Medikal Teknik January 2021

Publisher 

H. Ferruh IŞIK 

on behalf of 

İstmag Magazin Gazetecilik 

İç ve Diş Tic. Ltd. Şti. 

Managing Editor 

(Responsible) 

Mehmet SÖZTUTAN 

mehmet.soztutan@img.com.tr 

Advertising Coordinator 

Recep ARSLANTAŞ 

recep.arslantas@img.com.tr 

+90 537 441 97 68 

Editors 

Duygu SAZAN 

duygu.sazan@img.com.tr 

Recep ARSLANTAŞ 

recep.arslantas@img.com.tr 

Foreign Relations Manager 

Ayça SARIOGLU 

ayca.sarioglu@img.com.tr 

Accounting Manager 

Cuma KARAMAN 

cuma.karaman@img.com.tr 

Finance Manager 

Yusuf DEMİRKAZIK 

yusuf.demirkazik@img.com.tr 

Digital Assets Manager 

Emre YENER 

emre.yener@img.com.tr 

Web Designer 

Amine Nur Yılmaz 

amine.yilmaz@img.com.tr 

Graphic & Design 

Sami Aktaş 

sami.aktas@img.com.tr 

Subscription 

İsmail Özçelik 

ismail.ozcelik@img.com.tr 

Bursa Represantation 

Ömer Faruk GÖRÜN 

omer.gorun@img.com.tr 

Buttim Plaza D Blok Kat: 4 No:1267 BURSA 

Tel:+90 224 211 44 50 / Fax: 224 211 4481 

Printing 

CTP • BASKI 

İHLAS GAZETECİLİK A.Ş. 

Merkez Mah. 29 Ekim Cad. 

İhlas Plaza No: 11 A/41 

Yenibosna - Bahçelievler / İSTANBUL 

+90.212 454 30 00 

Head Office 

İstanbul Magazin Grubu 

İHLAS MEDIA CENTER 

Merkez Mahallesi 29 Ekim Caddesi 

No:11 Medya Blok Kat:1 

34197 Yenibosna / İstanbul / Turkey 

Tel: 0212 454 22 22 

Faks: 0212 454 22 93 

www.medikalteknik.com.tr 

e-mail: info@medikalteknik.com.tr 

İMG - Medikal Teknik dergisinde 

yer alan makalelerdeki fikirler 

yazarlarına aittir. 

Yayınlanan ilanların sorumluluğu 

reklam verene aittir. 

İMG - Medikal Teknik dergisinin 

bütün yayın hakları İstmag Magazin Gazetecilik İç 

Ve Dış Tic. Ltd. Şti.’ne aittir. 

Yazılar kaynak gösterilmeden yayınlanamaz. 

1 

4 

2 

4 

4 

4 

5 

0 

5 

8 

Vital Value of COVID -19: 

‘Accurate Diagnosis’ 

COVID-19’un Hayati Değeri: ‘Doğru Tanı’ 

Post-market “Market Surveillance and 

Control” Requirements for Products 

Placed on the Market within the Scope of 

Regulation “(EU) 2017/745”: 10 Answers 

to 10 Questions 

Ürünlerin, “Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği 

“2017/745 AB” Kapsamında Piyasaya Arz 

Edildikten Sonra ‘Piyasa Gözetim ve Denetim’ 

Gereksinimleri: 10 Soruya 10 Yanıt 

Sağlık Sektöründe Dijital Yatırım 

Projeleri ve Sekoday 

Digital Investment Projects in the 

Healthcare Sector and Sekoday 

The Project which Makes Cancer 

Patients Smile “Smiling Masks” 

Receives Two Awards 

Kanser Hastası Çocukları Gülümseten 

Proje ‘’Gülümseten Maskeler’’ İki Ödül 

Birden Aldı 

Intensive Care Decision Support Systems 

Open the Gates of a New Age in the 

Health Care System 

Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi Sağlık 

Sisteminde Yeni Bir Çağın Kapılarını Açıyor 

medikalteknik 

Recep Arslantaş 

Duygu Sazan

WELCOME 2021! 

Hello everyone from the new issue of the new year, 

First of all, I wish 2021 to lead to good developments for all of us. This year, we are 

happy to welcome you with our special news studies and our interviews with the 

leading names of the sector… 

In the fight against the COVID-19 epidemic, we have been talking about treatments 

and measures recently. However, a crucial factor in this epidemic is: “Accurate 

diagnosis”. Accurate diagnosis of the disease and the reliability of the diagnosis 

are extremely sensitive issues. The tests used in the diagnosis of the Covid-19 

microbe have been questioned in terms of reliability, especially in the early days of 

the epidemic, and are still being questioned… Doğutan Ülgen, Head of Healthcare 

Development at Roche Diagnostics Turkey, answered the question marks in our 

minds on the subject. 

SET Medikal had the opportunity to prove once again the important success it 

achieved on the day it entered the sector, with its extensive knowledge of nearly 

half a century, vast experience and deep-rooted corporate structure. Dr. Ali İhsan 

Şerbetçi, Chairman of SET Medikal, informed us about the brand, the company’s 

current works and their projects for the future in our interview… 

Istanbul Chemical Substances and Products Exporters’ Association (IKMIB), the 

umbrella organization of the chemical industry, made an important sectoral report 

that will curb imports in chemistry and play an active role in reducing the current 

account deficit. With the “Turkish Chemical Industry Investment Products Report” 

IKMIB, which scrutinized the most imported 157 product categories in the field of 

chemistry, identified 103 strategic product areas that await domestic production 

moves. 

Other news, details and interviews regarding the developments in the medical 

field will welcome you on our following pages. 

Stay healthy, until we see you in our next issue! 

DUYGU SAZAN 

Editor 

2021 HOŞ GELDİ! 

Yeni yılın yeni sayısından herkese merhaba, 

Öncelikle 2021 yılının hepimiz için güzel gelişmelere vesile olmasını diliyorum. Bu 

yıl da sizi özel haber çalışmalarımız, sektörün önde gelen isimleri ile yaptığımız 

röportajlarımız ile karşılamanın mutluluğunu yaşıyoruz… 

COVID-19 salgını ile mücadelede son zamanlarda hep tedavi ve önlemleri 

konuşur olduk. Oysa ki bu salgında hayati öneme sahip bir etken de: ‘Doğru 

tanı’. Hastalığın doğru teşhis edilmesi, yapılan teşhisin güvenirliği son derece 

hassas bir konu. COVID-19 mikrobunun tanısında kullanılan testler, özellikle 

salgının ilk zamanlarında güvenilirlik açısından çokça sorgulanmıştı ve hala da 

sorgulanmakta… Roche Diagnostik Türkiye Sağlık Çözümleri Geliştirme Direktörü 

Doğutan Ülgen, konuya ilişkin aklımızdaki soru işaretlerini cevapladı. 

Tıbbi cihazların sağlık sektöründeki rolünün özellikle pandemi ile birlikte büyük 

bir önem kazandığını biliyoruz. Bu dönemde, ihtiyaçlar arttı, üretici firmalara da 

yeni sorumluluklar yüklenmiş oldu. SET Medikal Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ali 

İhsan Şerbetçi ile yaptığımız röportajımızda markayı biraz daha yakından tanıdık, 

firmanın günümüz çalışmaları ile ilgili konuştuk ve gelecek zaman hedeflerine 

yönelik projelerini dinledik… 

Kimya sektörünün çatı kuruluşu İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 

İhracatçıları Birliği (İKMİB), kimyada ithalatı frenleyecek ve cari açığın azalmasında 

etkin rol oynayacak önemli bir sektörel rapora imza attı. “Türk Kimya Sektörü 

Yatırım Öncelikli Ürünler Raporu” ile kimya alanında en fazla ithal edilen 157 ürün 

kategorisini mercek altına alan İKMİB, yerli üretim hamlesi bekleyen 103 stratejik 

ürün alanını belirledi. 

Medikal alandaki gelişmelere ilişkin diğer haberler, detaylar ve röportajlar ilerleyen 

sayfalarımızda sizleri karşılıyor olacak. 

Bir sonraki sayımızda görüşünceye dek, sağlıkla kalın!

4 

İKMİB to be a Compass for Those who Want to Invest in the 

Chemical Industry 

İKMİB, Kimya Sektörüne Yatırım Yapmak İsteyenlere 

Pusula Olacak 

Adil Pelister, Chairman of İKMİB 

The umbrella organization of chemistry industry, 

Istanbul Chemicals and Chemical Products 

Exporters’ Association (İKMİB) performed an 

important sectoral report that will curb imports 

in chemistry and play an active role in reducing 

the current account deficit. With the “Turkish 

Chemical Industry Investment Products Report”, 

IKMIB focused on the 157 product categories that 

were imported most in the field of chemistry, 

and set 103 strategic product areas that await 

domestic production moves. 

İKMİB, which offers a new investment projection 

that will significantly reduce the external 

dependency of 70 percent in raw materials and 

intermediate products in the chemical field, 

predicts that a total of 20.7 billion dollars of 

imports will be prevented by local production of 

priority products that will strengthen the Turkish 

chemical industry. The chemistry sector, which 

performs Turkey’s second highest export, aims to 

increase the export price per kilogram and reduce 

the current account deficit with high value-added 

products. 

As the world economy and global trade leave behind a 

difficult year in the shadow of the Covid-19 pandemic, 

the chemical industry completed 2020 with 18.3 billion 

dollars of exports and it performed Turkey’s second largest 

exports. The chemical industry, which continues to depend 

on imports at a rate of 70 percent in raw materials and 

Kimya sektörünün çatı kuruluşu İstanbul Kimyevi 

Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği 

(İKMİB), kimyada ithalatı frenleyecek ve cari 

açığın azalmasında etkin rol oynayacak önemli 

bir sektörel rapora imza attı. “Türk Kimya 

Sektörü Yatırım Öncelikli Ürünler Raporu” ile 

kimya alanında en fazla ithal edilen 157 ürün 

kategorisini mercek altına alan İKMİB, yerli 

üretim hamlesi bekleyen 103 stratejik ürün 

alanını belirledi. 

Kimya alanında hammadde ve ara mamullerdeki 

yüzde 70 dışa bağımlılığı ciddi boyutlarda 

azaltacak yeni bir yatırım projeksiyonu sunan 

İKMİB, Türk kimya sanayine güç katacak öncelikli 

ürünlerin yerli olarak üretilmesiyle toplamda 

20,7 milyar dolarlık ithalatın önüne geçileceğini 

öngörüyor. Türkiye’nin en fazla ihracat 

gerçekleştiren ikinci sektörü olan kimya, yüksek 

katma değerli ürünlerle kilogram başına düşen 

ihracat bedelini artırmayı ve cari açığı azaltmayı 

hedefliyor. 

Dünya ekonomisi ve küresel ticaret, Covid-19 pandemisinin 

gölgesinde zorlu bir yılı geride bırakırken, kimya sektörü 

2020 yılını 18,3 milyar dolarlık ihracat ile tamamlayarak 

Türkiye’nin en fazla ihracat gerçekleştiren ikinci sektörü 

oldu. Hammadde ve ara mamullerde yüzde 70 oranında 

ithalata bağımlığını sürdüren kimya sektörü, 2020 yılı Ocak- 

Kasım döneminde 57,54 milyar dolar değerinde ithalat 

gerçekleştirdi. TÜİK verilerine göre 2020 yılı Ocak-Kasım 

döneminde kimya sektöründe toplam ithalat 57,54 milyar 

dolar olarak gerçekleşirken, ihracatın ithalatı karşılama 

oranı ise yüzde 36,2 oldu. 

Sektörün çatı platformu İKMİB, tüm bu veriler ışığında 

Türk kimya sektörünün en fazla ithal ettiği hammadde ve 

ara mamulleri mercek altına alan stratejik bir çalışmaya 

imza atarak “Türk Kimya Sektörü Yatırım Öncelikli Ürünler 

Raporu”nu hazırladı. Kimya sektörünün uluslararası 

ticarette rekabet üstünlüğü kazanmasını hedefleyen ve bu 

alandaki dış ticaret açığının yeni bir yerli üretim yatırımı 

hamlesiyle aşılacağını analiz eden İKMİB, kimya alanında en 

fazla ithal edilen 157 ürün kategorisi ile yerli üretim hamlesi 

bekleyen öncelikli 103 stratejik ürün alanını belirledi. 

Türk Kimya Sektörü Yatırım Öncelikli Ürünler Raporu’nda, 

2019 yılında ithalat değeri 50 milyon doların üzerinde olan 

157 adet kimyasal ürün grubu öne çıkarken, söz konusu 

Ocak - January 2021

5 

intermediate products, imported 57.54 billion dollars in the 

January-November period of 2020. According to TURKSTAT 

data, total imports in the chemical industry in the January- 

November period of 2020 were 57.54 billion dollars, the ratio 

of exports to imports was 36.2 percent. İKMİB, the umbrella 

platform of the sector, prepared the “Turkish Chemical 

Industry Investment Products Report” by signing a strategic 

study focusing on the raw materials and intermediate 

products most imported by the Turkish chemical industry in 

the light of all these data. Aiming for the chemical industry 

to gain competitive advantage in international trade and 

analyzing that the foreign trade deficit in this field will be 

overcome with a new domestic production investment 

move, İKMİB has identified the most imported 157 product 

categories in the field of chemistry and 103 priority strategic 

product areas waiting for domestic production moves. 

As 157 chemical product groups with an import value of 

over 50 million dollars in 2019 standing out in the Turkish 

Chemical Industry Investment Products Report, it is striking 

that the total export of these product groups in 2019 was 

13.01 billion dollars, their total imports were 62.21 billion 

dollars and the foreign trade deficit was 49.2 billion dollars. 

In line with the evaluations made and the opinions received 

from the leading representatives of the sector, it is stated 

that priority should be given to 103 of these 157 product 

groups in investment, and it is pointed out that there are 53 

product groups in the V list in the Import Regime. With the 

new strategic production investments to be made in this 103 

product group, which brings a significant import burden in 

terms of both the sector and the current account deficit, it 

is aimed to prevent imports of 20.7 billion dollars in total. 

When the general import figure for the sector in the first 11 

months of 2020 is separated from the product group related 

to mineral oils and fuels, it is stated that the import is 31.37 

billion dollars, while the ratio of exports to imports increased 

to 53 percent. 

Therefore, it is vital to prioritize new and rational investments 

that will support the closing of the current account deficit 

by reducing imports in the sector. Increasing incentives in 

ürün gruplarının 2019 yılı toplam ihracatının 13,01 milyar 

dolar, toplam ithalatının 62,21 milyar dolar ve dış ticaret 

açığının ise 49,2 milyar dolar olduğu göze çarpıyor. Yapılan 

değerlendirmeler ve sektörün önde gelen temsilcilerinden 

alınan görüşler doğrultusunda, bu 157 ürün grubundan 103 

tanesine yatırımda öncelik verilmesi gerektiği belirtilirken, 

bu alanda İthalat Rejimindeki V listesinde yer alan 53 ürün 

grubu olduğuna dikkat çekiliyor. Hem sektör hem de cari 

açık açısından önemli bir ithalat yükü getiren bu 103 ürün 

grubuna yapılacak yeni stratejik üretim yatırımlarıyla 

birlikte toplamda 20,7 milyar dolarlık ithalatın önüne 

geçilmesi hedefleniyor. 

Sektöre ilişkin 2020 yılının ilk 11 aylık döneminde genel 

ithalat rakamı, mineral yağlar ve yakıtlara ilişkin ürün 

grubundan ayrıştırıldığında ithalatın 31,37 milyar dolar 

olduğu belirtilirken, ihracatın ithalatı karşılama oranının 

ise yüzde 53’e yükseldiği görülüyor. Dolayısıyla sektörde 

ithalatı azaltarak, cari açığın kapanmasına destek olacak 

yeni ve akılcı yatırımlara öncelik verilmesi hayati önem 

taşıyor. Kimya alanındaki teşviklerin artırılması da, sektörün 

gelişimi ve büyümesi açısından itici güç olacak. 

Pelister: “Yerli üretim ile ekonomiye yaklaşık 21 

milyar dolar katma değer sağlayabiliriz” 

Kimya sektöründe üretim için en fazla ithal edilen 

hammadde ve ara mamuller ile bu alandaki ihracatın dış 

ticarete ve ekonomiye olan etkilerini ele alan kapsamlı bir 

sektörel rapor hazırladıklarını belirten İKMİB Başkanı Adil 

Pelister, “Hammaddede yüzde 70 oranında dışa bağımlı 

olan kimya sektörümüzde ithalatı frenleyecek, ekonomiye 

yaklaşık 21 milyar dolarlık katma değer sağlayarak 

ülkemizin ortak sorunu olan cari açığın düşmesine katkı 

sunacak kritik bir rapor hazırladık. Türk Kimya Sektörü 

Yatırım Öncelikli Ürünler raporumuzda, 2019 yılında 50 

milyon dolar üzerinde ithalatı yapılan kimyevi ürünleri 


6 

the field of chemistry will also be a driving force for the 

development and growth of the industry. 

Pelister: “With domestic production, we can add 

about $ 21 billion to the economy” 

Stating that they have prepared a comprehensive sectoral 

report dealing with the most imported raw materials and 

intermediate products for production in the chemical 

sector and the effects of exports in this field on foreign 

trade and economy, Adil Pelister, Chairman of İKMİB, said 

, “Raw materials will also brake imports in our chemical 

industry, which is dependent on foreign trade by 70 percent 

, We prepared a critical report that will contribute to the 

reduction of the current account deficit, which is the 

common problem of our country, by providing an added 

value of approximately 21 billion dollars . In our Turkish 

Chemical Sector Investment Products report, we examined 

chemical products imported over 50 million dollars in 2019. 

We examined 157 product categories and identified 103 

strategic product areas that await domestic production 

moves. P tires and products are 41 in our sector, 22 in our 

organic chemicals sector, 20 in our mineral fuels, mineral 

oils and products sector, 14 in our pharmaceutical products 

sector, 11 in our various chemicals sector, 10 in our paint, 

varnish, ink and preparations sector, in our essential oils, 

cosmetics and soap sector. We have reached a total of 157 

product groups, 10 in our rubber and rubber goods sector, 7 

in our fertilizers sector, 5 in our inorganic chemicals sector, 

5 in our washing preparations sector, 3 in adhesives, glues, 

enzymes and 1 in our photography and cinema industry. 

Based on the evaluations made by our Association and 

the opinions received from our Board of Directors, subcommittee 

members and prominent representatives of our 

industry, 103 of these 157 product groups were evaluated 

as suitable and necessary for investment. In addition, 53 

products in this group are included in the V numbered list 

in the import regime by meeting certain conditions. So a 

customs tax of “up to 0 percent” is applied to this type of 

product with little or no production in both Turkey and 28 

EU members countries. We think that with the investments 

of our Turkish chemical industry and our sector in these 

products, we will increase our competitiveness in exports.” 

Pelister: “We aim to raise the bar in exports with 

qualified and high value - added production” 

Noting that according to the data of 2019, the import 

value of 103 product groups is 20 billion 715 million 

dollars, the export value is 3 billion 29 million dollars and 

has a foreign trade deficit of 17 billion 685 million dollars, 

Pelister said, “The 103 product groups we recommend to 

invest in constitute 28.47 percent of the imports of our 

chemical industry and it would also constitute 9.85 percent 

of Turkey’s overall imports. A significant portion of these 

priority products, which we have scrutinized in our report, 

appear as raw materials and intermediate products input 

of our industry. Polypropylene, dosed-packaged medicines 

and immune products, terephthalic acid, urea, polyethylene, 

pvc polyvinyl chloride, light oils and preparations to be 

subjected to special processing, blood products and the 

types of these products in the first 10 product groups among 

these 103 product groups There are raw materials and 

intermediate products with high import costs. Therefore, 

inceledik. 157 ürün kategorisini mercek altına aldık ve 

yerli üretim hamlesi bekleyen 103 stratejik ürün alanını 

belirledik. Plastikler ve mamulleri sektörümüzde 41, 

organik kimyasallar sektörümüzde 22, mineral yakıtlar, 

mineral yağlar ve ürünler sektörümüzde 20, eczacılık 

ürünleri sektörümüzde 14, muhtelif kimyasal maddeler 

sektörümüzde 11, boya, vernik, mürekkep ve müstahzarları 

sektörümüzde 10, uçucu yağlar, kozmetikler ve sabun 

sektörümüzde 10, kauçuk, kauçuk eşya sektörümüzde 

8, gübreler sektörümüzde 7, anorganik kimyasallar 

sektörümüzde 5, yıkama müstahzarları sektörümüzde 

5, yapıştırıcılar, tutkallar, enzimler sektörümüzde 3 

ve fotoğrafçılık ve sinemacılıkta kullanılan ürünler 

sektörümüzde ise 1 olmak üzere toplam 157 adet ürün 

grubuna ulaştık. Birliğimizce yapılan değerlendirmeler ve 

Yönetim Kurulumuz, alt komite üyelerimiz ve sektörümüzün 

önde gelen temsilcilerinden alınan görüşler doğrultusunda, 

bu 157 ürün grubundan 103 tanesinin yatırıma uygun ve 

gerekli olduğu değerlendirildi. Ayrıca bu grubun içerisindeki 

53 ürün de, belirli koşulları sağlamak suretiyle ithalat 

rejimindeki V sayılı listede yer alıyor. Yani gerek Türkiye’de 

gerekse AB üyesi 28 ülkede üretimi az ya da hiç olmayan bu 

tip ürünlere “yüzde 0’a kadar” gümrük vergisi uygulanıyor. 

Türk kimya sektörümüzün ve sanayimizin bu ürünlere 

yönelik yatırımlarıyla birlikte ihracattaki rekabet gücümüzü 

artıracağımızı düşünüyoruz” dedi. 

Pelister: “Nitelikli ve yüksek katma değerli üretim 

ile ihracatta çıtayı yükseltmeyi hedefliyoruz” 

2019 yılı verilerine göre, 103 ürün grubunun ithalat 

değerinin 20 milyar 715 milyon dolar iken ihracat değerinin 

3 milyar 29 milyon dolar olduğunu ve 17 milyar 685 milyon 

dolarlık dış ticaret açığı verdiğini kaydeden Pelister, 

“Yatırım yapılmasını tavsiye ettiğimiz 103 ürün grubu, kimya 

sektörümüzün ithalatının yüzde 28,47’sini oluşturuyor 

ve Türkiye’nin genel ithalatının da yüzde 9,85’ini teşkil 

ediyor. Raporumuzda mercek altına aldığımız bu öncelikli 

ürünlerin önemli bir kısmı sektörümüzün hammadde 

ve ara mamul girdisi olarak karşımıza çıkıyor. Bu 103 

ürün grubundan ithalat değeri en yüksek olan ilk 10 ürün 

grubunda polipropilen, dozlandırılmış-ambalajlanmış 

ilaçlar ve bağışıklık ürünleri, tereflatik asit, üre, polietilen, 

pvc polivinil klorür, özel işleme tabi tutulacak hafif yağlar ve 

müstahzarları, kan ürünleri ve bu sayılan ürünlerin çeşitleri 

gibi ithalat bedeli bir hayli yüksek hammadde ve ara 

mamuller bulunuyor. Dolayısıyla bu ürünlerin Türkiye’de 

üretilmesi ile kimya sektörümüzün dışa bağımlılık oranı 

büyük ölçüde azalacak. Sanayi yatırımına uygun olan 

öncelikli ürünlere yapılacak stratejik yatırımlarla birlikte 

kimya sektörümüzün ihracatı ve kilogram başına düşen 

ihracat bedeli daha da yükselecek. Böylece yüksek katma 

değerli kimyevi mamuller ile sektörümüz dünya kimya 

ihracatından aldığı payı da artıracaktır” şeklinde konuştu. 


7 

these products are exported chemical dependency ratio of 

the industry in the production will decrease substantially in 

Turkey. With the strategic investments to be made in priority 

products suitable for industrial investments, the export of 

our chemical industry and the export price per kilogram will 

increase even more. Thus, our industry will increase its share 

of world chemical exports with high value-added chemical 

products.” 

