cylchgrawn
Rhifyn 47 Haf 2004 - Cyd
Rhifyn 47 Haf 2004 - Cyd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:20 am Page 1<br />
Rhifyn 47 Haf 2004<br />
Am ddim/Free<br />
Y <strong>cylchgrawn</strong> i siaradwyr a dysgwyr<br />
The magazine for Welsh<br />
y Gymraeg<br />
speakers and learners<br />
CYD<br />
Tudalen/Page 3<br />
Penwythnos Cyd ar y cyd â Nant<br />
Gwrtheyrn<br />
Tudalen/Page 4<br />
Enillydd Cystadleuaeth Merched y<br />
Wawr<br />
Tudalen/Page 5<br />
Cymru _ Cuba (llun y clawr)<br />
Tudalen/Page 7<br />
Enillydd Tlws Coffa Robina<br />
Tudalen/Page 8<br />
Eisteddfod Genedlaethol Cymru<br />
Tudalen/Page 10/11<br />
Penwythnos Cyd Glan-llyn<br />
Cyhoeddir 15,000 o Cadwyn<br />
Cyd bedair gwaith y<br />
flwyddyn fel arfer. Cyfle<br />
gwych i hysbysebu<br />
BWRDD<br />
YR IAITH<br />
GYMRAEG<br />
WELSH<br />
LANGUAGE<br />
BOARD
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:21 am Page 2<br />
ad<br />
Llywydd Anrhydeddus<br />
Yr Athro Bobi Jones<br />
Cadeirydd<br />
Mary Burdett-Jones<br />
Is-Gadeirydd<br />
Kathryn Hughes<br />
Trysorydd<br />
Emyr-Wyn Francis<br />
Ysgrifennydd Cyffredinol a Chadeirydd yr Is-Bwyllgor<br />
Marchnata a Chyhoeddi<br />
Glyn Saunders-Jones<br />
Rheolwr Swyddfa<br />
Jaci Taylor (01970) 622143 e-bost: jct@aber.ac.uk<br />
Rheolwr y Gogledd a’r Canolbarth<br />
Rhodri Francis (01970) 628599 e-bost: rhf@aber.ac.uk<br />
Rheolwr y De<br />
Martin Davies (01554) 776587 e-bost: davieswizlet@aol.com<br />
Swyddfa Cyd Office<br />
10 Maes Lowri, Aberystwyth, Ceredigion<br />
SY23 2 AU<br />
Ffôn/Ffacs: 01970 622143<br />
e-bost: cyd@aber.ac.uk<br />
y we: www.aber.ac.uk/cyd<br />
Mae Cadwyn Cyd yn ymddangos bedair gwaith y flwyddyn.<br />
Dyddiadau cyhoeddi arferol: Mawrth, Mehefin, Medi, Tachwedd<br />
Mae Cyd yn elusen gofrestredig rhif 518371.<br />
Cefnogir gwaith Cyd gan Fwrdd yr Iaith Gymraeg.<br />
Cyhoeddwyd gan/Published by: Cyd, 10 Maes Lowri, Aberystwyth,<br />
Ceredigion SY23 2AU.<br />
Argraffwyd a dyluniwyd gan/Printed and designed by: Cambrian Printers<br />
Swyddog Datblygu newydd Cyd yn Sir<br />
Gaerfyrddin a Chwm Tawe yw John Dixon.<br />
Mae John o Gaerdydd yn enedigol, a dysgodd<br />
e'r Gymraeg yn y 70au cynnar. 'Roedd e'n byw<br />
yn Ninas Powys, ym Mro Morgannwg, tan 1991,<br />
pan symudodd e a'i deulu i fyw yn ardal<br />
Llanpumsaint. Tan yn ddiweddar, bu'n<br />
gweithio i gwmni ymgynghori rhyngwladol, ond<br />
mae bellach yn gweithio’n rhan amser i Cyd a rhan amser ar<br />
ei liwt ei hun fel ymgynghorydd. Mae hefyd yn gwneud<br />
rhywfaint o gyfieithu, ac yn diwtor dosbarth Cymraeg i<br />
Oedolion yn Alltwalis. Mae ei wraig Fran hithau wedi<br />
dysgu'r Gymraeg trwy gwrs Wlpan, hefyd yn y 70au, ac mae<br />
ganddynt dri o blant.<br />
Mae e wrthi ar hyn o bryd yn cwrdd â'r gwahanol grwpiau<br />
ac aelodau Cyd yn ei ardal, ac yn gobeithio cychwyn<br />
grwpiau newydd yn y dyfodol agos hefyd. Mae'n bwriadu<br />
cyd-weithio yn agos gyda'r gwahanol fentrau iaith er mwyn<br />
gwneud y gorau o'r adnoddau prin sydd ar gael.<br />
2<br />
Gair o’r Gadair<br />
Parch ar y ddwy ochr yw’r allwedd i’r berthynas<br />
rhwng y gymuned Gymraeg a’r dysgwyr. Nod Cyd<br />
yw integreiddio dysgwyr yn y gymuned honno yn<br />
hytrach na’u cymathu. Mewn traethawd prifysgol<br />
diffiniodd Cynog Dafis integreiddiad drwy ddweud<br />
bod ‘unigolyn (neu deulu) yn cymryd ei le’n<br />
esmwyth, heb dyndra na gwrthdaro o bwys, mewn cymdeithas y daw iddi o’r<br />
tu allan, ond heb o anghenraid golli ei wahanolrwydd na’r priodoleddau a’i<br />
gwnâi’n bosibl ei adnabod fel “dyn d˘ad” (neu “deulu d˘ad”)’.<br />
Mae Cynog Dafis yn diffinio cymathiad fel ‘[p]roses fwy radicalaidd o<br />
dipyn, sef bod y dyfodiad yn mewnoli gwerthoedd a phriodoleddau y<br />
gymdeithas sy’n ei dderbyn, i’r fath raddau fel iddo ddod yn fwyfwy anodd<br />
ei adnabod fel person a darddodd o gymdeithas arall. Gellir cael graddau o<br />
gymhathiad (sic); go anaml, os o gwbl, y cwblheir yr ail broses gyda<br />
dyfodiad o oedolyn.’<br />
Nod Cyd yw integreiddio, sydd nid yn unig yn fwy realistig ond hefyd yn<br />
cydnabod bod gan y dysgwr rywbeth i’w gyfrannu i’r gymuned Gymraeg.<br />
Yn ôl un tiwtor beth mae dysgwyr yn ei roi iddi hi yw eu gobaith a’u hyder<br />
ynglfln â dyfodol yr iaith Gymraeg. Gan fod y gymuned Gymraeg yn<br />
datblygu’n gyflym gyda phobl yn symud mwy gyda’u gwaith, mae’n haws i<br />
ddysgwyr gael eu derbyn. Mae’r dysgwyr yn awyddus iawn i fod yn rhan<br />
o’r prosiect cenedlaethol o adfer yr iaith Gymraeg ym mhob rhan o Gymru.<br />
Cyfrannu a derbyn. Fe roddodd y diweddar Tudor Henson, a oedd wedi<br />
dysgu Cymraeg yn eithriadol o dda ei hunan, lawer drwy siarad â dysgwyr<br />
ar Gynllun Pontio Cyd. Fe gafodd gymaint o bleser wrth wneud fel y<br />
rhoddodd ei weddw, Nia Henson, rodd o £250 i gangen Cyd Aberystwyth er<br />
cof amdano. Mae rhoddion fel hyn yn galonogol iawn i ni ac rydym yn<br />
ddiolchgar iawn iddi.<br />
Braf yw cael cyfle i ddiolch hefyd i Ann Jones sydd wedi ymddeol fel<br />
Ysgrifennydd Cangen Cyd Aberystwyth ar ôl blynyddoedd lawer o<br />
wasanaeth i Cyd gyda chefnogaeth ei g˘r Gwyn. Wedi byw am flynyddoedd<br />
yn Llundain, doedd Ann ei hunan ddim yn hyderus wrth siarad Cymraeg ond<br />
mae gwirfoddoli gyda Cyd wedi ei helpu hi hefyd. Mae Ann wedi<br />
trosglwyddo’r gwaith yn llwyddiannus iawn i Linda Gay ac eraill.<br />
A hoffech fod yn Ymddiriedolwr Cyd? Mae angen Trysorydd arnom, ac<br />
rydym yn awyddus i gael pobl o wahanol rannau o Gymru. Os ydych yn<br />
fodlon teithio i Aberystwyth ar gyfer cyfarfodydd tua pum gwaith y<br />
flwyddyn (telir treuliau), cysylltwch â ni a dywedwch pa sgiliau a phrofiad<br />
sydd gennych i’w cynnig.<br />
A Word from the<br />
Chair<br />
Respect on both sides is the key to the relationship between the Welshspeaking<br />
community and the learners. Cyd’s aim is to integrate learners<br />
into that community rather than to assimilate them. In a university thesis<br />
Cynog Dafis defined integration as ‘an individual (or a family) taking his or<br />
her (or its) place comfortably, without tension or significant conflict, in a<br />
