Nisan 2009 - Türkiye Seyahat Acentaları Birliği

ŞEYLERİN TARİHİhistory of thingsPARA... PARA... PARA...Milat’tan çok çok önce bulundu para. Günümüzdekineen yakın anlamda kullanımı Anadolu topraklarına nasip oldu.Kâğıt para için ise yüzyıllarca beklemek gerekti2 Aylin ŞenMONEY... MONEY... MONEY...Money was found way long before Christ. Usage of money in thepresent-day sense was predestinated to the lands of Anatolia.For banknotes, on the other hand, the world had to wait for many centuriesİngiliz gelecek bilimci Richard Watson’a göre, 2033 yılında madeniparalar ortadan kalkacak. 2039 yılında da banknotlar tarihe karışacak.Onların yerini, daha şimdiden vazgeçilmez hale gelen kartlar ya daçipler alacak. Eğer Watson’ın kehaneti gerçekleşirse, para yaklaşık 5bin yıllık yolculuğunun sonuna gelecek.Aslında tarihçiler, para için MÖ 9000-6000 aralığına kadar uzanıyor.Sığırların evcilleşmesi, tarımın gelişmesi, yani “alınıp/satılacak” ürünlerinortaya çıkmasıyla ilkel paranın da kullanıma girdiği düşünülüyor.MÖ 1200 civarında, Çin’de deniz kabuklarının para olarak kullanıldığıgörülüyor. Sonra daha sert, daha kalıcı maddeler kullanılmaya başlanıyor.Paranın “para olarak” üretimi ise Anadolu’ya nasip oluyor. Lidya uygarlığı,ilk gerçek madeni parayı üreterek tarihte yepyeni bir sayfa açıyor. Bu ilkpara, altın ve gümüşün doğal karışımı bir metalden üretiliyor.According to English futurist Richard Watson, coins will be abandoned in2033. And the banknotes will become history in 2039. They will be replacedby the bank cards, which are already indispensable, or chips. If Watson’sprediction becomes true, money will arrive at the terminal pointof its 5000-year journey.In fact, historians date the money back to the period between9000-6000 BC. It is considered that money came forth after thecattle were domesticated and cultivation was developed, i.e., afteremerging of “commodities”.It was seen that shells were used as money in China around 1200 BC. Morerigid, more lasting substances started to be used after this. Production ofmoney as “money” was predestined to Anatolia. Lydia civilization spreadsout a brand new page in the history by producing the first actual coin. ThisÇinlilerin kullandığı“deri para“banknotların atasıydı“Leather Money” usedby Chinese was theancestor of billsKâğıt paraya doğruİnsanoğlu, yüzyıllarboyunca bu özelkarışımdan üretilenparayı, altın yada gümüş sikkelerikullandı. “Kâğıtpara”nın ilk örneğiiçin ise MÖ 120yılını beklemekgerekti. Çinlilero dönemde“deri para” ilebanknotların“atası”nı yarattı.İlk kâğıt para da yineÇin’de MS 806 yılınatarihlendi.Günümüzünbanknotlarına ilkişaret, 17. yüzyıldaİngiltere’de, altın veyagümüş külçe almahakkına aracılık eden“makbuzlar” oldu. Bir süresonra makbuzun yerini doğrudankâğıt para almaya başladı.Yine de gerçek kâğıtpara için çok uzun sürebeklemek gerekti.Osmanlı’da paraOsmanlı için “Altınseverdi” demekyanlış olmaz. Yine degümüş sikkeler, altınlabirlikte tedavüldeydi. Osmanlıİmparatorluğu’nda paranın tanımı,Darphane Eminitarafından işte buiki maden birlikteanılarak şöyleyapılmıştı:“Sikke denenşey, her devlettebaasınınalışveriştebirbirinialdatmamakve gerek ağırlığında ve gerekdeğerinde bir fesat olmamak içinpadişah adına damgalanmış altın vegümüş parçaları demektir.”Osmanlı’da ilk kâğıt para ise,Batı’dakinden yaklaşık bir yüzyılsonra ve ilginç bir isimle gündemegeldi: “Kaime”, yani “kayme”.