Καρδιολογική Γνώμη - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ...

Καρδιολογική Γνώμη (2012) 7(2):84-93Παράγοντας ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων(Platelet-Activating Factor, PAF)Κωνσταντίνος Α. ΔημόπουλοςΕργαστήριο Βιοχημείας, Τμήμα Χημείας, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΛέξεις ευρετηρίου:Platelet ActivatingFactor,PAF,Φλεγμονή,Μεσολαβητής,Αναστολείς του PAFΜε την παρούσα ανασκόπηση γίνεται προσπάθεια να ενημερωθεί ο αναγνώστης για τον ΠαράγονταΕνεργοποίησης Αιμοπεταλίων (Platelet Activating Factor, PAF), ώστε να γίνουν πιο εύκολα κατανοητάτα επόμενα άρθρα που αναφέρονται σε αυτόν. Ξεκινώντας με μια ιστορική αναδρομή των ιατρικώνθεμάτων (αθηροσκλήρωση και ασθένειες που σχετίζονται με τις λιπαρές ύλες) που προκάλεσαν τηνμελέτη των λιποειδών και συνεχίζοντας με τον τρόπο διαπίστωσης της ύπαρξης και της διαλεύκανσηςτης δομής του PAF, στη συνέχεια δίνονται περιληπτικά με μορφή πινάκων και σχημάτων το πού βιοσυντίθεται,οι βιολογικές του δράσεις και ο κεντρικός του ρόλος στην έναρξη και εξέλιξη διαφόρωνπαθολογικών καταστάσεων. Ακόμα περιγράφεται δι’ολίγων ο τρόπος ποιοτικού και ποσοτικού προσδιορισμούτου PAF. Τέλος, αναφέρονται μερικά και μόνο παραδείγματα από την εμπλοκή του σε παθολογικέςκαταστάσεις. Η ανακάλυψη του PAF, που είναι ίσως ο ισχυρότερος γνωστός λιποειδικήςφύσης φλεγμονώδης παράγοντας, άνοιξε νέους ορίζοντες στην μελέτη των λιποειδών και την κατανόησηπολλών παθοφυσιολογικών καταστάσεων στις οποίες εμπλέκεται η φλεγμονή. Η μελέτη δετων αναστολέων του υπόσχεται πολλά, αν και μέχρι τώρα έχει κυκλοφορήσει μόνο ένα φάρμακοαναστολέαςτου PAF.Ιστορική αναδρομήΗ μελέτη των λιποειδών ξεκίνησε τις δεκαετίες του 50και 60 με κύριο θέμα μελέτης την πρόκληση και θεραπείατης αθηροσκλήρωσης, αλλά και άλλων ασθενειών που σχετίζονταιμε τις λιπαρές ύλες 1 . Αρχικά δηλαδή η έρευνα τωνλιποειδών ήταν εστιασμένη στη Χημεία των Τροφίμων καιτην Οργανική, δεδομένου ότι το λίπος αποτελεί ένα από ταβασικά μακροθρεπτικά συστατικά των τροφίμων. Ότανόμως αποκτήθηκαν γνώσεις για την βιοχημεία και βιολογίατων μεμβρανών, τη δράση της ακετυλο-χολίνης 2 και της φωσφατιδυλο-ινοσιτόλης3 , διεφάνει ο ρόλος των λιποειδώνστην μεταγωγή του σήματος. Σήμερα είναι πλέον αποδεκτόςο πολύ σημαντικός ρόλος των λιποειδών όχι μόνο στο βασικόμεταβολισμό του κυττάρου άλλα και στο σύνολο τωνδιεργασιών/αποκρίσεων του κυττάρου. Επιπλέον, έχει αποδειχθείότι εκτός από τους σημαντικούς ρόλους των λιποειδώνπου βρίσκονται σε μεγάλη ποσότητα στο κύτταρο,* Διεύθυνση Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος, ΕργαστήριοΒιοχημείας, Τμήμα Χημείας, Εθνικό & Καποδιστριακό ΠανεπιστήμιοΑθηνών, Πανεπιστημιούπολη, TK 15771, ΑθήναE-mail: demopoulos@chem.uoa.grυπάρχουν και λιποειδή σε πολύ μικρές ποσότητες (που συνήθωςσχηματίζονται κατά την ενεργοποίηση των κυττάρων),που δρουν ως χημικοί μεσολαβητές αυτού.Ένα από τα κομβικά σημεία στην έρευνα των λιποειδώνήταν η ανακάλυψη το 1979 ενός λιποειδικού μορίου (τουπρώτους φωσφολιποειδούς) που δρούσε μέσω υποδοχέακαι συμμετείχε στην συστηματική IgE-αναφυλαξία. Η ύπαρξηενός φωσφολιποειδούς ικανού να δρα μέσω διαμεμβρανικούυποδοχέα, άλλαξε τις μέχρι τότε επιστημονικές απόψεις καιάνοιξε νέους ορίζοντες στην ιστορία των φωσφολιποειδώνκαι κατ’ επέκταση της έρευνας των λιποειδών. Η ιστορία ξεκίνησεόταν οι Barbaro and Zvaifler 4 διεπίστωσαν ότι τα λευκοκύτταραόταν ενεργοποιηθούν από αντιγόνο, προκαλούντην έκλυση ισταμίνης από τα αιμοπετάλια. Ο Henson 5 βρήκεότι η έκλυση ισταμίνης συμβαίνει όταν το ειδικό αντιγόνοενεργοποιήσει ευαισθητοποιημένα σε αυτό λευκοκύτταρα,οπότε εκλύεται από αυτά ένας διαλυτός παράγοντας που επιδράστα αιμοπετάλια και τον οποίο οι Benveniste, Henson,Cochrane ονόμασαν Platelet Activating Factor (PAF) 6 . Οι Siraganianκαι Olser 7 διαπίστωσαν ότι η παραπάνω διεργασίαπεριλαμβάνει συγκεκριμένα τα βασεόφιλα. Το 1977 η ομάδατου Pinckard 8,9 βρήκε ότι η πρόκληση υπερευαισθησίας τύπουΙ γίνεται μέσω του PAF, αλλά και ότι τα αυξημένα επίπεδα PAFστο αίμα προκαλούν υπερευαισθησία τύπου Ι. Δηλαδή όταν