Pelister: “Pandemic period, we gave priority to the 

needs of Turkey” 

Evaluating the 2020 year of the chemical industry, Adil 

Pelister, Chairman of İKMİB, said, “The Turkish chemical 

industry, together with its 16 sub-sectors, is a locomotive 

sector that provides raw materials or semi-finished 

products to all production areas that direct the country’s 

industry. We experienced an unexpected change when 

the Covid-19 pandemic, which affected the whole world, 

was seen in our country as of March 2020. The Covid-19 

pandemic negatively affected the entire economic chain 

from production to consumption. In the first months of 

the pandemic, restrictions were imposed on the export of 

some medical, cosmetic and chemical substances in order 

to meet the urgent needs in our country. As İKMİB, we have 

made an important contribution to the removal of these 

restrictions. In addition, with the onset of the coronavirus 

in our country, there was a shortage of ethyl alcohol in the 

production of these products due to the intense demand 

for cologne and disinfectant products. Again, as İKMİB, as a 

result of the negotiations and initiatives we conducted with 

the relevant state institutions, we ensured that this problem 

was resolved in a short time. Turkey Exporters Assembly 

mobilization within the scope of the production, we have 

delivered 100 thousand liters of disinfectant TIM behalf 

of our hospitals and our Ministry of Health. As İKMİB, we 

provided disinfectant support to Çapa Hospital, Cerrahpaşa 

Hospital and Turkish Red Crescent. In addition, in order to 

reduce the risk of exposure of our healthcare workers to the 

virus and to meet the need for face protective health shields, 

we delivered 100 thousand health shields to our Ministry of 

Health, 3 thousand health shields to Gebze State Hospital 

and 10 thousand health shields to the Turkish Red Crescent 

in cooperation with the Plastic Industrialists’ Association 

(PAGDER).” 

Pelister: “We broke grounds in chemistry with 

digital transformation” 

Expressing that as İKMİB, they performed many firsts in 

the industry by leading the digital transformation, Pelister 

said, “We managed Turkey’s first virtual trade mission in the 

digital sector exports and the first digital award ceremony in 

exports. While there was a serious decline in exports in April, 

we ranked first as the sector with the highest export among 

all sectors. While the demand in some of our sub-sectors in 

our chemical industry decreased, there was an increase in 

demand in some of our sectors that contain products such 

as medical, pharmaceutical, disinfectant, cologne, soap. 

Our sub-sectors that produce products such as hygiene 

and cleaning, medical products, disposable plastics and 

packaging did not interrupt their production. Therefore, this 

situation made our industry less affected. We got hopeful 

early summer. Cases were reduced. But with the autumn, 

Pelister: “Pandemi döneminde Türkiye’nin 

ihtiyaçlarına öncelik verdik” 

Kimya sektörünün 2020 yılını değerlendiren İKMİB Yönetim 

Kurulu Başkanı Adil Pelister, “Türk kimya sektörü, 16 

alt sektörüyle birlikte ülke sanayisine yön veren tüm 

üretim alanlarına hammadde veya yarı mamul veren 

lokomotif bir sektör. Tüm dünyayı etkisi altına alan 

Covid-19 pandemisinin Mart 2020’den itibaren ülkemizde 

de görülmesi üzerine beklenmedik bir değişim yaşadık. 

Covid-19 küresel salgını, üretimden tüketime bütün 

ekonomik zinciri olumsuz etkiledi. Pandeminin ilk aylarında 

ülkemizdeki acil ihtiyaçların karşılanması amacı ile bazı 

medikal, kozmetik ve kimyevi maddelerin ihracatına 

kısıtlama getirildi. Bu kısıtlamaların kaldırılmasında İKMİB 

olarak önemli bir katkımız oldu. Ayrıca koronavirüsün 

ülkemizde görülmeye başlaması ile birlikte kolonya ve 

dezenfektan ürünlerinde yaşanan yoğun talep sebebiyle 

bu ürünlerin üretiminde etil alkol sıkıntısı oluşmuştu. 

Yine İKMİB olarak ilgili devlet kurumlarımız nezdinde 

yürüttüğümüz görüşmeler ve girişimler neticesinde, 

bu sorunun da kısa sürede çözüme kavuşturulmasını 

sağladık. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin üretim seferberliği 

kapsamında, 100 bin litre dezenfektanı TİM adına Sağlık 

Bakanlığımıza ve hastanelerimize teslim ettik. İKMİB olarak 

da Çapa Hastanesi, Cerrahpaşa Hastanesi ve Türk Kızılay’a 

dezenfektan desteği sağladık. Bununla birlikte sağlık 

çalışanlarımızın virüse maruz kalma riskini azaltacak, yüz 

koruyucu sağlık siperi ihtiyacını karşılamak üzere Plastik 

Sanayicileri Derneği (PAGDER) iş birliği ile 100 bin sağlık 

siperini Sağlık Bakanlığımıza, 3 bin sağlık siperini Gebze 

Devlet Hastanesi’ne ve 10 bin sağlık siperini Türk Kızılayı’na 

teslim ettik” dedi. 

Pelister: “Dijital dönüşüm ile kimyada ilklere imza 

attık” 

İKMİB olarak dijital dönüşümde öncülük ederek birçok ilke 

imza attıklarını dile getiren Pelister, “Türkiye’nin dijital 

ihracatta ilk sektörel sanal ticaret heyetini ve ihracatta 

ilk dijital ödül törenini gerçekleştirdik. Nisan ayında 

ihracatta ciddi bir gerileme yaşanırken tüm sektörler 

arasında en fazla ihracat yapan sektör olarak ilk sıraya 

çıktık. Kimya sektörümüzde bazı alt sektörlerimizde 

talepte azalış olurken, medikal, ilaç, dezenfektan, kolonya, 

sabun gibi ürünleri barındıran bazı sektörlerimizde talep 

artışı oldu. Özellikle hijyen ve temizlik, medikal ürünler, 

tek kullanımlık plastikler, ambalaj gibi ürünleri üreten 

alt sektörlerimiz üretimlerine ara vermedi. Dolayısıyla 

bu durum sektörümüzün daha az etkilenmesini sağladı. 

Yaz başı umutlandık. Vakalar azalmıştı. Fakat sonbahar 

ile birlikte yeniden vakalar artmaya başladı. Tüm zorlu 

koşullara rağmen, sektörümüz 2020 yılında yapmış olduğu 

18,3 milyar dolarlık ihracat ile Türkiye’nin en çok ihracat 

gerçekleştiren ikinci sektörü konumunu korumayı başardı. 

2019 yılına göre ihracatımızda yüzde 11,32’lik bir kayıp oldu. 

Ancak pandemi dolayısıyla küresel ekonomi ve ticarette 

yaşanan daralmayı göz önünde bulundurduğumuzda bu 


8 

the cases started to increase again. Despite all the challenging 

conditions, it has made our industry in 2020, 18.3 billion 

dollars with exports performing Turkey’s top export sector has 

managed to maintain its second position. Compared to 2019, 

there was a loss of 11.32 percent in our exports. However, 

considering the contraction in the global economy and trade 

due to the pandemic, we normally meet this loss. According to 

the data of the first three quarters of 2020, while the chemical 

industry exports in the world decreased by 23.1 percent, the 

Turkish chemical industry exports decreased by only 4.6 percent. 

The share of our industry in world exports increased and became 

0.7 percent. Although our industry experienced a decrease in 

exports due to the decrease in global energy need in the field of 

petrochemicals, other sub-sectors, especially plastic, cosmetics, 

pharmaceuticals, medical and cleaning materials, recorded a 

relative increase. Plastics and its products were the sub-sector to 

which we export the most. Our sector with the highest increase 

was our various chemicals sector with an increase rate of 46.61 

percent. The top ten countries to which we export the most 

were listed as Iraq, Germany, Netherlands, USA, Italy, England, 

Spain, Israel, Romania and Belgium. Despite the pandemic, our 

chemical exports to the USA increased by 12.73 percent, our 

exports to the UK and Belgium by over 20 percent, to Germany 

5.50 percent, and to Israel and Romania by over 14 percent.” 

“Our chemical industry export target for 2021 is 20,6 

billion dollars” 

Stating that they expect the economies to recover gradually 

with vaccination in 2021, Pelister said, “However, the pandemic 

remains uncertain. The struggle of other countries, especially 

EU countries, in terms of exports, will also affect the course of 

our exports. Here, it is necessary to increase market diversity in 

order to minimize the risk. Our chemical industry, on the other 

hand, comes first among 27 sectors with the most exports to 

countries and regions every month. In 2021, we will give priority 

to 17 target countries determined by our Ministry of Commerce, 

including the USA, China, Russia, India and Mexico. On the 

other hand, it is very important for both domestic and foreign 

investors to improve the investment environment with the 

reforms that our government will make in the fields of economy 

and law. We believe that new investments will increase in our 

chemical industry, which is also given priority in the Technology 

Focused Industry Move program. In addition, our Association’s 

efforts to establish a “Chemical Technology Center” (KTM) 

are continuing in order to support the R&D studies that our 

technology, capital and resource intensive sector needs to 

switch to a value-added production structure. We will start 

feasibility studies of KTM in the upcoming period, for which we 

have completed the needs analysis. We are planning to take 

the installation steps of the center at the end of the year. As 

İKMİB, in addition to the national participation organizations 

in 2021, virtual trade delegation and purchasing delegation 

activities and competitions, we have some important topics 

such as Chemical Industry Council, European Green Consensus 

project, Registration of chemicals within the framework of 

the Regulation on Registration, Evaluation, Authorization 

and Restriction of Chemicals (KKDIK Regulation) applied in 

our country within the scope of compliance with EU REACH, 

compliance with UK-REACH as a result of BREXIT and the 

project of the Turkish cosmetics industry to enter the Chinese 

e-commerce market. In this context, we will continue to work 

with all our efforts to exceed 20.6 billion dollars in exports.” 

kaybı normal olarak karşılıyoruz. 2020 yılı ilk üç çeyrek 

verilerine göre dünyada kimya sektörü ihracatı yüzde 23,1 

azalırken, Türk kimya sektörü ihracatı sadece yüzde 4,6 

azaldı. Sektörümüzün dünya ihracatındaki payı ise yükseldi 

ve yüzde 0,7 oldu. Sektörümüz petro kimya alanında küresel 

enerji ihtiyacı azalmasına bağlı olarak ihracat düşüşü yaşasa 

da plastik, kozmetik, ilaç, medikal ve temizlik maddeleri 

başta olmak üzere diğer alt sektörlerinde ise nispi bir artış 

kaydetti. En çok ihracat yaptığımız alt sektörümüz plastikler 

ve mamulleri oldu. En çok artış olan sektörümüz ise yüzde 

46,61 artış oranı ile muhtelif kimyasal maddeler sektörümüz 

oldu. En çok ihracat yaptığımız ilk on ülke ise Irak, Almanya, 

Hollanda, ABD, İtalya, İngiltere, İspanya, İsrail, Romanya 

ve Belçika olarak sıralandı. Pandemiye rağmen ABD’ye 

olan kimya ihracatımız yüzde 12,73, İngiltere ve Belçika’ya 

ihracatımız yüzde 20’nin üzerinde, Almanya’ya yüzde 

5,50, İsrail ve Romanya’ya ise yüzde 14’ün üzerinde arttı” 

değerlendirmesini yaptı. 

“2021 yılı için kimya sektörü ihracat hedefimiz 20,6 

milyar dolar” 

2021 yılında aşılamayla birlikte ekonomilerin kademeli 

olarak toparlanmasını beklediklerini ifade eden Pelister, 

“Ancak pandemi belirsizliğini hala koruyor. Özellikle ihracat 

açısından AB ülkeleri başta olmak üzere diğer ülkelerin 

de pandemiyle mücadelesi ihracatımızın da seyrine etki 

edecektir. Burada riski minimize edebilmek için pazar 

çeşitliliğini artırmak gerekiyor. Kimya sektörümüz ise bu 

konuda her ay en fazla ülke ve bölgeye yaptığı ihracatla 27 

sektör arasında birinci çıkıyor. 2021 yılında da ABD, Çin, 

Rusya, Hindistan ve Meksika başta olmak üzere Ticaret 

Bakanlığımızın belirlediği 17 hedef ülkeye öncelik vereceğiz. 

Diğer yandan hükümetimizin ekonomi ve hukuk alanında 

yapacağı reformlar ile yatırım ortamının iyileştirilmesi hem 

yurt içi hem yurt dışından gelecek yatırımcılarımız açısından 

çok önemli. Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi programında 

da öncelik verilen kimya sektörümüzde yeni yatırımların 

artacağına inanıyoruz. Bununla birlikte teknoloji, sermaye 

ve kaynak yoğun olan sektörümüzün katma değerli üretim 

yapısına geçmesi için ihtiyacı olan Ar-Ge çalışmalarına 

destek sağlamak amacıyla Birliğimizin “Kimya Teknoloji 

Merkezi” (KTM) kurma çalışmaları da devam ediyor. İhtiyaç 

analizini tamamladığımız KTM’nin önümüzdeki dönemde 

fizibilite çalışmalarına başlayacağız. Yıl sonunda merkezin 

kurulum adımlarının atılmasını planlıyoruz. İKMİB olarak 

2021 yılında yapacağımız fuar milli katılım organizasyonları, 

sanal ticaret heyeti ve alım heyeti faaliyetleri ile yarışmaların 

yanı sıra kimya sektörümüz açısından gündemimizde olan 

diğer konular arasında Kimya Sanayi Şurası, Avrupa Yeşil 

Mutabakat projesi, AB REACH’e uyum kapsamında ülkemizde 

uygulanan Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve 

Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik (KKDİK Yönetmeliği) 

çerçevesinde kimyasalların kaydının yapılması, BREXIT 

sonucu UK-REACH’e ayrıca uyum sağlanması ve Türk 

kozmetik Sektörü Çin e-ticaret pazarına giriş projesi de yer 

alıyor. Bu kapsamda ihracatta 20,6 milyar dolar üzerine 

çıkmak için tüm gayretimizle çalışmaya devam edeceğiz.” 


10 

The ‘First’ and the ‘Largest’ Syringe Manufacturing 

Company in Turkey: SET Medikal 

Türkiye’de Şırınga Üretiminde ‘İlk’ ve ‘Lider’ Bir Firma: 

SET Medikal 

Tıbbi cihazların sağlık sektöründeki rolünün 

özellikle pandemi ile birlikte büyük bir önem 

kazandığını biliyoruz. Bu dönemde, ihtiyaçlar 

arttı, üretici firmalara da yeni sorumluluklar 

yüklenmiş oldu. 

SET Medikal, yaklaşık yarım asra dayanan geniş bilgi 

birikimi, engin tecrübeleri ve köklü kurumsal yapısıyla, 

sektöre giriş yaptığı günde elde ettiği önemli başarıyı bir kez 

daha kanıtlama fırsatı buldu. 

SET Medikal Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ali İhsan Şerbetçi 

ile yaptığımız röportajımızda markayı biraz daha yakından 

tanıdık, firmanın günümüz çalışmaları ile ilgili konuştuk ve 

gelecek zaman hedeflerine yönelik projelerini dinledik… 

Dr. Ali İhsan Şerbetçi, Chairman of SET Medikal 

We know that the role of medical devices in the 

health sector has gained a great importance 

especially with the pandemic. During this period, 

needs increased, and new responsibilities were 

placed on manufacturing companies. 

SET Medikal had the opportunity to prove once again the 

important success it achieved on the day it entered the 

sector, with its extensive knowledge of nearly half a century, 

vast experience and deep-rooted corporate structure. Dr. Ali 

İhsan Şerbetçi, Chairman of SET Medikal, informed us about 

the brand, the company’s current works and their projects 

for the future in our interview… 

Firmanızı biraz daha yakından tanıyabilir miyiz? 

1977 yılında, Türkiye’nin ilk şırınga üretim tesisi olma 

özelliğiyle temelleri İstanbul’da atılan SET Medikal Tek 

Kullanımlık Şırınga Üretiminde Türkiye’deki lider üretici 

konumundadır. Yaptığı yatırımları ile sürekli büyüyen 

firmamız ulaşmış olduğu yıllık 1 milyar adet şırınga üretim 

Kapasitesi ile bugün sadece Türkiye’nin değil, bölgenin de 

en büyük şırınga üretim fabrikasıdır. 

Yaklaşık 150 çalışanı ile başta Avrupa olmak üzere; 

dünyanın birçok ülkesine ürün tedariki yapan SET Medikal; 

ülkemizde de % 60’lık bir Pazar payına sahiptir. 

Türkiye’nin en köklü ve güvenilir sektör 

firmalarından biri olarak adınızdan sıkça söz 

ettiriyorsunuz. Öncelikle ürünleriniz hakkında 

bilgi verebilir misiniz? 

SET Medikal Ürün gamında 40’a yakın şırınga çeşidinin 

yanında; insülin şırıngaları; hipodermik iğneler; insülin 

Could you inform us about your company shortly? 

Founded in 1977 featuring the of Turkey’s first disposable 

syringe manufacturing facility of its kind in Istanbul, SET 

Medikal is a leading manufacturer for Disposable Syringe 

Manufacturing in Turkey. 

Our company, which is constantly growing with its 

investments, is the largest syringe manufacturing factory 

not only in Turkey but also in the region with an annual 

production capacity of 1 billion syringes. 

With approximately 150 employees, SET Medikal supplies 

products to mainly for Europe and many countries of the 

world; It also has a 60% market share in our country. 


11 

As one of the Turkey’s well-established and 

reliable companies in the industry, your brand is 

so popular. First of all, can you give information 

about your products? 

Besides nearly 40 syringe types, there are many medical 

products such as Insulin Syringes, Hypodermic Needles, 

Insulin Pen Needles, Serum Set, Extension line, and IV 

Cannulas in the SET Medical Product range. 

As SET Medikal, how do you work to differentiate 

yourself from competitors in the sector? What 

about your prominent features in this context? 

As a company, one of our strongest aspects is that we can 

produce high quality products that can sell products to the 

developed countries of the world. We have documented 

this several times with our internationally valid certificates. 

For example, our CE certificate was obtained from 

the world-renowned UK-based BSI company. Another 

important document as our syringe manufacturer in Turkey 

just as we have is the American FDA certificate. 

Another important feature of us is that we have a 

production system which follows modern technology. 

How did SET Medikal work during the Covid-19 

pandemic, which has been on the agenda of the 

world for almost a year? 

In this pandemic, we anticipated that vaccine syringes will 

be the most important need for us. For this reason, in 2020, 

we made new investments in our vaccine syringe capacity 

for this purpose and reached 500 million units. With this 

move, we became one of the top 5 companies among the 

companies producing vaccine syringes in the world. 

After the defense sector, especially with the 

effect of the Covid-19 epidemic, the health 

sector has become one of the prominent ones 

in ‘Domestic and National Production’. As a 

domestic producer of the medical sector, how do 

you evaluate this process in terms of production 

and export? 

Many medical materials can be produced in our country. 

In this process, the flexibility and entrepreneurship of our 

industrialists came to the fore. Our people gave very good 

examples of how they can use the available resources 

quickly. We all observed that even in other developed 

countries, there is no problem in our country for supplies 

that are problematic. This epidemic has revealed the 

need for alternative companies / countries, especially 

in developed countries that import disposable medical 

consumables. It started to be exported to many countries, 

such as advanced respirators, protective equipment, mask 

and gowns. Our country and our companies have turned 

this into a good opportunity. These days, the opportunity 

iğne uçları; Serum Seti, Uzatma hattı, IV Kanül gibi birçok 

medikal ürün bulunmaktadır. 

SET Medikal olarak, sektör içerisinden rakip 

firmalardan farklılaşmak adına nasıl çalışmalar 

yapıyorsunuz? Bu bağlamda öne çıkan 

özelliklerinizden bahseder misiniz? 

Firma olarak en güçlü yönlerimizden birisi dünyanın 

gelişmiş ülkelerine ürün satabilecek seviyede yüksek 

kalitede üretim yapabilmemizdir. Bunu sahip olduğumuz 

uluslararası geçerliği yüksek olan sertifikalarla çeşitli 

defalar belgelendirdik. Örneğin CE belgemiz dünyaca kabul 

görmüş İngiltere kökenli BSI firmasından alınmıştır. Bir 

diğer önemli belgemizde Türkiye’de şırınga üreticisi olarak 

sadece bizim sahip olduğumuz Amerikan FDA belgesidir. 

Diğer önemli bir özelliğimiz de modern teknolojiyi takip 

eden bir üretim sistemine sahip olmamızdır. 

Yaklaşık bir yıldır neredeyse tüm dünyanın 

gündeminden düşmeyen Covid-19 pandemisi 

boyunca SET Medikal nasıl çalışmalar yaptı? 

Bu pandemide bizim açımızdan doğacak olan en önemli 

ihtiyaç malzemesinin aşı şırıngaları olacağını öngördük. Bu 

nedenle 2020 yılında bu amaca yönelik olarak Aşı şırıngası 

kapasitemize yeni yatırımlar yaparak 500 milyon adede 

ulaştık. Bu halimiz ile dünyada aşı şırıngası üreten firmalar 

içinde ilk 5 firma arasına girdik. 

Savunma sektöründen sonra özellikle Covid-19 

salgınının da etkisiyle birlikte ‘Yerli ve Milli 

Üretim’de sağlık sektörü öne çıkanlar arasına 

ismini yazdırdı. Siz medikal sektörünün yerli 

bir üreticisi olarak bu süreci üretim ve ihracat 

açısından nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Ülkemizde birçok medikal malzemenin üretimi 

yapılabilmektedir. Bu süreçte sanayicimizin esnekliği ve 

girişimciliği öne çıktı. İnsanlarımız var olan kaynakları 

hızlıca nasıl kullanabileceklerinin çok güzel örneklerini 

verdiler. Diğer gelişmiş ülkelerde dahi temini sorun olan 

malzemelere ülkemizde hiçbir sıkıntı yaşanmadığını 

hep birlikte gözledik. Bu salgın özellikle tek kullanımlık 

medikal sarf malzemelerini ithal eden gelişmiş ülkelerde 

alternatif firma / ülke ihtiyacını ortaya çıkardı. Birçok ülkeye 


12 

gelişmiş solunum cihazlarından, koruyucu ekipmanlardan 

maske önlük gibi malzemelerin ihraç edilmeye başlandı. 

Ülkemiz ve firmalarımız bunu güzel bir fırsata dönüştürdü. 

Bu günlerde uzun dönemli bir iş modelini geliştirme 

fırsatı ortaya çıkmıştır. Eğer uygun kalitede ürün ve 

hizmet verebilirsek gelecekte ciddi bir ihracat potansiyeli 

yakalayabiliriz. 

has arisen to develop a long-term business model. If we can 

provide appropriate quality products and services, we can 

achieve a serious export potential in the future. 

As we consider this difficult process from the 

point of view health sector in Turkey and the 

world, what are your evaluations on the subject, 

your predictions for the future process and your 

suggestions to the sector? 

This Covid-19 pandemic has once again demonstrated that 

the Healthcare sector has the most strategic importance. 

When necessary, it can even get ahead of the defense 

industry. 

The sector basically consists of four main components. 

1. Medical Personnel 

2. Health Facilities 

3. Medicine 

4. Medical Device 

While our country is in a very good condition in the first 

three of these, it is far from where it should be in terms of 

Medical Equipment (Medical Device). 

Although the potential to do this is strong, only 20% of the 

medical materials used in practice are produced locally. 

Despite the many support given for localization, the desired 

point could not be reached. Both the Medical Device 

Bu zor süreci Türkiye ve dünya sağlık 

sektörü olarak ayırdığımızda, konuya ilişkin 

değerlendirmeleriniz, ileriki sürece yönelik 

öngörüleriniz ve sektöre önerileriniz nelerdir? 

Bu Covid-19 salgınını bir kez daha göstermiştir ki Sağlık 

sektörü en stratejik öneme sahiptir. Yeri geldiğinde 

savunma sanayinin dahi önüne geçebilir. 

Sektör temelde dört ana bileşende oluşmaktadır 

1. Sağlık Personeli 

2. Sağlık Tesisleri 

3. İlaç 

4. Tıbbi Cihaz 

Ülkemiz bunların ilk üçünde oldukça iyi durumda iken 

Medikal Malzeme (Tıbbi Cihaz) konusunda henüz olması 

gereken yerden çok uzaktadır. 

Her ne kadar bunu yapma potansiyeli güçlü olsa da pratikte 

kullanılan medikal malzemenin sadece % 20 gibi bir kısmını 

yerli olarak üretilmektedir. 

Yerlileşme konusunda birçok destek verilmesine rağmen 

istenilen noktaya bir türlü gelinememiştir. Bunda hem 

Tıbbi Cihaz alım politikalarının hem de bir master plan 

eksikliğinin payı büyüktür. 

Bizce devletimiz bir teşvik verecekse o ürünün ülkemizde 

üretim ve kapasite yeterliliğine bakarak ve bunu ciddi 

ölçüde denetleyerek desteklemelidir. 