society to which he or she (or it) comes from outside, without necessarily<br />
losing his or her (or its) distinctness or the characteristics which make it<br />
possible to recognize him or her (or it) as a ‘newcomer’ (or ‘newcomer<br />
family’).<br />
Cynog Dafis defines assimilation as ‘a much more radical process, whereby<br />
the incomer internalizes the values and characteristics of the society which<br />
accepts him or her, to such a degree that it becomes more and more difficult<br />
to recognize him or her as someone who comes from another society. There
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:23 am Page 3<br />
are degrees of assimilation; only rarely, if at all, is the second process<br />
completed in the case of an adult.’<br />
Cyd’s aim is integration, which is not only more realistic but also<br />
recognizes that the learner has something to contribute to the Welshspeaking<br />
community. According to one tutor what learners give her is<br />
their hope and faith in the future of the Welsh language. As the Welshlanguage<br />
community is itself changing fast as people move about more<br />
with their work, it is easier for learners to be accepted. Learners are<br />
eager to be part of the national project of restoring the Welsh language in<br />
every part of Wales.<br />
Contributing and receiving. The late Tudor Henson, who had learnt<br />
Welsh exceptionally well himself, gave a great deal by talking to learners<br />
on Cyd’s Bridging Scheme. He gained so much pleasure from it that his<br />
widow, Nia Henson, gave a gift of £250 to the Aberystwyth branch of Cyd<br />
in his memory. Such gifts are very encouraging to us and we are very<br />
grateful to her.<br />
I am glad to have this opportunity to thank also Ann Jones who has retired<br />
as Secretary of the Aberystwyth branch of Cyd after many years of service<br />
with the support of her husband Gwyn. Having lived for years in London,<br />
Ann was not very confident when speaking Welsh and voluntary work with<br />
Cyd has helped her as well. Ann has transferred the work very<br />
successfully to Linda Gay and others.<br />
Would you like to be a Trustee of Cyd? We need a Treasurer, and we are<br />
keen to have people from different parts of Wales. If you are willing to<br />
travel to Aberystwyth for meetings about five times a year (we pay<br />
expenses), do get in touch with us and tell us what skills and experience<br />
you have to offer.<br />
Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol<br />
Cyd<br />
Annual General Meeting<br />
Gorffennaf 24 July 2004<br />
Yr Hen Goleg, Aberystwyth<br />
Cofiwch fod pob Cefnogwr Cyd â’r hawl i bleidleisio<br />
Remember that every Cyd Supporter has the right to vote<br />
PWYSIG<br />
Nid yw grwpiau sydd heb dalu’r tâl cofrestru cangen yn<br />
cael eu diogelu gan yswiriant Cyd. Cofrestrwch nawr!<br />
IMPORTANT<br />
Groups which have not paid their branch registration fee<br />
are not covered by Cyd insurance. Register now!<br />
PENWYTHNOS CYD AR Y CYD Â<br />
NANT GWRTHEYRN<br />
29 – 31 Hydref 2004<br />
Taith Gerdded ac Arferion Calan Gaeaf gyda Twm Elias<br />
Ysgrifennu Creadigol gydag Eleri Llywelyn Morris<br />
Gwersi Cymraeg bore Sadwrn a bore Sul<br />
£95 llety llawn<br />
£75 hunanddarpar gan gynnwys swper nos Wener<br />
Am fanylion pellach a ffurflen archebu cysylltwch â<br />
Rhodri Francis 01970 628599 rhf@aber.ac.uk<br />
neu Jaci Taylor 01970 622143 jct@aber.ac.uk<br />
Ysgoloriaeth Dan Lynn James 2004<br />
Cafodd y bobl ganlynol (following people) ysgoloriaeth eleni –<br />
llongyfarchiadau (congratulations) i bob un ohonoch chi (to each one of<br />
you).<br />
Anne Holly £150, Helen Evans £50, Siân Lewis £50, Ian Debeddyn £50,<br />
Helen Gwyddanes £50, Mrs Margaret Lowe £50, Lavern Bailey £50,<br />
Rebecca Edwards £50<br />
Dyma ddau o’r llythyrau o ddiolch mae Cyd wedi’u derbyn. Here are<br />
two of the letters of thanks Cyd has received.<br />
Annwyl Cyd,<br />
Diolch yn fawr iawn am eich llythyr. Rydw i’n ddiolchgar<br />
iawn i’r panel. Rydw i’n edrych ymlaen at y cwrs. Dyma<br />
lun ohono i. Yn gywir iawn Anne Holly, Aberystwyth<br />
Bydd Anne yn mynd ar gwrs Cymraeg yn Llanbedr Pont<br />
Steffan am 8 wythnos yn yr haf.<br />
Annwyl Cyd<br />
Diolch yn fawr am eich llythyr chi am Ysgoloriaeth Dan Lynn James.<br />
Dan ni wedi cysylltu â Nant Gwrtheyrn. Mae ’na le ar y cwrs i’r ddau<br />
ohonon ni (for both of us), felly dan ni’n edrych ymlaen at fynd. Yn<br />
gywir iawn Ian Debeddyn a Helen Gwyddanes<br />
Caernarfon<br />
Mae Ian a Helen yn mynd ar gwrs ysgythru<br />
sychbwynt (dry point etching) drwy gyfrwng<br />
y Gymraeg yn yr haf.<br />
3
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:59 am Page 4<br />
G˘yl Merched y Wawr 2004<br />
Cystadleuaeth y Dysgwyr - paratoi tâp rhwng 5 a 10<br />
munud gydag Aelod o Ferched y Wawr yn holi.<br />
Mike Hughes oedd y beirniad, enillydd gwobr “Tlws y<br />
Dysgwyr”, Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Gororau.<br />
Dwedodd mai’r rhai mwyaf llwyddiannus oedd y dysgwyr sy’n<br />
ymdoddi i’r gymdeithas trwy ymaelodi â gwahanol fudiadau ac<br />
yn gwneud defnydd cyson o’r iaith.<br />
Yn fuddugol Nick Dunkley, holwraig Medi James,<br />
Cangen Tal-y-bont, Ceredigion<br />
Sgwrs gwbl naturiol rhwng dwy sy’n casglu a pharatoi<br />
deunydd i’r Papur Bro. Trafodwyd natur yr erthyglau a<br />
gasglwyd, pwy sy’n gyfrifol am beth, o ble maen nhw’n cael<br />
erthyglau/newyddion o fis i fis, a’r profiad o ddefnyddio y<br />
camera digidol. Roedd yn ceisio meddwl am ffyrdd o ddenu<br />
dysgwyr i fod yn rhan o’r broses o baratoi papur bro a denu<br />
cynulleidfa o ddarllenwyr newydd. Mae’n canmol cefnogaeth<br />
y Cymry Cymraeg ac yn diolch iddynt am eu cefnogaeth.<br />
Yr 2il oedd Jane Greene, yr holwraig oedd Stella<br />
Treharne, Cangen Pont-y-berem<br />
Roedd Jane yn sôn am ei chefndir. Dechreuodd ddysgu<br />
Cymraeg ar y cwrs WLPAN yn 2000 yn Llanelli. Er bod ei<br />
thad a’i mam yn siarad Cymraeg fel iaith gyntaf cafodd hi a’i<br />
brawd eu magu yn ddi-Gymraeg yn Nyfnaint. Mae’n manteisio<br />
ar bob cyfle i siarad Cymraeg â’i phlant sy’n mynychu yr<br />
