbVI hoeI dyK ky bhuq<br />
sfiraF dy sfh suwk gey. dIvfn ivc<br />
afAuNidaF hI AunHF mMg duhrfeI, “mYƒ<br />
iek isr dI hor loV hY” BYa-BIq hoeI<br />
sMgq ieh ajb nËfrf dyK ky hwkI-bwkI<br />
rih geI. pihly nON gurUaF ny kdI ieho<br />
ijhf krVf iemiqhfn nhIN sI ilaf.<br />
keIaF dy ichry pIly pY gey.<br />
ieiqhfskfr ilKdy hn ik keI<br />
mohqbr iswK, ies alokfry kOqk iKlfÌ<br />
mfqf gujrI jI kol iÈkfieq lY ky vI gey<br />
pr ieDr gurU jI dI mMg anusfr<br />
hsqnfpur invfsI Drm dfs AuiTaf. Aus<br />
ƒ vI pkV ky siqgurU jI qMbU ivc lY<br />
gey. qIjI vfr sIs dI mMg pUrI krn<br />
leI jgnnfQ purI df ihMmq rfie<br />
inqiraf. cOQI vfr dvfrkf qoN afieaf<br />
muhkm cMd aqy pMjvIN vfr isr dI mMg<br />
dy jvfb ivc ibdr vfsI sfihb cMd,<br />
vfrI-vfrI AuTdy gey. hux gurU sfihb<br />
qMbU ivc kuJ pl rukx AuprMq jdoN bfhr<br />
afey qF ikRpfn gfqry ivc sI. gurU jI<br />
bVy hI pRsMn icwq aqy gMBIr mudrf ivc<br />
sn. AunHF dy ipwCy-ipwCy qMbU ivc iljfey<br />
gey pMjy iswK ieko ijhy vsqr pihny hoey<br />
qury af rhy sn. AunHF dy gfqry ikRpfnF,<br />
nIly dsqfry, goizaF qwk kCihry, hwQF<br />
ivc srb loh dy kVy pfey hoey, mfno Auh<br />
pMjy sky Brf hox.<br />
ieMny icr ƒ sqluj dy inrml jl<br />
ivcoN srb loh df bftf Br ky ilaFdf<br />
igaf. gurU jI ny ‘bIr-afsx’ sjf ky<br />
bfty ivc do Dfrf KMzf Pyrnf ÈurU kr idwqf.<br />
pMjF iswKF ƒ iDafn bfty ivc rwKx leI<br />
afK ky cuPyry KVHf kIqf igaf. KMzf Pyrdy<br />
hoey gurU jI nfl nfl jpu jI, jfpu sfihb,<br />
svwXy, cOpeI aqy anMd sfihb df pfT<br />
krdy rhy. pRiswD ieiqhfskfr zf[ sMgq<br />
isMG anusfr ies mOky bfbf buwZf jI dy<br />
poqry BfeI rfm kuier (ipwCoN nfm gurbÉÈ<br />
isMG) dy suJfa `qy gurU ky mihl mfqf<br />
jIqo jI ny pqfsy ilaf ky bfty ivc pfey.<br />
pfT dI smfpqI AuprMq ardfsf soD ky<br />
pMjF ƒ aMimRq Ckfieaf igaf. ‘gur<br />
iblfs pfqÈfhI ds’ df krqf BfeI kuier<br />
isMG ilKdf hY,<br />
aMimRq gurU qXfr kir,<br />
kY ardfs kI rIq.<br />
TfZy kmr CkfiekY,<br />
sunmuK pMc sunIq.<br />
pfn joiV iqn amIN ipvfvYN.<br />
bol vfihgurU! muKoN khfvYN.<br />
pMcn ko aYsy qb dXo.<br />
nfm, ngr iqn pUCn kXo.<br />
ienHF pMjF ƒ hI gurU jI ny afpxy<br />
‘pMj ipafry’ hox df mfx bÉiÈaf aqy<br />
pMjF dy smUh ƒ hI Kflsf pMQ dI agvfeI<br />
sONpI (Xfd rhy, ieiqhfs ivc ikqy iËkr<br />
nhIN hY ik ienHF ivcoN iksy iek ƒ koeI<br />
ivÈyÈ aiDkfr idwqy jF pihlF AuT ky sIs<br />
dyx vfly ƒ pMjF ipafiraF df muKI afid<br />