Ne yazık ki yeni bir yatırım yapılırken kolay yol 

seçilmektedir. Girişimciler Tıbbi Cihazın çok geniş bir ürün 

yelpazesinden Türkiye’de çok kullanılan ancak üretilmeyen 

bir ürün seçip üretmek yerine hâlihazırda üretilen ürünleri 

üretmeyi seçmektedirler. 


13 

purchase policies and the lack of a master plan have a big 

share in this. 

In our opinion, if our state will give an incentive, it should 

support that product by looking at its production and 

capacity adequacy in our country and controlling it to a 

great extent. 

Unfortunately, the easy way is chosen when making a new 

investment. Entrepreneurs choose to produce products 

manufactured already in place to produce a wide range of 

products from medical device commonly used in Turkey, 

but not manufactured by selecting a product. 

As a result of this, the self-sufficiency of our country does 

not increase, companies either compromise on quality or 

cannot continue their commercial life by forcing each other 

in severe competition conditions. 

The main issue here is not to make products but to be an 

alternative in sufficient quality and service. 

Finally, could you tell us about your future plans 

and projects, your target markets? 

As SET Medikal, we will continue to be a pioneer by 

investing in our main line of business. To do this, we will 

invest especially in our employees and add a wider range of 

high value-added products to our structure. 

Our company has a strong R&D infrastructure and an 

experienced team. In this context, it will continue to create 

value at the point of new product developments and 

improvement of existing products. 

Of course, our main motivation will be to produce high 

quality products at a competitive price for the developed 

countries of the world. 

What would you like to add further? 

As Medical Device Manufacturers, we are companies that 

are well controlled, follow high technology and are aware 

of the direct impact on human health. Trust and preference 

of the people of our country for us and therefore our 

industry will take us to much better places. 

Bunun sonucunda ülkemizin kendine yeterliliği 

artmamakta, firmalar ciddi rekabet koşullarında birbirlerini 

zorlayarak ya kaliteden ödün vermekte ya da ticari hayatını 

devam ettirememektedirler. 

Burada temel mesele ürünleri yapmak değil yeterli kalite ve 

hizmette alternatif olmaktır. 

Son olarak, geleceğe yönelik plan ve 

projelerinizden, hedef pazarlarınızdan bahseder 

misiniz? 

Biz SET Medikal olarak ana iş kolumuzda yatırım yapıp 

öncü olmaya devam edeceğiz. Bunu yapmak için özellikle 

çalışanlarımıza yatırım yapıp daha geniş bir yelpazede, 

katma değeri yüksek ürünleri bünyemize katacağız. 

Firmamız güçlü bir AR-GE altyapısına ve deneyimli bir ekibe 

sahiptir. Bu kapsamda yeni ürün geliştirmeleri ve mevcut 

ürünlerin iyileştirilmesi noktasında değer yaratmaya devam 

edecektir. 

Tabi ki temel motivasyonumuz dünyanın gelişmiş ülkelerine 

rekabetçi bir fiyatla, yüksek kaliteli ürünler üretmek 

olacaktır. 

Eklemek istedikleriniz var mıdır? 

Biz Tıbbi Cihaz Üreticileri; çok iyi denetlenen, yüksek 

teknolojiyi takip eden ve insan sağlığına direk etki ettiğinin 

bilincinde olan firmalarız. Ülkemiz insanlarının bize 

duyacağı güven ve tercih bizi ve dolayısı ile sektörümüzü 

çok daha iyi yerlere taşıyacaktır. 


14 

Vital Value of COVID-19: ‘Accurate Diagnosis’ 

COVID-19’un Hayati Değeri: ‘Doğru Tanı’ 

COVID-19 salgını ile mücadelede son zamanlarda 

hep tedavi ve önlemleri konuşur olduk. Oysa 

ki bu salgında hayati öneme sahip bir etken de: 

‘Doğru tanı’. Hastalığın doğru teşhis edilmesi, 

yapılan teşhisin güvenirliği son derece hassas bir 

konu. COVID-19 mikrobunun tanısında kullanılan 

testler, özellikle salgının ilk zamanlarında 

güvenilirlik açısından çokça sorgulanmıştı ve hala 

da sorgulanmakta… 

Doğutan Ülgen - Healthcare Development 

Chapter Head, Roche Diagnostics Turkey 

In the fight against the COVID-19 epidemic, we 

have been talking about treatments and measures 

recently. However, a crucial factor in this epidemic 

is: “Accurate diagnosis”. Accurate diagnosis of 

the disease and the reliability of the diagnosis 

are extremely sensitive issues. The tests used in 

the diagnosis of the Covid-19 microbe have been 

questioned in terms of reliability, especially in 

the early days of the epidemic, and are still being 

questioned… 

Doğutan Ülgen, Head of Healthcare Development 

at Roche Diagnostics Turkey, answered the 

question marks in our minds on the subject. 

Ülgen explained to our readers the importance 

of Covid-19 tests throughout the disease, the 

place and types of these tests in our lives, and the 

developments that will meet us in the future… 

What role does tests play in combating COVID-19? 

What tests have been developed? Can you give 

information about the features of these tests? 

Effective treatments based on the reliability of accurate 

diagnostic methods give hope to patients and their 

relatives, and perhaps most importantly, can prevent 

diseases in the future. In vitro diagnostic solutions have 

been known as the “silent supporter” of the healthcare 

Roche Diagnostik Türkiye Sağlık Çözümleri 

Geliştirme Direktörü Doğutan Ülgen, konuya 

ilişkin aklımızdaki soru işaretlerini cevapladı. 

Ülgen, COVID-19 testlerinin hastalık çapındaki 

önemini, bu testlerin hayatımızdaki yeri 

ve çeşitlerini, ilerleyen dönemlerde bizleri 

karşılayacak gelişmeleri okuyucularımız için 

anlattı… 

COVID-19 ile mücadelede testlerin rolü nedir? 

Hangi testler geliştirildi? Bu testlerin özellikleri 

hakkında bilgi verebilir misiniz? 

Doğru tanı yöntemlerinin güvenilirliğine dayanan etkili 

tedaviler, hastalara ve hasta yakınlarına umut olur ve belki 

de en önemlisi, gelecekte yaşanabilecek hastalıkların 

önlenebilmesini sağlar. “In-vitro” olarak tanımladığımız 

vücut dışı tanı çözümleri uzun süredir sağlık alanının 

“sessiz destekçisi” olarak biliniyor ve toplam sağlık 

harcamalarının sadece yüzde 2’sini oluştururken, alınan 

klinik kararların ise yüzde 70’ine rehberlik ediyor. 

Bu açıdan bakıldığında hekim ve klinisyenlerin doğru tedavi 

kararlarını verebilmesi, kamunun sağlık harcamalarının 

verimli yönetilmesi ve en önemlisi de hastalıkların tedavi 

edilmesi ve hatta önlenmesi açısından tanı süreçleri ve 

testler kritik önem taşıyor. COVID-19 salgını sürecinde 

de hızlı ve doğru tanının tedavi zincirindeki önemi bir kez 

daha anlaşıldı. Sağlık sistemlerinin salgına hızlı ve etkili 

müdahalesinde hızlı ve doğru sonuç veren tanı yöntemleri 

kritik öneme sahip oldu. 

Pandemi sürecinin iyi bir şekilde yönetilebilmesi için kimi 

zaman hastalardan alınan örnekler laboratuvar ortamında 

cihazlar kullanılarak analiz edilirken kimi zaman ise 

cihazlara erişimin kısıtlı olduğu alanlarda ya da çok hızlı 

sonuç alınması gereken durumlarda kart formatındaki 

hızlı hastabaşı testler kullanılabiliyor. Pandemi sürecinde 


15 

systems guiding 70 percent of clinical decisions and yet 

constituting only 2 percent of total health expenditures. 

From this point of view, diagnostic processes and tests 

are critical for physicians and clinicians to make the right 

treatment decisions, to efficiently manage public health 

expenditures, and most importantly, to treat and even 

prevent diseases. During the COVID-19 outbreak, the 

importance of fast and accurate diagnosis was once again 

understood. Diagnostic solutions that deliver fast and 

accurate results had a critical importance in the rapid and 

effective response of healthcare systems to the pandemic. 

To better manage the pandemic, sometimes samples 

taken from patients are analyzed using devices in the 

laboratories, and sometimes point of care test can be used 

in situations where access to devices is limited or in cases 

where very fast results are required. You can find detailed 

information about the tests that are used during the 

pandemic below: 

PCR test: It is a molecular test that is used to detect the 

SARS-CoV-2 virus that causes COVID-19. PCR tests detect 

the genetic material of the virus. The positive result of the 

test is an important indicator of the presence of the virus in 

the body. 

Antibody test: Antibody tests determine whether patients 

exposed to the virus that causes COVID-19 have developed 

antibodies against SARS-CoV-2. In this respect, it enables 

us to understand our body’s response to the virus. It also 

helps identify people who have been infected with the 

virus in the past but did not show symptoms. 

SARS-CoV-2 & Influenza A / B PCR test: COVID-19 and 

flu may show similar symptoms. This test distinguishes 

between SARS-CoV-2 virus and Influenza A / B. According 

to the results of this test, physicians can quickly make the 

right treatment decision by distinguishing between flu and 

COVID-19, which have similar symptoms. 

kullanılan testleri daha detaylı olarak aşağıdaki şekilde 

açıklayabiliriz: 

PCR testi: COVID-19’a neden olan SARS-CoV-2 virüsünü 

tespit etmek amacıyla kullanılan moleküler testtir. PCR 

testleri, virüsün genetik materyalini tespit eder. Testin 

pozitif sonuçlanması bireyde virüsün varlığını gösteren 

önemli bir bulgudur. 

Antikor testi: Antikor testleri, COVID-19’a yol açan virüse 

maruz kalmış hastaların SARS-CoV-2’ye karşı antikor 

geliştirip geliştirmediğini saptar. Bu yönüyle vücudumuzun 

virüse karşı verdiği yanıtı anlamamızı sağlar. Ayrıca virüs 

ile geçmişte enfekte olmuş ancak semptom göstermemiş 

kişileri tanımlamaya da yardımcı olur. 

SARS-CoV-2 & İnfluenza A/B PCR testi: COVID-19 ile grip 

benzer semptomlar gösterebilir. Bu test, SARS-CoV-2 

virüsü ile grip virüsü olarak da bilinen İnfluenza A/B’yi 

birbirlerinden ayırt etmeye yarayan bir testtir. Hekimler de 

bu moleküler testin sonucuna göre, belirtileri benzeyen 

grip ve COVID-19’u birbirinden ayırt ederek, hızlı bir şekilde 

doğru tedavi kararını verebilirler. 

Anti-SARS-CoV-2 S kantitatif antikor testi: Bu test, SARS- 

CoV-2 virüsüne maruz kalmış hastalarda virüsün Spike 

proteinine karşı geliştirilen antikorları tespit etmeye yönelik 

kantitatif, yani antikorun konsantrasyonunu belirleyen 

bir testtir. Bir toplulukta SARS-CoV-2’ye karşı antikor 

geliştiren kişilerin belirlenmesine yardımcı olur. Virüsün S 

(Spike) antijenine karşı gelişen antikorların ve miktarının 

tespiti aşı klinik çalışmalarında, uygulamalarında ve ayrıca 

plazma tedavisinin optimize edilmesinde kullanılabilir. 

Hızlı antikor testi: Laboratuvar altyapısına ve analiz cihazına 

ihtiyaç duyulmadan sağlık profesyonellerince hastabaşında 

gerçekleştirilebilen ve parmaktan alınan bir kan örneği 

ile kısa bir süre içerisinde sonuç veren SARS-CoV-2 Hızlı 


16 

Anti-SARS-CoV-2 S quantitative antibody test: This test is 

a quantitative test that determines the concentration of 

antibody, that is, to detect antibodies developed against 

the spike protein of the virus in patients exposed to 

the SARS-CoV-2 virus. It helps identify people who have 

developed antibodies against SARS-CoV-2 in a community. 

Detection of antibodies against the S (Spike) antigen of 

the virus and their amount can be used in vaccine trials, 

applications, and also in optimizing plasma therapy. 

Rapid antibody test: The SARS-CoV-2 Rapid Antibody Test 

is a point of care test, which should be performed by a 

healthcare professional without the need of laboratory 

infrastructure. It gives results in a short time with a blood 

sample taken from the finger and determines whether the 

person has had SARS-CoV-2 infection before. 

Rapid antigen test: The rapid antigen test is used as an 

alternative to detect the virus, especially in areas where 

access to PCR testing and to laboratories is limited. It is 

a test that can be done at the PoC in the presence of a 

healthcare professional and there is no need for a device. 

The SARS-CoV-2 Rapid Antigen Test also allows quick 

decisions about whether patients should be quarantined or 

not, and rapid testing of people known to have contacted 

with a person infected with SARS-CoV-2. 

What were the most important factors that 

enabled the tests to be implemented quickly? 

Roche Diagnostics plays an important role in the fight 

against the COVID-19 pandemic. In order to fulfill our 

responsibility to patients and to the society, we work 

closely with the official authorities, healthcare providers, 

healthcare professionals and all other individuals and 

institutions working to tackle the pandemic. 

The search for effective treatments and a preventive 

vaccine begins with the wide availability of fast, accurate 

and reliable tests. Roche has created a comprehensive 

test portfolio to fight the COVID-19 outbreak in a very 

short time. Our greatest strength has been our in-depth 

knowledge and experience in the field of infectious 

diseases, as well as the necessary infrastructure and 

resources that enable us to develop rapid solutions and 

deliver them to patients. 

What topics will come to the fore in the tests in 

the 2021 COVID-19 field, what will be on your 

agenda? 

With advanced diagnostic methods, it is aimed to provide 

the fastest solutions to the needs of today and the future. 

The course of the COVID-19 epidemic and the new needs 

that may arise during this year will be the elements that will 

shape the testing solutions. The SARS-CoV-2 & Influenza A 

/ B PCR test, which is a test developed to help healthcare 

professionals make the right treatment decisions when 

seasonal influenza cases begin to appear, is an important 

example. In this direction, depending on the course of the 

disease, in 2021, we can see test applications that take 

Antikor Testi, kişinin SARS-CoV-2 enfeksiyonunu daha önce 

geçirip geçirmediğini tespit etmeye yardımcı olmaktadır. 

Hızlı antijen testi: Hızlı antijen testi, özellikle PCR testine 

ve büyük laboratuvar ortamlarına erişimin kısıtlı olduğu 

bölgelerde, virüsü tespit etmek için ikinci bir alternatif 

olarak kullanılmaktadır. Cihaz gerektirmeden bir sağlık 

profesyoneli eşliğinde hastabaşında yapılabilen bir testtir. 

SARS-CoV-2 Hızlı Antijen Testi, hastaların karantinaya alınıp 

alınmamasına ilişkin hızlı karar alınmasına ve SARS-CoV-2 

ile enfekte olmuş bir kişiyle temas ettiği bilinen kişilerin 

hızla test edilmesine de imkan tanır. 

Testlerin hızla hayata geçmesini sağlayan en 

önemli etkenler ne oldu? 

Roche Diagnostik olarak COVID-19 salgını ile mücadelenin 

ön saflarında önemli bir rol üstleniyoruz. Hastalara ve 

topluma karşı sorumluluğumuzu en iyi şekilde yerine 

getirebilmek için çok yoğun bir şekilde ilgili resmi otoriteler, 

sağlık hizmeti sağlayıcıları, sağlık profesyonelleri ve 

pandeminin üstesinden gelmek için çalışan diğer tüm kişi 

ve kurumlarla işbirliği içinde çalışıyoruz. 

Etkili tedaviler ve önleyici bir aşı arayışı, hızlı, doğru ve 

güvenilir testlerin geniş çapta erişilebilirliğiyle başlar. 

Roche olarak oldukça kısa bir sürede, COVID-19 salgını ile 

mücadeleye yönelik kapsamlı bir test portföyü oluşturduk. 

Bizim en büyük gücümüz, hızlı çözümler geliştirmemizi 

ve bunları hastalara sunmamızı sağlayan gerekli altyapı 

ve kaynakların yanı sıra bulaşıcı hastalıklar alanında 

uzun yıllardır süre gelen derin bir bilgi ve deneyime sahip 

olmamızdı. 

2021 COVID-19 alanındaki testlerde hangi 

başlıklar ön plana çıkacak, gündeminizde neler 

olacak? 

Gelişmiş tanı yöntemleri ile, bugünün ve geleceğin 

ihtiyaçlarına en hızlı çözümleri sunabilmek hedeflenir. Yıl 

içerisinde COVID-19 salgınının seyri ve bu seyir dahilinde 

ortaya çıkabilecek yeni ihtiyaçlar bu alana yönelik test 

çözümlerini şekillendirecek unsurlar olacak. Mevsimsel 

grip vakalarının görülmeye başlandığı dönemde sağlık 

çalışanlarının doğru tedavi kararlarını almalarına yardımcı 

olmak amacıyla geliştirilen bir test olan SARS-CoV- 2 & 

İnfluenza A/B PCR testi de bunun önemli bir örneği. 

Bu doğrultuda 2021 yılında hastalığın seyrine bağlı olarak 

etkin enfeksiyonların tanısı ve yönetimine yönelik gücünü 

yeni teknolojilerden alan test uygulamaları görebiliriz. Yine 

aynı faktöre bağlı olarak testlerin uygulanacağı konumların 

çeşitlenmesi de gündeme gelebilir. Zira farklı sağlık 

altyapıları, farklı araçların kullanımını gerekli kılabilir. 

Önümüzdeki süreçte şüphesiz ki aşı çalışmaları dünyanın 

en önemli gündemi olmaya devam edecek. Bu çalışmalar 

kapsamında, bir toplulukta SARS-CoV-2’ye karşı antikor 

geliştiren kişilerin belirlenmesine yardımcı olan Anti-SARS- 

CoV-2 S kantitatif antikor testleri aşı yanıtı konusunda 


17 

their power from new technologies for the diagnosis and 

management of effective infections. Again, depending 

on the same factor, the locations where the tests will 

be applied may be diversified as different healthcare 

infrastructures may require the use of different tools. 

Undoubtedly, vaccination studies will continue to be the 

most important agenda of the world in the upcoming 

period. Within the scope of these studies, Anti-SARS- 

CoV-2 S quantitative antibody tests, which help identify 

people who develop antibodies against SARS-CoV-2 in 

a community, will provide us valuable data on vaccine 

response and will contribute significantly to vaccine 

studies. 

Another important item on the agenda is the recent 

mutation of the corona virus. Although we have very 

limited information on this subject, we can say that the 

mutated virus has not yet caused a performance loss in our 

tests. Our information on this subject is constantly ongoing 

and updated. 

In what ways do diagnostic methods and tests 

contribute to the determination of public health 

policies? 

Tests help us determine how common and intense a 

disease is. The data obtained from these tests make it 

easier for public authorities to decide which treatment will 

be applied with which resources. It also guides decisions 

regarding healthcare infrastructures and technologies. 

We are at the forefront of collaboration across the 

healthcare industry during COVID-19 and are working 

with governments to further accelerate the development 

of new diagnostic solutions and treatments for patients. 

In this process, in our country, we have established 

continuous communication with the Ministry of Health, 

Medicines and Medical Devices Agency and the General 

Directorate of Public Health. Within the framework of 

our expertise and competencies, the most important 

bize değerli veriler sağlayacak ve aşı çalışmalarına önemli 

katkıda bulunacak. 

Bir diğer önemli gündem maddesi ise korona virüsün 

mutasyona uğrayan yeni türü. Bu konu hakkında elimizde 

bilgiler oldukça kısıtlı olsa da mutasyona uğrayan virüsün 

test dizaynlarımızı incelediğimizde bizim testlerimizde 

henüz bir performans kaybı yaratmadığını söyleyebiliriz. Bu 

konudaki incelemelerimiz sürekli olarak devam etmekte ve 

güncellenmektedir. 

Tanı yöntemleri ve testler kamu sağlık 

politikalarının belirlenmesine hangi yönlerden 

katkı sağlıyor? 

Testler; hastalığın hangi bölgelerde, ne kadar yaygın 

ve yoğun olduğunun saptanmasına yardımcı oluyor. Bu 

testlerden elde edilen veriler, kamu otoritelerinin hangi 

tedavinin hangi kaynaklarla uygulanacağı konusunda 

planlama yapabilmesini kolaylaştırıyor. Ayrıca sağlık 

altyapıları ve teknolojilerine yönelik kararlara da rehberlik 

ediyor. 

COVID-19 sürecinde sağlık endüstrisi genelinde yapılan 

iş birliğinin ön saflarında yer alıyoruz ve hastalar için 

yeni tanı testleri ve tedaviler geliştirme sürecini daha da 

hızlandırmak adına kamu kuruluşlarıyla birlikte çalışıyoruz. 

Bu süreçte ülkemizde de, T.C. Sağlık Bakanlığı, İlaç ve 

Tıbbi Cihaz Kurumu ve Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü ile 

yoğun bir iletişim içerisindeyiz. Sahip olduğumuz uzmanlık 

ve yetkinliklerimiz çerçevesinde salgınla mücadeleye 

sunduğumuz katkıların en başında ise her zamanki gibi 

hızlı bir şekilde geliştirdiğimiz ve hastaların erişimine 

sunduğumuz tanı çözümlerimiz geliyor. Tanı çözümleri 

sadece bir test sonucu elde etmemizi sağlamıyor, bunun 

çok daha ötesinde doktorların hastalar hakkında en doğru 

tedavi kararını vermesi ve hastalığın takibini yapmasını 

sağlıyor. 


18 

contribution we provide to the fight against the pandemic is 

our diagnostic solutions that we have developed rapidly and 

delivered to patients. Diagnostic solutions not only enable us 

to obtain a test result, but also enable doctors to make the 

most accurate treatment decision about the patients and to 

monitor the disease. 

What has changed in terms of “diagnostic tools” 

in the healthcare industry during the COVID-19 

outbreak? 

The importance of preventing diseases with diagnostic 

solutions was actually a known fact. However, with the 

pandemic, the awareness about diagnostic processes 

increased at the social level. With COVID-19, we started to talk 

about diagnostics tests daily. In fact, prevention is much more 

critical and less costly than treatment. Perhaps, this is the most 

important and positive gain that the pandemic will bring to the 

healthcare sector. As we to talk about screening and testing 

processes more and more, the decision-makers can change 

their approach as a result of this change in social mentality. 

Therefore, it will be very important to increase investments 

in the prevention process of the disease, namely the 

diagnostic infrastructure, rather than the treatment process 

of diseases. Focusing on the prevention of diseases will be a 

much more rational approach to contribute to public health. 

Our greatest chance is that investment in infrastructure is 

compulsorily prioritized in many countries with poor diagnostic 

infrastructure during the pandemic. Since these infrastructures 

will be available when the pandemic ends, many diseases can 

be prevented with regular screening and tests. 

COVID-19 salgını boyunca sağlık sektöründe 

“tanı araçları” açısından ne değişti? 

Hastalıkların tedavi aşamasına gelinmeden tanı 

çözümleriyle önlenebilmesini sağlamanın önemi 

aslında bilinen bir gerçekti. Ancak pandemi ile birlikte 

tanı süreçlerine yönelik bu bilinç toplumsal seviyede 

arttı. COVID-19 ile birlikte her gün test sayılarını 

ve hangi testin, ne için uygulanması gerektiğini 

konuşmaya başladık. Aslında hastalıklardan korunmak, 

tedaviden çok daha kritik ve çok daha az maliyetli. 

Pandeminin sağlık sektörüne katacağı en önemli ve 

olumlu kazanım belki de bu. İnsanlar artık daha fazla 

tarama ve test süreçlerini konuşmaya başladıkça 

ortaya çıkan bu toplumsal zihniyet değişiminin bir 

sonucu olarak karar vericilerin de yaklaşımlarında bir 

değişim yaşanması söz konusu olabilir. Dolayısıyla 

hastalıkların tedavi sürecindense öncelikle 

hastalığın önlenme sürecine yani tanı altyapısına 

yatırımın artırılması büyük önem kazanacak. 

Hastalıkların önlenmesine odaklanmak ve bu alanı 

önceliklendirmek, tedavi için çözüm üretme çabalarıyla 

birlikte toplum sağlığına katkı sağlamak adına çok 

daha akılcı bir yaklaşım olacak. En büyük şansımız ise 

pandemi sürecinde tanı altyapısı zayıf olan pek çok 

ülkede altyapıya yatırımın mecburen önceliklenmiş 

olması. Pandemi sona erdiğinde bu altyapılar hazır 

bulunacağı için düzenli tarama ve testlerle pek çok 

hastalığın oluşmasının önüne geçilebilir. 