Ysgol Gynradd yn y Tymbl, sy’n rhugl yn y Gymraeg. Mae’n<br />
gweithio yn Cwtsh y Gloyn, lle mae cael cyfle i gwrdd â llawer<br />
o bobl a phlant a thrafod llyfrau Cymraeg.<br />
Y 3ydd oedd Linda Gay, yr holwraig oedd Mary Thomas,<br />
Cangen Rhydypennau<br />
Cafwyd hanes y teulu’n symud i ardal Aberystwyth ar ddiwedd<br />
y 70au oherwydd gwaith ei g˘r. Dyna pryd y dechreuodd<br />
ddysgu Cymraeg. Yn 1996 symudon nhw i Gaergrawnt a byw<br />
yno am 5 mlynedd ond roedd hiraeth arnynt a dychwelyd yn ôl<br />
i Bow Street. Hi yw Ysgrifenydd Cangen Cyd Aberystwyth ac<br />
mae’n trefnu rota o siaradwyr rhugl i ddwad i sgwrsio efo’r<br />
dysgwyr. Mae’n falch o’r cyfle i sgwrsio yn Gymraeg efo’i<br />
chymdogion a’r siopwyr yn ei bro.<br />
MERCHED Y WAWR A CHLYBIAU GWAWR<br />
MUDIAD CENEDLAETHOL I FERCHED CYMRU<br />
1 Pwy yw Merched y Wawr?<br />
Merched o bob oedran<br />
Croeso cynnes i ferched sy'n dysgu Cymraeg i ymuno.<br />
2. Ble mae'r canghennau?<br />
Mae dros 275 o ganghennau a chlybiau yng<br />
Nghymru, ac yn sicr mae cangen<br />
neu glwb lleol i chwi. Cysylltwch â'r Ganolfan<br />
Genedlaethol am fwy o fanylion ar y rhif ffôn<br />
canlynol 01970 611661<br />
3. Pryd mae'r clybiau a'r canghennau yn cyfarfod?<br />
Unwaith y mis gan amla er mae llawer o<br />
weithgareddau ychwanegol yn cael ei<br />
cynnal yn ystod y flwyddyn.<br />
4. Beth mae nhw'n wneud?<br />
Pob math o bethau! - Coginio, crefftau, ciniawa,<br />
teithiau, chwaraeon, darlithiau, cynorthwyo<br />
elusennau eraill, canu, cwisiau, pryd ar glud - CHI<br />
fydd yn penderfynu.<br />
5. Pam ddylwn i ymuno?<br />
Dyma gyfle i gymdeithasu a gwneud rhywbeth<br />
cadarnhaol trwy gyfrwng y Gymraeg. Dyma gyfle i<br />
hyrwyddo Cymreictod yn eich ardal chi a chael<br />
hwyl wrth wneud hynny.<br />
6. Mae Merched y Wawr yn ymgyrchu dros<br />
hawliau'r iaith Gymraeg a hawliau merched.<br />
Maent yn:<br />
cyhoeddi <strong>cylchgrawn</strong> ‘Y Wawr’<br />
wedi sefydlu ysgolion meithrin<br />
cefnogi yr ymgyrchoedd dros S4C a Deddf Iaith<br />
Coffâu'r Dywysoges Gwenllian<br />
adnewyddu tfl'r anabl yn Nant Gwrtheyrn<br />
codi arian at gancr y fron<br />
cefnogi gwragedd fferm Cymru<br />
tapio casetiau ar gyfer y deillion<br />
addysgu am warchod ein amgylchedd<br />
7. Mae llawer iawn o ddysgwyr sy’n ymuno â<br />
Merched y Wawr yn mwynhau cymdeithasu.<br />
Beth am ymuno yn yr hwyl?<br />
Cysylltwch â Canolfan Genedlaethol Merched y<br />
Wawr, Stryd yr Efail,<br />
Aberystwyth, Ceredigion SY23 1JH<br />
Ffôn: 01970 611661 Ffacs: 01970 626620<br />
Mike Hughes, Nic Dunkley, Medi James<br />
4
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:26 am Page 5<br />
T a i t h f e i c i o C y m r u - C u b a<br />
Mae Jenny Pye newydd ddod yn ôl o Cuba lle mae hi wedi<br />
seiclo dros 1,000 milltir mewn 15 diwrnod o un pen Cuba<br />
i’r llall. Roedd chwech ohonyn nhw’n seiclo ac maen nhw<br />
wedi codi chwe mil o bunnoedd i brynu offer meddygol i’r<br />
wlad. Roedd pawb wedi talu eu costau eu hunain yn<br />
ogystal â chodi o leiaf £500 yr un tuag at yr achos. Roedd<br />
Cymdeithas Cymru-Cuba yn helpu i drefnu’r daith. Dyma<br />
rai o’r pethau fydd Jenny yn eu cofio fwya:<br />
Y peth anodda: y gwres mawr (35ºC) ar ganol dydd –<br />
chwys domen ac yn methu seiclo am bedair awr<br />
Y peth hawdda: cael llety ar ddiwedd y dydd – llawer o<br />
bobl yn cynnig stafell a bwyd mewn ‘casa’ yn rhad iawn<br />
Y peth mwya rhyfeddol: trafnidiaeth – hen geir mawr<br />
Americanaidd, loris a bysys hen iawn yn llawn dop efo<br />
pobl, motobeics a seicars, beiciau’n cario’r teulu cyfan, cert<br />
a cheffyl neu ych, tacsi beic<br />
Y peth mwya diddorol: crocodeils – mewn fferm y tu ôl<br />
i ffens – diolch byth!<br />
Y bwyd gorau: y ffrwythau – llawer o fananas, afal pîn,<br />
orennau, mango, cnau coco, guanabana, a chirimoya<br />
Y diod rhata: ‘guayabo’ – diod oer braf o sudd siwgr cân<br />
am hanner peso (un geiniog) wrth ochr y ffordd<br />
Y profiad gorau: diwrnod rhydd yng nghanol y daith i<br />
wneud deifio sgwba, gweld pysgod o bob siâp, maint a lliw<br />
Y profiad gwaetha: y tîm cefnogi yn colli goriadau y car<br />
yn y môr wrth snorclio<br />
Y braw mwya: broga a choesau hir iawn ganddo yn<br />
sboncio pum medr oddi ar wal ac yn glanio arna i!<br />
Y peth mwya poenus: llosg haul ar y clustiau, y trwyn, y<br />
gwefusau, a’r dwylo hyd yn oed<br />
Y pethau gorau am Cuba: Pobl gyfeillgar, bywyd<br />
hamddenol, gwlad hardd, dim glaw (yn y tymor sych)<br />
Y peth gwaetha: crancod mawr coch ar draws y ffordd<br />
ymhobman – sawl pynctiar, a chael crancod i swper!<br />
Y teimlad brafia: cyrraedd Maria la Gorda ar ben y daith<br />
ac ymlacio ar draeth o dywod aur dan y coed palmwydd a<br />
nofio ym Môr y Caribi – braf iawn!<br />
GEIRFA<br />
Hugo<br />
Dafydd<br />
Jenny<br />
Tom<br />
o un pen i’r llall<br />
offer meddygol<br />
chwys domen<br />
trafnidiaeth<br />
llawn dop<br />
ych<br />
cnau coco<br />
diwrnod rhydd<br />
tîm cefnogi<br />
goriadau<br />
llosg haul<br />
crancod<br />
coed palmwydd<br />
from one end to the other<br />
medical equipment<br />
all of a sweat<br />
transport<br />
full to bursting<br />
oxen<br />
coconut<br />
free day<br />
back-up team<br />
keys<br />
sunburn<br />
crabs<br />
palm trees<br />
Tom, Dafydd, Iain, Veron, Hugo, Jenny, Francisco<br />
(meddyg yn Cuba) Sam a Charles (tîm cefnogi)<br />
5
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:28 am Page 6<br />
TAITH GERDDED GREGYNOG<br />
Cynhaliwyd y daith ddiweddara yng Nghregynog ar 3 Ebrill 2004. Roedd rhagolygon y tywydd wedi addo diwrnod<br />
ofnadwy, felly roedd hi’n syndod gweld saith o bobl yn y maes parcio. Er ei bod yn bwrw glaw, roedd pawb yn edrych<br />
ymlaen at gerdded yn yr awyr iach ac ymarfer eu Cymraeg. Penderfynon ni wneud taith fer yn y bore a chyrraedd yn ôl i’r<br />
maes parcio erbyn amser cinio. Penderfynwyd cerdded mewn cylch i'r gogledd o<br />
Gregynog. Ar ôl cychwyn gwlyb roedd y tywydd yn gwella ac roedd y rhan fwyaf<br />
o’r daith yn sych – dan ni'n gallu siarad mwy o Gymraeg pam y mae hi’n braf!!<br />
Cawson ni ginio ger yr ardd dd˘r – roedd y blodau yn ddiddorol a hardd, ond cyn<br />
