Emergency Transfusion of Group O Red Blood Cells in Additive ...

223นิพนธตนฉบับEmergency Transfusion of GroupO Red Blood Cellsin Additive Solutionวราภรณสุรัตน รังสรรค, ศศิ ธร เพ ชร จันทร, วิภาณี ลีหไพบูลย สกุล,กาญจนา เอื้อ ตระกูล พูน สุข, ลักษมีกลัญชัย และ วิโรจน จง กล วัฒนาภาควิชา เวช ศาสตร การ ธนาคาร เลือด คณะ แพทยศาสตร ศิริราช พยาบาล มหาวิทยาลัย มหิดลบท คัด ยอ : การ เตรียม เลือด สําหรับ ผูปวย ที่ตองการ ใชเลือด ดวน ถึง แมจะ เปน uncrossmatched blood ก็ตอง ใชเวลาใน การ เตรียม อยาง นอย20 นาที ซึ่ง อาจ ทําใหผูปวย เสีย ชีวิต จาก การ ไดรับ เลือด ไมทัน เวลา ได ดังนั้น เพื่อ เปน การ ชวยชีวิต ผูปวย และ ไม ตอง รอ การ เตรียม เลือด ภาควิชา เวช ศาสตร การ ธนาคาร เลือด คณะ แพทยศาสตร ศิริราช พยาบาลมหาวิทยาลัย มหิดล จึง ไดเริ่ม ทํา โครงการ จัด เตรียม เลือด หมูO Rh(D) บวก ใน น้ํา ยา สําหรับ เลี้ยง เม็ด เลือด แดง (O,Rh positive red cells in additive solution, O-AS blood ) ไวที่หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ หอง คลอด และ หอง ผา ตัดสูติศาสตร เพื่อ ใหแพทยใชไดทันทีใน กรณีที่ผูปวย มีความ จําเปน จริง ๆ กอน การ ขอ เลือด ดวน ตาม ปกติ ผล การ ศึกษาพบ วา ระหวาง ปพ.ศ. 2542-2546 มีผูปวย อุบัติเหตุไดรับ เลือด ชนิด นี้รวม 104 ราย เฉลี่ย 20.80 ราย/ ป ใชเลือด รวม246 ยูนิต เฉลี่ย 2.37ยูนิต/ ราย หรือ คิด เปน รอยละ 38.86 ของ เลือด ที่นํา ไป หมุน เวียน ใหใช สวน ที่หอง คลอด และ หองผา ตัด สูติศาสตร ระหวาง ปพ.ศ.2544-2546 มีผูปวย ไดรับ เลือด ชนิด นี้ รวม15 ราย เฉลี่ย 5 ราย/ ป ใชเลือด รวม23ยูนิต เฉลี่ย 1.53ยูนิต/ ราย หรือ คิด เปน รอยละ 8.98 ของ เลือด ที่นํา ไป หมุน เวียน ใหใช ผูปวย อุบัติเหตุมีความ เสี่ยงใน การ รับ เลือด ตาง หมู เชน ผูปวย ที่ไมใชหมูO หรือ ไมทราบ หมู แตไดรับ เลือด O-AS blood จํานวน 75 ราย ใน 104ราย คิด เปน รอยละ 72.11 โดย ไดรับ เลือด1ยูนิตรอยละ 34.62 และ2ยูนิต รอยละ 32.69 สําหรับ ผูปวย หอง คลอดและ หอง ผา ตัด สูติศาสตรไดรับ เลือด ตาง หมู 6 ราย ใน 15 ราย คิด เปน รอยละ 40 โดย ไดรับ เลือด 1ยูนิต รอยละ60.00 และ2ยูนิต รอยละ 33.33 มีผูปวย1 ราย ที่ตรวจ พบ anti -Le b แตเลือด ที่ใหเปน Le (a+b-) ใน ผูปวย ทั้ง2 กลุมไมพบ ผูปวย ที่เปน Rh (D) ลบ และ ไมพบ ปฏิกิริยา ใด ๆ ภาย หลัง การ ให O-AS blood ใน ผูปวย ที่ไมใชหมูO หรือ ไมทราบหมูKey Words : • Emergency • Transfusion • O-AS bloodวารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต 2548 ;15:223-32.ไดรับตนฉบับ 26 กันยายน 2548 ใหลงตีพิมพ 10 ตุลาคม 2548ตองการสําเนาตนฉบับกรุณาติดตอ รศ.พญ.ศศิธร เพชรจันทร ภาควิชาเวชศาสตรการธนาคารเลือด คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาลมหาวิทยาลัยมหิดล เขตบางกอกนอย กทม. 10700วารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต ปที่ 15 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2548

224 วราภรณ สุรัตนรังสรรค และคณะการ จัด เตรียม เลือด ใหผูปวย (crossmatched blood)ที่ ถูก ตอง ตาม มาตรฐาน ประกอบ ดวย การ ตรวจ หา หมูเลือด ABO Rh(D) และ ตรวจ กรอง หา แอนติบอดี ในเลือดผูปวย รวม กับ การ ทดสอบ ความ เขากัน ไดระหวางเลือด ผูปวย และ เลือด ที่จะ ให1 การ เตรียม ใชเวลา ทั้ง สิ้นประมาณ 1 ชั่วโมง แต หาก การ ตรวจ กรอง หา แอนติบอดีใหผลบวก ตอง เพิ่ม การ ตรวจ หา ชนิด ของ แอนติบอดีเพิ่ม เติม ดวย ทําใหเสีย เวลา มาก ขึ้น สําหรับ ใน กรณีดวนที่ผูปวย ไมอาจ รอ ได แพทยสามารถ ขอ เลือด un crossmatched blood แทน ซึ่ง มีได3 ประเภท แลว แตความรุน แรง ของ อาการ ผูปวย ไดแก ประเภท ที่ 1 ธนาคารเลือด ตรวจ หา หมู เลือด ABO Rh(D) ของ ผูปวย และจาย เลือด ให เมื่อ การ อาน ผล ปฏิกิริยา crossmatch ที่อุณหภูมิหอง ไดผล ลบ การ ทํา ใชเวลา ประมาณ 20 นาทีซึ่ง เปน วิธีที่นิยม ใชมาก ประเภท ที่2 ใชเวลา