Pismo do pobrania w całości — pdf - Rocznik PRUTHENIA

118 Marek F. JagodzińskiOdkrycie osady Truso, a także znaczny postęp badań nad okresemwikińskim w całym basenie Morza Bałtyckiego, stworzyły podstawy dlapodjęcia nowych, bardziej szczegółowych studiów w tym zakresie. Szerokiepole poznawcze, jakie oferuje nam współczesna archeologia, pozwaladziś spojrzeć na wiele zagadnień związanych z kształtowaniem się wczesnośredniowiecznychukładów osadniczych z zupełnie innej perspektywy.Chodzi tu zwłaszcza o ukierunkowanie aparatu badawczego na kwestięwydzielania kultur archeologicznych oraz stref i grup kulturowych 1 . Metodata, szeroko stosowana w badaniach dotyczących okresu pradziejowego,może też dostarczyć ważnych danych wyjściowych dla studiównad okresem wędrówek ludów i wczesnym średniowieczem. Jednakz uwagi na stan zachowania bazy źródłowej, którą w tym przypadkuw olbrzymiej części tworzą stanowiska archeologiczne badane przedII Wojną Światową, o których zachowały się często bardzo zdawkoweinformacje, w artykule tym poruszam tylko niektóre aspekty zarysowanejpowyżej problematyki.TerytoriumTereny położone między Wisłą a Pasłęką obejmują bardzo charakterystycznei zróżnicowane jednostki morfologiczne. Są to: Żuławy Wiślane,graniczące z nimi od południa Pojezierze Iławskie, położona nawschód od Żuław Wysoczyzna Elbląska, Równina Warmińska i fragmentWybrzeża Staropruskiego oraz znajdująca się na północy Mierzeja Wiślana(ryc. 1). Obszar ten, z wyłączeniem Pojezierza Iławskiego, zgodniez podziałem na jednostki regionalne, nazwany został Pobrzeżem Gdańskim,stanowiącym część Pobrzeża Południowobałtyckiego. Zgodniez tym podziałem, Pojezierze Iławskie stanowi mezoregion wchodzącyw skład Pojezierza Wschodniopomorskiego, będącego częścią PojezierzaPołudniowobałtyckiego 2 . Generalnie wydzielić tu można dwa typy krajobrazu– nisko położone i płaskie obszary deltowe Wisły i Pasłęki orazcharakteryzujące się dużym bogactwem form i zróżnicowane pod względemwysokościowym obszary wysoczyznowe.Wśród obszarów deltowych wyróżniają się ze względu na swojąwielkość Żuławy Wiślane. W granicach niniejszego opracowania – międzyWisłą a Wysoczyzną Elbląską znajduje się ponad 1700 km 2 powierzchniŻuław. Jest to prawie idealnie płaska równina, która wznosisię nieco ponad poziom morza, a na kilku oddzielonych od siebie rejo-1 Zob. w tej kwestii: W. Nowakowski, Korzenie Prusów. Stan i możliwości badań naddziejami plemion bałtyjskich w starożytności i początkach średniowiecza, Pruthenia,t. I, Olsztyn 2006, s. 34–35.2J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1981, s. 250–251.