i ni orffen ein brechdanau, dechreuodd hi fwrw glaw eto. Penderfynodd pawb fynd<br />
adre, diolch i Josie Thomas am arwain y daith. Er hynny, roedden ni'n meddwl y<br />
basai'r tywydd yn gwella eto, a phenderfynon ni gerdded i Fwlch-y-Ffridd (heb<br />
fap, yn anffodus). Stopiodd y glaw ac roedd pawb yn mwynhau’r daith; roedd hi'n<br />
dal yn sych pan gyrhaeddon ni Fwlch-y-Ffridd. Ar y ffordd yn ôl, roedd hi'n<br />
arllwys y glaw – beth bynnag, roedd pawb wedi mwynhau ac roedden ni wedi cael<br />
cyfle i ymarfer ein Cymraeg!<br />
G E I R F A<br />
Keith a Margaret Teare, Llanidloes<br />
Cynhaliwyd y daith ddiweddara<br />
Er ei bod yn bwrw<br />
Yn edrych ymlaen at<br />
awyr iach<br />
Penderfynwyd cerdded<br />
Y basai’r tywydd<br />
the most recent walk was held<br />
even though it was raining<br />
looking forward to<br />
fresh air<br />
it was decided to walk<br />
that the weather would<br />
C E R D D E D Y N S I R F A E S Y F E D<br />
Fel arfer dan ni'n cerdded yn Sir Drefaldwyn, ond weithiau yn rhywle arall. Ar 6 Mawrth 2004 roeddem ni’n cerdded<br />
yn Sir Faesyfed _ yn Fforest Clud (Radnor Forest) a Dyffryn Casgob. Mae’r llun yn dangos y criw yn mwynhau eu<br />
cinio ar ôl taith y bore. Cyn i ni orffen ein cinio, roedd hi'n bwrw cenllysg (raining hailstones) – dim ond cawod<br />
(shower). Ar y ffordd yn ôl, aethon ni i weld Eglwys Sant Mihangel, Casgob. Roedd yno wybodaeth ynglfln â chwedl<br />
Draig y Fforest Clud _ diddorol iawn. Diolch i Stuart Pettifer am daith ardderchog.<br />
Keith a Margaret Teare, Llanidloes<br />
6
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:29 am Page 7<br />
Cyflwyno Tlws Coffa Robina<br />
Mewn seremoni urddasol a gynhaliwyd yn ystod<br />
Eisteddfod Gadeiriol Crymych ar Fai 15fed.<br />
cyflwynwyd Tlws Coffa er cof am Robina Elis<br />
Gruffydd. Yn dilyn colli Robina yn Nhachwedd 2002,<br />
agorwyd Cronfa Goffa yn ei henw gan Fenter Iaith Sir<br />
Benfro, Cynllun Ogam a Cyd Bro’r Preseli. Crëwyd<br />
y Tlws gan Wynmor Owen, Trefdraeth, ac eleni oedd<br />
y tro cyntaf i’r Tlws gael ei gyflwyno<br />
Nod y Tlws yw hyrwyddo a gwobrwyo cyfraniadau i’r<br />
meysydd hynny yr oedd Robina’n ymddiddori<br />
ynddynt ac yn poeni amdanynt, sef yr Iaith Gymraeg,<br />
Dysgu Cymraeg, y Diwylliant Cymraeg, Lles yr<br />
Amgylchedd, Byd Natur a Chadwraeth.<br />
Dyfarnwyd mai Dilys Parry oedd yn fuddugol ac fe<br />
gyflwynwyd y Tlws iddi gan Dyfed Elis Gruffydd.<br />
Yn ogystal â derbyn y Tlws Coffa sydd i’w gadw am<br />
flwyddyn, derbyniodd Dilys Parry fedal arian a wnaed<br />
gan Gemwaith Rhiannon, Tregaron, i’w gadw’n<br />
barhaol yn tystio iddi dderbyn yr anrhydedd hwn.<br />
Mae Mrs. Dilys Parry wedi rhoi oes o wasanaeth i<br />
ddysgu Cymraeg i blant ac oedolion yn ardal<br />
Hwlffordd. Bu’n gefnogol i fudiadau Cymraeg<br />
Hwlffordd a’r cylch megis y Cymrodorion, Merched y<br />
Wawr, Cyd ac ati. Mae hefyd wedi bod yn cyfieithu i<br />
gyrff fel Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro<br />
a’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, gan wneud hynny<br />
yn raenus ac yn ddealladwy. Mae ganddi ddiddordeb<br />
hefyd yn amrywiaeth cyfoethog byd natur Sir Benfro,<br />
ac fel aelod o Gymdeithas Edward Llwyd arweiniodd<br />
nifer o deithiau’r Gymdeithas honno.<br />
Taith Gerdded Gyntaf Clwb<br />
Cerdded Cyd, Caerdydd<br />
Aeth Clwb Cerdded Cyd Caerdydd ar ei daith gyntaf ar nos<br />
Lun, 10 Mai i’r Wenallt y tu allan i Gaerdydd. I’r rhai sy ddim<br />
yn gyfarwydd â Chaerdydd, y Wenallt yw’r allt tua’r gogleddorllewin<br />
os ydych chi ym Mharc Bute yng nghanol y ddinas,<br />
yr allt sydd ar y gorwel gyda’r mastiau microdon.<br />
Daeth chwech ohonon ni ar y daith i weld y clychau gleision<br />
yn y coedwig, ac yn wir, roedd llawr y goedwig yn orchudd<br />
glas ohonyn nhw.<br />
Treulion ni tua awr a hanner yn crwydro yn y goedwig, yn<br />
mwynhau’r blodau a’r coed – y fedwen, y dderwen, yr onnen<br />
a llu o goed eraill. Er bod y tir o dan draed braidd yn llithrig<br />
ar ôl yr holl law yr ydyn ni wedi ei gael yn ddiweddar, wnaeth<br />
neb gwympo.<br />
Roedd hi’n braf iawn dianc o’r ddinas brysur am ychydig i fod<br />
mewn lle tawel, i glywed yr adar yn canu ac i anadlu’r aer pur<br />
sydd heb ei lygru gan fwg ceir – fe allai rhywun fynd yn gaeth<br />
i aer fel hwn!<br />
Wedi gadael y goedwig, penderfynon ni fynd am ddiod mewn<br />
tafarn gerllaw. Tafarn to gwellt ydy’r Traveller’s Rest, ac<br />
mae’n hen iawn, gyda nenfydau isel, sy ddim yn arbennig o<br />
ddiogel os ydych ch’n chwech troedfedd pump modfedd fel fi<br />
– ow!<br />
Diolch yn fawr iawn i Siân Ifan am drefnu’r daith i ni, ac am<br />
iddi ein colli ni sawl tro tra oedden ni’n chwilio am lyn<br />
bychan! Diolch i bawb am eu presenoldeb, diolch hefyd i<br />
Caddy hithau am brynu creision i ni yn y dafarn ar ddiwedd y<br />
daith!<br />
Padi Phillips<br />
Dyfed Elis-Gruffydd yn cyflwyno’r<br />
tlws er cof am Robina i Dilys Parry<br />
7
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 11:12 am Page 8<br />
Cyd<br />
Eisteddfod Genedlaethol Cymru Casnewydd a’r Cylch<br />
Pabell Cyd ar y maes – this year Cyd has a tent on the Eisteddfod field<br />
Dewch i gael clonc a mwynhau’r gweithgareddau canlynol – call in for a chat and enjoy the following activities<br />
2.00 – 4.00 bob prynhawn<br />
Dydd Llun<br />
Dydd Mawrth<br />
Dydd Gwener<br />
Dydd Sadwrn<br />
Triniaethau amgen (alternative therapy)<br />
Canu Gwerin gyda Robin Campbell a’r bachyn glas<br />
Gweithdy serameg<br />
Dawnsio bola<br />
Pabell y Dysgwyr – Gweithgareddau Cyd<br />
Cwis Cyd 2003<br />
Dydd Llun 2.00pm Adweitheg (reflexology) gyda Lowri Gwenllian<br />
Meddygaeth llysieuol (herbal medicine) gyda Heather Henderson<br />
Dydd Iau 2.00pm Cwis Cyd – rownd derfynol (final round) Cwisfeistr – Edwyn Wiliam<br />
Dydd Gwener 2.00pm ‘Gamelan’ – gweithdy offerynnol – music workshop<br />
Mae Cyd yn 20 mlwydd oed eleni<br />
Dewch i ddathlu gyda ni …<br />
Lowri Gwenllian<br />
8
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:32 am Page 9<br />
Y Prawf<br />
Stori gan Jane Black<br />
Dros y blynyddoedd yr oedd ffermdy Cwmllydan wedi<br />
nythu yng nghysgod y bryn bach rhwng y traeth a’r cwm.<br />