ประมาณ 10นาที คือ ธนาคาร เลือด ตรวจ เฉพาะ หมูเลือดABO ของผูปวย และ จาย เลือด ที่มี ABO เหมือน กับ ผูปวย ไดทันทีโดย ไม ตอง ทํา crossmatch ประเภท ที่ 3 ใช สําหรับผูปวย ที่ ดวน มาก โดย แพทย สามารถ ขอ เลือด หมู Opacked redcells (PRC) หรือO,Rhpositiveredcells in additive solution (O-AS blood) ไดทันทีโดยไม มี การ ตรวจ ใด ๆ ใช เวลา ประมาณ 5 นาที 2 แต ทั้ง 3ประเภท เมื่อ จาย เลือด ไป แลว ธนาคาร เลือด จะ ตอง ตรวจตอ จน เสร็จ เชน ใน กรณีปกติ ซึ่ง ถา พบ ปญหา ตอง แจง ใหแพทย ทราบ ขอ เลือด ที่ จาย แลว คืน ตรวจ หา สาเหตุพรอม กับ จัดหา เลือด ที่เขากัน ไดใหใหม สําหรับ เวลา ที่ใชทั้ง3 ประเภท นี้ หมายถึง เวลา ที่ธนาคาร เลือด ใชเทานั้น ยังไมไดรวม เวลา ที่เจาหนาที่นํา ตัวอยาง เลือด มา สง ธนาคารเลือด และ เวลา ที่ นํา เลือด จาก ธนาคาร เลือด กลับ ไป ใหผูปวยถึง แมวา ธนาคาร เลือด จะ ไดจัด ระบบ การ ขอ เลือด ดวนดัง กลาว แลว แตยัง มีผูปวย จํานวน หนึ่ง ที่ตองการ เลือดอยาง เร็ว ที่สุด เพื่อ ชวย ชีวิต การ ใหสาร น้ํา หรือ สาร ทดแทนชนิด อื่น ไม อาจ ชวย ชีวิต ได เพราะ มี การ เสีย เลือด จํานวนมาก ภาควิชา เวช ศาสตรการ ธนาคาร เลือด คณะ แพทยศาสตรศิริราช พยาบาล มหาวิทยาลัย มหิดล ไดตระหนักถึง ปญหา ดัง กลาว จึง ไดเริ่ม จัดทํา โครงการ นํา เลือด O-ASblood เตรียม พรอม ไวใหแพทยใชใน กลุม ผูปวย ที่มีความจําเปน จริง ๆ โดย ใน ปพ.ศ. 2542 เริ่ม ที่ หอง ฉุกเฉินอุบัติเหตุ ภาควิชา ศัลยศาสตร และ ปพ.ศ. 2544 เริ่ม ที่หอง คลอด และ หอง ผา ตัด ภาควิชา สูตินา รีเวช วิทยา ทั้งนี้การ ตัดสิน ใจ ใหเลือด ชนิด นี้แกผูปวย ขึ้น อยูกับ แพทยผูดูแลณ ที่นั้นการ ศึกษา นี้เปน การ ศึกษา ขอมูล ยอน หลัง ของ ผูปวยที่หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ ระหวาง ปพ.ศ. 2542-2546 และผูปวย ที่ หอง คลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร ระหวาง ปพ.ศ. 2544-2546 ที่ไดรับO-ASblood ทันทีที่แพทยสั่งการ ขอ เลือด เทานั้น ไม สามารถ ครอบ คลุม ถึง อัตราการ รอด ชีวิต ของ ผูปวย ซึ่ง ขึ้น กับ ปจจัย ตางๆ อีก หลายประการ ไดแก ความ รุน แรง ของ อาการ ผูปวย ตําแหนงของ บาดแผล จํานวน เลือด ที่สูญเสีย โรค ประจํา ตัว ของผูปวย และ ระยะ เวลา ที่ ใช ใน การ นํา สง ผูปวย มา ยังโรงพยาบาล เปนตน ทั้ง นี้เพื่อ ใชเปน แนว ทาง ที่ธนาคารเลือด จะ สามารถ ให ความ ชวยเหลือ ทําให ผูปวย ไดรับเลือด เร็ว ที่ สุด โดย ที่ มี อันตราย และ ความ เสี่ยง จาก การไดรับ เลือด ชนิด นี้ นอย ที่ สุดวัสดุและ วิธีการตั้งแตปพ.ศ. 2542 ทุก สัปดาหธนาคาร เลือด จะ นําO-AS blood จํานวน4ยูนิต ไป ไวที่หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุและ ตั้งแตปพ.ศ. 2544 นํา เลือด นี้ไป ไวที่หอง คลอด และหอง ผา ตัด สูติศาสตร โดย เก็บ ใน ตูเย็น เก็บ เลือด (BloodBankrefrigerator) หรือ ตูเย็น ที่มีการ ควบคุม อุณหภูมิอยูระหวาง 4 ±2 ํซ โดย มอบ ใหพยาบาล เปน ผูดูแล การเก็บ ธนาคาร เลือด จะ หมุน เวียน เลือด ใหมใหทุก สัปดาหหาก มี การ ใช เลือด ชนิด นี้ จะ ตอง แจง ให ธนาคาร เลือดทราบ เพื่อ จะ ได นํา เลือด ไป เพิ่ม ใหกอน นํา เลือด ไป ไวที่หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ หอง คลอดThai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 15 No. 4 October-December 2005

Emergency Transfusion of Group O Red Blood Cells in Additive Solution225และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร ธนาคาร เลือด จะ ตัด สาย ถุงเลือด ตรวจ หมูเลือด ABO ซ้ํา และ เก็บ สวน นี้ไวสําหรับทํา crossmatching สําหรับ แพทยกอน ใหเลือด ชนิด นี้แก ผูปวย จะ ตอง เจาะ เลือด ผูปวย จํานวน 8 มล. สงธนาคาร เลือด เพื่อ ใช ตรวจ หา หมู เลือด ABO Rh(D)ตรวจ กรอง หา แอนติบอดีและ ทําcrossmatch กับ ยูนิตที่ ให ผูปวย หรือ ทํา crossmatch กับ เลือด หมู เดียว กับเลือด ผูปวย ตาม ที่ แพทย ขอ มา นอก