20 

Qatar Airways Earns Highest Diamond Standard Status In 

The Global APEX Health Safety Powered By SimpliFlying 

COVID-19 Audit 

Qatar Airways, SimpliFlying Tarafından Yapılan Küresel 

APEX Covid-19 Sağlık ve Güvenlik Denetiminde En Yüksek 

Seviye olan Elmas Statüyü Kazandı 

Qatar Airways, COVID-19 hijyen ve güvenlik 

standartlarının değerlendirildiği ve “Havayolu 

Yolcu Deneyimi Organizasyonu” (APEX) 

tarafından yapılan denetimde en yüksek güvenlik 

standardı olan Elmas Statüye layık görüldü. 

The airline has achieved the Airline Passenger 

Experience Association’s (APEX) latest safety 

benchmark following assessment of the airline’s 

robust COVID-19 hygiene and safety standards 

Qatar Airways is proud to announce that it has achieved 

Diamond Standard in the Airline Passenger Experience 

Association’s (APEX) Health Safety Powered by SimpliFlying 

audit.The ‘Diamond Standard’ status, which is the highest 

level attainable, was announced by APEX and global 

aviation marketing consultancy, SimpliFlying, following a 

meticulous assessment of the airline’s robust COVID-19 

hygiene and safety standards. Qatar Airways Group Chief 

Executive, His Excellency Mr. Akbar Al Baker, said: “As an 

industry leader, we welcome the further recognition of 

Qatar Airways’ commitment to providing the most rigorous 

and stringent virus monitoring, detection and COVID-19 

safety programme throughout our end-to-end passenger 

experience, in existence within the global aviation 

community. 

“The awarding of the APEX Health Safety ‘Diamond 

Standard’ was the result of a thorough and extensive 

independent audit of the airline’s comprehensive COVID-19 

protection and prevention measures, both on board and 

at Hamad International Airport, and reinforces the fact 

that air travel does not need to be a source of concern to 

passengers. 

Ulaşılabilecek en yüksek seviye olan “Elmas Statü”, 

havayolunun aldığı COVID-19 hijyen ve güvenlik 

önlemlerinin titiz değerlendirmesi sonucunda APEX ve 

SimpliFlying tarafından duyuruldu. 

Qatar Airways CEO’su Akbar Al Baker: “Bir endüstri lideri 

olarak, Qatar Airways’in en sıkı ve gelişmiş COVID-19 

güvenlik programını uygulama konusundaki kararlılığının 

ödüllendirilmesini memnuniyetle karşılıyoruz. APEX Sağlık 

Güvenliği “Elmas Standart” ödülünün verilmesi, hem uçak 

içerisinde hem de Hamad Uluslararası Havalimanı’nda 

kapsamlı COVID-19 tedbirlerinin uygulanmasının bir sonucu 

ve yolcularımız için son derece güven verici. Ticari havacılık, 

küresel salgının zorlukları ve etkisiyle başa çıkmaya devam 

ederken, bu ve COVID-19 ile ilgili diğer hijyen ve güvenlik 

incelemelerinin yapılmasını memnuniyetle karşılıyoruz. 

Tüm havayollarını yolcu güvenini oluşturma ve iyileştirme 

konusundaki çabalarına devam etmeye davet ediyoruz.” diye 

konuştu. 

APEX CEO’su Dr. Joe Leader: Qatar Airways uyguladığı 

COVID-19 protokolleri ve yolcu güvenliği için attığı 

olağanüstü adımlarla Elmas Sertifikasyon seviyesi için 

en yüksek notları kesinlikle hak etti. Havayolunun attığı 

adımlar tek bir felsefe etrafında şekillenmiş görünüyor: 

hem hizmetlerimizi hem de yolcu güvenliğini el ele yenilikçi 

bir şekilde nasıl en üst düzeye çıkarabiliriz. Negatif 

COVID-19 PCR testlerinden sonra ailemle yakın zamanda 

Qatar Airways ile Maldivler’e uçtum, hem uçakta hem 

de havalimanında sağlık ve güvenlik açısından verilen 

hizmet düzeyi en yüksek beklentilerimi ve pandemi 

öncesi yaşadığım en iyi havayolu deneyimini bile aştı.” 

şeklinde konuştu. SimpliFlying CEO’su Shashank Nigam: 

“Qatar Airways, Doha’daki merkezinde Honeywell’in 

UV dezenfeksiyon sistemlerini ve gelişmiş biyogüvenlik 

önlemlerini kullanarak tüm yolculara bir yüz siperi sağlama 

gibi girişimlerle sektördeki sağlık ve güvenlik standartları 

için çıtayı yükseltti. Böyle önlemler yolcular arasında güveni 

artırmaya yardımcı olacaktır.” dedi. 

Qatar Airways’in uçak içi güvenlik önlemleri arasında kabin 

ekibi için Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE), yolcular için 


21 

“As commercial aviation continues to deal with the 

challenges and impact of the global pandemic, we welcome 

the introduction of this and other relevant COVID-related 

hygiene and safety reviews, and would encourage other 

airlines to continue to build passenger confidence and 

assist with the recovery of the industry by participating 

wherever possible.” 

APEX Chief Executive Officer, Dr. Joe Leader, said: “Qatar 

Airways’ COVID-19 protocols definitively met the highest 

marks for the Diamond certification level backed by their 

extraordinary steps for customer safety. The actions taken 

by Qatar appear centered around a singular philosophy: 

how can we innovatively maximize both our customer 

service and passenger safety hand-in-hand. 

“Having flown recently on Qatar Airways with my family to 

the Maldives after negative COVID-19 PCR tests, the level 

of health safe service both in-flight and on-the-ground 

surpassed my highest expectations and even surpassed our 

best-ever pre-pandemic experience on the airline.” 

SimpliFlying Chief Executive Officer, Mr. Shashank Nigam, 

said: “Qatar Airways has raised the bar for health safety 

standards in the industry by initiatives such as providing 

a face shield to all passengers, using Honeywell’s UV 

disinfection systems and advanced biosafety measures 

at its hub in Doha. Taking such hospital-grade in ensuring 

health safety will help bolster trust among travellers.” 

Qatar Airways’ onboard safety measures include the 

provision of Personal Protective Equipment (PPE) for cabin 

crew and a complimentary protective kit and disposable 

face shields for passengers. Business Class passengers 

on aircraft equipped with Qsuite can enjoy the enhanced 

privacy this award-winning business seat provides, 

including sliding privacy partitions and the option to use 

a ‘Do Not Disturb (DND)’ indicator. Qsuite is available on 

flights to more than 30 destinations including Frankfurt, 

Kuala Lumpur, London and New York. For full details of all 

the measures that have been implemented onboard and in 

HIA, please visit qatarairways.com/safety. 

In addition to this, the airline also uses the most advanced 

HEPA air filtration systems on board all aircraft, and 

recently introduced Honeywell’s state-of-the-art Ultraviolet 

Cabin System, operated by Qatar Aviation Services, as a 

further step in the cleaning of its aircraft. 

Qatar Airways currently operates more than 800 weekly 

flights to over 110 destinations across the globe. By the 

end of March 2021, Qatar Airways plans to rebuild its 

network to 130. Many cities will be served with a strong 

schedule with daily or more frequencies. 

A multiple award-winning airline, Qatar Airways was 

named ‘World’s Best Airline’ by the 2019 World Airline 

Awards, managed by the international air transport rating 

organisation Skytrax. It was also named ‘Best Airline in 

the Middle East’, ‘World’s Best Business Class’, and ‘Best 

Business Class Seat’, in recognition of its ground-breaking 

Business Class experience, Qsuite. It is the only airline to 

have been awarded the coveted ‘Skytrax Airline of the 

Year’ title, which is recognised as the pinnacle of excellence 

in the airline industry, five times. 

ücretsiz bir koruyucu kit ve tek kullanımlık yüz siperlikleri 

bulunuyor. Qsuite ile donatılmış uçaklardaki Business Class 

yolcuları, bu ödüllü koltuğun sağladığı gelişmiş gizliliğin 

keyfini çıkarmanın yanı sıra tam mahremiyet sağlayan 

kapanan kayar kapısını ve “Rahatsız Etmeyin (DND)” 

göstergesini kullanabiliyor. Qsuite, İstanbul Havalimanı, 

Frankfurt, Kuala Lumpur, Londra ve New York dahil 30’dan 

fazla noktaya yapılan uçuşlarda mevcut. Kabin içerisinde ve 

Hamad Uluslararası Havalimanı’nda uygulanan önlemlerin 

tüm ayrıntıları için qatarairways.com/safety adresini ziyaret 

edebilirsiniz. Buna ek olarak, havayolu aynı zamanda tüm 

uçaklarında en gelişmiş HEPA hava filtreleme sistemlerini 

kullanıyor ve kısa süre önce Honeywell’in son teknoloji 

Ultraviyole Kabin Dezenfeksiyon Sistemini kullandığını 

duyurdu. 

Qatar Airways şu anda dünya çapında 110’dan fazla noktaya 

haftalık 800’den fazla uçuş gerçekleştiriyor. Havayolu, Mart 

2021’in sonuna kadar uçuş ağını 127’den fazla noktaya 

yükseltmeyi planlıyor ve birçok şehre günlük veya daha 

fazla frekansta uçarak güçlü bir program ortaya koyuyor. 

Birçok Uluslararası ödülü bulunan Qatar Airways, Skytrax 

tarafından düzenlenen 2019 Dünya Havayolu Ödülleri’nde 

“Dünyanın En İyi Havayolu” ve “Orta Doğu’nun En İyi 

Havayolu” seçildi. Ayrıca çığır açan bir Business Class 

deneyimi sunan Qsuite sayesinde, “Dünyanın En İyi 

Business Class”ı ve “En İyi Business Class Koltuğu” 

ödüllerine layık görüldü. Qatar Airways ayrıca, havayolu 

sektöründe mükemmelliğin zirvesi olarak kabul edilen ve 

saygı duyulan “Yılın Havayolu” ödülünü beş kez alan tek 

havayolu. 


24 

Post-market “Market Surveillance and Control” Requirements 

for Products placed on the market within the scope of 

Regulation “(EU) 2017/745”: 10 Answers to 10 Questions 

Ürünlerin, “Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği “2017/745 AB” kapsamında 

piyasaya arz edildikten sonra ‘Piyasa Gözetim ve Denetim’ 

gereksinimleri: 10 Soruya 10 Yanıt 

Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD), Avrupa’daki tıbbi 

cihazlar için düzenleyici çerçevenin önemli bir parçası. Tıbbi 

Cihaz Yönetmeliği (MDR), onay / CE sertifikasyon süreci 

ve piyasa da erişiminden sonra klinik ve güvenlikle ilgili 

verilerin toplanmasına özel önem verir. 

CE işaretli ürünlerin ürün performansının izlenmesi, bazı 

riskler yalnızca tıbbi cihazlar kullanıldığında, saklandığında, 

taşındığında veya temizlendiğinde ortaya çıktığından, 

ürünün pratik kullanımındaki riskleri sistematik olarak 

tanımlamak için çok önemlidir. Üreticiler, yalnızca sürekli 

ve sistematik pazar sonrası gözetim ve denetim yoluyla 

Selami Bezen, Mechanical Engineer (Dipl. Ing. 

Yük. Makine Mühendisi) 

Technical Assistance for Awareness Raising in the Areas of 

Product Safety, Market Surveillance and Conformity Assessment 

(Ürün Güvenliği, Piyasa Gözetimi ve Denetimi ile Uygunluk 

Değerlendirmesi Alanlarında Farkındalığın Artırılması için Teknik 

Destek Projesi) 

Market Surveillance and Control (MSC) is an important piece 

of the European regulatory framework for medical devices. 

Medical Device Regulation (MDR) attaches particular 

importance to clinical and safety data collection after 

approval / CE certification process and even placement on 

the market. 

Since certain risks arise only when medical devices are used, 

stored, transported, or cleaned; product performance 

monitoring for products bearing CE marking is crucial in 

systemically identifying risks in the practical use of the 

products. Manufacturers can only ensure the safety of 

medical devices and the prevention of noncontrolable risks 

such as defects or unidentifiable safety issues through 

constant and systematic post-market surveillance and 

control. 

1. What is post-market surveillance and control? 

MDR (Article 2 (60)) defines post-market surveillance and 

control as a proactive and systematic process implemented 

and applied by manufacturers (along with other economic 

operators) in order to realize corrective and preventive 

tıbbi cihazların güvenli olmasını ve kusurlar veya tespit 

edilmeyen güvenlik sorunları gibi kontrol edilemeyen riskler 

olmamasını sağlayabilir. 

1. Pazar sonrası gözetim ve denetim nedir? 

MDR (Madde 2 (60)), pazar sonrası gözetimi ve denetimi, 

tıbbi cihazlara ilişkin bilgilere uygun olarak, düzeltici ve 

önleyici eylemleri gerçekleştirmek için üreticilerin (diğer 

ekonomik operatörlerle) uyguladığı ve yürüttüğü proaktif 

ve sistematik bir süreç olarak tanımlar. Tıbbi cihazlarla 

ilgili olayların izlenmesi ve raporlanması, tıbbi cihazların 

tasarımı, üretimi veya kullanımıyla ilgili sorunların 

tanımlanmasına olanak tanır ve sonuç olarak hasta 

güvenliğini artırır. 

PGD sisteminin amacı, tüm kullanım ömrü boyunca 

bir cihazın kalitesi, performansı ve güvenliği ile ilgili 

verileri aktif ve sistematik bir şekilde toplamak, 

kaydetmek ve analiz etmektir. Bu, üreticilerin risk-fayda 

değerlendirmesini sürekli olarak güncellemelerine ve 


25 

actions in line with the information on medical devices. The 

monitoring and reporting of incidents regarding medical 

devices allows for the identification of issues in medical 

device design, production or use and consequently boosts 

patient safety. 

The purpose of the MSC system is to actively collect, 

record, and analyze data pertaining to the quality, 

performance, and safety of a device throughout its 

lifetime. This allows for manufacturers to constantly 

update their risk-benefit assessment and launch necessary 

measures without delay. Manufacturers are obligated to 

collect and assess medical devices and all the information 

thereon from their competitors. 

2. What is the difference between MSC and 

precaution? 

Vigilance is but a part of the MSC system because it 

refers to the reporting of (serious) incidents, field safety 

corrective actions, and recall reporting. MSC is a reactive 

system dealing with incidents rather than the proactive 

collection of data. Part 2 of Chapter VII of the Medical 

Devices Regulation on vigilance outlines the incidents 

manufacturers should report to the competent authorities 

and how said reports shall be presented. Moreover, it 

requires manufacturers to analyze prudential data. 

The additional guidance on the existing vigilance system 

within the scope of the Medical Devices Regulation was 

published in July 2019. 

3. What are the obligations of the manufacturers 

within the scope of marketed products? 

Conformity assessment procedures for the obtainment 

of CE marking, as summarized in Annexes IX and XI, 

require manufacturers to create and sustain a post-market 

surveillance process proportional to the risk class and 

type of device. This means that post-market surveillance 

is required regardless of medical device classification, 

however the details of the requirements vary. 

gerekli önlemleri gecikmeden başlatmalarına olanak tanır. 

Üreticiler, rakiplerinden tıbbi cihazları ve ilgili cihazları 

hakkındaki tüm bilgileri toplamak ve değerlendirmekle 

yükümlüdür. 

2. PGD ve ihtiyatlılık arasındaki fark nedir? 

Teyakkuz, PGD sisteminin yalnızca bir parçasıdır, çünkü 

(ciddi) olayların, saha güvenliği düzeltici eylemlerinin ve geri 

çağırmaların raporlanmasına atıfta bulunur. PGD verilerinin 

proaktif olarak toplanmasından ziyade olaylarla ilgilenen 

reaktif bir sistemdir. Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği Bölüm 

VII’nin teyakkuzla ilgili 2. Bölümü, üreticilerin ilgili yetkili 

makamlara rapor etmesi gereken olayları ve bu raporların 

nasıl sunulacağını tanımlar. Ayrıca, üreticilerin ihtiyat 

verilerini analiz etmelerini gerektirir. 

Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği kapsamında halihazırda 

işlemekte olan vijilans sistemiyle ilgili ek rehber Temmuz 

2019’da yayınlandı. 

3. Üreticilerin piyasaya sunulan ürünler 

kapsamında olan yükümlülükleri nelerdir? 

CE işareti almak için uygunluk değerlendirme prosedürleri, 

Ek IX ila XI’de özetlendiği gibi, üreticilerin risk sınıfı ve 

cihazın türü ile orantılı bir pazar sonrası gözetim süreci 

oluşturmasını ve sürdürmesini gerektirir. Bu, tıbbi cihazın 

sınıflandırmasına bakılmaksızın pazar sonrası gözetim 

gerekli olduğu anlamına gelir, ancak gereksinimlerin 

ayrıntıları farklılık gösterir. 

Üreticiler, piyasaya arz sonrası gözetim ve denetim 

sistemlerini, teknik dokümantasyonun bir parçası olan ve 

yönetmelik gerekliliklerine uygunluğu kanıtlayan bir piyasa 

sonrası gözetim planına (Madde 84) dayandırmalıdır. 

Ek III, piyasa sonrası gözetim planının gerekliliklerini ve 

içeriğini aşağıdaki şekilde belirler: 

• Toplanan verileri değerlendirmek için etkili ve uygun 

yöntemler ve süreçler; 


26 

Manufacturers must base their post-market surveillance 

and control systems on a post-market surveillance plan 

(Article 84) which is a part of the technical documentation 

and which proves conformity with regulation requirements. 

Annex III stipulates the requirements and content of the 

post-market surveillance plan as follows: 

• Effective and appropriate methods and processes to 

assess the collected data; 

• Appropriate indicators and threshold values to be utilized 

in the constant reevaluation of the risk-benefit analysis and 

risk management as referenced under Annex I Chapter 3; 

• Effective and appropriate methods and tools to 

investigate grievances and analyze market experiences 

gathered in the field; 

• Methods and protocols towards managing incidents 

subject to the tendency report as foreseen under Article 

88 including methods and protocols to be utilized in 

identifying any statistically meaningful increase in the 

frequency or severity of incidents also throughout the 

observation period; 

• Methods and protocols for establishing effective 

communication with competent authorities, certified 

bodies, economic operators, and users; 

• Referring to procedures for the fulfillment of 

manufacturer’s obligations stipulated under Articles 83, 84, 

and 86; 

• Systematic procedures towards identifying and launching 

appropriate measures including corrective actions; 

• Effective tools to monitor and identify devices which may 

require corrective measures; 

• and post-market Clinical Monitoring plan as mentioned in 

Part B of Annex XIV are required. 

4. What is a post-market surveillance report? 

Manufacturers of class i medical devices (including Is, 

Im, and Ir classes) are required to produce a post-market 

surveillance report to summarize the results of the data 

collected as defined in the PMS plan. The report contains 

the logic and explanation behind the preventive and 

corrective actions taken and should be updated when 

necessary. 

5. When is the periodic Safety Update Report 

“PSUR” required? 

Periodic Safety Update reports are required of class 

IIA, Class IIB, and Class III device manufacturers. In this 

report, the results of the analysis of PMS data should be 

summarized, and preventive and also corrective actions 

should be identified and explained. PSUR should include 

the results of risk-benefit analysis, the main findings of 

post-market clinical follow-up, and the volume of sales of 

the device, along with information about the population 

using the device. 

PSUR is part of the technical documentation and must be 

updated regularly: at least every two years for class IIA 

devices and once a year for Class IIB and Class III devices. 

• Ek I Bölüm 3’te atıfta bulunulduğu üzere fayda-risk 

analizinin ve risk yönetiminin sürekli olarak yeniden 

değerlendirilmesinde kullanılacak uygun göstergeler ve 

eşik değerler; 

• Şikayetleri araştırmak ve sahada toplanan piyasa ile ilgili 

deneyimleri analiz etmek için etkili ve uygun yöntemler ve 

araçlar; 

• Olayların sıklığında veya ciddiyetinde ve ayrıca gözlem 

süresinde istatistiksel olarak önemli herhangi bir artışı 

tespit etmek için kullanılacak yöntemler ve protokoller de 

dahil olmak üzere, 88. maddede öngörüldüğü şekilde eğilim 

raporuna tabi olayları yönetmeye yönelik yöntemler ve 

protokoller; 

• Yetkili makamlar, onaylanmış kuruluşlar, ekonomik 

operatörler ve kullanıcılar ile etkili bir şekilde iletişim 

kurmak için yöntemler ve protokoller; 

• 83, 84 ve 86. maddelerde belirtilen imalatçı 

yükümlülüklerini yerine getirmek için prosedürlere atıfta 

bulunmak; 

• Düzeltici eylemler dahil olmak üzere uygun önlemleri 

belirlemeye ve başlatmaya yönelik sistematik prosedürler; 

• Düzeltici önlemlerin gerekli olabileceği cihazları izlemek 

ve tanımlamak için etkili araçlar; 

• ve Ek XIV Bölüm B’de bahsedildiği gibi piyasaya arz 

edildikten sonra Klinik İzleme planı gerekir. 

4. Piyasaya arz edildikten sonra gözetim raporu 

nedir? 

Sınıf I tıbbi cihaz üreticilerinin (Is, Im ve Ir sınıfları 

dahil) PMS planında tanımlandığı gibi toplanan verilerin 

sonuçlarını ve sonuçlarını özetlemek için bir pazar sonrası 

gözetim raporu hazırlamaları gerekir. Rapor, alınan önleyici 

ve düzeltici eylemlerin arkasındaki mantığı ve açıklamayı 

içerir ve gerektiğinde güncellenmesi gerekir. 

5. Periyodik Güvenlik Güncelleme Raporu “PCGR” 

ne zaman gereklidir? 

Sınıf IIa, sınıf IIb ve sınıf III cihaz üreticilerinden Periyodik 

Güvenlik Güncelleme Raporu gereklidir. Bu raporda, PMS 

verilerinin analizinin sonuçları ve sonuçları özetlenmeli 

ve önleyici ve ayrıca düzeltici eylemler tanımlanmalı ve 

açıklanmalıdır. PGGR, cihazı kullanan nüfus hakkındaki 

bilgilerle birlikte, fayda-risk belirleme sonuçlarını, pazar 

sonrası klinik takibin ana bulgularını ve cihazın satış 

hacmini içermelidir. 

PGGR teknik dokümantasyonun bir parçasıdır ve düzenli 

olarak güncellenmelidir: sınıf IIa cihazlar için en az iki yılda 

bir ve sınıf IIb ve sınıf III cihazlar için yılda bir. 

Sınıf III cihazların (Madde 92’de atıfta bulunulan piyasa 

sonrası gözetim ve teyakkuz elektronik sistem aracılığıyla) 

onaylanmış kuruluşa sunulmalıdır. Onaylanmış kuruluş 

değerlendirmesini rapora ekler ve her iki belge de 

elektronik sistem üzerinden yetkili makamlara sunulur. 

İmplante edilebilir cihazların ve sınıf III cihazların 


27 

Class III devices must be submitted (via the post-market 

surveillance and electronic vigilance system referred to 

in Article 92) to the notified body. The notified body adds 

its assessment to the report and both documents are 

submitted to the competent authorities via the electronic 

system. Manufacturers of implantable devices and Class III 

devices are also required to use PMS data to update their 

safety and clinical performance summaries as outlined in 

Article 32. 

Manufacturers must provide PSUR of Class IIA and Class IIB 

devices to their notified bodies and, upon request, to the 

competent authorities. 

6. What is post-market Clinical Follow-up of 

devices? 

Clinical Follow-up is the systematic collection of clinical 

data to answer important questions about the safety or 

performance of a medical device and to update its clinical 

assessment. 

Post-market surveillance data and information should 

be included in the post-marketing section of the Clinical 

Assessment Report. The process of constantly updating 

clinical assessment with these data is called Clinical 

Monitoring after it has been introduced to the market and 

is outlined in Annex XIV Part 2. Medical devices require 

manufacturers to proactively collect and evaluate clinical 

data from the end users of their devices to verify safety 

and performance over the expected life of the device. 

This helps them to ensure the acceptability of already 

identified risks and identify risks that arise on the basis of 

concrete evidence. 

Manufacturers must base their PMCF processes on a 

PMCF plan; the PMCF’s findings must be documented 

in a PMCF evaluation report, which is part of the clinical 

evaluation report and technical documentation. The results 

of PMCF may also lead to an update of risk management 

documentation. 

7. What type of data should be collected to meet 

clinical follow-up requirements? 