Tfl cerrig ydoedd, y muriau yn dair troedfedd o drwch. Yr<br />
oedd y paent ar y ffenestri sgwâr a’r drysau isel yn<br />
fflawiog, ac yr oedd yn amhosibl dyfalu beth oedd y lliw<br />
gwreiddiol. O gwmpas y ffermdy yr oedd casgliad o hen<br />
dractorau rhydlyd, ceir heb olwynion ac offer fferm wedi<br />
eu gwasgaru yma ac acw mewn gwely o ddanadl poethion.<br />
Ar ochr arall i’r cwm, ar y clogwyn, yn herio’r gwynt<br />
creulon a chwythai yn syth o Fôr Iwerddon, safai fila<br />
goncrid wen a adeiladwyd yn y tridegau fel tfl gwyliau, ei<br />
tho gwastad yn fwy addas i Sbaen na Cheredigion.<br />
Plygai’r planhigion yn yr ardd daclus tuag at y dwyrain fel<br />
pe basent yn ceisio dianc o stormydd yr hydref a ratlai<br />
fframwaith metel y ffenestri.<br />
tad y Cyrnol wedi gosod y tfl i deulu o Lundain. Yn y<br />
pumdegau yr oedd yn well ganddo dreulio ei wyliau yn<br />
Ewrop ac yn ddiweddarach yn y Bahamas ond nid oedd<br />
wedi gwerthu’r tfl. Yr oedd wedi ei osod yn yr haf am rent<br />
sylweddol heb wario llawer ar gynnal a chadw. Pan<br />
etifeddodd y Cyrnol Clifftops yn yr wythdegau yr oedd yn<br />
dal yn y fyddin a pharhaodd â’r un polisi. Ym 1992<br />
gadawodd y Cyrnol y fyddin ac aeth i fyw ar y stad deuluol<br />
yn Swydd Gaerlflr. Yn dilyn cyngor rhai o’i ffrindiau<br />
cyfoethog daeth yn aelod o Lloyd’s ond dewisodd syndicet<br />
anffodus a chollodd bopeth bron. Yr oedd rhaid gwerthu’r<br />
stad i gyflawni ei ymrwymiadau i Lloyd’s a phenderfynodd<br />
symud i Clifftops. Anwybyddai bobl eraill a oedd wedi<br />
ymddeol i’r ardal, ac yr oedd tanysgrifiad y clwb golff<br />
gryn dipyn yn llai nag yng Nghanolbarth Lloegr.<br />
Cewch chi ddarllen gweddill y stori hon ar wefan Cyd<br />
www.aber.ac.uk/cyd<br />
Aled Rhys oedd yr olaf o deulu a oedd wedi bod yn ffermio<br />
yn y cwm am fwy na phedair canrif. Nid oedd wedi ei<br />
addasu ei hun i’r ffordd fodern o ffermio ac o’r braidd y<br />
crafai fywoliaeth. Cawsai nifer o gynigion gan bobl a oedd<br />
yn awyddus i newid y tfl a’r ysguboriau yn fflatiau gwyliau<br />
a llenwi’r cwm â charafannau, ond fyddai Cwmllydan byth<br />
yn ystyried gwerthu’r fferm. Ei etifeddiaeth ydoedd ac yr<br />
oedd yn rhan o’i hunaniaeth. Pan werthasai ei dad y safle<br />
ar y clogwyn yn ystod y dirwasgiad, dewis rhwng hynny a<br />
mynd i’r wal oedd hi. Er bod hynny wedi digwydd cyn ei<br />
enedigaeth yr oedd Cwmllydan yn dal i deimlo yn ddig fod<br />
ei dad wedi colli darn o dir y teulu.<br />
Cartref Cyrnol Montford oedd Clifftops. Yn ystod y<br />
rhyfel, ac am ychydig o flynyddoedd ar ôl hynny, yr oedd<br />
Llun Felicity Elena Haf<br />
Hawlfraint Jane Black<br />
Gwers Yrru yng Ngheredigion<br />
(H = Mr Ifans, Hyfforddwr; N = Nia, Dysgwraig)<br />
H<br />
N<br />
H<br />
N<br />
H<br />
N<br />
H<br />
P’nawn da, Nia.<br />
P’nawn da, Mr Ifans. Siwt ych chi?<br />
Iawn, diolch, Nia. Bant â ni, te. Ar y groesffordd nesaf,<br />
tro i’r dde.<br />
Reit, Mr Ifans. Wps! Sori am y ‘petrol cangarw’.<br />
I’r dde, ddwedais i, Nia, i’r dde!<br />
Wps, sori eto.<br />
Paid â gyrru ar y palmant. Mae pobl yn cerdded yna.<br />
Mae’n ddanjerys.<br />
N O, sori, ond gwelais i Mam yn dod allan o’r siop ddillad<br />
newydd, gyda bag enfawr! Ydych chi’n iawn, Mr Ifans.<br />
Chi’n edrych braidd yn wyn?<br />
H Nac ydw, dw i ddim yn iawn a dw i’n gorffen y wers am<br />
heddiw.<br />
N: O diar. Wel, wela i chi’r wythnos nesaf, te, ar yr un<br />
amser. Hwyl nawr.<br />
H Hwyl! Ffiw!!!<br />
Jill Roberts<br />
9
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:33 am Page 10<br />
P E N W Y T H N O S C Y D<br />
Fel arfer roedd y cyfle i fynd ar cwrs Cymraeg yn<br />
atyniadol iawn i mi ond y tro ’ma roedd o’n rhywbeth<br />
hollol wahanol. Nid penwythnos yn y dosbarth oedd o<br />
ond cyfle i ddefnyddio’r Gymraeg wrth cael hwyl yn yr<br />
awyr agored.<br />
Ar ôl swper nos Wener aeth nifer ohonon ni i’r ‘Off<br />
Licence’ i brynu unrhyw beth a oedd yn gryfach na<br />
choffi i yfed wrth fwynhau cwis Rhodri.<br />
Deffrôdd pawb yn gynnar (!) bore Sadwrn, cael brecwast<br />
ac wedyn i lan y llyn lle roedd y can˘od yn aros<br />
amdanon ni. Cododd y gwynt ond ar ôl tua awr roedd<br />
dau o’r can˘od wedi dychwelyd yn saff ond roedd rhaid<br />
i’r trydydd gael ei achub gan y cwch achub cyn iddyn<br />
nhw gyrraedd Caer!<br />
Ar ôl cinio roedd gwibdaith i’r Bala a chyfle i<br />
ddefnyddio’r iaith yn y siopau a thafarnau. Yn gyntaf<br />
aethon ni i’r ‘Ship’ am beint ac ar ôl gofyn am ddiod yn<br />
fy Nghymraeg gorau daeth yr ymateb ‘I’m sorry but I<br />
don’t speak Welsh’! Felly aethon ni i’r Plas Coch a chael<br />
dipyn o hwyl mewn awyrgylch Cymraeg.<br />
Nos Sadwrn ar ôl swper mawr aeth y criw i’r Eryrod,<br />
tafarn yn Llanuwchllyn. Roedd o’n brofiad gwerthfawr<br />
i glywed pawb yn y dafarn yn defnyddio’r iaith<br />
Gymraeg.<br />
Bore Sul roedden ni’n bwriadu mynd am dro ond cafodd<br />
o ei ganslo ar ôl i’r tywydd droi’n ddiflas. Awgrymodd<br />
Huw y basai’n syniad da i ddatrys nifer o broblemau fel<br />
maen nhw’n gwneud ar gyrsiau ‘adeiladu timau’. Roedd<br />
o’n bleserus iawn er gwaethaf llawer o dwyllo ac wedyn<br />
ymlaen i’r rhaffau dringo (nid fi wrth gwrs), yna cinio a<br />
ffarwelio.<br />
Mwynheuais y penwythnos yn fawr iawn. Roedd cyfle i<br />
gyfarfod â phobl o bob safon ag ymarfer yr iaith wrth<br />
ymlacio, a r˘an dw i’n edrych ymlaen at y cwrs yn Nant<br />
Gwrtheyrn.<br />
Cyn i mi orffen rhaid i mi ddweud diolch i Rhodri, Huw<br />
a thîm Glan-llyn.<br />
Steve Owens<br />
Bwy r y Tir Ad-Cadwyn CYD 24/5/04 1:42 pm Page 1<br />
ARDDANGOSFA<br />
Byw ar yTir<br />
datblygiad amaeth yng Nghymru<br />
12 MAI - 9 HYDREF<br />
Llyfrgell Genedlaethol Cymru<br />
ABERYSTWYTH<br />
www.llgc.org.uk 01970 632800<br />
Llyfrgell Genedlaethol Cymru<br />
The National Library of Wales<br />
Aberystwyth<br />
GEIRFA<br />
atyniadol<br />
hollol wahanol<br />
awyr agored<br />
yn gryfach na<br />
yn aros amdanon ni<br />
(g)cael ei achub<br />
gwibdaith<br />
awyrgylch Cymraeg<br />
cafodd o ei ganslo<br />
ar ôl i’r tywydd droi<br />
adeiladu timau<br />
er gwaethaf<br />
yn fawr iawn<br />
edrych ymlaen at<br />