จาก นี้ หลัง การ ใหเลือด ชนิด นี้แกผูปวย แพทยจะ ตอง กรอก ขอมูล ของ ผูปวยใน ใบ บันทึก การ ใช เลือด O-AS blood และ สง คืนธนาคาร เลือด ทันทีเลือด O-AS blood เปน เลือด หมูO Rh (D) บวก ที่เจาะ เก็บ ใน ระบบ ถุง พวง ของ บริษัท Baxter HealthcareCorporation, USA มี CPDA-1 เปน น้ํา ยา กัน เลือด แข็ง(primary bag) และ มีถุง พวง2 ถุง ถุง แรก เปน ถุง วางและ ถุง ที่2 บรรจุน้ํา ยา additive solution (Adsol, AS-1) ปริมาตร 100 มล. สวน ประกอบ ของ น้ํา ยา นี้ คือ sodium chloride ซึ่ง ทําให มี isotonicity dextroseสําหรับ metabolism adenine ให ATP ซึ่ง ทําให เม็ดเลือด แดง มี อายุ นาน ขึ้น และ mannitol ปองกัน ไม ใหเม็ด เลือด แดง แตก รวม ทั้ง สาร อื่น ๆ เพื่อ รักษา คุณภาพและ หนาที่ ของ เม็ด เลือด แดง 3 วิธีการ เตรียม O-ASblood คือ เจาะ เลือด จาก ผูบริจาค เลือด ใสถุง primarybag นํา ไป ปน และ บีบ แยก พลาสมา ออก ใสถุง พวง ที่1 ใหมาก ที่สุด หลัง จาก นั้น จึง ใสน้ํา ยา AS-1 จาก ถุง พวง ที่2เขา ใน primary bag จะ ได O, red cells in additivesolution (O, AS-blood) ปริมาตร ประมาณ 350 มล.และ มี คาฮมา โตคริตประมาณ รอยละ 60 4 กอน นํา ไป ใหผูปวย จะ ตรวจ หา หมูเลือด ABO Rh (D) ตรวจ กรอง หาแอนติบอดี ตอ เม็ด เลือด แดง และ ตรวจ หา รอง รอย การติดเชื้อ ใน เลือด ไดแก hepatitis B, hepatitis C, HIVและ syphilisผล การ ศึกษาใน ระหวาง ปพ.ศ. 2542-2546 มีผูปวย ที่หอง ฉุกเฉินอุบัติเหตุไดรับ O-AS blood จํานวน 104 ราย เปน ชาย92 ราย อายุระหวาง 1-65 ป เปน หญิง 11 ราย อายุระหวาง 21-73 ป และ ไมแจง เพศ1 ราย ใชเลือด ไป ทั้งสิ้น 246ยูนิต คิด เปน รอยละ 38.86 ของ เลือด ที่ธนาคารเลือด ไป จัด เตรียม ไวใหจํานวน 633ยูนิต พบ วา มีผูปวยที่ ไม ใช หมู O ไดรับ เลือด ชนิด นี้ 59 ราย (56.73%) มีผูปวย หมู O 29 ราย (27.89%) ไม ทราบ ชนิด ของ หมูเลือด16 ราย (15.38%)ดัง แสดง ใน ตาราง ที่ 1 เฉลี่ย มีผูปวย ใช O-AS blood 20.80 ราย/ ป และ ใชเลือด เฉลี่ย2.37ยูนิต/ รายระหวาง ปพ.ศ. 2544-2546 มี ผูปวย ที่ หอง คลอดและ หอง ผา ตัด สูติศาสตร ที่ไดรับ เลือด ชนิด นี้ จํานวน 15ตารางที่ 1 จํานวนและหมูเลือด ABO, Rh(D) ของผูปวยที่หองฉุกเฉินอุบัติเหตุซึ่งไดรับ O-AS bloodNo. of Patient's ABO group (cases) Rh (D) CrossmatchingAntibody Total O-AS bloodYear patients(cases)O A B AB unknown typingscreening blooduse (units)provided(units)25422543254425452546Total%9211620381043565102927.89151361615.38pos = positive; neg = negative5487133735.580211265.77050471615.38posposposposposnegnegnegnegnegnegnegnegnegneg244535578524638.86115107138137136633วารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต ปที่ 15 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2548

226 วราภรณ สุรัตนรังสรรค และคณะราย อายุ 27-42 ป ใชเลือด ไป ทั้ง สิ้น 23ยูนิต คิด เปนรอยละ 8.98 ของ เลือด ที่ธนาคาร เลือด นํา ไป ไวใหจํานวน256ยูนิต พบ วา มีผูปวย ที่ไมใชหมูO ไดรับ เลือด ชนิดนี้ จํานวน 6 ราย (40%) และ มี ผูปวย หมู O 9 ราย(60%) ดัง แสดง ใน ตาราง ที่2 เฉลี่ย มีผูปวย ใชO-ASblood5 ราย/ ป และ ใชเลือด เฉลี่ย 1.53ยูนิต/ รายผล การ ตรวจ หมู เลือด Rh(D) พบ วา ผูปวย ทั้ง หมดเปน Rh บวก ผล การ ตรวจ กรอง หา แอนติบอดีพบ วา มีผูปวย ที่หอง คลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร 1 ราย มีanti-Le b คิด เปน รอยละ 0.84 ของ ผูปวย ทั้ง2 กลุม รวมจํานวน 119 ราย ที่ไดเลือด ชนิด นี้ ( ตาราง ที่ 1 และ 2)สําหรับ ปริมาณ เลือด ที่ ใช พบ วา ผูปวย ที่ หอง ฉุกเฉินอุบัติเหตุ สวน ใหญ ใช เลือด 1 และ 2ยูนิต/ ราย คิด เปนรอยละ 34.62 และ 32.69 ตาม ลําดับ มีผูปวย6 ราย ที่ใช เลือด มาก กวา 5ยูนิต และ มี ผูปวย 1 ราย ที่ ใช เลือดมาก ถึง 10ยูนิต ( ตาราง ที่ 3) สวน ผูปวย ที่หอง คลอด และหอง ผา ตัด สูติศาสตร