Clinical follow-up may consist of data collected from the 

vigilance system, grievances, technical information, and 

publicly available information, and does not refer solely 

to Clinical Follow-up studies. MDR is stated as general 

methods and procedures of data related to the collection 

of clinical experiences gained, receiving of feedback from 

users, and screening of scientific literature. It considers 

the evaluation of appropriate records or Clinical Follow-up 

studies as specific methods. The Clinical Follow-up plan 

requires a justification for the suitability of the methods 

and procedures a manufacturer chooses to implement. 

8. What are the PMS requirements imposed by 

the applicable Quality Management System 

“QMS” and risk management standards? 

ISO Quality Management and risk management standards 

also cover the concepts of PMS and Art. 83 percent of 

üreticilerinin de Madde 32’de ana hatlarıyla belirtildiği gibi 

güvenlik ve klinik performans özetlerini güncellemek için 

PMS verilerini kullanmaları gerekir. 

İmalatçılar, onaylanmış kuruluşlarına ve talep üzerine 

yetkili makamlara sınıf IIa ve sınıf IIb cihazların PGGR’lerini 

sağlamak zorundadır. 

6. Piyasaya arz edildikten sonra cihazların Klinik 

Takibi nedir? 

Klinik Takibi, tıbbi cihazın güvenliği veya performansı ile 

ilgili önemli soruları yanıtlamak ve klinik değerlendirmesini 

güncellemek amacıyla klinik verilerin sistematik olarak 

toplanmasıdır. 

Pazar sonrası gözetim verileri ve bilgileri, Klinik 

Değerlendirme Raporunun pazarlama sonrası bölümüne 

dahil edilmelidir. Bu verilerle klinik değerlendirmeyi sürekli 

olarak güncelleme süreci, Piyasaya arz edildikten sonrası 

Klinik İzleme olarak adlandırılır ve Ek XIV Bölüm 2’de 

özetlenmiştir. Tıbbi Cihazlar, üreticilerin, cihazın beklenen 

ömrü boyunca güvenliği ve performansı doğrulamak için, 

cihazlarının son kullanıcılarından proaktif olarak klinik 

verileri toplamasını ve değerlendirmesini zorunlu kılar. 

Bu, halihazırda tanımlanmış risklerin kabul edilebilirliğini 

sağlamalarına ve somut kanıtlara dayanarak ortaya çıkan 

riskleri tespit etmelerine yardımcı olur. 

İmalatçılar, PMCF süreçlerini bir PMCF planına 

dayandırmalıdır; PMCF’nin bulguları, klinik değerlendirme 

raporunun ve teknik belgelerin bir parçası olan bir PMCF 

değerlendirme raporunda belgelenmelidir. PMCF’nin 

sonuçları, risk yönetimi belgelerinin de güncellenmesine yol 

açabilir. 

7. Klinik takip gereksinimlerini karşılamak için ne 

tür veriler toplanmalıdır? 

Klinik takip, vijilans sisteminden toplanan verilerden, 

şikayetlerden, teknik bilgilerden ve kamuya açık bilgilerden 

oluşabilir ve yalnızca Klinik Takip çalışmalarına atıfta 

bulunmaz. MDR, kazanılan klinik deneyimlerin toplanması, 

kullanıcılardan geri bildirim alınması, bilimsel literatürün 

taranması ile ilgili verilerin genel yöntemleri ve prosedürleri 

olarak belirtilir. Uygun kayıtların veya Klinik Takip 

çalışmalarının değerlendirilmesini spesifik yöntemler 

olarak ele alır. Klinik Takip planı, bir üreticinin uygulamayı 

seçtiği yöntem ve prosedürlerin uygunluğu için bir gerekçe 

gerektirir. 

8. Uygulanabilir Kalite Yönetim Sistemi “KYS” 

ve risk yönetimi standartlarının getirdiği PMS 

gereksinimleri nelerdir? 

ISO kalite yönetimi ve risk yönetimi standartları aynı 

zamanda PMS ve Art kavramlarını da kapsar. Tıbbi 

Cihazların yüzde 83’ü, piyasaya arz edildikten sonra gözetim 

sisteminin, üreticinin kalite yönetim sisteminin ayrılmaz bir 

parçası olduğunu belirtir. 


28 

Medical Devices state that once placed on the market, 

the surveillance system is an integral part of the 

manufacturer’s quality management system. 

To ensure the effectiveness of QMS and the safety 

of medical devices, ISO 13485 requires systematic 

post-market surveillance. Chapter 8 outlines the 

requirements for a continuous feedback processing 

procedure which includes data from production and postproduction 

activities. Information collected during the 

feedback process should be considered as input for risk 

management. 

Post-market ISO 14 971 requirements do not include the 

reporting obligation; however, always strive to consider 

the PMS data to review whether or not the risks are 

precisely identified and the presumed risk acceptance 

criteria and risk-benefit ratios are valid. 

Compared to the Medical Devices Regulation, the less 

comprehensive PMS requirements imposed by EN 

ISO 13485: 2016 and EN ISO 14971: 2012 are already 

mandatory as the standards have been harmonized for 

the Medical Devices Regulation. 

9. What changes does the Eudamed European 

Medical Devices Data Bank bring regarding postmarket 

surveillance? 

PMS requirements and a periodic update of clinical 

assessment already existed before MDR came into effect. 

However, MDR has significantly increased the post-market 

requirements for and obligations of manufacturers’ 

proactive data collection, and documenting and reporting 

of these post-market activities and data analyses. 

More transparency about post-market surveillance will 

be ensured with Eudamed’s Prudential and Post-Market 

Surveillance Module and the obligation to include and 

update this information in the database. 

10. What is the deadline to comply with MDR 

post-market surveillance requirements? 

MDRT’s post-market surveillance, vigilance and market 

surveillance requirements will be valid after the 

application date: May 26, 2021 

KYS’nin etkililiğini ve tıbbi cihazların güvenliğini 

sağlamak için ISO 13485, sistematik bir pazar sonrası 

gözetim gerektirir. Bölüm 8, üretim ve üretim sonrası 

faaliyetlerden gelen verileri içeren sürekli bir geri bildirim 

işleme prosedürü için gereksinimleri özetlemektedir. Geri 

bildirim sürecinde toplanan bilgiler, risk yönetimi için girdi 

olarak düşünülmelidir. 

Piyasa sonrası ISO 14 971 gereklilikleri raporlama 

yükümlülüğünü içermez ancak olası bir hasarın ve 

ciddiyetinin doğru tahmin edilip edilmediğini, risklerin 

tam olarak tanımlanıp tanımlanmadığını ve varsayılan risk 

kabul kriterlerinin ve fayda-risk oranlarının geçerli olup 

olmadığını gözden geçirmek için PMS verilerini dikkate 

almayı hedefleyin. 

Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği ile karşılaştırıldığında, EN ISO 

13485: 2016 ve EN ISO 14971: 2012 tarafından empoze 

edilen daha az kapsamlı PMS gereklilikleri, standartlar 

Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği için uyumlu hale getirildiğinden 

zaten zorunludur. 

9. Eudamed Avrupa Tıbbi Cihazlar Veri 

Bankası piyasa sonrası gözetim ile ilgili ne gibi 

değişiklikler getiriyor? 

PMS gereksinimleri ve klinik değerlendirmenin periyodik 

güncellemesi MDR yürürlüğe girmeden önce zaten 

mevcuttu. Ancak MDR, üreticiler için pazar sonrası 

gereksinimleri ve proaktif olarak veri toplama ve bu pazar 

sonrası faaliyetlerin ve verilerin analizini belgeleme ve 

raporlama yükümlülüklerini önemli ölçüde artırmıştır. 

Eudamed’in ihtiyat ve piyasa sonrası gözetim modülü 

ve bu bilgileri veri tabanına dahil etme ve güncelleme 

yükümlülüğü ile piyasa sonrası gözetim konusunda daha 

fazla şeffaflık sağlanacaktır. 

10. MDR piyasa sonrası gözetim gereksinimlerine 

uymak için son tarih nedir? 

MDR’nin piyasa sonrası gözetim, vijilans ve piyasa gözetimi 

gereksinimleri, başvuru tarihinden sonra geçerli olacaktır: 

26 Mayıs 2021 


30 

If Precaution is not Taken, Family Health Centers can not Lift 

the Covid-19 Vaccination Burden 

ASM’ler Önlem Alınmazsa Covid-19 Aşılama Yükünü Kaldıramaz 

In the Covid-19 pandemic, which has affected the world 

for almost a year and negatively affected all countries 

economically, socially and psychologically, vaccines, which 

have been developed at an unprecedented pace in history, 

seem to be the only hope we have. 

It was declared in a written statement by the Board of the 

Association of Family Medicine Istanbul (ISTAHED), “In this 

period, when many companies started to get approval on 

vaccines, we learned that the inactive virus vaccine is almost 

the only and most likely possibility for our country, with 

the statements of the Ministry. We have learned through 

the Ministry’s statements and news sources that the first 

batch dose of 3 million vaccines came to our country and 

the routine examination of the Public Health Laboratories 

started. From the statements made by Minister of Health, 

Mr. Fahrettin Koca at various times, it is understood that 

the vaccine was decided to be administered as two 28-day 

doses, starting with all healthcare workers, starting with 

the age of 65, and citizens can have their vaccinations by 

making an appointment through the MHRS system.” 

++Citizens will prefer ASMs (Family Health Centers) first 

Neredeyse bir yıldır Dünyayı etkisi altına alan ve tüm 

ülkeleri ekonomik, sosyal ve psikolojik olarak olumsuz 

etkileyen Covid-19 pandemisinde bu güne dek tarihte eşi 

benzeri olmayan bir hızda geliştirilen aşılar elimizdeki tek 

umut gibi görünüyor. 

İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Yönetim Kurulu 

yaptığı yazılı açıklamada, “Birçok firmanın aşı konusunda 

hızla onay almaya başladığı bu süreçte, Ülkemiz açısından 

elimizdeki neredeyse tek ve en büyük olasılık olarak Çin 

menşeili Sinovac firmasının inaktif virüs aşısı olduğunu 

da Bakanlığın açıklamaları ile öğrendik. Aşıların 3 

milyonluk ilk parti dozunun ülkemize geldiği ve Halk Sağlığı 

Laboratuvarlarında yapılan rutin incelemenin başladığını da 

yine Bakanlık açıklamaları ve haber kaynakları aracılığı ile 

öğrenmiş durumdayız. Sağlık Bakanı Sn. Fahrettin Koca’nın 

çeşitli zamanlarda yaptığı açıklamalardan aşının tüm sağlık 

çalışanlarından başlamak üzere öncelikle 65 yaş üstüne 

yapılacağı 28 günlük iki doz olarak uygulanmaya karar 

verildiği, vatandaşların MHRS sisteminden randevu alarak 

aşılarını yaptırabilecekleri anlaşılmaktadır.” denildi. 


31 

The statement, which will be met by the Ministry of Health, 

will be made by the Covid-19 vaccine administration units 

to be established in family health centers, public and 

university hospitals and private hospitals, and the following 

statements were made in the statements of the Ministry: 

“If the choice of vaccine application center is left to 

the preference, considering the general health service 

procurement habits of our citizens and the impact of the 

pandemic process, it is not too difficult to predict that most 

of the vaccination will be done in family medicine. Although 

there are approximately 27 thousand family medicine units 

in our country, approximately 25 thousand of them have 

family physicians and 21 thousand of them have family 

health workers. In other words, physicians in 2 thousand 

of the family physicians that seem to have been opened, 

and a nurse, midwife or ATT, which are indispensable 

for vaccination services, do not work in three thousand 

units with physicians. When we look at the population 

distribution, it is known that 3260 people are registered in 

one unit in Anatolia and 3600 people in Istanbul. In total, 

around 7000 family health centers have only one unit while 

some have more than 15 units. Again, these units may have 

a registered population of less than 1000, as well as units 

with a registered population of more than 4000 people. 

There are also considerable differences between building 

structures, with a shop on the ground floor, an apartment, 

a detached prefabricated building or family health centers 

with buildings built in accordance with standards. In family 

health centers, besides all primary health care services, 

a wide variety of services are provided in institutions, 

from health reports requested although they are not 

in compliance with the legislation, minor interventions, 

laboratory services, baby-child adult monitoring and 

vaccines. Due to the general approach of the Ministry, it 

is known that very few of our family physicians work by 

appointment. All these data and more are in the hands of 

the Ministry of Health in the most current form. So what, 

Vatandaş öncelikle ASM’leri tercih edecektir 

Sağlık Bakanlığınca karşılanacak olan, aile sağlığı 

merkezleri, kamu ve üniversite hastaneleri ile özel 

hastanelerde oluşturulacak Covid-19 aşı uygulama 

birimlerince yapılacağı da Bakanlık açıklamalarında yer 

aldığı belirtilen açıklamada şu ifadeler yer aldı: 

“Aşı uygulama merkezi seçiminin tercihe bırakılması 

halinde, vatandaşlarımızın, genel sağlık hizmet alım 

alışkanlıkları ve pandemi sürecinin etkisi dikkate alınırsa 

dikkate alınırsa, aşılamanın büyük bir bölümünün aile 

hekimliklerinde yapılacağını tahmin etmek çok da zor 

değildir. Ülkemizde yaklaşık rakamlarla her ne kadar 27 

bin aile hekimliği birimi olsa da bunların yaklaşık 25 bininde 

aile hekimi, yine yaklaşık 21 bininde de aile sağlığı çalışanı 

istihdamı vardır. Yani elimizdeki açılmış görünen aile 

hekimliklerinin 2 bininde hekim, hekimi olan birimlerin üç 

bininde de aşılama hizmetlerinin olmazsa olmazlarından 

olan bir hemşire, ebe ya da ATT çalışmamaktadır. Yine 

nüfus dağılımına baktığımızda Anadolu’da bir birime 3260, 

İstanbul’da ise 3600 kişinin kayıtlı olduğu bilinmektedir. 

Toplamda 7000 civarında aile sağlığı merkezinin bir 

kısmında tek birim çalışırken bir kısmında 15’den fazla 

birim bulunmaktadır. Yine bu birimlerde 1000’den az 

kayıtlı nüfus olabildiği gibi 4000 kişiden fazla kayıtlı nüfusu 

olan birimler de vardır. Bina yapıları arasında da oldukça 

büyük farklar olup, zemin katta bir dükkan, bir apartman 

dairesi, müstakil bir prefabrike yapı ya da standartlara 

uygun yapılmış binası olan aile sağlığı merkezlerinde 

hizmet verilmektedir. Aile sağlığı merkezlerinde tüm 

birinci basamak sağlık hizmetleri yanında kurumlarda 

mevzuata uygun ya da uygun olmadığı halde talep edilen 

sağlık raporlarından, küçük müdahalelere, laboratuvar 

hizmetlerinden bebek çocuk erişkin izlem ve aşılarına 

kadar çok çeşitli hizmetler verilmektedir. Bakanlığın genel 

yaklaşımı nedeniyle de aile hekimlerimizin çok az bir 

bölümünün randevulu çalıştığı bilinmektedir. 

Tüm bu verilerin ve daha fazlasının en güncel haliyle 


32 

we would like to state that we are worried about seeing 

the explanations that this argument is supported by the 

idea that we have a very strong first step, that teams 

of 3 people will be established despite these data, that 

we have the capacity to vaccinate 1.5 million doses per 

day, and that we see that there is no preparation and 

information about this planning in the first step.” 

We ask for a healthy vaccination 

“How will the logistics of vaccines be done ?, In which 

cabinets will the vaccines be kept ?, Will the routine 

vaccination in ASMs continue ?, Will other services 

provided in FHCs continue? ?, Will the missing Family 

Health Workers in FHCs be completed ?, Who will be 

responsible for the protection of vaccines in terms of 

both cold chain and material damage and theft ?, How 

many vaccines are planned in a unit per day? Will there 

be a separate time allocated ?, What will be the follow-up 

period of the vaccinees after vaccination, where will it be 

kept ?, Will the practitioner’s hand be relieved in terms of 

the liability of possible side effects and complications in 

a new and 3rd phase vaccine? will it be done? Considering 

that dozens of problems such as those who are planning 

to apply vaccines are not known by family physicians 

working in primary care, that we are not informed about 

these issues and that no preparations are made, it 

becomes difficult to believe that it will be implemented 

within a week.” 

Family physicians should be involved in the 

process 

The following statements took place in the statement of 

ISTAHED, “The fact that family physicians, who are seen 

as the most important pillar in the application of the 

Covid-19 vaccine, are not included in the planning process, 

is an indication that we will have a new chaos. At least this 

time, we invite the Ministry of Health to share information 

and consultation with practitioners on such an important 

issue in a tight schedule.” 

Sağlık Bakanlığı’nın elinde vardır. Ne var ki bu verilere 

rağmen 3 kişilik ekiplerin kurulacağı, günlük 1,5 milyon 

doza aşı yapabilecek kapasitemizin bulunduğu ve çok güçlü 

bir birinci basamağımızın olduğu fikriyle bu argümanın 

desteklendiğine dair açıklamaları görünce ve bu planlama 

konusunda birinci basamakta herhangi bir hazırlık ve 

bilgilendirme yapılmadığını görünce, endişeli olduğumuzu 

da belirtmek istiyoruz.” 

Aşılamanın sağlıklı yürütülmesi için soruyoruz 

“Aşıların lojistiği nasıl yapılacak?, Aşılar hangi dolaplarda 

bekletilecek?, ASM’lerde yapılması gereken rutin aşılama 

devam edecek mi?, ASM’lerde verilen diğer hizmetler 

devam edecek mi?, Oluşturulacak ekipler ASM’ler için 

mi yoksa diğer aşı uygulanacak kurumlar için mi?, 

ASM’lerde eksik Aile Sağlığı Çalışanları tamamlanacak 

mı?, Aşıların korunması hem soğuk zincir hem de maddi 

hasar ve hırsızlık açısından kimin sorumluluğunda olacak?, 

Bir birimde günde kaç aşı yapılması planlanıyor?, Aşı 

randevusu nasıl verilecek-nasıl alınacak?, Aşılama için 

ayrı bir zaman ayrılacak mı?, Aşı sonrası aşı olan kişilerin 

takip süresi nasıl olacak, nerede bekletilecek?, Yeni ve 3. 

faz çalışması tamamlanmamış bir aşıda olası yan etkiler 

ve komplikasyonların sorumluluğu açısından uygulayıcının 

eli rahatlatılacak mı?, Aydınlatma ve onam konusunda 

yasal bir kolaylaştırma yapılacak mı? gibi onlarca sorunun 

aşıları uygulaması planlanan biz birinci basamakta çalışan 

aile hekimleri tarafından bilinmediğini, bu konularda 

bilgilendirilmediğimizi ve hala hiçbir hazırlığın yapılmadığını 

göz önüne aldığımızda bir hafta içinde uygulamaya 

geçileceğine dahi inanmak zorlaşmaktadır.” 

Aile hekimleri sürece dahil edilmelidir 

İSTAHED açıklamasında ayrıca, “Elimizde mevcut olan 

Covid-19 aşısının uygulamasında en önemli ayak olarak 

görülen aile hekimlerinin planlama sürecine dahil 

edilmemesi önümüzde yeni bir kaosun olacağının da 

göstergesidir. Sağlık Bakanlığı’nı en azından bu sefer, 

böylesi önemli bir konuda, sıkışık bir takvime bağlı bir 

uygulamada uygulayıcılarla daha şeffaf bilgi paylaşmaya ve 

istişareye davet ediyoruz.” ifadeleri yer aldı. 


34 

Recommendations for the Pharmacological Management of Rheumatoid 

Arthritis in Turkey Report: RA Patients Need to Be Understood More 

Türkiye’de Romatoid Artrit Yönetimi ve Çözüm Önerileri Raporu: 

RA Hastaları Daha Fazla Anlaşılmaya İhtiyaç Duyuyor 

Türkiye Romatoloji Derneği (TRD) ile Romatizma 

Hastaları Bilgilendirme ve Destekleme Derneği 

(Romaturka) iş birliği ve Lilly’nin desteğiyle 

hazırlanan Türkiye’de Romatoid Artrit Yönetimi 

ve Çözüm Önerileri Raporu, romatoid artrit (RA) 

hastalarının yaşadıkları zorlu durumları ortaya 

koyarken hastalığın yönetimine ilişkin çözüm 

önerileri de paylaşıyor. Rapora göre gerek halk 

sağlığı gerekse ekonomik etkileriyle öne çıkan 

RA’da, hastaların yaşam kalitesini artırmak için 

multidisipliner bir yaklaşım gerekiyor. 

Recommendations for the Pharmacological 

Management of Rheumatoid Arthritis in Turkey 

Report prepared by cooperation with Turkish 

Society for Rheumatology (TRD), the Association 

of Pediatric Rheumatology (Romaturka) with 

Lilly’s support, while revealing challenging 

situations experienced by their patients, it also 

shares the suggestions. According to the report, a 

multidisciplinary approach is required to increase 

the quality of life of patients in RA, which stands 

out with its public health and economic effects. 

Rheumatoid arthritis (RA), an important autoimmune 

disease due to its public health and economic effects, 

affects approximately 1% of the world population. 

Results of the Recommendations for the Pharmacological 

Management of Rheumatoid Arthritis in Turkey Report 

prepared on RA, which not only causes physical function 

problems that have significant effects on the quality of 

life of patients, but also brings emotional effects due to 

adversely affected social life, announced with an online 

meeting. Recommendations for the Pharmacological 

Management of Rheumatoid Arthritis in Turkey 

Report prepared by cooperation with Turkish Society 

for Rheumatology (TRD), the Association of Pediatric 

Rheumatology (Romaturka) with Lilly’s support and was 

being penned by ReDis Innovation, reveals the current 

Gerek halk sağlığı gerekse ekonomik etkileri nedeniyle 

önemli bir otoimmün hastalık olan romatoid artrit (RA), 

dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 1’ini etkiliyor . Hastaların 

yaşam kalitesi üzerinde önemli etkilere sahip fiziksel 

işlev problemlerine neden olmanın yanı sıra, olumsuz 

etkilenen sosyal hayat nedeniyle duygusal etkileri de 

beraberinde getirmekte olan RA üzerine hazırlanan 

“Türkiye’de Romatoid Artrit Yönetimi ve Çözüm Önerileri 

Raporu”nun sonuçları çevrimiçi bir toplantı ile açıklandı. 

Türkiye Romatoloji Derneği (TRD) ile Romatizma Hastaları 

Bilgilendirme ve Destekleme Derneği (Romaturka) iş 

birliği ve Lilly’nin desteğiyle hazırlanan ve ReDis Innovation 

tarafından kaleme alınan rapor, Türkiye’de romatoid artrit 

hastalığının yönetimine ilişkin mevcut durumu ve çözüm 

önerilerini hem hasta hem de hekim bakış açısıyla ortaya 

koyuyor. 

RA hastaları anlaşılmadıklarını düşünüyorlar 

Türkiye’de Romatoid Artrit Yönetimi ve Çözüm Önerileri 

Raporu, Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, 

İspanya, İsveç, İngiltere’den oluşan sekiz ülkede, RA tanısı 

konmuş 5.400 hasta ve RA tedavisine odaklı 808 hekimin 

katıldığı “RA Matters” (RA Önemlidir) anket çalışmasının 

sonuçlarından yola çıkıyor. “RA Matters” anketinin 

verilerinin hekim ve hasta derneği temsilcilerinin katılımı 

ile gözden geçirildiği rapor çalışmasında, hastalığın 

yönetimine ilişkin Türkiye’deki mevcut durum ve çözüm 

önerileri hakkında hasta ve hekim perspektifinden genel bir 

değerlendirme sunuluyor. 

Raporda ilk olarak 8 ülkede yürütülen anket çalışmasından 

elde edilen kilit bulgular sıralanıyor: 

• Romatoid artrit anlaşılmamaktadır. 

• Diğerlerinin anlayışı hastaların bakış açısını 

etkilemektedir. 

• Önemli ilişkiler zarar görmektedir. 


35 

situation and possible solutions for the management 

of rheumatoid arthritis in Turkey from both patient and 

physician point of view. 

RA patients think they are not understood 

Based on the survey held in Canada, France, Germany, Italy, 

Netherlands, Spain, Sweden and United Kingdom with 

total, 6,208 participants (5,400 diagnosed with RA and 808 

rheumatologists) from eight countries, Recommendations 

for the Pharmacological Management of Rheumatoid 

Arthritis in Turkey Report has the similar situations. “RA 

Matters” survey of data from physicians and patient 

associations report that the revised with the participation 

of representatives’ studies, patients on the current 

situation and solutions in Turkey for the management 

of the disease and the physician perspective offered an 

overall assessment. 