EXHIBITION<br />
Life on the Land<br />
the development of agriculture in Wales<br />
12 MAY - 9 OCTOBER<br />
The National Library of Wales<br />
ABERYSTWYTH<br />
attractive<br />
completely different<br />
open air<br />
stronger than<br />
waiting for us<br />
be rescued<br />
trip<br />
Welsh atmosphere<br />
it was cancelled<br />
after the weather turned<br />
team building<br />
inspite of<br />
very much<br />
looking forward to<br />
10
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:35 am Page 11<br />
GWERSYLL YR URDD, Y BALA<br />
Dach chi wedi sylwi pan mae dysgwyr Cymraeg yn<br />
ymgynnull maen nhw’n cael hwyl. Wel doedd<br />
Penwythnos Cyd yn Y Bala ddim yn wahanol.<br />
Ar ôl brecwast dydd Sadwrn mi aethon ni mewn can˘<br />
ar Lyn Tegid. Pan oedden ni’n hapus ac yn si˘r na<br />
fydden ni ddim yn suddo, mi wnaethon ni ddechrau<br />
canu caneuon Cymraeg. Mi alwon ni ar y can˘au<br />
eraill a mi benderfynon ni gael ras yn ôl i lan y llyn.<br />
Wrth gwrs enillodd ein can˘ ni!<br />
Wedyn mi adeiladon ni rafft o bedwar o farilau a<br />
rhaff, ond pan oedd gofyn i ni eu rhoi nhw yn y llyn<br />
ac eistedd arnyn nhw, wel dôn i ddim mor si˘r.<br />
Beth bynnag, aeth pedwar ohonon ni ar y rafft a<br />
wnaeth o ddim suddo, diolch byth.<br />
Wedyn roedden ni’n medru dewis<br />
rhwng wâl ddringo a thaith ar y llyn<br />
mewn cwch modur. Mi ddewises i’r<br />
daith ar y llyn. Roedd y nefoedd yn<br />
agor pan oedden ni ar ganol y llyn a mi<br />
gaethon ni ein gwlychu. Roedd rhaid i<br />
ni fynd i lan y llyn mewn cwch bach a<br />
gweiddodd merch yn ein gr˘p i’r dyn yn<br />
y cwch bach “Take me, take me.”<br />
Dwedon ni wrthi hi “Sgen ti ddim<br />
cywilydd?”!<br />
Roedd pawb isio bwyd ar ôl y<br />
gweithgareddau, ond doedden ni ddim yn<br />
medru ymlacio. Roedd rhaid i ni siarad<br />
Cymraeg efo ein hyfforddwr.<br />
Roedd hi’n rhy wyntog i hwylio yn y prynhawn, felly mi benderfynon<br />
ni fynd i dre Y Bala i ymarfer siarad Cymraeg. Aeth tri ohonon ni i<br />
mewn i siop lyfrau a dechreuon ni siarad efo’r perchennog. Roedd hi<br />
mor gyfeillgar ac mi arhoson ni yno a siaradon ni am amser maith efo<br />
hi. Roedd yn brofiad hyfryd iawn.<br />
rned<br />
Roedd bore dydd Sul yn stormus ac yn wlyb. Roeddden ni i fod i fynd am dro, ond<br />
mi benderfynon ni drio datrys problemau. Roedd rhaid i ni ddefnyddio planciau a theiar i groesi afon<br />
ddychmygol oedd yn llawn o siarcod. Yn anffodus mi wnes i farw droeon!<br />
Roedd penwythnos Cyd yn arbennig iawn. Roedd pawb yn glên, roedd Glan-llyn a’r hyfforddwyr yn<br />
wych a doedd hyd yn oed y tywydd ddim yn difetha’r penwythnos.<br />
Magi Bebb<br />
11
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:36 am Page 12<br />
Cysgod_Coed_Advert 21/5/04 12:15 pm Page 1<br />
Y PROFIAD O DDARLLEN<br />
EIRONI: NOFEL ANTUR I DDYSGWYR<br />
J. Philip Davies (Gwasg Gomer, 3ydd argraffiad 1990)<br />
Adolygiad gan Linda Gay<br />
Mewn ymdrech i<br />
ddechrau darllen<br />
llyfrau Cymraeg eto fe<br />
es i yn ôl at rai a ges i<br />
ar gyfer lefel ‘O’.<br />
Nofel arbennig i<br />
ddysgwyr yw Eironi a<br />
enillodd wobr yn<br />
E i s t e d d f o d<br />
Genedlaethol Abertawe<br />
a’r Cylch ym 1982.<br />
Mae hi’n dweud stori<br />
am seicopath sy’n<br />
dianc o ysbyty ac yn<br />
ymuno â gr˘p o<br />
derfysgwyr o’r enw<br />
Plant y Paith. Maen<br />
nhw’n herwgipio tancer olew mawr ar ei ffordd i<br />
ddadlwytho yn Amlwch, ac maen nhw’n bygwth tanio’r<br />
tancer os nad yw’r Llywodraeth yn cwrdd â gofynion y<br />
terfysgwyr. Ar yr un pryd mae dyn o Iwerddon yn<br />
gwneud rhywbeth cyfrinachol ar ynys ym mae<br />
Iwerddon. Does ’na ddim cysylltiad rhwng y ddau beth<br />
ond yn y diwedd mae rhywbeth yn digwydd sy’n<br />
effeithio ar y ddau.<br />
Mae’r stori’n eithaf cyffrous a gwnes i fwynhau ei<br />
darllen, er nad oedd hi ddim yn hollol gredadwy. Roedd<br />
pennod gyda manylion am y llong a’r angorfa a<br />
ffeindiais i’n anodd. Ond ar y llaw arall roedd hwn yn<br />
ymarfer da i ddysgu geiriau technegol. Rydw i’n<br />
meddwl ei fod e’n llyfr da iawn ar gyfer dysgwyr, gyda<br />
nodiadau ar y dechrau am dafodiaith a gramadeg, ac ar<br />
ddiwedd y nofel mae ymarferion darllen a deall.<br />
GEIRFA<br />
terfysgwyr<br />
olew<br />
dadlwytho<br />
gofynion<br />
cyfrinachol<br />
cysylltiad<br />
credadwy<br />
angorfa<br />
terrorists<br />
oil<br />
to unload<br />
demands<br />
secret, confidential<br />
connection<br />
believable<br />
anchorage<br />
Casgliad o storïau<br />
cyfoes ysgafn<br />
i ddysgwyr<br />
gan Lois Arnold,<br />
tiwtor o Went<br />
Dewch i’r lansiad<br />
ar Faes yr Eisteddfod<br />
ym Mhabell y Dysgwyr<br />
4ydd Awst<br />
am 2 o’r gloch<br />
£4.99<br />
gomer<br />
CRONICLAU PENTRE SIMON<br />
Mihangel Morgan (Y Lolfa, 2003, £7.95)<br />
Adolygiad gan T. Robin Chapman<br />
Nofel i'r llygaid yn<br />
ogystal â’r dychymyg<br />
ydy hon, ac mae’n bosibl<br />
cael blas arni trwy droi’r<br />
dail ar eich sefyll mewn<br />
siop lyfrau. Beth welwch<br />
chi? Ambell bennod<br />
mewn teip addurnedig,<br />
Fictoraidd; penodau<br />
wedyn mewn teip mwy<br />
cyfoes, sans serif, a rhwng<br />
y ddwy, ffughysbysebion<br />
am nwyddau<br />
dychmygol. Llyfr od yr<br />
olwg, ac od iawn ei<br />
gynnwys hefyd. Croeso<br />
(neu groeso’n ôl, efallai) i<br />
fyd y nofel Gymraeg ôl-fodernaidd.<br />
Ydy, mae hi’n nofel anghonfensiynol, ond dydy hynny ddim yn<br />
golygu nad oes stori ynddi – neu ddegau o storïau, yn wir.<br />
Mae’r nofel yn agor trwy adrodd hanes trigolion lliwgar,<br />
ecsentrig pentre dychmygol yn Oes Fictoria. Fe’n cyflwynir i<br />
Miss Silfester, er enghraifft, sy’n fwy o lyffant nag o wraig –<br />
a’r dewin Dr Marmadiwc Bifan, a’r gantores opera Madam<br />
Orelia Simone. Ymwneud y rhain â’i gilydd ydy traean gynta’r<br />
nofel. Ond wrth inni ddechrau ymgolli yn eu bywydau a’u<br />
helyntion dyma Mihangel Morgan yn ein tynnu ni chwap i<br />
gyfnod gwahanol, i Gymru wahanol, i Gaerdydd yr unfed<br />
ganrif ar hugain. Hanes brawd a chwaer – Dafydd a Hazel –<br />
ydy testun ein sylw wedyn. Ac mae gweddill yn nofel yn<br />
gwibio rhwng y ddwy Gymru wrthgyferbyniol.<br />