ที่ใชเลือด1 และ2ยูนิต/ ราย คิดเปน รอยละ60.00 และ33.33 ตาม ลําดับ (ตาราง ที่4)ตารางที่ 2 จํานวนและหมูเลือด ABO, Rh (D) ของผูปวยที่หองคลอดและหองผาตัดสูติศาสตรซึ่งไดรับ O-AS bloodNo. of Patient's ABO group (cases) Rh (D) CrossmatchingAntibody Total O-AS bloodYear patients(cases)O A B AB unknown typingscreening blooduse (units)provided(units)254425454632120200Thai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 15 No. 4 October-December 200500posposnegneg2546Total%515496003200213.33116.67000pos negpos = positive; neg = negativeตารางที่ 3 จํานวนผูปวยและเลือด O-AS blood ที่ใชในหองฉุกเฉินอุบัติเหตุNo. of blood use/patientNo. of patients(units)cases %13634.6223432.6931211.5441615.39510.96621.92710.96810.96900.001010.96Total104100negpos = 1(anti-Le b )neg797238.981098463256Total blood use (units)3668366451278010246

Emergency Transfusion of Group O Red Blood Cells in Additive Solution227ตารางที่ 4 จํานวนผูปวยและเลือด O-AS blood ที่ใชในหองคลอด และหองผาตัดสูติศาสตรNo. of blood use/patientNo. of patientsTotal blood use (units)(units)cases %1234Total95011560.0033.330.006.671009100423ตารางที่ 5 การวินิจฉัยโรคของผูปวยที่ไดรับ O-AS bloodDiagnosisER. Trauma (104 cases)• car/motor-cycle accident• stabbed wound• gun shot wound• unknownLabour Room (15 cases)• post partum hemorrhage with shock• placenta previa• retained placenta• unknownสาเหตุ ที่ แพทย ตอง ให O-AS blood แก ผูปวย หองฉุกเฉิน อุบัติเหตุ พบ วา เกิด จาก ไดรับ อุบัติเหตุ ทางรถยนตหรือ รถ จักรยานยนตมาก ที่สุด (67.31%) รอง ลงมา คือ ถูก แทง (22.12%) และ ถูก ยิง (7.69%) สวน สาเหตุของ ผูปวย หอง คลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร เกิด จากภาวะ ตก เลือด หลัง คลอด มาก ที่สุด (66.67%) นอก จากนี้มีสาเหตุจาก placenta previa (13.33%) และ retainedplacenta (13.33%) ดัง แสดง ใน ตาราง ที่ 5วิจารณการ ให เลือด แก ผูปวย กรณี ดวน วิธี ที่ ปลอดภัย ที่ สุดNo. of patientscases %7023831022167.3122.127.692.8866.6713.3313.336.67คือ การ ใหเลือด ที่มีหมูเลือดABO และRh(D) เหมือนกับ เลือด ผูปวย ถึง แมวา การ ตรวจ หา หมูเลือด ทั้ง2 ชนิดนี้จะ เสีย เวลา ไมมาก นัก แตการ ที่ผูปวย ไดรับ เลือด ลาชานั้น นอก จาก จะ ขึ้น อยู กับ เวลา ที่ ใช ใน การ ตรวจ หา หมูเลือด แลว ยัง ขึ้น กับ เวลา ที่นํา ตัวอยาง เลือด พรอม ใบ ขอ มาใหธนาคาร เลือด และ การ นํา เลือด จาก ธนาคาร เลือด กลับไป ให ผูปวย อยางไร ก็ ตาม ใน บาง กรณี ที่ ผูปวย มี ความจําเปน ตอง ไดรับ เลือด โดย เร็ว ที่สุด ไมอาจ รอ แมแตเวลาการ ตรวจ หมูเลือด ธนาคาร เลือด ควร กําหนด แนว ทาง การเตรียม เลือด ดวน ใหผูปวย เหลา นี้ ที่ปลอดภัย คือ การ ใหเลือด หมู O, packed red cells สําหรับ Rh (D) นั้น ถาวารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต ปที่ 15 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2548

228 วราภรณ สุรัตนรังสรรค และคณะเปน ไป ได ควร ให Rh ลบ แก ผูปวย ดวย โดย เฉพาะ ในประเทศ ซึ่ง มี ประชากร ที่ มี Rh ลบ สูง และ ใน หญิง วัยเจริญพันธุ5,6 ปจจุบัน ใน หลาย ประเทศ นิยม ใชเลือด ที่มีpreservative solution ซึ่ง มี คาฮมา โตคริตประมาณรอยละ 60 และ มี flow rate ดี รวม ทั้ง มีปญหา จาก anti-A และ anti-B นอย กวา การ ใช O, PRC นอก จาก นี้เมื่อ ตรวจ หมูเลือด ABO ผูปวย แลว ก็สามารถ ใหเลือด หมูเดียว กับ ผูปวย ตอ ได7Additive solution (AS) เปน น้ํา ยา ที่ ได พัฒนา ขึ้นเพื่อ ใหสามารถ เก็บ รักษา คุณภาพ และ หนาที่ของ เม็ด เลือดแดง ไดนาน กวา การ เก็บ ใน น้ํา ยา กัน เลือด แข็ง คือ เก็บ ไดนาน 42 วัน มีผล ทําใหลด ปริมาณ การ ทิ้ง เลือด ที่หมด อายุและ เพิ่ม ความ สะดวก ให ผูปวย ที่ ตอง ใช autologousblood จํานวน หลายยูนิตใน การ ผา ตัด ใน AS ประกอบดวย sodium chloride, adenine, dextrose และmannitol 8 โดย ทั ่ว ไป สามารถ ให้ AS blood แก่ผู ้ป่วย ได้โดย ไมทําใหเกิด อันตราย ใด ๆ แตถา ใชใน ปริมาณ มาก อาจมี อันตราย จาก สวน ประกอบ ของ AS ได ปจจุบัน ได มีการ พัฒนา ปรับปรุง AS เพื่อ ใหสามารถ เก็บ เม็ด เลือด แดงไดนาน ขึ้น ไป อีก เปน 9-12 สัปดาห9-11 และ รักษา ปริมาณATP และ 2,3 DPG ใหสูง กวา การ เก็บ เลือด ใน น้ํา ยา กันเลือด แข็ง โดย มีการ แตก ของ เม็ด เลือด แดง นอย ที่สุด 12ใน การ นํา O-AS blood ไป ใหผูปวย กรณีดวน มาก มีทั้ง ประโยชนและ ความ เสี่ยง ตอ ผูปวย ใน ดาน ประโยชนตารางที่ 6 คาฮมาโตคริตและความแรงของ anti-A, anti-B ใน O-AS bloodHct RangeAnti-ANo. %(%)Titer No. %51-5556-6061-65Total141603046.6753.330.001008163264128เลือด ชนิด นี้สามารถ นํา ไป ใหผูปวย ทุกABO ได เพราะใน การ เตรียม ไดแยก พลาสมา ออก มาก ที่สุด แลว จึง เติมAS จํานวน 100 มล. ทําให มี คาฮมา โตคริต ประมาณรอยละ 60 เลือด ชนิด นี้ จึง สะดวก ใน การ ให ผูปวย กรณีดวน เชน เดียว กับ การ ให whole blood ซึ่ง มี คาฮมา โตคริตประมาณ รอยละ 40 แต หาก เปน การ ให packedred cells จะ เกิด ความ ลาชา เพราะ มีคาฮมา โตคริตสูง กวาคือ รอยละ 80 ใน การ ศึกษา นี้ไดทํา การ สุม ตรวจ หา คาฮมาโตคริตรวม ทั้ง ความ แรง ของ anti-A และ anti-B ในเลือด ชนิด นี้ จํานวน 30 ถุง พบ วา มี คาฮมา โตคริตโดยเฉลี่ย รอยละ 56.31 (range 52.8-60.0) สําหรับ ความ แรงของ anti-A และ anti-B นั้น พบ วา ทั้ง anti-A และanti-B มีความ แรง ไมมาก เกิน 64 ดัง แสดง ใน ตาราง ที่6 การ ใช O-AS blood จึง มี ขอ ดี กวา การ ให O-PRCเพราะ มี ปริมาณ anti-A และ anti-B นอย กวา โดยเฉพาะ อยาง ยิ่ง การ ให O-PRC ใน ปริมาณ มาก อาจ ทําใหผูปวย มี direct antiglobulin test ใหผลบวก และ เกิดhemolysis ไดสําหรับ ความ เสี่ยง ใน ผูปวย นั้น ประการ แรก คือ การไดรับ เลือด ไมตรง หมูABO และRh(D) ใน การ ศึกษา นี้พบ วา มี ผูปวย อุบัติเหตุ ไดรับ เลือด O ตรง หมู 29 ราย(27.89%) ไม ตรง หมู 59 ราย (56.73%) และ มี อีก 16ราย (15.38%) ที่ไมทราบ หมูเพราะ ธนาคาร เลือด ไมไดรับตัวอยาง เลือด มา ตรวจ สวน ใน ผูปวย กลุม หอง คลอด และAnti-BTiter No. %Thai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 15 No. 4 October-December 20054177203013.3356.6723.336.670.00100816326412861310103020.0043.3333.333.330.00100

Emergency Transfusion of Group O Red Blood Cells in Additive Solution229ผา ตัด สูติศาสตร ไดรับ เลือด O ตรง หมู 9 ราย (60%)และ ไมตรง หมู6 ราย (40%) การ ที่ผูปวย ซึ่ง ไมใชหมูOไดรับ เลือด ชนิด นี้ จึง อาจ มี อันตราย จาก anti-A และanti-B ได หาก ใช ใน ปริมาณ มาก สําหรับ หมู เลือดระบบ Rh ใน การ ศึกษา นี้ไมพบ ผูปวย ที่เปน Rh ลบ แตหาก มี ผูปวย Rh ลบ การ ไดรับ O-AS blood ซึ่ง เปนRh บวก อาจ กระตุน ใหผูปวย สราง anti-D ซึ่ง จะ มีผลตอ การ หา เลือด ใหใน ครั้ง ตอ ๆ ไป หรือ ถา เปน ผูหญิง ใน วัยเจริญพันธุ อาจ เกิด ปญหา จาก โรค hemolytic diseaseof the newborn ได แตการ แกปญหา โดย การ จัดหา O-AS blood ที่เปน Rh ลบ คง ทํา ไดยาก เพราะ ใน คน ไทยมีRh ลบ เพียง รอยละ0.3 เทานั้น 13 ดังนั้น เมื่อ ตรวจพบ วา ผูปวย เปน Rh ลบ ตอง รีบ เปลี่ยน เปน ใหเลือด Rhลบ พรอม ทั้ง ใหการ ปองกัน การ สราง anti-D ดวย การ ใหRh immune globulin (RhIG) IM ใน ขนาด 20 µg/ml-RBC หรือ ฉีด IV ใน ขนาด 18 µg/mL RBC โดยเฉพาะ อยาง ยิ่ง ใน หญิง วัย เจริญพันธุ14ความ เสี่ยง อีก ประการ หนึ่ง คือ การ ที่ผูปวย มี red cellalloantibody ตอ หมูเลือด ระบบ อื่น ๆ ซึ่ง O-AS bloodที่ให อาจ มีแอนติเจน ตรง กับ แอนติบอดีที่ผูปวย มีได แตความ เสี่ยง เชน นี้ เกิด ขึ้น ได เชน เดียว กับ การ ให เลือดwhole blood หรือ PRC ที่ เปน uncrossmatchedblood แกผูปวย ใน