Qfipaf).<br />
goibMd rfey qoN ‘goibMd isMG’ sjx<br />
vfsqy gurU jI ny Kud pMjF ipafiraF pfsoN<br />
aMimRqpfn kIqf. BfeI rqn isMG ‘BMgU’<br />
krqf ‘pRfcIn pMQ pRkfÈ’ ilKdy hn,<br />
krI ju siqgur pRQm ibiD,<br />
soeI puin ibD kIn]<br />
pMj BujMgI jo Bey,<br />
gur Aun qy pfhul lIn]<br />
iek kvI anusfr gurU goibMd isMG<br />
jI ny aMimRq Ckx qoN bfad pihlI jfqpfq<br />
kul krm nfÈ hox bfbq BfeI Drm<br />
isMG ƒ muKfiqb huMidaF afiKaf,<br />
‘qUM vI nhIAuN jwt,<br />
mYN vI soZI nhIN rih igaf.’<br />
ieMj ‘afpy gurU cylf’ dy isDFq ƒ<br />
hkIkq ivc bdl ky Kflsy dy rUp ivc<br />
prm mnuwK sfijaf igaf. ienHF pMjF<br />
ipafiraF ƒ pMj kwkfr (kys, kVf,<br />
kCihrf, ikRpfn, kMGf) sdYv Dfrn krn<br />
df afdyÈ dy ky ienHF kwkfrF dI ivÈyÈ<br />
mhfnqf bfry dwisaf igaf. kVf pRiqigaf<br />
dy rUp ivc, ikRpfn prAupkfr qy svYrwiKaf<br />
leI, kCihrf afcrxk Aucqf<br />
leI, kMGf kysF dI sPfeI qy suwcm df<br />
sMkyq aqy kysF ƒ kwkfrF dI isrmOrqf<br />
bÉÈI geI. ibnF kysF dy bfkI inÈfnF dI<br />
koeI aihmIaq nhIN hovygI. hr qrHF dy<br />
niÈaF df iqafg, Ëulm dy nfÈ leI sdf<br />
iqafr-br-iqafr rihx leI afiKaf<br />
igaf. cfr bwjr kurihqF (kysF dI<br />
byadbI, kuwTf Kfxf, qMbfkU syvn, priesqrI<br />
jF pr-purK gmn) qoN dUr rih<br />
ky Kflsy leI pUjf akfl kI, prcf<br />
Èbd kf, dIdfr Kflsy df inÈicq kIqf<br />
igaf.<br />
purfqn ieiqhfskfrF anusfr ies<br />
mOky ivÈfl aMimRq sMcfr kIqf igaf ijs<br />
ivc BfrI igxqI ivc sMgqF ny aMimRqpfn<br />
kIqf. aMimRqDfrI isMGF ƒ rihq mrXfdf<br />
idRV krvfAuNidaF ieh dwisaf igaf ik<br />
hux qoN AunHF df ipqf sRI gurU goibMd isMG<br />
jI, mfqf sfihb kOr jI aqy Auh sfry sRI<br />
anMdpur sfihb dy vfsI hn. mrdF dy<br />
nfm awgy isMG (Èyr) aqy bIbIaF dy nfm<br />
awgy kOr (rfj kumfrI) Èbd lgfAuxy<br />
ËrUrI krfr idwqy gey.<br />
ieAuN Kflsy df pRkfÈ ienHF pihly<br />
pMj guriswKF ivc hoieaf jo Drm dI Kfqr<br />
sIs qlI ‘qy rwK ky awgy afey. pMj ipafry<br />
gurU df rUp hI huMdy hn. gurU AunHF ivc<br />
afp vwsdf hY. smUh isMGF ƒ dsmyÈ gurU<br />
ilKqum<br />
qrlocn isMG dupflpur<br />
Pon: 408-9<strong>15</strong>-1268<br />
vwloN ies smyN idwqy gey AupdyÈF ƒ sRI<br />
gur soBf ivc ieAuN aMikq kIqf igaf hY,<br />
vfih smYN gur bYn sunfXo]<br />
Kfls afpno rUp bqfXo]<br />
Kfls hI so hY mm kfmf]<br />
bKÈ idXo Kfls ko jfmf]<br />
jb lg Kflsf rhY inafrf]<br />
qb lg qyj dIAu mY sfrf]<br />