Mae Mihangel Morgan yn ein gorfodi, felly, i ddarllen y ddau<br />
hanes trwy ei gilydd. A’r cwestiwn anorfod ydy pa un ydy’r<br />
wir Gymru? Ydy Cymru Pentre Simon yn Gymreiciach na<br />
12
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:37 am Page 13<br />
Chymru’r tai teras a siop Mr Patel ar y gornel? Os felly, sut?<br />
Ym mha Gymru yr hoffech chi fyw? Ai Cymru fewnblyg,<br />
ddiogel ond cul Pentre Simon, ynteu Cymru gosmopolitanaidd<br />
y boblogaeth symudol a’r bywydau ansicr? On’d ydy<br />
diogelwch Pentre Simon weithiau yn fath o gaethiwed?<br />
Ond dyna ddigon o gwestiynau, rhag ofn imi greu camargraff.<br />
Nid nofel drymaidd mo hon. Mae’n anodd dychmygu nofelydd<br />
mwy chwareus na Mihangel Morgan, na neb sy’n sgrifennu<br />
mewn arddull mwy hygyrch. Penodau byr, digon o sgwrsio –<br />
a rhyfeddod newydd ar bob tudalen. Fe fydd eich Cymraeg ar<br />
ei hennill, a fydd Cymru ddim yr un lle ichi ar ôl ei darllen.<br />
GEIRFA<br />
dychymyg<br />
cael blas arni<br />
ar eich sefyll<br />
troi’r dail<br />
addurnedig<br />
ôl-fodernaidd<br />
anghonfensiynol<br />
gwrthgyferbyniol<br />
anorfod<br />
mewnblyg<br />
caethiwed<br />
camargraff<br />
hygyrch<br />
imagination<br />
to get a taste of it<br />
standing up<br />
to turn the pages<br />
ornamental<br />
post-modern<br />
unconventional<br />
contradictory<br />
inevitable<br />
introspective<br />
captivity<br />
wrong impression<br />
approachable<br />
DYSGU CYFANSAWDD<br />
R.M. Jones<br />
Adolygiad gan Cen Williams<br />
Canolfan Bedwyr Prifysgol Cymru, Bangor<br />
Bobi Jones<br />
Braf yw gweld yr Athro Bobi Jones yn troi’n ôl at ddysgu a datblygu<br />
iaith eto ar ôl rhoi cymaint o’i lafur a’i amser i’n goleuo ni ynglfln â<br />
chymaint o agweddau ar ein llenyddiaeth.<br />
Yn Dysgu Cyfansawdd mae’n canolbwyntio ar ddiffygion y cyrsiau<br />
yn fwy na diffygion yr athrawon neu diwtoriaid. Tanlinellir yr hyn a<br />
nodwyd gan Mr Gareth Davies Jones mewn adroddiad ar addysgu’r<br />
ail iaith yn y sector cynradd ganol y nawdegau, sef bod angen<br />
fframwaith ieithyddol neu strwythurol i unrhyw gwrs gyda’r<br />
ffwythiannau yn llawforwyn i’r fframwaith honno. Heb hynny,<br />
dysgu ar gyfer un sefyllfa yn unig a geir ac nid yw’r wybodaeth<br />
ramadegol / ieithyddol na’r hyder yn debyg o drosglwyddo i<br />
sefyllfaoedd eraill. Rhaid wrth (i) raddio a dethol, (ii) cysylltu’r<br />
strwythurau â’i gilydd ac â’r ffwythiannau, (iii) gweld sut y mae<br />
trefnu’r holl elfennau a geir yn yr eclectig yn ddull dysgu cyfansawdd<br />
grymus a llwyddiannus.<br />
Mae yma gyfoeth o gefndir a dysg ac yn Rhan 111 ymdriniaeth lawn<br />
a diddorol â’r gwahanol dechnegau dysgu ail iaith sy’n dueddol o gael<br />
eu hanghofio gan rai erbyn heddiw.<br />
PAN DDAW’R DYDD?<br />
Elfyn Pritchard (Gwasg Gomer, 2003, £7.99)<br />
Enillydd Gwobr Goffa Daniel Owen (Eisteddfod Genedlaethol<br />
Maldwyn a’r gororau 2003)<br />
Adolygiad gan Mary Neal<br />
Yn y nofel hwn cawn gipolwg ar fywyd tri o bobl mewn cyfnod byr<br />
o’u bywydau. Y prif gymeriad yw Eirwyn. Dyn canol oed yw ef,<br />
wedi bod yn briod â Cissie ers dros ugain mlynedd. Athro ydy<br />
Eirwyn, yn dysgu Saesneg yn yr Ysgol Uwchradd.<br />
Cissie yw ei wraig, a’i chwmni hi trwy’r wythnos fel gwraig tfl ydy<br />
ei chi bach Swsi a’r gr˘p o wragedd sy’n cwrdd â’i gilydd yn y caffi<br />
parchus yn y dref i glebran.<br />
Drwy fanylion bychain dangosir bywyd beunyddiol Eirwyn a Cissie.<br />
Mae Eirwyn yn ddyn tawel dan fawd ei wraig, dim cysur yn unman,<br />
methiant yn yr ysgol, dyn gwan yn y capel ac yn y gymuned. Cissie<br />
yn dioddef o ffobias o bob math ac o achos y rhain mae’n rhaid i<br />
Eirwyn ddioddef hefyd. Dyma sail anhapusrwydd eu priodas. Mae<br />
Eirwyn yn hiraethu oblegid nad oes plant a Cissie yn teimlo’n euog<br />
oblegid celwydd ydy’r cwbl. Mae hi wedi twyllo ei g˘r. Mas o’r<br />
twyll hwn mae twyll ar ôl twyll yn dod unwaith mae Gwen brydferth<br />
yn cyrraedd. Dyna stori y nofel hon.<br />
Ar ôl i mi ddarllen i’r diwedd (a rhaid i mi gyfaddef fod y<br />
diweddglo’n un siomedig) roedd fy nheimladau yn hollol gydag<br />
Eirwyn. Dim felly gyda fy ng˘r. Roedd e’n teimlo dros wraig<br />
Eirwyn (ac mewn gwirionedd mae Eirwyn yn dipyn o anorac yn<br />
gwrthod pob ymdrech gan Gwen i’w ddenu i amrywiaeth o<br />
ystafelloedd gwely, nid o achos ei anffyddlondeb i Cissie ond o achos<br />
iddo gael llond plât o bwdin yn gyntaf!).<br />
Ar y cyfan fe wnes i fwynhau’r nofel, sy’n hawdd i’w darllen ac yn<br />
nofel hen ffasiwn fatha nofelau’r chwedegau. Ar gyfer dysgwyr –<br />
nofel berffaith.<br />
GEIRFA<br />
parchus<br />
clebran<br />
bywyd beunyddiol<br />
dan fawd<br />
twyllo<br />
ymdrech<br />
respectable<br />
to chat<br />
everyday life<br />
under the thumb<br />
to deceive<br />
effort<br />
Mae’r ymdriniaeth lawn i’w chael am ddim ar safle gwe www.<br />
aber.ac.uk/cyd<br />
13
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:38 am Page 14<br />
Noson o Hwyl gyda Cyd<br />
Ysgol Dridiau, Dehongli Cymru<br />
a drefnwyd gan Brifysgol Cymru Aberystwyth<br />
Rhai o aelodau Cyd Llanelli<br />
(cefn) Kay, Sharon, Steve, Vaughan<br />
(blaen) Lynn, Martin, Christine<br />
Trip Cyd Llanelli / Caerfyrddin<br />
i’r Tafarn Sinc Rosebush,<br />
Sir Benfro<br />
Côr Cyd Aberystwyth yn cymryd rhan (taking part)<br />
yn ‘Wythnos Gymraeg yn Gyntaf’ a drefnwyd gan Cered<br />
Mae Cangen Cyd Llanfairfechan yn cyfarfod<br />
bob nos Wener.<br />
Cangen Cyd Llanfairfechan ar Ynys<br />
Llanddwyn _ Diwrnod Santes Dwynwen<br />
Rhodd Gymorth/Gift Aid £<br />
A wnewch chi ddarllen y canlynol yn ofalus? / Please read the following carefully<br />
Rwy’n datgan fy mod yn talu rhagor o dreth incwm a/neu dreth enillion cyfalaf na’r dreth y bydd Cyd yn adennill ar fy<br />
rhodd/nghyfraniad/tâl cefnogi, sef 28c ym mhob £1 a roddir ar hyn bryd, a fy mod yn fodlon i Cyd drin y rhodd uchod a phob<br />
rhodd yn y dyfodol fel rhodd gymorth.<br />
I declare that I pay income tax and/or capital gains tax at least equal to the tax that Cyd claims on my donations/supporter’s<br />
fee in the tax year (currently 28p for each £1 you give), and I am willing for Cyd to treat the above donation and all donations in<br />