กรณีดวน ซึ่ง อาจ ปองกัน ไดโดย การไม ใช เลือด เหลา นี้ ถา ไม จําเปน ใน การ ศึกษา นี้ มี หญิง มีครรภ1 ราย ที่ตรวจ พบ anti-Le b แตบังเอิญ ไดรับ เลือดLe(a+b-) จึง ไม มี ปฏิกิริยา ใด ๆนอก จาก นี้ ใน กรณี ที่ ผูปวย ไดรับ O-AS blood ในปริมาณ มาก อาจ มี ความ เสี่ยง ที่ เกิด จาก สาร ที่ เปน สวนประกอบ ของ AS ไดโดย เฉพาะ ใน เด็ก 15 เชน dextroseใน ผลิตภัณฑของ บาง บริษัท จะ มีปริมาณ สูง จึง ควร ระวังใน การ ใหเด็ก หรือ ผูปวย โรค เบาหวาน สําหรับ adenineซึ่ง ให ATP ทําใหเก็บ เม็ด เลือด แดง ไดนาน ถึง 42 วัน นั้นอาจ เกิด อันตราย ตอ ไต ไดเชน เดียว กับ mannitol ซึ่ง ทําหนาที่ปองกัน การ แตก ของ เม็ด เลือด แดง นอก จาก นี้การที่ผูปวย ไดรับ O-AS blood ใน ปริมาณ มาก อาจ มีความเสี่ยง จาก การ มี coagulation factors และ โปรตีน ต่ํา กวาปกติได เพราะ ใน O-AS blood มีปริมาณ พลาสมา นอยมาก จึง ควร ใช เฉพาะ เมื่อ จําเปน จริงๆ หลัง จาก นั้น จึงเปลี่ยน เปน เลือด ที่ธนาคาร เลือด จัด เตรียม ใหตาม ปกตินอก จาก นี้ถา ผูปวย มีปญหา จาก ภาวะ เลือด ออก เนื่อง จากการ ลดลง ของ coagulation factors ตอง พิจารณา ใหทดแทน ดวยสําหรับ ปญหา ที่ พบ ใน ดาน การ บริหาร จัดการ พบ วาใน ระยะ แรก มี ปญหา เกี่ยว กับ ชนิด ตูเย็น ที่ ใช เก็บ เลือดรวม ทั้ง เรื่อง การ ควบคุม อุณหภูมิและ การ ดูแล ตูเย็น ที่ใชควร เปน Blood Bank refrigerator แตเนื่อง จาก มีราคาแพง อาจ ใช ตูเย็น ธรรม ดา ได แต จะ ตอง มี การ อาน และบันทึก อุณหภูมิทุก วัน วัน ละ2 -3 ครั้ง ตาม ผลัด การ อยูเวรของ ผู ไดรับ มอบ หมาย ให ดูแล เรื่อง ตูเย็น หาก พบ การเปลี่ยน แปลง ของ อุณหภูมิตูจาก ที่กําหนด จะ ตอง รีบ แจงธนาคาร เลือด เพื่อ นํา เลือด ไป เก็บ ใน อุณหภูมิ ที่ ถูก ตองพรอม กับ ตาม บริษัท ใหมา แกไข ตอไป นอก จาก นี้จะ ตองวาง ตูใน บริเวณ ที่สะดวก ใน การ หยิบ ใชและ สามารถ ไดยินเสียง สัญญาณ เตือน ถา มีการ เปลี่ยน แปลง ของ อุณหภูมิตูสําหรับ ที่ โรงพยาบาล ศิริราช ที่ หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ ใชBlood Bank refrigerator (Jewett, USA) แต ที่ หองคลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตรใชตูเย็น ธรรม ดา (Songserm Intercool, ประเทศ ไทย) พบ วา ทั้ง 2 ตู เคย มีปญหา เรื่อง การ รักษา อุณหภูมิ ให คงที่ ซึ่ง เมื่อ ไดรับ การแกไข แลว สามารถ ใช ตอ ได ตาม ปกติจาก การ ศึกษา นี้จะ เห็น ไดวา แพทยไดเลือก ใช O-ASblood อยาง เหมาะสม คือ เฉพาะ ราย ที่เสีย เลือด มาก และมี ความ จําเปน ที่ ตอง ใช เลือด ชนิด นี้ จริง ดัง ขอมูล การวินิจฉัย โรค ของ ผูปวย ซึ่ง แสดง ใน ตาราง ที่ 5 ใน กลุมผูปวย อุบัติเหตุพบ วา ผูปวย สวน ใหญ ( 67.31 %) ที่ไดรับO-AS blood เปน ผูปวย ที่ไดรับ อุบัติเหตุทาง รถยนตหรือรถ จักรยานยนต ซึ่ง เมื่อ เปรียบ เทียบ ระหวาง ประโยชน ที่ผูปวย จะ ไดรับ กับ ความ เสี่ยง ที่ อาจ เกิด ขึ้น แลว นับ ได วาวารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต ปที่ 15 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2548

230 วราภรณ สุรัตนรังสรรค และคณะการ เลือก ใหเลือด ชนิด นี้จะ เปน ประโยชนมาก กวา เพราะ การรอ เลือดuncrossmatch blood จาก ธนาคาร เลือด ตองใชเวลา อยาง นอย 30 นาทีเมื่อ รวม เวลา การ ขนสง การ รอเลือด อาจ ทําใหผูปวย เสีย ชีวิต จาก การ เสีย เลือด จํานวน มากได นอก จาก นี้การ รอ เลือด ดวน ตาม ปกติอาจ สาย เกิน ไปเพราะ ถา ผูปวย เสีย เลือด จํานวน มาก จน เกิด ภาวะช็อคที่แกไข ไมไดหรือ แกไข ไดยาก แลว การ ใหเลือด ก็ไมอาจ ชวยชีวิต ผูปวย ได การ ใชเลือด ชนิด นี้จึง จําเปน ตอง ไดรับ ความรวมมือ จาก แพทย ที่ เขาใจ วัตถุประสงค เปน อยาง ดีสําหรับ ผูปวย ที่ หอง คลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร ที่ไดรับ เลือด ชนิด นี้พบ วา สวน ใหญ (66.67%) เปน ผูปวย ที่ตก เลือด จํานวน มาก หลัง คลอด และ มีภาวะช็อคจึง มีความจําเปน จริง ใน