The report first lists key findings from the survey study 

conducted in 8 countries: 

• Rheumatoid arthritis is not understood. 

• Others ‘understanding affects the patients’ perspective. 

• Important relationships are damaged. 

• Rheumatoid arthritis slows or ends the careers of many 

patients. 

• The physical effects of rheumatoid arthritis are the 

primary obstacles. 

• Patients feel helpless when constrained by rheumatoid 

arthritis. 

• With Rheumatoid Arthritis, there are only moderate 

expectations for the future. 

• Patients hope to be understood. 

While reviewing the data of the “RA Matters” survey, 

the answers to the same questions in our country are 

emphasized: 

• A multidisciplinary approach and effort is required to 

increase the quality of life of patients in RA, which stands 

out with both public health and economic effects. 

• In addition to causing physical function problems that 

have significant effects on the quality of life of patients, RA 

also brings negative emotional effects due to negatively 

affected social life. 

• RA is prominent with its effects on the workforce, and 

this impact due to physical effects can cause patients to 

stop working and retire early. 

• Both in Turkey and in other countries, the patient and the 

physician, showers emotional and physical effects are not 

understood by society to think. 

• RA negatively affects patients’ personal relationships. 

Relationships that are most negatively affected are those 

of the patients with family and colleagues. 

• When it comes to future expectations of RA patients, one 

of the most important issues is understanding the physical 

effects of the disease and completing their daily activities. 

In the report, the solutions for the management of 

rheumatoid arthritis are listed as follows: 

• Multi-stakeholder system design and implementation for 

the education of RA patients. 

• Romatoid artrit, pek çok hastanın kariyerini yavaşlatır 

veya bitirir. 

• Romatoid artritin fiziksel etkileri primer engeldir. 

• Hastalar romatoid artrit tarafından kısıtlandıklarında 

çaresiz hissetmektedir. 

• Romatoid Artrit ile geleceğe yönelik yalnızca orta düzeyde 

beklentiler söz konusudur. 

• Hastalar anlaşılmayı ümit etmektedir. 

“RA Matters” anketinin verileri gözden geçirilirken, aynı 

soruların ülkemizdeki yanıtları üzerinde duruluyor: 

• Gerek halk sağlığı gerekse ekonomik etkileriyle öne 

çıkan RA’da, hastaların yaşam kalitesini artırmak için 

multidisipliner bir yaklaşım ve çaba gerekmektedir. 

• RA, hastaların yaşam kalitesi üzerine önemli etkilere 

sahip fiziksel işlev problemlerine neden olmanın yanı sıra, 

olumsuz etkilenen sosyal hayat nedeniyle olumsuz duygusal 

etkileri beraberinde getirmektedir. 

• RA, iş gücüne etkileriyle öne çıkmaktadır ve fiziksel 

etkilerden kaynaklı bu etki hastaların çalışmayı bırakmasına 

ve erken emekliliğine neden olabilmektedir. 

• Hem diğer ülkelerde hem de Türkiye’de, hastalar ve ilgili 

hekimler, RA’nın duygusal ve fiziksel etkilerinin toplum 

tarafından anlaşılmadığını düşünmektedir. 

• RA, hastaların kişisel ilişkilerini olumsuz etkilemektedir. 

En olumsuz etkilenen ilişkiler, hastaların aile ve iş 

arkadaşları ile olan ilişkileridir. 

• RA hastalarının geleceğe yönelik beklentileri söz konusu 

olduğunda, en fazla önem verdikleri durumların başında, 

hastalığın fiziksel etkilerinin daha iyi anlaşılması ve günlük 

aktivitelerini tamamlayabilmeleri gelmektedir. 

Raporda, romatoid artritin yönetimine ilişkin çözüm 

önerileri ise şöyle sıralanıyor: 

• RA hastalarının eğitimine yönelik çok paydaşlı sistem 

tasarımı ve uygulanması. 

• Romatoloji uzmanlığı eğitimi ve hizmet sistemlerinin 

yeniden düzenlenmesi. 

• RA yönetiminde multidisipliner yaklaşım: Romatologlar 

dışındaki sağlık mesleği mensuplarının hastalık yönetimine 

dahil olması. 

• RA yönetiminde teletıp uygulaması. 

• RA hastalarının çalışma şartlarının iyileştirilmesi. 

• RA’ya yönelik toplumda farkındalığın artırılması. 


36 

• Rheumatology residency training and reorganization of 

service systems. 

• Multidisciplinary approach to RA management: 

involvement of healthcare professionals other than 

rheumatologists in disease management. 

• Telemedicine application in RA management. 

• Improving the working conditions of RA patients. 

• Raising awareness of RA in the society. 

On behalf of Turkish Society for Rheumatology (TRD), 

Prof. Ayhan Dinç underlined the following points within 

the scope of the study: “Rheumatoid arthritis is the most 

important inflammatory rheumatism affecting our joints. 

Its management requires long-term strategies and tactics 

depending on the situation. The most important goal is 

to keep the disease under control without disturbing the 

biological and social balance of the person. The options we 

have for this are increasing and diversifying. This requires 

more sophisticated strategies. This study reports the 

patient about the current situation and possible solutions 

for the management of RA disease in Turkey and offers an 

overview from the perspective of physicians.” 

On behalf of Prof. Süleyman Özbek of Turkish Society 

for Rheumatology (TRD), said, “Continuing studies will 

be needed in the upcoming period in order to deepen 

these suggestions in the report, which can improve the 

RA management, and to turn them into concrete road 

maps. In addition, it is important to establish a followup 

and evaluation systematic of such studies in order to 

regularly evaluate the current situation in RA management, 

monitor solution suggestions and discuss their effects. 

With this report, we aim to gain new perspectives on the 

management of the disease and ultimately contribute to 

making the treatment journeys of rheumatoid arthritis 

diseases more efficient.” 

Başak Sönmez, Head of the Association of Pediatric 

Rheumatology (Romaturka), said his opinions about the 

report as following, “While significant progress has been 

made in the past years in the Pharmacological Management 

of Rheumatoid Arthritis in Turkey, there is still room for 

everyone to benefit from advanced RA management. 

For patients, rheumatoid arthritis is unpleasant and 

often responsible for their unmet expectations. In the 

recommendations for the pharmacological management 

of Rheumatoid Arthritis in Turkey meeting, in this context, 

as we discussed and reflected in this report, institutions 

other than hospitals (patient associations, patient groups, 

etc.) need to be included in more processes. We would 

like to thank all stakeholders for their contribution to the 

preparation of this report, which we believe will contribute 

to the pharmacological management of Rheumatoid 

Arthritis.” 

Howard R Smith, “Rheumatoid Arthritis (RA)”. https:// 

emedicine.medscape.com/article/331715 

Türkiye Romatoloji Derneği (TRD) adına Prof. Dr. Ayhan 

Dinç, çalışma kapsamında şunları noktaların altını 

çizdi: “Romatoid artrit, eklemlerimizi etkileyen iltihabi 

romatizmaların en önemlisi. Yönetimi uzun süreli stratejiler 

ve duruma göre taktikler gerektiriyor. En önemli hedef 

kişinin biyolojik ve sosyal dengesini bozmadan hastalığını 

kontrol altında tutmak. Bunun için elimizdeki seçenekler 

giderek artıyor ve çeşitleniyor. Bu ise daha incelikli 

stratejileri gerektiriyor. Bu çalışma raporu, Türkiye’de RA 

hastalığının yönetimine ilişkin mevcut durum ve çözüm 

önerileri hakkında hasta ve hekim perspektifinden genel bir 

değerlendirme sunmaktadır.” 

Türkiye Romatoloji Derneği (TRD) adına Prof. Dr. Süleyman 

Özbek ise, “RA yönetiminde iyileşme sağlayabilecek 

rapordaki bu önerilerin derinleştirilmesi ve somut yol 

haritalarına dönüştürülmesi için önümüzdeki dönemde 

devam çalışmalarına ihtiyaç olacaktır. Bunun yanı sıra, RA 

yönetiminde mevcut durumun düzenli değerlendirilmesi, 

çözüm önerilerinin izlenmesi ve etkilerinin tartışılması için 

bu tür çalışmaların takip ve değerlendirme sistematiğinin 

oluşturulması önemlidir. Bu raporla hastalığın yönetimine 

ilişkin yeni bakış açıkları kazandırmayı ve nihayetinde 

romatoid artrit hastalıklarının tedavi yolculuklarının daha 

verimli hale getirilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyoruz.” 

diye belirtti. 

Romatizma Hastaları Bilgilendirme ve Destekleme 

Derneği (Romaturka) Başkanı Başak Sönmez ise raporla 

ilgili şu görüşleri paylaştı: “Romatid artrit yönetiminde 

geçtiğimiz yıllarda önemli ilerlemeler sağlanmakla 

birlikte, herkesin ileri RA yönetiminden yararlanması için 

hala yapılabilecekler mevcuttur. Hastalar için romatoid 

artrit sevimsiz bir durum ve çoğu kez karşılanamayan 

beklentilerinin sorumlusu. Türkiye’de RA yönetimi ve çözüm 

önerileri hakkında gerçekleşen toplantıda tartıştığımız ve 

bu rapora yansıdığı gibi bu bağlamda hastaneler dışındaki 

kurumları (hasta dernekleri, hasta grupları, vs.) daha 

fazla sürece dahil etmek gerekiyor. RA yönetimine katkısı 

olacağına inandığımız bu raporun hazırlanmasındaki 

katkıları için tüm paydaşlara teşekkürlerimizi sunuyoruz.” 

Howard R Smith, “Rheumatoid Arthritis (RA)”. https:// 

emedicine.medscape.com/article/331715 


38 

The Future of the Healthcare Sector Evaluated at the 

“11st Common Solutions in Health Meetings” 

Sağlık Sektörünün Geleceği “11. Sağlıkta Ortak Çözüm 

Toplantıları”nda Değerlendirildi 

Sağlık sektörünün tüm paydaşlarıyla sağlıktaki 

değişim ve yenilikleri değerlendirmek, sorunlara 

uygun çözüm önerileri ile sağlık sistemine katkı 

sağlamak amacıyla düzenlenen “11. Sağlıkta 

Ortak Çözüm Toplantıları” Sağlık Bakanı Dr. 

Fahrettin Koca ve Aile, Çalışma ve Sosyal 

Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un da 

katıldığı açılış oturumu ile başladı. 

Dr. Fahrettin Koca, Minister of Health 

Organized with the aim of evaluating changes and 

innovations in health with all representatives of 

the health sector and contributing to the health 

system with appropriate solutions to problems, 

“11st Common Solutions in Health Meetings” 

started with the opening session attended by 

Minister of Health Dr. Fahrettin Koca and Zehra 

Zümrüt Selçuk, Minister of Family, Labor and 

Social Services. 

Organized by Association of Private Hospitals and 

Healthcare Organizations (OHSAD), “11st Common 

Solutions in Health Meetings” started with the Opening 

Session held online on 17 December 2020 with the 

participation of Dr. Fahrettin Koca, Minister of Health and 

Zehra Zümrüt Selçuk, Minister of Family, Labor and Social 

Services, İsmail Yılmaz, Social Security Institution President, 

Reşat Bahat, Chairman of OHSAD, and Dr. Mehmet Altuğ, 

Chairman of Private Hospitals Platform and private, 

public and university hospitals, insurance companies and 

companies providing products and services to the health 

sector. 

Attending the opening ceremony of the online congress 

with a video message, Health Minister Dr. Fahrettin 

Koca stated that the importance of acting together and 

conducting the struggle together with the same goal 

against the pandemic is well understood. Declaring that 

he believes share the same objectives, Dr. Fahrettin 

Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği (OHSAD) 

tarafından düzenlenen, ‘11. Sağlıkta Ortak Çözüm 

Toplantıları’ Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, Aile, 

Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, 

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı İsmail Yılmaz, OHSAD 

Yönetim Kurul Başkanı Dr. Reşat Bahat ve Özel Hastaneler 

Platformu Derneği Başkanı Dr. Mehmet Altuğ ile özel, 

kamu ve üniversite hastaneleri, sigorta şirketleri ve sağlık 

sektörüne ürün ve hizmet sağlayan firmaların katılımıyla 

online olarak 17 Aralık 2020 tarihinde yapılan Açılış 

Oturumu ile başladı. 

Online kurultayın açılış törenine video mesajla katılan 

Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, Pandemiye karşı aynı 

hedefi gözeterek birlikte davranmanın ve mücadeleyi 

birlikte yürütmenin öneminin fazlasıyla anlaşıldığını dile 

getirdi. Sektörün aynı amacı paylaştığına inandığını belirten 

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “Hedefimiz, toplum olarak 

sağlıklı hayat tarzının benimsendiği, herkesin sağlık 

hakkının korunduğu, ihtiyaç halindeki herkesin vaktinde ve 

kaliteli sağlık hizmetine kolayca erişebildiği bir Türkiye’ye 

sahip olmaktır. Kamu ve özel sağlık sektörümüz, pandemiye 

Zehra Zümrüt Selçuk, Minister of Family, Labor and Social Services 


39 

Dr. Reşat Bahat, Chairman of OHSAD 

Koca, Minister of Health, said, “Our goal as a society that 

adoption of healthy lifestyles, where everyone is protected 

the right to health, to everyone’s timely and quality health 

care in need is to have one in Turkey can be easily accessed. 

Our public and private health sector has assumed an 

important responsibility in the successful continuation of 

the fight against the pandemic. I am of the opinion that our 

health sector has passed a successful exam. The pandemic 

is not over yet and the threat it poses has not disappeared. 

We cannot let go of the measures yet. We cannot relax the 

vigilance in the field in our healthcare facilities. We must be 

prepared with a private hospital and a public hospital. Let’s 

not abandon our optimism and hopes, but let’s not neglect 

to be prepared.” 

Pointing out that they also attach importance to health 

tourism, Dr. Fahrettin Koca, Minister of Health, said, “We 

are trying to generate a synergy in this field under the 

coordination of USHAŞ that we have established. We have 

a health system based on the understanding that public 

services are provided without discrimination between all 

health institutions and ownership. The public, especially 

city hospitals, brought a different dimension to the 

competition over the quality provided by private hospitals 

with hotel services. Especially if we take the level we have 

reached as a result of the contribution of private health 

İsmail Yılmaz, Social Security Institution President 

karşı mücadelenin başarıyla sürdürülmesinde önemli bir 

sorumluluk üstlenmiştir. Bütünüyle sağlık sektörümüzün 

başarılı bir sınav verdiği kanaatindeyim. Pandemi henüz 

bitmemiş, oluşturduğu tehdit ortadan kalkmamıştır. Henüz 

tedbirleri elden bırakamayız. Sağlık kuruluşlarımızdaki, 

sahadaki teyakkuz halini gevşetemeyiz. Özel hastanesiyle 

kamu hastanesiyle hazırlıklı olmalıyız. İyimserliğimizi, 

ümitlerimizi terk etmeyelim ama hazırlıklı olmayı da ihmal 

etmeyelim.” dedi. 

Sağlık turizmine de önem verdiklerini söyleyen 

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “Kurduğumuz USHAŞ 

koordinatörlüğünde bu alanda bir sinerji oluşturmanın 

çabası içindeyiz. Bütün sağlık kuruluşlarıyla mülkiyet 

ayrımı yapmadan kamu hizmetinin verildiği anlayışı üzerine 

kurulduğu bir sağlık sistemine sahibiz. Özel hastanelerin 

otelcilik hizmetiyle sundukları kalite üzerinden rekabete 

başta şehir hastaneleriyle kamu farklı bir boyut getirdi. 

Özellikle sağlık turizmine, özel sağlık kuruluşlarının kendi 

çabalarıyla vermiş olduğu katkı neticesinde geldiğimiz 

seviyeyi baz alırsak, birlikte daha büyük hedeflere ulaşmak 

hayal olmayacaktır.” diye konuştu. 

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt 

Selçuk da açılış oturumuna video mesajla katıldı. Bakan 

Selçuk, Türkiye’de ilk vakanın görülmesinden itibaren 

salgının olumsuz etkilerini azaltmak ve vatandaşları 


40 

Dr. Mehmet Altuğ, Chairman of Private Hospitals Platform 

institutions to health tourism with their own efforts, it will 

not be a dream to reach bigger goals together.” 

Zehra Zümrüt Selçuk, Minister of Family, Labor and 

Social Services, attended the opening session with a 

video message too. Ministers Selçuk underlined that 

they have taken the necessary precautions and continue 

to take to reduce the negative effects of the epidemic 

and protect citizens in constant consultation with nongovernmental 

organizations, trade unions, business world 

and academicians since the first coronavirus case arose 

in Turkey. Emphasizing that they play an active role in the 

epidemic management as the Ministry with the applications 

and supports within the scope of the Social Protection 

Shield, Minister Zehra Zümrüt Selçuk said, “As the Ministry, 

we carry out our work under 4 titles as social assistance, 

social services, working life and social security. Within the 

framework of the Epidemic Social Support Program, we 

have provided close to 10 billion Turkish Lira in cash. We 

also took the necessary measures in our social service 

organizations. We implement the measures very strictly 

and meticulously to protect the health of our citizens living 

in our women’s guest houses, children’s homes, disabled 

care and rehabilitation centers and nursing homes. In order 

to protect our employment, job, workers, workplaces and 

employers in working life, we have rapidly implemented 

our practices such as short-time work allowance, cash wage 

support, termination of employment and normalization 

support. In this context, we provided 36.3 billion Turkish 

Lira for our employees.” 

In her speech, Minister Selçuk noted that nearly a quarter 

of more than 1 million healthcare professionals in the 

country are employed in private hospitals, stating that in 

addition to financing in the field of health, they also provide 

employment support to the business lines that will serve 

in this field as the Ministry, she also explained that through 

İŞKUR, they organize various active labor force programs 

such as on-the-job training programs, vocational training 

courses and entrepreneurship training. 

Speaking at the opening session of the “11st Common 

Solutions in Health Meetings”, İsmail Yılmaz, Social Security 

Institution President, reminded that with the Social 

Security Reform, three institutions were united under 

one roof and serious gains were achieved in insurance, 

korumak için sivil toplum kuruluşları, sendikalar, iş 

dünyası ve akademisyenlerle sürekli istişare içinde 

olarak gerekli tedbirleri aldıklarını ve almaya da devam 

ettiklerini vurguladı. Hayata geçirdikleri Sosyal Koruma 

Kalkanı kapsamındaki uygulamalar ve desteklerle Bakanlık 

olarak salgın yönetiminde etkin rol oynadıklarının altını 

çizen Bakan Zehra Zümrüt Selçuk, “Bakanlık olarak 

çalışmalarımızı, sosyal yardımlar, sosyal hizmetler, çalışma 

hayatı, sosyal güvenlik olarak 4 başlık altında yürütmekteyiz. 

Salgın Sosyal Destek Programı çerçevesinde, 10 milyar 

liraya yakın nakdi yardım yaptık. Sosyal hizmet veren 

kuruluşlarımızda da gereken önlemleri aldık. Kadın konuk 

evlerimiz, çocuk evlerimiz, engelli bakım ve rehabilitasyon 

merkezlerimiz ve huzurevlerimizde kalan vatandaşlarımızın 

sağlıklarını korumak için tedbirleri çok sıkı ve titiz bir 

şekilde uygulamaktayız. Çalışma hayatında istihdamı, işi, 

işçilerimizi, işyerlerini ve işverenlerimizi korumak için kısa 

çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği, iş akdi fesih kısıtı ve 

normalleşme desteği gibi uygulamalarımızı hızla devreye 

aldık. Çalışanlarımız için bu bağlamda 36,3 milyar liralık bir 

destek sunduk.” şeklinde konuştu. 

Bakan Selçuk, ülkedeki 1 milyonu aşkın sağlık çalışanının 

yaklaşık dörtte birinin özel hastanelerde istihdam edildiğini 

kaydettiği konuşmasında, sağlık alanında finansmanın 

yanı sıra Bakanlık olarak bu alanda hizmet verecek iş 

kollarına istihdam desteği de sağladıklarını belirterek, 

İŞKUR vasıtasıyla işbaşı eğitim programları, mesleki eğitim 

kursları ve girişimcilik eğitimleri gibi çeşitli aktif işgücü 

programları düzenlediklerini de anlattı. 

“11.Sağlıkta Ortak Çözüm Toplantıları” açılış oturumunda 

konuşan Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı İsmail Yılmaz, 

Sosyal Güvenlik Reformu ile üç kurumun tek çatı altında 

birleştiğini ve sigortalılık, emeklilik ve sağlık alanında 

ciddi kazanımlar elde edildiğini hatırlatarak, reformun en 

önemli parametresinin, Genel Sağlık Sigortası uygulaması 

olduğunu belirtti. Yılmaz, “Reform ile kurulan yeni 

sistemde tüm vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimi 

kolaylaşmış, sağlık güvencesindeki vatandaşlarımızın 

oranı yüzde 70’lerden yüzde 99,5’lere çıkmıştır. 2006 yılıyla 

karşılaştırdığımızda aktif sigortalı sayımız 14 milyondan 

yaklaşık yüzde 55’lik artışla 22 milyona, emeklilerin sayısı 

ise dosya bazında 7,2 milyondan yaklaşık yüzde 74’lük 

artışla 12,4 milyona çıkmıştır. Bizim için reform bitmiş bir 

süreç değildir. Sürekli iyileştirmeler ve vatandaşlarımızın 

refah seviyesini artıracak yeni düzenlemeler yapmaya 

devam ediyoruz.” diye konuştu. 

OHSAD Yönetim Kurul Başkanı Dr. Reşat Bahat ise 

konuşmasında, Türkiye’nin vaka sayısında dünyada ilk 

10’da, hasta ölümlerinde ise 19. sırada olduğunu belirterek, 

sağlık sisteminin başarısının bu istatistikte yattığına dikkat 

çekti. Zaman zaman özel sektör olarak ‘kırgınlıkları ve 

yılgınlıkları’ olabildiğini belirten Bahat, şöyle konuştu: 

“Sektörümüz hizmetlerinin yüzde 90’ını neredeyse fark 

almanın yasak olduğu bölümlerde sunmak zorunda 

kaldı. Aslında hizmetleri kamulaştırılan bir sektör olduk. 

Tabii ki hizmetimiz kamusallaştırıldıysa ödemeniz 

kamusallaştırıldıysa doğal olarak kalanına da katkı 


41 

retirement and health, the most important parameter of 

the reform was the implementation of General Health 

Insurance. Yılmaz said, “In the new system established 

with the reform, access of all citizens to health services 

has been facilitated, and the rate of our citizens with 

health insurance increased from 70 percent to 99.5 

percent. When compared to 2006, the number of active 

insured increased from 14 million to 22 million with an 

increase of 55 percent, and the number of retirees on file 

basis increased from 7.2 million to 12.4 million with an 

increase of approximately 74 percent. For us, reform is 

not a finished process. We continue to make continuous 

improvements and new regulations that will increase the 

welfare of our citizens.” 

Declaring that Turkey ranks in top ten in the number 

of cases and ranks 19th in patient deaths in the world, 

Dr. Reşat Bahat, Chairman of OHSAD, pointed out that 

the success of the health system lies in this statistic. 

Stating that from time to time the private sector may 

have ‘disappointments and frustrations’, Bahat said, 

“Our industry had to offer 90 percent of its services in 

departments where it is almost forbidden to get noticed. 

Actually, we became a sector whose services were 

nationalized. Of course, if our service is publicized, if 

your payment is expropriated, naturally, the rest should 

be contributed, but we are unfortunately faced with 

market rules regarding payments. Our reproaches on this 

subject have been heard right by many authorities. But 

some of our friends mistakenly believed that we wanted 

to be publicized. What we wanted was to say ‘If you 

have publicized this much service, pay the salary, rent or 

expenses of our staff, manage it for a while, if necessary, 

let us work’. However, none of this has happened as we 

wanted yet.” 

Underlining that private hospitals used their facilities 

to the fullest in this period, Bahat expressed his belief 

that this would have a counterpart in public and politics. 

Emphasizing that they also find the changes made in 

SUT correct, Bahat said, “Although the contribution we 

receive, albeit small, flies away during the pandemic 

process, I continue to believe that this will continue.” 

Dr. Mehmet Altuğ, Chairman of Private Hospitals Platform 

expressed that health tourism provides great benefits 

to the country and the sector and that it will make more 

contribution after the epidemic, and that in terms of 

health tourism, the promotion should be done well 

and the existing advantage should be evaluated well. 