jb ieh ghY ibpRn kI rIq]<br />
mY n krAuN ien kI pRqIq]<br />
pr vrqmfn smyN Kflsf pMQ dy<br />
hflfq dyK ky idl ivc cIs AuTdI hY.<br />
aÌsos! nf sfzf ieÈt iek irhf, nf<br />
aMimRq iek irhf. nf sMgq iek rhI, nf<br />
ardfs iek. nf mrXfdf iek, nf srUp<br />
iek irhf. rihMdI ksr Drm qy rfjnIqI<br />
dy sumyl vfly isDFq dI durvrqoN ny kwZ<br />
idwqI hY.<br />
1699 dI ivsfKI mOky sQfpq kIqy<br />
gey pMc pRDfnI isstm dI QF qfnfÈfhI<br />
rucIaF pRbl ho geIaF hn. iek akfl<br />
dy pujfrI isMGF dI inwq KuMbF vFg AuTdy<br />
aKOqI zyrydfrF ny mwq mfrI peI hY. iswK<br />
isafsq ivc afpy bxy GVMm cODrIaF ƒ<br />
Drm dI icMqf nfloN kursI df iËafdf iPkr<br />
hY. aijhI afpf-DfpI ivc pMQk ieksurqf<br />
ikvyN afvygI ‘aMDf afgU jy QIaY’ dy vfk<br />
anusfr ijMnf icr Kflsf pMQ ƒ dUraMdyÈ<br />
lIzriÈp nhIN imldI. Aunf icr<br />
KuafrIaF hI pwly pYxgIaF. iPlhfl<br />
1699 dI ivsfKI dIaF pfvn XfdF hI<br />
Drvfsf dyxgIaF.<br />
‘dfmny-dIN hfQ sy CUtf,<br />
qo ËmeIawq khF<br />
ËmeIawq hUeI ruKsq qo,<br />
imwlq BI geI.<br />
(zf[ muhMmd iekbfl)<br />
jmhUrIaq, coxF aqy<br />
ivcfrF dI afËfdI<br />
(sPf 12 dI bfkI)<br />
ies phuMc bfry muwKDfrf isafsq dy sfry DVy<br />
iekmwq hn. iehI vjHf hY ik qbdIlI-psMd isafsq<br />
ƒ pRvfngI dyx, jQybMdIaF ‘qy pfbMdI lfAux dI<br />
qfnfÈfh nIqI Éqm krn, avfm dy jmhUrI hwkF df<br />
Gfx krn vfly aMgryËF dy Ëmfny dy aqy ipwCoN bxfey<br />
kul dmnkfrI kfƒn Éqm krn, Gwto-Gwt Éfs<br />
ivcfrF dy afDfr ‘qy jylHF ivc zwky dih-hËfrF lokF<br />
ƒ isafsI kYdIaF df drjf dyx dy bhuq hI aihm<br />
muwdy iksy isafsI DVy dy cox mnorQnfmy ivc Èumfr<br />
nhIN hn. avfm ƒ Gor dfby hyT rwK ky swqf df suwK<br />
mfnx vfly aqy isafsq ƒ puÈqYnI hwk bxfeI bYTy<br />
hukmrfn DVy ienHF ƒ muwdf bxfAuxgy vI ikAuN ies<br />
bfry lok-rfie lfmbMd krn dI iËMmyvfrI shI<br />
mfieinaF ‘c jmhUrI qfkqF dI hY.<br />
muwK svfl ieh hY ik ijhVf styt jmhUrIaq<br />
hox df dfavf krdf hY, Aus Aupr jmhUrI muwlF ƒ<br />
XkInI bxfAux dI buinafdI jvfbdyhI vI afied<br />
huMdI hY. kI ‘dunIaf dI sB qoN vwzI‘ jmhUrIaq ies<br />
ksOtI ‘qy pUrI AuqrdI hY<br />
aYqkIN ivsfKI `qy nhIN peygf isafsI sfieaf<br />
biTMzf: qÉq dmdmf sfihb dI ivsfKI aYqkIN<br />
isafsI rOÜy-rwpy qoN mukq hoeygI ikAuNik cox kimÈn<br />
ny ivsfKI myly ‘qy isafsI kfnPrMsF krn ‘qy pfbMdI<br />
lf idwqI hY. muwK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl, Aup muwK<br />
mMqrI suKbIr isMG bfdl qy AumIdvfr hrismrq<br />