การ ศึกษา นี้ ไม มี รายงาน ปฏิกิริยา ไม พึงประสงค จาก การ ใช เลือด ชนิด นี้ ใน ผูปวย ทั้ง 2 กลุมอยางไร ก็ตาม การ ใหเลือด ชนิด นี้แกผูปวย กรณีดวนควร ทํา เฉพาะ ใน โรงพยาบาล ที่ แพทย พรอม ที่ จะ ให การชวยเหลือ แกผูปวย เชน การ ผา ตัด อยาง เร็ว ที่สุด เทานั้นดังเชน ใน การ ศึกษา นี้ ซึ่ง ทํา ที่ หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ หองคลอด และ หอง ผา ตัด สูติศาสตร ของ โรงพยาบาล ทั้ง นี้เพราะ การ ใหเลือด แกผูปวย ที่มีการ เสีย เลือด มาก จน เกิดภาวะ ความ ดัน โลหิต ต่ํา นั้น อาจ ทําใหผูปวย เสีย เลือด มากขึ้น อีก จาก ความ ดัน โลหิต ที่สูง ขึ้น ซึ่ง เปน ผล จาก การ ไดรับเลือด ทดแทน ดังนั้น การ ใหเลือด เชน นี้จึง ไมควร ทํา นอกโรงพยาบาล เชน ใน รถ ฉุกเฉิน หรือ บน เฮลิคอปเตอร16ใน ดาน ของ ธนาคาร เลือด ถึง แมวา การ ใชเลือด ระบบนี้ มี คาใชจาย สูง กวา ปกติ แต เมื่อ เทียบ กับ ประโยชน ที่ไดรับ แลว นับ วา คุมคา กลาว คือ สามารถ ยืด อายุของ เลือดไดนาน ขึ้น จาก35 วัน (CPDA-1) เปน42 วัน ทําใหลดจํานวน เลือด ที่ตอง ทิ้ง เพราะ หมด อายุโดย เฉพาะ อยาง ยิ่งใน ชวง ที่มีผูบริจาค เลือด จํานวน มาก นอก จาก นี้ยัง เหมาะสําหรับ เจาะ เก็บ เลือด autologous blood สําหรับ ผูปวยที่ตอง ใชเลือด ตน เอง หลายยูนิตใน การ ผา ตัด รวม ทั้ง เมื่อนํา มา เตรียม สวน ประกอบ ของ เลือด เชนplateletconcentrate (PC) fresh frozen plasma (FFP) หรือcryoprecipitate ก็จะ ไดปริมาณ เกร็ด เลือด หรือ factorVIII สูง มาก กวา ปกติ เพราะ ใน การ เตรียม AS bloodสามารถ แยก พลาสมา ออก ไดจํานวน มาก กวา การ ใชระบบถุง เลือด ที่ไมมีASสรุปใน กรณีที่ผูปวย มีการ เสีย เลือด จํานวน มาก นั้น การ ขอเลือดuncrossmatchblood แมใชเวลา เพียง30 นาทีอาจ ไมสามารถ ชวย ชีวิต ผูปวย ได ดังนั้น ธนาคาร เลือด จึงควร มีวิธีการ เพื่อ ใหแพทยเลือก ใชใน การ ชวย ชีวิต ผูปวยไดแก การ ใหเลือด หมู O, pack red cells หรือ O-ASblood แกผูปวย ทันทีระหวาง การ รอ เลือด หมู ABO และRh(D) ชนิด เดียว กับ ผูปวย จาก ธนาคาร เลือด แทน การ ใหสาร น้ํา ชนิด ตางๆ ถึง แมวา เลือด หมูO สามารถ ใหผูปวยไดทุก หมู แตอาจ มีปญหา จาก anti-A และ anti-B ไดกรณีเชน นี้การ ใชเลือด O-AS blood มีอันตราย นอย กวาการ ใช O-PRC เพราะ มีปริมาณ anti-A และ anti-B ต่ํากวา รวม ทั้ง การ มีคาฮมา โตคริตต่ํา กวา ทําใหมี flow rateดี จึง เหมาะ สําหรับ ใหใน ผูปวย กรณีดวน อยางไร ก็ตามแพทย ควร เลือก ใช เฉพาะ กรณี จําเปน จริงๆ เทานั้น และควร เปลี่ยน เปน เลือด ที่ธนาคาร เลือด จัด เตรียม ให ทั้ง นี้เพื่อ ใหผูปวย มีความ เสี่ยง ตอ การ ใชเลือด ชนิด นี้นอย ที่สุดกิตติกรรม ประกาศคณะ ผู รายงาน ขอ ขอบคุณ เจาหนาที่ ธนาคาร เลือด เจาหนาที่หอง ฉุกเฉิน อุบัติเหตุ เจาหนาที่หอง คลอด และหอง ผา ตัด สูติศาสตร ที่ ชวย ใน การ ดําเนิน งาน ของ การศึกษา นี้ ขอ ขอบคุณ คุณ อุษณีย ศิริบุญ ฤทธิ์ และ คุณณัฐวีณา ใจ ซื่อ ที่ชวย พิมพตน ฉบับThai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 15 No. 4 October-December 2005

Emergency Transfusion of Group O Red Blood Cells in Additive Solution231เอกสาร อางอิง11. Menitove JE. Standards for Blood Banks andTransfusion Services. 22 nd ed. Bethesda : AmericanAssociation of Blood Bank, 2003 : 44-8.12. คูมือ การ ขอ เลือด และ สวน ประกอบ ของ เลือดพ.ศ.2544 ภาควิชาเวช ศาสตรการ ธนาคาร เลือด คณะ แพทยศาสตรศิริราช พยาบาลมหาวิทยาลัย มหิดล 2544 : 4-5.13. BeutlerE. Liquidpreservationofredbloodcells.In:Simon TL, Dzik WH, Snyder EL, Stowell CP, StraussRC, eds. Rossi’s Principles of Transfusion Medicine.3 rd ed. Philadelphia : Lippincott Williams and Wilkins,2002 : 50-61.14. Brecher ME, ed. Technical Manual. 14 th ed.Bethesda : American Association of Blood Banks,2002 : 162-3.15. Brecher ME,ed. Technical Manual. 