Stating that health tourism provides great benefits to the 

country and the sector and will contribute more after the 

epidemic, Altuğ stated that in terms of health tourism, 

the promotion should be done well and the existing 

advantage should be evaluated well. 

11st Common Solutions in Health Meetings were 

concluded with various sessions with the participation 

of senior executives of the Ministry of Health, Social 

Security Institution and the private health sector, after 

the opening session. 

sağlanması gerekir ama biz ödemeler konusunda maalesef 

piyasa kurallarıyla karşı karşıya kaldık. Bu konudaki 

serzenişlerimiz bir sürü merci tarafından doğru duyuldu. 

Ama bazı arkadaşlarımız bunu yanlış duyarak, bizim 

kamusallaştırılmayı istediğimize inandı. Bizim istediğimiz 

‘Bu kadar hizmeti kamusallaştırdıysanız personelimizin 

maaşını, kiramızı veya giderlerimizi ödeyin, gerekirse bir 

süre siz yönetin biz çalışalım’ demekti. Ancak bunlardan 

hiçbirisi istediğimiz gibi henüz olmadı.” 

Özel hastanelerin bu dönemde imkanlarını sonuna kadar 

kullandıklarının da altını çizen Bahat, bunun halkta ve 

siyasette bir karşılığının olacağına inandığını dile getirdi. 

SUT’ta yapılan değişiklikleri de doğru bulduklarını 

vurgulayan Bahat, “Her ne kadar aldığımız küçük de 

olsa katkı pandemi sürecinde uçup gitse de ben bunun 

devamının geleceğine olan inancımı devam ettiriyorum.” 

dedi. 

Özel Hastaneler Platformu Derneği Başkanı Dr. Mehmet 

Altuğ ise konuşmasında, sağlık turizminin ülkeye ve 

sektöre büyük faydalar sağladığını, salgın sonrasında 

daha fazla katkı sağlayacağını belirterek, sağlık turizmi 

açısından tanıtımın iyi yapılması ve mevcut avantajın 

iyi değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Altuğ, sağlık 

turizminin ülkeye ve sektöre büyük faydalar sağladığını, 

salgın sonrasında daha fazla katkı sağlayacağını belirterek, 

sağlık turizmi açısından tanıtımın iyi yapılması ve mevcut 

avantajın iyi değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. 

11. Sağlıkta Ortak Çözüm Toplantıları, açılış oturumunun 

ardından Sağlık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve özel 

sağlık sektörünün üst düzey yöneticilerinin de yer aldığı 

çeşitli oturumlarla tamamlandı. 


44 

Merhaba Değerli Dostlarım, 

Ali Rıza DEĞER 

DIGITAL INVESTMENT 

PROJECTS IN THE 

HEALTHCARE SECTOR 

AND SEKODAY... 

SAĞLIK SEKTÖRÜNDE DİJİTAL 

YATIRIM PROJELERİ VE 

SEKODAY... 

Öncelikle 2021 yılının, hepimize; sağlık, mutluluk ve 

başarılar getirmesini diliyorum. 

Hatırlayacağınız üzere 2019 yılı sonları ve 2020 yılı 

başlarında ortaya çıkan ve de tüm dünyayı etkileyen 

Covid-19 Pandemi süreci başlarında sizlerle paylaştığım, 

Sekoday Sağlık Sektöründe Ekonomik Dayanışma Projeleri 

Platformu - kapsamında, yıl içinde yazdığım birkaç 

makaledeki verdiğim örnekler arasında yer alan konulardan 

biri olan, Sağlık Sektöründe Dijital Yatırımlar ile ilgili, 

geçtiğimiz ay Dünya Gazetesinde Sayın Yasemin Salih’in 

“Tele Sağlıkta Yatırım Yarışı” başlıklı yazısını okuyunca, 

böyle bir yazı ile 2021 yılına başlamak istedim. 

Makalenin içeriği; sağlık sektörü içinde büyük bir paya sahip 

olan “Hasta + Doktor + Hastane” üçgeninde, sanal olarak 

hayata geçirilmesi planlanan “Randevu, Muayene, Tetkikler, 

Ödeme” gibi konulardan oluşturulan projelerde, yaşanan 

gelişmelerle ilgili idi. Umarım beğenirsiniz!.. 

Yazının giriş bölümünde yer alan “2020 bütçesinden sağlığa 

190 Milyar TL na yakın pay ayıran Türkiye’de, pandemiyle 

birlikte dijital sağlık yatırımları da hız kazandı. Uzaktan 

/ Evden tedavi amacına yönelik olarak; hasta, doktor ve 

hastanelerin, sağlık verileriyle ilgili tüm iletişimlerini 

elektronik ortama taşıyan Teletıp hizmetleri, pandemiyle 

birlikte hızla yaygınlaşmaya başladı! Tanı, tedavi ve takipte, 

dijitalleşmeye kademeli geçiş paralelinde, bu alandaki 

yatırımlarda da hızlı bir büyüme yaşanıyor. Hastaneler 

ve sağlık sektörü arka arkaya yazılım sistemlerine 

ciddi yatırım yaparken, Sağlık Bakanlığı’nın da yeni bir 

yönetmelik hazırlığında olduğu belirtiliyor... Halen % 1 

Hello Dear Friends, 

First of all, I wish the year 2021 brings health, happiness 

and success to all of us. 

I wanted to start 2021 with such an article I shared with you 

at the beginning of the Covid-19 pandemic process that 

emerged in late 2019 and early 2020 as you will remember 

and affected the whole world, When I read the article 

Related to Digital Investments in Health Sector titled “Tele 

Health Investment Race” by Ms. Yasemin Salih in Dünya 

Newspaper last month, within the scope of Sekoday Health 

Sector Economic Solidarity Projects Platform, one of the 

subjects I gave in several articles I wrote during the year. 

The content of the article; The “Patient + Doctor + Hospital” 

triangle, which has a large share in the health sector, was 

about the developments in the projects that were planned 

to be implemented virtually, such as “Appointment, 

Examination, Examinations, Payment”. I hope you will like 

it!... 

In the introduction of the article explanations such 

as “2020 health budget from 190 billion TL in Turkey 


45 

separates the close margin, digital health investments 

gained momentum with the pandemic. For the purpose of 

remote / home treatment; Telemedicine services, which 

carry all communications of patients, doctors and hospitals 

regarding health data to electronic environment, started 

to spread rapidly with the pandemic! In parallel with the 

gradual transition to digitalization in diagnosis, treatment 

and follow-up, there is a rapid growth in investments in this 

area. It is stated that the Ministry of Health is preparing a 

new regulation while hospitals and the health sector make 

serious investments in software systems one after another. 

The share of Telehealth investments in the sector, which is 

still at the level of 1%, is expected to reach 25% within 5 

years ...” the Future of the Health Sector ... And this meant 

very important in terms of economic solidarity projects to 

take place in the future! 

“Digital Health Projects”, which were Not so popular in 

Turkey and in the world until 2020, suddenly it became one 

of the most invested items with the Covid-19 pandemic 

period. 

Especially; This situation was quite normal, as we have 

observed that the project and investment demands of 

large companies with chain hospitals have increased 

intensely since May. With the pandemic period; As the 

individual healthcare services received through platforms 

such as WhatsApp + Zoom + Teams increase, it is very 

natural and low-cost for hospitals to turn to comprehensive 

software systems. Therefore, digital health services are 

currently; an important issue on the agenda of both 

hospitals and the Ministry of Health! ... 

As will be remembered, our aim in Sekoday was to offer 

seviyesinde bulunan Telesağlık yatırımlarının sektördeki 

payının 5 yıl içinde % 25’e ulaşması bekleniyor...” şeklindeki 

açıklamalar, Sağlık Sektörü’nün Geleceği... Ve bu gelecekte 

yer alacak, ekonomik dayanışma projeleri açısından, 

oldukça önemli anlamlar ifade ediyordu! 

2020 yılına kadar Türkiye’de ve Dünya’da, pek de rağbet 

edilmeyen “Dijital Sağlık Projeleri” Covid-19 Pandemi 

dönemiyle birlikte, bir anda en çok yatırım yapılan 

kalemlerden biri oldu. 

Özellikle; zincir hastaneleri olan büyük şirketlerin, konuyla 

ilgili proje ve yatırım taleplerinin, Mayıs ayından bu yana 

yoğun bir şekilde arttığını izlediğimizden, bu durum çok 

normaldi. 

Pandemi dönemiyle birlikte; WhatsApp + Zoom + Teams 

gibi platformlar üzerinden alınan bireysel sağlık hizmetleri 

artınca, hastanelerin geniş kapsamlı yazılım sistemlerine 

yönelmesi çok doğal ve düşük maliyetli muhteşem bir 

pazar. Dolayısıyla dijital sağlık hizmetleri şu anda; hem 

hastanelerin, hem de Sağlık Bakanlığının gündeminde yer 

alan önemli bir konu!.. 

Hatırlanacağı üzere, bizim Sekoday’daki amacımız da; 

yapılacak tasarruflarla, her türlü sağlık hizmetini en uygun 

ve ucuz şekilde, ülkemizin ve dünyanın hizmetine sunmak 

ve de bunu sürdürülebilir bir hale getirmekti! 

Sekoday Platformuna destek veren + Proje sunan, tüm kişi 

ve kuruluşlara içten teşekkürler!.. 

Neticede, konunun uzmanları; Uzaktan Sağlık ve Telesağlık 

gibi kavramları “Dijital Sağlık” ana başlığı altında 

toplayarak, önümüzdeki dönemde yapay zekânın, hasta ve 

doktor ilişkilerine damga vuracağının altını çiziyorlar! 


46 

all kinds of health services to the service of our country 

and the world with the savings to be made in the most 

convenient and cheap way and to make it sustainable! 

A sincere thanks to all individuals and organizations that 

support + who offer the project to the Sekoday Platform!... 

After all, experts on the subject; By collecting concepts 

such as Remote Health and Telehealth under the main 

heading of “Digital Health”, they underline that artificial 

intelligence will mark patient and doctor relationships in 

the upcoming period! 

And they say Prepare yourself for Hospitals and Health 

Centers where there is Virtual Appointment + Virtual 

Waiting Room + Virtual Examination and Digital Payment 

Systems!... 

Experts also state that the Ministry of Health is currently 

preparing a regulation on remote health and that the 

headings related to the legislation are beginning to take 

shape. 

For example; It is emphasized that in order for a hospital to 

provide remote healthcare services, it is necessary to first 

fulfill the criteria and obtain a certificate of approval! 

The details of the regulation are not final yet, but the main 

issues are as follows; 

*) In the first plan, remote health software currently 

available in the digital health system is being examined. 

•) Operation of software systems; downloading an 

application to the phone, taking an examination 

appointment from this application, then sending an 

information message to the patient and the doctor at 

the same time, there is a link in this message, after about 

10-15 minutes the patient clicks on the link and is taken to 

Ve diyorlar ki; Sanal Randevu + Sanal Bekleme Odası + 

Sanal Muayene ve Dijital Ödeme Sistemlerinin olduğu, 

Hastanelere ve Sağlık Merkezlerine, kendinizi hazırlayın!.. 

Uzmanlar ayrıca; Sağlık Bakanlığının şu anda uzaktan 

sağlıkla ilgili bir yönetmelik hazırlığında olduğunu da 

belirtiyor ve mevzuatla ilgili başlıkların şekillenmeye 

başladığını ifade ediyorlar. 

Örneğin; bir hastanenin, uzaktan sağlık hizmeti verebilmesi 

için, öncelikle kriterleri yerine getirip, onay belgesi 

alması gerektiği gibi maddelerin, yönetmelikte yer aldığı 

vurgulanıyor! 

Yönetmelik detayları şu anda kesinleşmiş değil, ama ana 

konular şöyle belirlenmiş durumda; 

*) İlk planda, dijital sağlık sisteminde şu anda mevcut, 

uzaktan sağlık yazılımları inceleniyor. 

•) Yazılım sistemlerinin işleyişi; telefona bir uygulama 

indirilmesi, bu uygulamadan muayene randevusunun 

alınması, daha sonra aynı anda hastaya ve doktora bilgi 

mesajı gönderilmesi, bu mesajda bir link olması, yaklaşık 

10-15 dakika sonra hastanın linke tıklaması ve çevrimiçi 

muayene odasına alınması, muayenede - fotoğraf çekimi + 

video + laboratuvar testleri - gibi sonuçların konuşulması, 

her şeyin kayıt altına alınması, daha sonra da kayıttaki 

bilgilere göre kontrollerin devam etmesi + ödeme ve 

tedavinin sonuçlandırılması... Şeklinde düşünülüyor. 

•) Hastanelerde sisteme katılan doktor sayısı, hastaların 

ödeyeceği meblağ açısından önemli. 

•) Sistemi suiistimal edecek kişiler olabileceği 

düşüncesiyle; kimlik doğrulama, parmak izi ve yüz tanıma 

gibi, kontrol ve siber güvenlik sistemlerinin eksiksiz 

olmasına çalışılıyor. 


47 

the online examination room, at the examination - photo 

shooting + video + laboratory tests - talking about the 

results, recording everything, then continuing the controls 

according to the information in the record + payment and 

finalization of the treatment ... 

•) The number of doctors participating in the system in 

hospitals is important in terms of the amount that patients 

will pay. 

•) With the thought that there may be people who will 

abuse the system; Efforts are made to ensure that control 

and cyber security systems such as authentication, 

fingerprint and face recognition are complete. 

•) Working on a structure where the institutions that can 

do this work will be approved with a certification system, 

and those who do not have the approval - cannot provide 

remote health services, was focused on. 

•) Family physicians are definitely included in the system, 

especially; It is also thought that remote healthcare 

services in branches such as internal medicine, dermatology 

and psychiatry can function efficiently. 

•) The ability of international hospitals and national hospital 

chains to provide digital health services in terms of health 

tourism with artificial intelligence in certain languages is 

among the main issues. 

While these preparations continue by the relevant units 

of the Ministry of Health, our Private University Hospitals 

state that during this pandemic process, they are in an 

intense restructuring effort in order to meet the health 

needs of patients with severe chronic diseases and who do 

not want to leave the house. 

One of the experts on the subject, Mr. Ediz Günsel (PwC 

Turkey Health and Medicine G), Mr. Dr. Erhan Barutçu 

(Vehbi Koç Foundation Healthcare Group), Prof. Ayberk 

Kurt (Faculty of Medicine, İstinye University), Mr. Ufuk 

Eren (Ernst & Young - Volitan Consulting), Mr. Bora Gül 

(AssistBox) and Dr. Mustafa Tamur (Turkish Association 

of Family Physicians); also As Ms. Yasemin Salih stated in 

her article, Digital Health investments and Telemedicine 

/ Remote Health Services, which is the sub-expansion of 

these investments, became one of the most remarkable 

investment areas in the world with the pandemic. 

Studies on this subject reveal that both patients and 

healthcare institutions have begun to look favorably on 

Telemedicine. In fact, digital promotions on this subject 

have already begun!... 

This includes some new regulations, especially on the 

necessary legislation, especially the Law on the Protection 

of Personal Data of the KVKK! 

In addition, İYS (The Turkish Message Management System 

for Commercial Electronic Messages), which established 

as a subsidiary of The Union of Chambers and Commodity 

Exchanges of Turkey (TOBB) Education and Culture 

Foundation appointed by the Ministry of Commerce, 

https://iys.org.tr/ will be activated in all digital messages 

based on promotion as of January 15, 2021. 

İYS The Turkish Message Management System for 

Commercial Electronic Messages is a national database 

where service providers can store and manage different 

•) Bu işi yapabilecek kuruluşların bir sertifikasyon 

sistemiyle onaylanacağı bir yapı üzerinde çalışılarak, onayı 

olmayanların - uzaktan sağlık hizmeti verememeleri, 

üzerinde duruluyor. 

•) Aile hekimleri mutlaka sisteme dâhil edilerek, özellikle; 

dâhiliye, dermatoloji, psikiyatri gibi branşlarda, uzaktan 

sağlık hizmetlerinin verimli işleyebileceği de düşünülüyor. 

•) Uluslararası hizmet veren hastaneler ve ulusal hastane 

zincirlerinin, belirli dillerde yapay zekâyla, sağlık turizmi 

açısından dijital sağlık hizmet verebilmeleri de, ana konular 

arasında... 

Sağlık Bakanlığının ilgili birimleri tarafından bu hazırlıklar 

devam ederken, Özel Üniversite Hastanelerimiz de; bu 

pandemi sürecinde, özellikle ağır kronik rahatsızlıkları olan 

ve evden çıkmak istemeyen hastaların, sağlık ihtiyaçlarının 

güvenli bir biçimde karşılanabilmesi için, yoğun bir 

yapılanma çabası içinde olduklarını belirtiyorlar. 

Konunun uzmanlarından, Sn. Ediz Günsel (PwC Turkey 

Sağlık ve İlaç G), Sn. Dr. Erhan Barutçu (Vehbi Koç Vakfı 

Sağlık Gr.), Prof. Dr. Ayberk Kurt (İstinye Üniversitesi 

Tıp Fakültesi), Sn. Ufuk Eren (Ernst & Young - Volitan 

Danışmanlık), Sn. Bora Gül’ün (AssistBox) ve Dr. Mustafa 

Tamur (İstanbul Aile Hekimliği Derneği) de; Sn. Yasemin 

Salih’in yazısında belirttiği gibi, Dijital Sağlık yatırımları 

ve bu yatırımların alt açılımı olan Teletıp / Uzaktan Sağlık 

Hizmetleri, pandemiyle birlikte tüm dünyada, en dikkat 

çeken yatırım alanlarından birisi oldu. 

Bu konuda yapılan araştırmalar, hastaların da sağlık 

kuruluşlarının da Teletıp konusuna sıcak bakmaya 

başladıklarını ortaya koyuyor. Hatta bu konuda, dijital 

tanıtımlar başladı bile!.. 

Bunun içinde gerekli mevzuatlar, özellikle de KVKK Kişisel 

Verilerin Korunması Kanunu ve Yönetmelikleri üzerinde, 

yeni bazı düzenlemeler de söz konusu! 

Ayrıca, 15 Ocak 2021 den itibaren tanıtıma dayalı tüm dijital 

iletilerde, Ticaret Bakanlığı tarafından görevlendirilen 

TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Eğitim ve Kültür 

Vakfı iştiraki olarak kurulan “İYS İleti Yönetim Sistemi A.Ş. 

https://iys.org.tr/” devreye girecek!.. 

İYS İleti Yönetim Sistemi, hizmet sağlayıcıların arama, 

mesaj ve e-posta gibi farklı tipte ileti izinlerini saklayıp 

yönetebilecekleri, vatandaşların izinlerini görüntüleyip 

kaldırabilecekleri, ulusal bir veri tabanı! 


48 

types of message permissions such as call, message and 

e-mail, view and remove permissions of citizens! 

My goal is never to advertise, but this article would not 

be complete without the reflection of the issue on the 

business world and the following developments in the 

media towards the end of 2020… 

“Migros, which has undertaken new studies with the 

responsibility of contributing to its customers in all areas of 

life, offers a privileged health service in cooperation with 

Anadolu Medical Center. 

Migros, all valid in Turkey “E-doktor” with Anadolu 

Medical Center with experienced service specialists, video 

interviews provide the opportunity to go to the hospital. 

Offering quality and reliable service that will improve the 

quality of life of its customers, Migros is implementing an 

important practice in the field of health. 

Within the scope of the “e-doktor” service initiated in 

cooperation with Migros and Anadolu Medical Center, 

Migros customers will be able to make online video calls 

with Anadolu Health Center’s specialist physicians without 

going to the hospital. 

Those who want to discuss the video with the field of 

experienced physicians, Turkey’s 81 located and Migros 

receivables from the Virtual Market in case of the Migros 

stores in provincial PNR codes and with the appointment 

through the Anadolu Health Center Call Center will be able 

to easily perform the inspection. 

Those who want to benefit from the e-doktor application; 

after the first appointment, they will be able to choose 

what they need from different options such as online 

medical consultation with unlimited usage rights for 

1-month, online branch doctor interview, 2-session online 

psychologist interview and 4-session online dietician 

interview!..” How? Is not it beautiful? 

As SEKODAY, we offer our sincere thanks again and again 

for all these works!... 

For a happier future, always wishing you healthy days, 

happy new year again... 

With love and respect 

Amacım asla reklam yapmak değil ama bu yazıyı; konunun 

iş dünyasına yansıması ve 2020 sonlarına doğru medyada 

yer alan aşağıdaki gelişmelere yer vermeden bitirmek 

olmazdı... 

“Müşterilerine hayatın her alanında katkıda bulunmanın 

sorumluluğuyla yeni çalışmalara imza atan Migros, Anadolu 

Sağlık Merkezi iş birliği ile ayrıcalıklı bir sağlık hizmeti 

sunuyor. 

Migros, tüm Türkiye’de geçerli olan “e-doktor” hizmeti ile 

Anadolu Sağlık Merkezi’nin deneyimli uzman hekimleriyle, 

hastaneye gitmeden görüntülü görüşme imkânı sağlıyor. 

Müşterilerinin yaşam kalitesini ileriye taşıyacak kaliteli ve 

güvenilir hizmet sunan Migros, sağlık alanında önemli bir 

uygulamayı hayata geçiriyor. 

Migros ve Anadolu Sağlık Merkezi iş birliğinde başlatılan 

“e-doktor” hizmeti kapsamında, Migros müşterileri 

hastaneye gitmeden Anadolu Sağlık Merkezi’nin uzman 

hekimleri ile çevrimiçi görüntülü görüşme yapabilecekler. 

Alanında deneyimli uzman hekimlerle görüntülü 

görüşmek isteyenler, Türkiye’nin 81 ilinde bulunan Migros 

mağazalarının kasalarından ve Migros Sanal Market’ten 

alacakları özel PNR kodları ile Anadolu Sağlık Merkezi 

Çağrı Merkezini arayarak randevularını ve muayenelerini 

kolaylıkla gerçekleştirebilecekler. 

E-doktor uygulamasından faydalanmak isteyenler; ilk 

randevu sonrasında 1 ay boyunca sınırsız kullanım hakkı 

olan çevrimiçi tıbbi danışmanlık görüşmesi, çevrimiçi branş 

doktoru görüşmesi, 2 seanslık online psikolog görüşmesi 

ve 4 seanslık online diyetisyen görüşmesi gibi, farklı 

seçenekler arasından ihtiyacı olanı seçebilecekler!..” Nasıl? 

Güzel değil mi? 

SEKODAY olarak tüm bu çalışmalar için tekrar tekrar en 

içten teşekkürlerimizi sunuyoruz!.. 

Daha mutlu bir gelecek için, her zaman sağlıklı günler 

dileğiyle, tekrar iyi seneler... 

Sevgi ve saygılarımla 


50 

The Project which Makes Cancer Patients Smile 

“Smiling Masks” Receives Two Awards 

Kanser Hastası Çocukları Gülümseten Proje 

‘’Gülümseten Maskeler’’ İki Ödül Birden Aldı 

“Gülümseten Maskeler” (Smiling Masks) project, which is 

implemented by Nobel İlaç and Laughter Heals Association 

in order to color the days we are in a little bit and not to 

forget our children who received cancer treatment on 

April 23, received Felis Awards, Gold award at the Istanbul 

Marketing Awards 2020 in which the process of brand 

marketing in the business world in Turkey are evaluated. 

Within the scope of the project, an Instagram AR filter was 

generated with cute mask designs for April 23 National 

Sovereignty and Children’s Day. As the users shared their 

photos with these masks, Laughter Heals Association 

prepared April 23 gifts for our children who continue their 

fight against cancer in hospital. Thousands of people who 

wanted to touch the lives of children with cancer supported 

the project and 1,345,000 people became aware of the 

project. As a result of the posts made by the filters used by 

more than 6 thousand people, gift packages were sent to 

150 children with cancer who were treated in four hospitals 

by the Laughter Heals Association. 

İçinde bulunduğumuz bugünleri biraz olsun renklendirmek 

ve 23 Nisan’da kanser tedavisi gören çocuklarımızı 

unutmamak için Nobel İlaç ve Gülmek İyileştirir Derneği 

tarafından hayata geçirilen ‘’Gülümseten Maskeler’’ projesi 

Felis Başarı Ödülü, ve Türkiye iş dünyasındaki markaların 

pazarlama süreçlerinin değerlendirildiği İstanbul Marketing 

Awards 2020’de Gold ödül aldı. 