the future as gift aid.<br />
Llofnod/Signature<br />
14
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:40 am Page 15<br />
CANGEN CYD PONTRHYDGROES<br />
DYSGWYR YN DATHLU DYDD G¯YL DEWI<br />
YM MORGANNWG<br />
Eleni eto daeth myfyrwyr Cymraeg i Oedolion<br />
Morgannwg at ei gilydd i ddathlu eu Cymreictod.<br />
Cynhaliwyd noson gyda Phyllis Kinney (ar y dde) yn Y Talbot,<br />
Tregaron. Roedd cyfle i ni siarad â hi am ei phrofiadau o ddysgu<br />
Cymraeg a chafwyd sgwrs ddiddorol iawn am ganeuon gwerin o<br />
Geredigion. Roedd cyfle i’r gr˘p i ganu tipyn bach hefyd!<br />
CANGEN CYD ABERYSTWYTH<br />
Nos Lun, noson yr ˘yl, daeth trigain o fyfyrwyr seloca<br />
dosbarthiadau ardal Taf Elai ynghyd. Bu'n rhaid siomi<br />
rhyw ddwsin a adawodd pethe'n rhy hwyr.<br />
Paratowyd y pryd pedwar cwrs gan fyfyrwyr adran<br />
arlwyo (catering department) Coleg Morgannwg ym<br />
Mwyty Lemon Tree, campws Rhydyfelin. Cafwyd<br />
anerchiad difyr dros ben gan Craig Duggan. Aeth â'r<br />
dysgwyr ar daith llawn hiwmor o Baris i Foscow, o Nice<br />
i Efrog Newydd gan rannu rhai o'i brofiadau fel<br />
newyddiadurwr y BBC. Adroddodd ei hanes yn cyfweld<br />
Bryn Terfel a Gwyn Hughes Jones yn Neuadd Carnegie.<br />
Uniaethai'r gynulleidfa â (the audience identified with)<br />
hanes ei gyfweliad rhyfeddol ag Eva cyn gêm beldroed<br />
Cymru a Rwsia. Dyma'r ferch a fagwyd yn ninas<br />
Moscow a ddysgodd y Gymraeg am iddi syrthio mewn<br />
cariad â'r chwedlau Arthuraidd (Arthurian tales). Erbyn<br />
hyn, mae ganddi'i dosbarth Cymraeg ei hunan _ mae'n<br />
diwtor i ddeg Rwsiad arall sy am ddysgu'r Gymraeg.<br />
Nos Fawrth 2 Mawrth, cynhaliwyd noson arall ym<br />
Mwyty Seasons, Coleg Pen-y-bont. Cafodd y trigain<br />
oedd yn bresennol noson ddiddorol tu hwnt yng<br />
nghwmni'r Parchedig John Gillibrand, ei wraig Jill sydd<br />
hefyd yn dysgu'r iaith yn llwyddiannus dros ben a Peter<br />
y mab ieuengaf sy'n falch o'r ffaith ei fod yn ddisgybl yn<br />
Ysgol Bro Ogwr. Adroddodd John hanes ei ‘daith’ yntau<br />
_ yn Sais uniaith a anwyd ac a fagwyd ym Manceinion,<br />
ei ymweliadau achlysurol â Phenllyn, ei fywyd fel athro<br />
hanes yn Llundain, yr arallgyfeirio (the change of<br />
direction) a'i ordeinio'n (his ordination) ficer, ei ‘yrfa’<br />
fel dysgwr, a phinacl yr yrfa honno yn Eisteddfod<br />
Genedlaethol Cwm Rhymni 1990 le enillodd Dlws<br />
Dysgwr y Flwyddyn, ei waith fel ficer y plwyf yn<br />
ardaloedd Dolgellau a Chaernarfon ac yna symud i Beny-bont<br />
i weithio gyda'r Gymdeithas Autistiaeth (Autistic<br />
Society).<br />
A dyna Ddydd G˘yl Dewi drosodd am flwyddyn arall<br />
tan y tro nesaf pan fydd pawb sawl cam ymhellach ar<br />
hyd y ‘daith’ i feistroli'r iaith. Hei lwc i bob un _ daliwch<br />
ati bois!<br />
Roedd Jane a John Black wedi trefnu dwy daith gerdded ym<br />
Mrynafan, gyda Brian Evans yn arwain un, a John ei hun yn arwain<br />
y llall. Ar ôl ein gwaith caled (ac roedd tipyn o wynt a glaw y<br />
diwrnod hwnnw!), roedd gwledd o fwyd blasus wedi’i baratoi gan<br />
Jane a John yn eu tfl braf i fyny yn y bryniau. Rydym yn ddiolchgar<br />
iawn iddynt ac i Brian Evans am rannu o’i wybodaeth fanwl am yr<br />
ardal gyda ni.<br />
Colin Williams<br />
The above article tells of how the learners in<br />
Morgannwg celebrated St Davids Day.<br />
15
Cadwyn_16pp_47.qxd 27/5/04 10:40 am Page 16<br />
CYD AD (267x190mm) 24/5/04 12:14 pm Page 1<br />
Trwy CYD cewch chi gofrestru ag Acen a derbyn<br />
dau gylchgrawn bob chwarter AM DDIM. Pob lefel.<br />
Through CYD you can register with Acen and receive<br />
two magazines every three months FREE. All levels.<br />
Llenwch y ffurflen hon a’i dychwelyd i:<br />
Please complete this form and send it back to us:<br />
Acen, Tŷ Ifor, Stryd y Bont, Caerdydd. CF10 2EE.<br />
Rhaid ateb pob cwestiwn. Cedwir y wybodaeth yn hollol gyfrinachol.<br />
All questions must be answered. Information will be treated as strictly confidential.<br />
Enw Cyntaf / First Name: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Cyfenw / Family Name: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Cyfeiriad / Address: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Côd Post / Post Code: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
E-bost / E-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Dyn / Male <br />
Menyw / Female<br />
Tarddiad Ethnig / Ethnic Origin:<br />
Cymro/Cymraes / Welsh<br />
<br />
Prydeinig Arall / Other UK<br />
<br />
Ewropeaidd Arall / Other European <br />
Caribiaidd / Caribbean<br />
<br />
Indiaidd / Indian<br />
Pacistanaidd / Pakistan<br />
Tshieineaidd / Chinese<br />
Asiaidd Arall / Asian Other<br />
Affricanaidd / African Arall / Other . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Unol Daleithiau/Canada / USA/Canada <br />
Ddim Eisiau Dweud / Withhold Information<br />
Dych chi wedi dilyn unrhyw gwrs gradd, lefel A, TGAU, NVQ neu gymhwyster proffesiynol arall yn ystod y 3 blynedd diwethaf?<br />
Have you followed any course leading to a degree, A level, GCSE, NVQ or other professional qualification during the last 3 years?<br />
Ydw / Yes <br />
Nac ydw / No<br />
Fyddwch chi’n gallu defnyddio’r Rhyngrwyd wrth ddysgu’r Gymraeg?<br />
Will you be able to use the Internet for the purpose of learning Welsh?<br />
Bydda / Yes <br />
Na fydda / No<br />
Os ‘bydda’, ble byddwch chi’n defnyddio’r Rhyngrwyd? / If ‘yes’ , where will you be using the Internet?<br />
(Ticiwch bob un sy’n berthnasol / Please tick all that are relevant)<br />
Yn y gwaith / In work<br />
<br />
Cartref cyfaill neu berthynas / A friend or relative’s home <br />
Gartref / At home<br />
Mewn canolfan dysgu / In a learning centre<br />
Dych chi yn ystod y ddwy flynedd diwethaf wedi elwa o ddefnyddio gwasanaethau Acen o gwbl<br />
(rhaglenni i ddysgwyr ar S4C, e-wasanaethau, Radio Acen, llyfrau, tapiau fideo a sain etc)?<br />
Have you, during the last two years, benefited as a learner from using Acen services at all<br />
(programmes for learners on S4C, e-services, Radio Acen, books, video and audio tapes etc)?<br />
Ydw / Yes <br />
Nac ydw / No<br />
www.acen.co.uk www.learn.cd www.radioacen.fm