İlk kâğıt para 1840 yılında buisimle ve “fırtınalı” bir öyküylehayatımıza girdi.Yıl 1863: Ani bir kararla kaimebasımına son verildi.Yıl 1876: Kaime yeniden basılıptedavüle sokuldu.Yıl 1879: Kaime bir kez dahatedavülden kaldırıldı.Yıl 1916: Sultan Reşat öyküye“nokta” koydu. Kaime, özelkanunuyla birlikte hayatımızadöndü.Osmanlı’da kâğıt paranın bukadar inişli çıkışlı bir öyküyesahip olmasının en önemlinedeni, neredeyse daha çıktığı ilkgünden itibaren taklit edilmeyebaşlanmasıydı. Avrupalı veAmerikalı kalpazanlar, İstanbul’asahte paralar yağdırıp, karşılığındaaltın ve gümüş sikkelerle döndü.Darphane Emini sahteciliğe karşıönlemler araştırdı, buldu. Yazılarsilinmez mürekkeple yazıldı.Paranın üzerine sadece belli başlıdevlet görevlilerinin bildiği “şifreler”kondu. Bir de padişah mührübasıldı. Hatta bir ara paranın arkayüzüne “sahteciliğe cüret edenlerinağır şekilde cezalandırılacağı”uyarısı bile yazıldı.Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ilkkâğıt paralarda ise çiftçiler, Türktarihinin simgeleri yer alıyordu.İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığıdönemi hariç, paralarımızın üstündehep aynı isim yer aldı, hep aynı yüzgülümsedi: Atatürk.first money was coinedfrom a metal which isa natural compound ofgold and silver.Towards banknotesFor centuries, humankind usedthis money, gold or silver coinswhich were minted from a specialcompound. However, for the first“banknote” one had to wait for theyear 120 BC. Chinese created the“ancestor” of banknotes by “leathermoney”. The first banknote alsodates back to 806 AD in China.The first sign of the present-daybanknotes were the “goldsmithnotes” which were used to show theright of purchasing gold or silverbullions in England in the 17thcentury. After a while gold smithnotes were started to be replacedby banknotes. Nevertheless, it stilltook a lot of time for the real papermoney.Money in the Ottoman StateIt would not be wrong to say “Theyloved gold” for Ottomans. All thesame, silver coins were also incirculation along with the gold ones.Definition of money in the OttomanEmpire was made by the MintAttendant by mentioning these twometals:“Coins are gold and silver nuggetsembossed in the name of the Sultanin order to prevent any state subjectto deceive each other in buying andselling as well as trickery in both itsweight and also its value”.The first banknote in the OttomanState came forth almost a centuryafter the one in the West under aninteresting name: “Kaime”, i.e.,“kayme”.The first banknote went into ourlives with this namein 1840 through a “stormy”story.In the year 1863: Issuing ofkaime was terminated after asudden decision.In the year 1876: Kaime startedto be reissued and was put backinto circulation.In the year 1879: Kaime wasonce more withdrawn fromcirculation.In the year 1916: Sultan Reşadput an end to the story. Kaimecame back into our lives by aspecial law.The most important reasonwhy banknote in the OttomanState had such a fluctuatingstory was that it started tobe counterfeited almost fromthe first day it was issued.European and American forgersrained counterfeit money inİstanbul and went back withgold and silver coins in return.The Mint Attendant searchedfor actions against forgery andhe indeed found them. Scriptswere printed with indelibleink. “Ciphers” which wereonly known to certain stateauthorities were printed on themoney. There was also a greatseal printed on it. It was evenwritten at the back of the moneythat “those who dare to forgeshall be heavily punished”.On the first banknotes duringthe early Republic years therewere pictures of farmers andsymbols in the history ofTurks. Except for İsmet İnönü’spresidential term, there hadalways been the same nameand same smiling face on ourbanknotes: Atatürk.52 TÜRSAB DERGİ | NİSAN 2009NİSAN 2009 | TÜRSAB DERGİ 53