kOr bfdl aYqkIN afm ÈrDflU vFg hI qÉq dmdmf<br />
sfihb ivKy mwQf tykx jfxgy. pihlI dÌf hY ik<br />
ivsfKI df mylf isafsI GVmws qoN rihq hovygf.<br />
cox kimÈn dy PYsly ny afm lokF ƒ vI BIV-BVwky<br />
qoN bcf ilaf hY.<br />
iËlHf cox aPsr biTMzf kml ikÈor Xfdv df<br />
kihxf sI ik Auh iksy vI isafsI iDr ƒ ivsfKI dy<br />
myly ‘qy koeI isafsI kfnPrMs krn dI iejfËq<br />
nhIN dyxgy. AunHF hI afiKaf ik cox kimÈn dIaF<br />
spÈt hdfieqF hn ijnHF dI pflxf ieMn-ibMn kIqI<br />
jfvygI. AunHF afiKaf ik cox kimÈn df kihxf hY<br />
ik iksy vI Dfrimk myly ‘qy koeI isafsI iekwT nf<br />
krn idwqf jfvy. ÈRomxI akflI dl vwloN hmyÈf ÈRomxI<br />
kmytI dy BfeI zwl isMG dIvfn hfl ivc isafsI<br />
kfnPrMs kIqI jFdI rhI hY pr aYqkIN ÈRomxI kmytI<br />
vwloN dIvfn hfl ivc isrÌ Dfrimk styj hI lfeI<br />
jf rhI hY. qÉq dmdmf sfihb dy mYnyjr (ÈRomxI<br />
kmytI) jgpfl isMG df kihxf sI ik AunHF qoN jgHf<br />
lYx Kfqr iksy vI isafsI iDr ny drKfsq nhIN<br />
idwqI hY. AunHF afiKaf ik BfeI zwl isMG dIvfn hfl<br />
ivc ÈRomxI kmytI dI Dfrimk styj sjygI ijs ivc<br />
ÈRomxI kmytI dy pRDfn avqfr isMG puwj rhy hn.<br />
ÈRomxI akflI dl ny sRI afnMdpur sfihb ivKy<br />
kIqI kfnPrMs qoN mgroN hux ivsfKI myly ‘qy kfnPrMs<br />
krn qoN pfsf vwt ilaf hY ikAuNik cox kimÈn ny<br />
ies ‘qy sÉq ieqrfË pRgt kIqf sI. ÈRomxI akflI<br />
dl dy biTMzf hlky dy cox ieMcfrj qy koafrzInytr<br />
prmjIq isMG sMDvF df kihxf sI ik cox kimÈn<br />
dI pfbMdI krky akflI dl vwloN ivsfKI mOky<br />
kfnPrMs nhIN kIqI jf rhI hY.<br />
ÈnI dy brPIly cMdrmy `c smuMdr hox df dfavf<br />
vfiÈMgtn: amrIkI pulfV eyjMsI nfsf dy<br />
ivigafnkF ny dfavf kIqf hY ik AunHF ƒ ÈnI dy<br />
brÌIly cMdrmf aYnsylfdUs ‘qy brPIlIaF ctfnF<br />
Qwly iek ivÈfl smuMdr imilaf hY jo sMBfivq<br />
jIvn ƒ smrQn dyx ivc smrwQ hY.<br />
ivigafnkF df kihxf hY ik grUqfkrÈn qoN<br />
qkrIbn 30 qoN 40 iklomItr motI brPIlIaF<br />
ctfnF dy Qwly 10 iklomItr dI zuMGfeI ‘qy smuMdr<br />
hox dy sMkyq iml rhy hn. nfsf dy kYsInI pulfV<br />
qy zIp spys nYWtvrk ny ieh ivKfieaf hY ik<br />
aYnsylfdUs ‘qy qrl jÜ df ivÈfl smuMdr hY.<br />
nfsf dI ies Koj ny ÈnI dy ies cMdrmf ‘qy<br />
ivigafnkF dI rucI vDf idwqI hY ik ieQy sUKm<br />
jIvn dy afsfr iml skdy hn.<br />
kYisnI ny jdoN 2005 ivc aYnsylfdUs dy<br />
dwKxI Druv dy CydF qoN jÜ vfsp qy brP inkldI<br />
vyKI qF Aus smyN KojkrqfvF ny AuQy BUmIgq jl<br />
hox df isDFq pyÈ kIqf sI.