PRUTHENIA

Geneza Prus – komentarz archeologa211dzielona, lub rzadziej, łączona ze sobą. Przykładem takich zmian mogąbyć różnice dotyczące tzw. okresu wpływów rzymskich (I–IV wiek): wedługpodręcznika archeologii z połowy lat sześćdziesiątych XX wiekuw dorzeczu Odry i Wisły należało wydzielać tylko dwie kultury archeologiczne(przeworska i oksywska) 7 ; piętnaście lat później podobnych jednostekbyło już znacznie więcej (kultury przeworska, wielbarska, luboszycka,grupy gustowska i dębczyńska), zmieniły się też granice ich terytoriów8 . Umowność „kultur archeologicznych” dobrze ilustruje anachroniczneporównanie do współczesnych podziałów państwowych: w latach1991–1993 większość mieszkańców Europy Środkowej, nie ruszając sięz miejsca, znalazła się w nowych państwach, o świeżo wytyczonych granicach,podzielając w ten sposób los znalezisk archeologicznych, którychprzypisanie do poszczególnych kultur archeologicznych może podlegaćpodobnym zmianom.Kultury archeologiczne są interpretowane jako ślady pradziejowychwspólnot, choć określenie łączących je więzi jest z reguły niemożliwe 9 .Tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy dostępne są przekazy źródeł pisanych,można próbować taką hipotetyczną wspólnotę łączyć z konkretnymludem, opisywanym przez te źródła.Każda wypowiedź na temat etnicznych identyfikacji kultur archeologicznychwymaga ogromnej ostrożności, a większa część pradziejów jestdla takich rozważań niedostępna: są one możliwe tylko w odniesieniu doepok, dla których istnieją przekazy historyczne, a więc – w przypadkuziem nad Bałtykiem, a właściwie w ogóle Europy Środkowej – dla wspomnianegowyżej okresu wpływów rzymskich (I–IV wiek). Dopuszczalne,choć obciążone już znacznie większym ryzykiem błędu, są próby „cofaniasię” w nieco wcześniejsze odcinki pradziejów, przy czym trudno sięgaćgłębiej niż wczesna epoka żelaza (V–I wiek p.n.e.), do której odnoszą sięrelacje greckich historyków i podróżników, opisujące obrzeża świata7 Por. J. Kostrzewski, W. Chmielewski, K. Jażdżewski, Pradzieje Polski, wyd. II, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965, ryc. 90, 94.8 Por. Późny okres lateński i rzymski, Prahistoria ziem polskich, t. V, red. J. Wielowiejski,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1981, ryc. 31, 33.9 Stąd próby wprowadzenia neutralnego określenia „wspólnota komunikatywna”, nie przesądzającegoo charakterze związków łączących ludność pozostawiającą po sobie zespół znaleziskarcheologicznych wydzielanych w odrębną „kulturę archeologiczną” – por.R. Wołągiewicz, Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] Problemykultury wielbarskiej, red. T. Malinowski, Słupsk 1981, s. 80, 95–96, 102; M. Parczewski,Podstawy lokalizacji pierwotnych siedzib Słowian, [w:] Archeologia o początkach Słowian,red. P. Kaczanowski, M. Parczewski, Kraków 2005, s. 67–68. Na temat „wspólnot komunikatywnych”– L. Zabrocki, Wspólnoty komunikatywne w genezie i rozwoju językaniemieckiego. Część I: Prehistoria języka niemieckiego, Wrocław 1968, s. 9–37.