14 th ed.Bethesda : American Association of Blood Banks,2002 : 379-92.16. Nix MP. Compatibility testing. In : Harmening DM,ed. Modern Blood Banking and Transfusion Practices.4 th ed. Philadelphia: F.A. Davis Company, 1999:277-96.17. Spence RK, Mintz PD. Transfusion in surgery, traumaand critical care. In : Transfusion Therapy : ClinicalPrinciples and Practice. 2 nd ed. Bethesda : AABBPress, 2005 : 203-41.18. Brecher MNE, ed. Technical Manual. 14 th ed. Bethesda:American Association of Blood Banks, 2002 : 161-87.19. Hess JR, Rugg N, Knapp AD, et al. Successfulstorage of RBCs for9 weeks ina new additive solution.Transfusion 2000; 40 : 1007-11.10. Hess JR, Rugg N, Knapp AD, et al. Successfulstorage of RBCs for 10 weeks in a new additivesolution. Transfusion 2000;40 :1012-6.11. Hess JR, Hill HR, Oliver CK, et al. Twelve-week RBCstorage. Transfusion 2003; 43 : 867-72.12. Hogman CF, Knutson F, Loof H, Payrat JM.Improved maintenance of 2, 3 DPG and ATP in RBCsstored in a modified additive solution. Transfusion2002; 42 : 824-9.13. ทัศนยานี จัน ทน ยิ่ง ยง เวช ศาสตรการ ธนาคาร เลือด กรุงเทพฯ:ธร รก มล การ พิมพ, 2541: 77-84.14. Mintz PD. Rh immune globulin. In : TransfusionTherapy : Clinical Principles and Practice. 2 nd ed.Bethesda : AABB Press, 2005 : 423-31.15. BrecherME,ed. Technical Manual. 14 th ed. Bethesda:American Association of Blood Banks, 2002 : 517-37.16. Mattox KL. Timing of transfusion in trauma. VoxSang 2004;87 (Suppl 2) : 222-6.วารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสตรบริการโลหิต ปที่ 15 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2548

232 วราภรณ สุรัตนรังสรรค และคณะEmergency Transfusion of GroupO Red Blood Cellsin Additive SolutionVaraporn Suratanarungsun, Sasitorn Bejrachandra, Wipanee Leehaphaiboonsakun,Kanchana Outrakoolpoonsu, Laksami Kalanchai and Viroje ChongkolwatanaDepartment of Transfusion Medicine, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol UniversityAbstract: In urgent situations, even using uncrossmatched blood may havea delay due to transportation, specimen processing and crossmatch procedure. We therefore have set upa program of givinguncrossmatched blood which is group O, Rh positive red cells suspended in additive solution (O-ASblood) for extreme emergencies. From 1999 to 2003, 104 patients (av. 20.80 cases/year) at the emergencyunit, Department of Surgery, Siriraj Hospital were transfused with 246 units of O-AS blood (av. 2.37units/case). From 2001 to 2003, 15 patients (av.5 cases/year) at the labour room, Department of Obstetrics and Gynaecology were transfused with 23 units of O-AS blood (av. 1.53 units/case). The numberof blood used of these two groups were 38.86 % and 8.98 % of the provided blood, respectively. Therisks of nonO blood type patients who received O-AS blood of these two groups were 72.11% and 40%,respectively. In this study, Rh negative blood type was not found but anti-Le b was identified in onepregnant woman. Fortunately, the blood transfused was Le (a+b-) phenotype. Furthermore, none of thetransfusion reaction was reported in nonO or unknown blood type who received O-AS blood .Key Words : • Emergency • Transfusion • O-AS bloodThai J Hematol Transf Med 2005;15:223-32.Thai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 15 No. 4 October-December 2005