Transfusion-Associated Graft-Versus-Host Disease

250 จิรายุ เอื้อวรากุลเหมือน กับ ที่เกิด ในacuteGVHD หลัง การ ปลูก ถาย ไขกระดูก ยกเวน ใน ระยะ ที่1 ใน ผูปวย TA-GVHD อาจ มีปจจัย รวม ที่แตก ตางกัน ไป ใน ผูปวย แตละ รายพยาธิสภาพ และ การ ตรวจ คน ทาง หอง ปฏิบัติการ 27การ วินิจฉัย TA-GVHD อาศัย อาการ ทาง คลินิก และประวัติ (clinical diagnosis) รวม กับ การ ตรวจ ทาง หองปฏิบัติ การ (laboratory diagnosis) โดย ทั่ว ไป จะ พบleucopenia, pancytopenia และ ความ ผิด ปกติ ของliver function tests อาจ แบง พยาธิ สภาพ ของ TA-GVHD ออก เปน 3 ระบบ หลักๆ ไดแก1. ผิว หนัง ถา ทํา การ ตัด ชิ้น เนื้อ ไป ตรวจ จะ พบ พยาธิสภาพ ที่สําคัญ 28 คือ• Epidermal basal cell vacuolization(grade I)• Mononuclear cell infiltration ในepidermis และ degeneration ของepidermal basal layer (grade II)• Bulla formation (grade III)• Ulceration of the skin (grade IV)ที่พบ บอย ไดแก grade I และ II skin GVHD2. ตับ ปฏิกิริยา ทางอิมมูน ที่สําคัญ คือ ปฏิกิริยา ตอsmall interlobular และ marginal bile ducts โดย จะเกิด degeneration และ eosinophilic necrosis ของsmall bile ducts และ มี periportal mononuclear(lymphocytic) infiltration รวม กับ hepatocellularand cholangiolar cholestasis 23. ไข กระดูก จะ เปน hypocellular marrow หรือaplastic marrow โดย มี lymphocytic/histiocyticinfiltration และ อาจ มี hemophagocytosis 29การ ตรวจ อื่น ๆ ไดแก การ ตรวจHLAtyping ของผูปวย วา มีการ เปลี่ยน แปลง ไป จาก เดิม หรือ ไม โดย ควรเปรียบ เทียบ กับ ชนิด ของ HLA จาก เลือด ผูให และ ควรตรวจ วา มีเซลลของ ผูใหหรือ donor DNA ใน เลือด ผูปวยหรือ ใน พยาธิสภาพ ตางๆ ของGVHD เชน จาก ผิว หนังเปนตน การ ตรวจ หา เซลล ผูให อาจ ทํา ได หลาย วิธี เชนการตรวจ โครโมโซม การ ทํา RFLP หรือ VNTR และhuman microsatellite markers 30-31ใน กรณี ที่ ผูปวย มี pancytopenia อาจ ทําให ไม มีเซลลที่จะ ใชทํา HLA typing จาก เลือด ได จําเปน ตอง ใชเซลลหรือ เนื้อ เยื่อ อื่น ใน รางกาย เชน ผม ผิว หนัง เล็บ เพื่อตรวจ host DNA แทน 32 ใน กรณีที่ตรวจ ไมไดจริงๆ อาจใชการ ตรวจ ญาติพี่นอง แทน และ เทียบ เอา วา ผูปวย ควร จะเปน แบบ ใดใน ป1995 ไดมีการ ศึกษา วา เมื่อ ใหเลือด เขา ไป แลวตอง ใชเวลา นาน เทา ใด กวา จะ กําจัด เม็ด เลือด ขาว ของ ผูใหที่ปน เขา ไป ใน รางกาย ผูรับ ที่ภูมิคุมกัน ปกติ พบ วา ภาย ใน2 วัน แรก สามารถ กําจัด เซลลเม็ด เลือด ขาว สวน ใหญของผูใหได หลัง จาก นั้น ใน วันที่ 3-5 จะ มีจํานวน เซลลผูใหเพิ่มขึ้น และ ใน วันที่ 5-7 รางกาย จะ มีการ กําจัด อีก ครั้ง จน เซลลเม็ด เลือด ขาว ของ ผูใหหมด ไป 33 ถา ผูรับ เลือด มีภูมิคุมกันออน แอ ก็จะ ไมสามารถ ทําลาย เซลลผูใหได และ เกิด TA-GVHD ตาม มาอาการ ทาง คลินิก 2,20ลักษณะ อาการ ของ TA-GVHD จะ คลาย คลึง กับBMTA-GVHD โดย อาการ ที่เหมือน กัน คือ ไข ผื่น ทองเสีย และ ความ ผิด ปกติทาง ตับ แตมีขอ แตก ตาง ดัง ตารางที่ 3ขอ แตก ตาง ที่ สําคัญ ไดแก ระยะ เวลา ที่ เริ่ม มี อาการภาวะ bone marrow hypoplasia และ การ ดําเนิน โรคใน TA-GVHD อาการ จะ เริ่ม เร็ว โดย จะ เริ่ม ดวย ไข สูงกวา 38 ํC มัก เริ่ม ภาย ใน 10 วัน หลัง ไดสวน ประกอบ ของเลือด แตมีชวง ใน การ เกิด ไดตั้งแต2 วัน ถึง 50 วัน หลังจาก นั้น จะ เกิด ผื่น ซึ่ง เปน erythematous maculopapular eruption เริ่ม ที่ลําตัว กอน แลว ไป ที่แขน ขา รวม ทั้ง ฝามือ และ เทา อาการ ผื่น อาจ เปน นอยๆ หรือ เปน มาก จน เกิดgeneralized erythroderma และ bullous formationThai Journal of Hematology and Transfusion Medicine Vol. 12 No. 3 June-September 2002