Proje kapsamında, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk 

Bayramı’na özel birbirinden şirin maske tasarımlarıyla 

Instagram AR filtresi oluşturuldu. Kullanıcılar, bu 

maskelerle çekilen fotoğraflarını paylaştıkça Gülmek 

İyileştirir Derneği, hastanede yatarak kanserle 

mücadelelerine devam eden çocuklarımız için 23 Nisan 

hediyeleri hazırladı. Projeye kanser hastası çocukların 

hayatına dokunmak isteyen binlerce kişi destek verdi ve 

projeden 1.345.000 kişi haberdar oldu. 6 binden fazla 

kişinin kullandığı filtrelerle yapılan paylaşımlar sonucu, 

Gülmek İyileştirir Derneği tarafından dört hastanede 

tedavi gören 150 kanser hastası çocuğa hediye paketleri 

gönderildi. 

Ödüller: 

Felis Ödülleri: Sağlık İletişim Bölümü Tüketici İletişimi 

WOM Projesi kategorisinde Başarı Ödülü 

İstanbul Marketing Awards 2020: Sağlık İletişimi/ Tüketiciye 

Yönelik kategorisinde Gold Ödülü 

Awards: 

Felis Awards: Achievement Award in Healthcare 

Communications / Consumer Communication category of 

WOM Project 

GOLD award in the Healthcare Communications / Customeroriented 

category of Istanbul Marketing Awards 2020 


52 

Health and Pharmaceutical Industry Expert Trispera 

Consultancy Made a Partnership Deal with Beze Group 

Sağlık ve İlaç Sektörlerinde 

Uzman Trispera Danışmanlık, 

Beze Group ile Anlaştı 

Strategist Communication Expert Bengu Bilik, Senior Medical 

Executive Dr. Kivanc Oztuzun 

The 34-year-old BEZE Group, recently completing 

its corporate digital infrastructure, will provide 

sustainable strategic communication, media 

communication management, press consultancy, 

project and event management to both TRISPERA 

and companies in its portfolio. This solution 

partnership will cover Turkey, the Turkic 

Republics, Middle East, Gulf, and the Balkan 

countries. 

TRISPERA Consultancy founded by Dr. Kivanc Oztuzun, 

who has served in different roles in global pharmaceutical 

companies such as AstraZeneca, Sanofi, and Rhythm 

Pharmaceuticals. The primary goal of Trispera is to raise 

awareness and social consciousness in the field of rare 

diseases. With this collaboration, TRISPERA and BEZE will 

provide 360-degree value-added services, primarily for 

pharmaceutical companies, including medical product 

brand consultancy, product and disease training, market 

research, clinical research project support, both face-to-face 

and online. Strategist communication expert Bengu Bilik 

and senior medical executive Dr. Kivanc Oztuzun said, “We 

will provide accurate and clear benefits to the healthcare 

and pharmaceutical industry with our experienced teams. 

Our aim is to be a companion with relevant institutions, 

especially pharmaceutical companies, and OTC product 

market, in 2021 with sustainable, measurable and 

reportable, human-oriented solutions while creating social 

benefit.” 

Kısa süre önce kurumsal dijital yapılanmasını da 

tamamlayan 34 yıllık BEZE Group hem TRISPERA 

hem de portföyünde yer alan firmalara stratejik 

sürdürülebilir iletişim ve medya iletişim yönetimi 

basın danışmanlığı yanında proje ve etkinlik 

yönetimi konularında da destek verecek. Çözüm 

ortaklığı yapısındaki bu işbirliği Türkiye’yi, Türki 

Cumhuriyetleri, Ortadoğu, Körfez ve Balkan 

ülkelerini kapsayacak. 

Yıllarca AstraZeneca, Sanofi ve Rhythm Pharmaceuticals 

gibi global ilaç firmalarında farklı rollerde yöneticilik görevi 

yapan Dr.Kıvanç Öztüzün tarafından kurulan TRISPERA 

Danışmanlık’ın öncelikli hedefi “nadir hastalıklar” alanında 

bilinçlendirmek ve farkındalık sağlamaktır. 

Ayrıca TRISPERA ve BEZE başta ilaç şirketleri olmak üzere 

tıbbi ürün marka danışmanlığı, ürün ve hastalık eğitimleri, 

pazar araştırmaları, klinik araştırma projesi desteği olmak 

üzere 360o katma değer sağlayıcı hizmetleri hem yüz yüze 

hem de çevrimiçi olarak gerçekleştirecektir. 

Duayen stratejist iletişimci Bengü Bilik ve deneyimli 

medikal yönetici Dr.Kıvanç Öztüzün: “Bizler deneyimli 

ekiplerimizle sağlık ve ilaç sektörüne, doğru ve net fayda 

sağlayacağız. Amacımız; sürdürülebilir, ölçülebilir ve 

raporlanabilir, insan odaklı çalışmalarla başta ilaç şirketleri 

ve OTC ürün pazarı olmak üzere 2021’de ilgili kurumlarla 

yol arkadaşlığı yapmak ve onlara ihtiyaç duydukları 

çözümleri sunarken aynı zamanda toplumsal fayda 

sağlamaktır” diyor. 


54 

Özgür Şahincioğlu was appointed as new Medical 

Director of Janssen Turkey, pharmaceutical group 

of Johnson & Johnson in Turkey, which is one of the 

world’s largest healthcare company. 

Operating in Turkey for more than 20 years with its 

134 years of scientific legacy, innovative perspective 

and patient-oriented approach fed by its global vision, 

Turkey Janssen has included its personal group Özgür 

Şahincioğlu as Medical Director. 

Taking office as Medical Director as of January 4, 2021 

in Janssen Turkey establishing strong collaborations 

with public, academia and healthcare professionals 

for public health, Özgür Şahincioğlu graduated from 

Medical School of Hacettepe University. Şahincioğlu, 

who worked as a Gynecologist and Obstetrician in 

different hospitals between 2003 and 2013, started 

his career in the pharmaceutical industry as a Medical 

Manager in Abbott. Finally, he assumed important 

responsibilities as Group Medical Manager in the 

Respiratory and HIV Group at GlaxoSmithKline. 

Özgür Şahincioğlu, Medical Director of Janssen Turkey 

Özgür Şahincioğlu is 

Medical Director of 

Janssen Turkey 

Janssen Türkiye’nin 

Medikal Direktörü Özgür 

Şahincioğlu Oldu 

Dünyanın en büyük sağlık şirketlerinden biri olan 

Johnson & Johnson’ın ilaç grubu Janssen Türkiye’nin 

Medikal Direktörlüğüne Özgür Şahincioğlu atandı. 

134 yıllık bilimsel mirası, inovatif bakış açısı ve global 

vizyonundan beslenen hasta odaklı yaklaşımı ile 20 

yılı aşkın süredir Türkiye’de faaliyet gösteren Janssen 

Türkiye, Özgür Şahincioğlu’nu Medikal Direktör olarak 

liderlik ekibine dahil etti. 

Toplum sağlığı için kamu, akademi ve sağlık 

çalışanlarıyla güçlü iş birlikleri kuran Janssen Türkiye’de, 

4 Ocak 2021 itibarıyla Janssen Türkiye Medikal 

Direktörü olarak göreve başlayan Özgür Şahincioğlu, 

Hacettepe Tıp Fakültesi mezunu. 2003-2013 yılları 

arasında farklı hastanelerde Kadın Hastalıkları ve 

Doğum Hekimi olarak görev yapan Şahincioğlu, ilaç 

sektöründeki kariyerine Abbott’ta Medikal Müdür 

olarak başladı. Son olarak GlaxoSmithKline’da Solunum 

ve HIV Grubunda Grup Medikal Müdür olarak önemli 

sorumluluklar üstlendi. 


56 

Two new assignments in AstraZeneca Turkey: Aysun Sezgin 

Başaran was appointed as Clinical Operations Country Manager, 

Esra Özer was appointed as Director of Medical Excellence 

Astrazeneca Türkiye’de İki Atama: Aysun Sezgin Başaran Klinik 

Operasyonlar Ülke Müdürü, Esra Özer Medikal Mükemmellik Müdürü Oldu 

Aysun Sezgin Başaran kimdir? 

Aysun Sezgin Başaran, Clinical 

Operations Country Manager 

2003 yılında Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden mezun olan Aysun Sezgin 

Başaran, 2005 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Genel Biyoloji/Nörobiyoloji yüksek 

lisansını tamamladı. Kariyerine 2005-2009 yılları arasında Pfizer’de Klinik Araştırma Uzmanı 

olarak başlayan Aysun Sezgin Başaran, 2009-2010 yılları arasında Schering-Plough’da 

Klinik Araştırmalar Proje Müdürü, 2010–2011 yılları arasında MSD’de Klinik Araştırmalar 

Proje Müdürü ve 2011-2016 yılları arasında Klinik Araştırmalar Müdürü olarak görev aldı. 

2016 yılından bu yana MSD’de Kıdemli Klinik Araştırmalar Operasyon Müdürü olarak görev 

yapıyordu. 

Aysun Sezgin Başaran bundan sonraki kariyerine AstraZeneca Türkiye Klinik Araştırmalar 

Departmanı’nda Klinik Operasyonlar Ülke Müdürü olarak devam edecek. 

Who is Aysun Sezgin Başaran? 

Aysun Sezgin Başaran, who graduated from Hacettepe University Biology Department in 2003, completed her Master’s 

Degree in General Biology / Neurobiology at Hacettepe University in 2005. Aysun Sezgin Başaran, who started her career as 

a Clinical Research Specialist at Pfizer between 2005 and 2009, was the Clinical Research Project Manager at Schering-Plow 

between 2009 and 2010, Clinical Research Project Manager at MSD between 2010 and 2011 and she worked as a Clinical 

Research Manager between 201 and 2016. she has been working as Senior Clinical Research Operations Manager at MSD 

since 2016. Aysun Sezgin Başaran will continue her subsequent career in Clinical Research Department AstraZeneca Turkey as 

Clinical Operations Country Manager. 

Esra Özer kimdir? 

Esra Özer, Director of 

Medical Excellence 

1999 yılında Bağdat - Teknoloji Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölümü’nden ve 2006 yılında 

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olan Esra Özer, kariyerine 2006-2007 yılları 

arasında Active24 Klinik’te Acil Hekimi olarak başladı. Esra Özer, 2007-2008 yılları arasında 

Marm Assistance & Redstar Aviation firmasında Medikal Danışman olarak, 2008-2011 yılları 

arasında Nobel İlaç’ta Medikal Yönetici, 2012-2013 yılları arasında Bilim İlaç’ta Medikal 

Yönetici, AbbVie İlaç’ta 2013-2015 yılları arasında Medikal Yönetici 2015-2016 yılları arasında 

Kıdemli Medikal Yönetici, 2016-2018 yılları arasında Janssen/Johnson&Johnson’da Medikal 

Yönetici, 2018-2019 yılları arasında Actelion/Johnson&Johnson’da Grup Medikal Müdür 

ve son olarak da 2019 Mayıs ayından bu yana Janssen/Johnson&Johnson’da İmmünoloji, 

Pulmoner Hipertansiyon ve Nadir Hastalıklar terapötik alanların Grup Medikal Müdürü olarak 

görev aldı. Esra Özer bundan sonraki kariyerine AstraZeneca Türkiye Medikal Departmanı’nda 

Medikal Mükemmellik Müdürü olarak devam edecek. 

Who is Esra Özer? 

Esra Özer, who graduated from Baghdad - Technology University Computer Science Department in 1999 and Ege University 

Faculty of Medicine in 2006, started her career as an Emergency Physician at Active24 Clinic between 2006-2007. Esra Özer 

took office as a Medical Consultant at Marm Assistance & Redstar Aviation between 2007-2008, Medical Manager at Nobel 

İlaç between 2008-2011, Medical Manager at Bilim Pharmaceuticals between 2012 and 2013, AbbVie Pharmaceuticals 

between 2013 and 2015. Medical Manager between 2015 and 2016, Senior Medical Manager between 2015 and 2016, 

Medical Manager at Janssen / Johnson & Johnson between 2016 and 2018, Group Medical Manager at Actelion / Johnson & 

Johnson between 2018 and 2019 and lastly Janssen / Johnson & Johnson since May 2019, she worked as the Group Medical 

Manager of Immunology, Pulmonary Hypertension and Rare Diseases therapeutic areas. 

Esra Özer will continue her subsequent careers as Director of Medical Excellence at Medical of the Department, AstraZeneca 

Turkey. 


58 

Intensive Care Decision Support Systems Open the Gates of a 

New Age in the Health Care System 

Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi Sağlık Sisteminde 

Yeni Bir Çağın Kapılarını Açıyor 

“Teknolojik İnsan” mottosunda bütünleşik 

hizmetler sunan Rasyotek’in hayat verdiği 

Rasyomed Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi, 

Türkiye sağlık sisteminde teknolojik bir çağın 

kapılarını açıyor. Bugün birçok kamu ve özel 

hastanede yoğun bakım ünitelerinde hizmet 

veren teknoloji, tüm süreçleri dijital ortamda 

takip edip, raporlar oluşturmaya ve anlık 

müdahalelere imkan tanıyor. Pandemi süreciyle 

birlikte ciddi talep artışı yaşanan Yoğun Bakım 

Bilgi Yönetim Sistemi’ne ilginin 2021 yılında yüzde 

200 artması bekleniyor. 

Haldun Pak, Chairman of Rasyotek 

Offering integrated services with “Technological 

People” motto, Rasyomed Intensive Care Decision 

Support Systems (ICDS) of Rasyotek, opens the 

doors of the technological era in the health 

system of Turkey. Today, the technology, which 

serves in intensive care units in many public 

and private hospitals, allows all processes to 

be monitored digitally, to create reports and to 

instant interventions. Intensive Care Decision 

Support System, which has experienced a serious 

increase in demand with the pandemic process, is 

expected to increase by 200 percent in 2021. 

Türkiye’nin önde gelen ilk 500 şirketi içerisinde yer alan 80 

kuruluş ve 40 farklı holdinge birçok referans proje sunan 

Rasyotek, sağlık sektörü için geliştirdiği Rasyomed’in 

geliştirdiği Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi ile yoğun 

bakım ünitelerinde tüm süreçleri otomatize ediyor. Sağlık 

sektöründe zaman ve maliyet tasarrufunu teknolojiyle 

mümkün kılan sistem, insan hatalarından kaynaklı yanlış 

müdahalelerin de önüne geçiyor. Bugüne kadar 100’den 

fazla hastanın yoğun bakım sürecinde kullanılan sistem 

üzerine, yapay zeka entegre edilerek hastalıkların erken 

teşhisi gibi kritik görevlerin yer alması için çalışmalar 

devam ediyor. 

Kamunun sağlık harcaması azalacak 

Rasyomed Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi’nin, hasta 

bakımını daha teknolojik hale getirdiğini belirten Rasyotek 

Offering many reference projects 80 institutions in the top 

500 leading companies and 40 different holdings located in 

Turkey, Rasyotek automates all processes in intensive care 

units with its Rasyomed Intensive Care Decision Support 

Systems developed within Rasyomed for the health care 

sector. The system, which enables time and cost savings in 

the health sector with technology, also prevents incorrect 

interventions caused by human errors. Studies continue 

to include critical tasks such as early diagnosis of diseases 

by integrating artificial intelligence on the system used in 

the intensive care process of more than 100 patients until 

today. 

Public health spending will decrease 

Stating that the Rasyomed Intensive Care Decision Support 

Systems has made patient care more technological, Haldun 

Pak, Chairman of Rasyotek, said, “We minimize human 


60 

errors with the technology we have developed. Since 

the entire process is provided in a 100 percent digital 

environment, we save time and cost at high rates in manual 

transactions. Our talks today with our technology to 

serve Turkey’s most important group of 5 major hospitals 

continues. We received a serious demand during the 

pandemic period. We expect this demand to increase and 

reach 200 percent in 2021. With the system, we managed 

the intensive care process of more than 100 patients, 

and received very positive data in terms of health and 

cost savings. With the spread of this technology to the 

public and private sectors more, health expenditures will 

decrease significantly.” 

“We will integrate artificial intelligence into the 

system” 

Emphasizing that there is no need for a new infrastructure 

investment for technology, Pak said, “We designed our 

Rasyomed Intensive Care Decision Support Systems as 

an architecture open to all kinds of integration. It can be 

quickly adapted to new additions according to the needs of 

the hospital and the day. Our R&D studies and investments 

continue to improve the system. We aim to take important 

steps in the early diagnosis of diseases by integrating 

artificial intelligence technologies.” 

R&D studies continue in Düzce Technopark 

The system enables online management of all intensive 

care processes with its cloud-based infrastructure that 

is increasingly used in the world. By integrating with 

the monitors, devices and the Hospital Information 

Management System in the intensive care bed, it helps 

doctors and responsible nurses to monitor the patients’ 

instant status, online and decide on the treatments to be 

applied. The developer of the system, Rasyomed, whose 

R&D studies are continuing in Düzce Technopark and an 

investment of 7 million TL has been made so far, is one 

of the 11 companies which are in Registration Unit Active 

Intensive Care Information Management System of T.R. 

Ministry of Health. 

Yönetim Kurulu Başkanı Haldun Pak, “Geliştirdiğimiz 

teknolojiyle insan hatalarını minimize ediyoruz. Tüm 

süreç yüzde 100 dijital ortamda sağlandığı için manuel 

yapılan işlemlerde yüksek oranlarda zaman ve maliyet 

tasarrufu sağlıyoruz. Bugün teknolojimizle Türkiye’nin 

en önemli 5 büyük hastane gurubuna hizmet vermek için 

görüşmelerimiz devam ediyor. Pandemi döneminde ciddi 

bir talep aldık. 2021 yılında da bu talebin artmasını ve yüzde 

200’lere ulaşmasını bekliyoruz. Sistem ile 100’den fazla 

hastanın yoğun bakım sürecini yönettik, sağlık konusunda 

ve maliyet tasarrufu anlamında oldukça olumlu veriler 

aldık. Bu teknolojinin kamu ve özel sektöre daha fazla 

yayılmasıyla birlikte sağlık harcamaları da ciddi oranda 

azalacak” diye konuştu. 

“Yapay zekayı sisteme entegre edeceğiz” 

Teknoloji için yeni bir alt yapı yatırımına gerek olmadığını 

da vurgulayan Pak, “Rasyomed Yoğun Bakım Bilgi Yönetim 

Sistemimizi her türlü entegrasyona açık bir mimari de 

tasarladık. Hastanenin ve günün ihtiyaçlarına göre yeni 

eklemelere hızlıca adapte edilebiliyor. Sistemi geliştirmek 

için Ar-Ge çalışmalarımız ve yatırımlarımız devam ediyor. 

Yapay zeka teknolojilerini entegre ederek, hastalıkların 

erken teşhisinde de önemli adımlar kat etmeyi hedefliyoruz” 

dedi. 

Düzce Teknopark’ta Ar-Ge çalışmaları devam 

ediyor 

Sistem, dünyada kullanımı her geçen gün artan bulut 

tabanlı altyapısıyla tüm yoğun bakım süreçlerini online 

yönetmeye imkan tanıyor. Yoğun bakım yatağındaki 

monitörlere, cihazlara, Hastane Bilgi Yönetim Sistemi’ne 

entegre edilerek, doktor ve sorumlu hemşirelerin hastaların 

anlık durumlarını, online takip etmelerine ve uygulanacak 

tedavilere karar vermelerine destek oluyor. Düzce 

Teknopark’ta Ar-Ge çalışmaları devam eden ve bu zamana 

kadar 7 milyon TL’lik yatırım gerçekleştirilen sistemin 

geliştiricisi Rasyomed, T.C. Sağlık Bakanlığı Kayıt Tescil 

Birimi Aktif Yoğun Bakım Bilgi Yönetim Sistemi’nde yer alan 

11 firma arasında yer alıyor. 


62 

Why Do We Need a Psychiatrist? 

Neden Psikiyatriste İhtiyaç Duyarız? 

Stating that psychiatric diseases are brain-borne 

diseases, experts warn that neglecting problems 

may lead to greater problems in the future. 

Indicating that psychiatric diseases cause loss 

of function, problems in society, unhappiness, 

division of families, and deterioration of academic 

and professional careers when untreated, experts 

pointed out the importance of timely intervention 

to problems. 

Psychiatrist Asst. Assoc. Dr. Barış Önen Ünsalver, NP 

Feneryolu Medical Center, Üsküdar University, explained 

the causes of brain related disorders and why patients need 

psychiatrists. 

Psychiatric illnesses are difficult to diagnose on 

their own. 

Expressing that psychiatric illnesses are often difficult 

to recognize on their own, Assist. Assoc. Dr. Barış Önen 

Ünsalver said the following: 

“Since our brain is also the organ that determines whether 

we are sick or not, whether we have a problem or not, it is 

not very easy to recognize psychiatric diseases on our own. 

A person can alienate himself from his organ and say that 

there is a problem in my lung, but when he feels a little sad 

or sleep is disturbed, he cannot say that I have a problem 

in my brain, I wonder if I am sorry for no reason. And some 

people start to blame themselves for frequent cases of 

anxiety disorders or depression, for example. Here I am 

misunderstanding something, I am doing something wrong 

or I am flawed, I am lazy, I am incompetent, I am ungrateful. 

In other words, they say that the person himself has a flaw 

and that is why he has these troubles or some problems 

because he is not loved.” 

Psychiatric illnesses cause problems in society 

Emphasizing that psychiatric diseases are quite common 

in the society, pointing out the importance of timely 

intervention to problems, Asst. Assoc. Dr. Barış Önen 

Ünsalver said: “As the number of psychiatrists increases, we 

can recognize these diseases more and we see that when 

psychiatric diseases are not recognized and treated, they 

cause loss of function, problems in society, unhappiness, 

family division, people’s academic career causes their 

professional careers to deteriorate. Just as you go to 

another medical doctor when your back hurts or headaches, 

it is important for all your health and the health of your 

loved ones that you go to a psychiatrist who is also a 

medical doctor with the same care.” 

Psikiyatrik hastalıkların beyin kaynaklı hastalıklar 

olduğunu belirten uzmanlar, sorunların ihmal 

edilmesinin gelecekte daha büyük problemlere 

yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Psikiyatrik 

hastalıkların tedavi edilmediği zaman işlev 

kaybına, toplum içerisinde sorunlara, mutsuzluğa, 

ailelerin bölünmesine, kişilerin akademik ve 

mesleki kariyerlerinin bozulmasına neden 

olduğunu belirten uzmanlar, sorunlara zamanında 

müdahalenin önemine işaret etti. 

Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Psikiyatri 

Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, beyinle ilgili 

rahatsızlıkların nedenlerini ve hastaların neden psikiyatriste 

ihtiyaç duyduğunu anlattı. 

Psikiyatrik hastalıkların kendiliğinden fark 

edilmesi zor 

Çoğu zaman psikiyatrik hastalıkların kendiliğinden fark 

edilmesinin zor olduğunu ifade eden Yrd. Doç. Dr. Barış 

Önen Ünsalver, şunları söyledi: 

“Beynimiz bizim aynı zamanda hasta olduğumuzu ya da 

hasta olmadığımızı, bir sıkıntımız olup olmadığını belirleyen 

organımız olduğundan çoğu zaman psikiyatrik hastalıkları 

kendiliğimizden fark etmemiz çok kolay olmuyor. Kişi 

kendisini organına yabancılaştırıp akciğerimde bir problem 

var diyebiliyor ama kendini biraz üzgün hissettiğinde ya 

da uykusu bozulduğunda beynimde bir sorun var, işte ben 

acaba sebepsiz yere mi üzülüyorum diyemiyor. Ve bazı 

kişiler mesela sıklıkla kaygı bozuklukları veya depresyon 

olgularında kendi kendilerini suçlamaya başlıyorlar. İşte 

ben bir şeyleri yanlış algılıyorum, ben bir şeyleri yanlış 

yapıyorum ya da ben kusurluyum, ben tembelim, ben 

beceriksizim, ben şükürsüzüm. Yani kişinin kendisinin bir 

kusuru olduğunu ve bu yüzden bu sıkıntıları çektiğini ya da 

sevilmediği için bazı problemler yaşadığını söylüyorlar.” 

Psikiyatrik hastalıklar toplum içinde sorunlara yol 

açıyor 

Psikiyatrik hastalıkların toplumda oldukça sık görülen 

hastalıklar olduğunu vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Barış Önen 

Ünsalver, sorunlara zamanında müdahalenin önemine 

işaret ederek şunları söyledi: “Psikiyatri uzmanlarının sayısı 

arttıkça artık biz bu hastalıkları daha fazla tanıyabiliyoruz 

ve görüyoruz ki psikiyatrik hastalıklar tanınmadığı ve 

tedavi edilmediği zaman işlev kaybına, toplum içerisinde 

sorunlara, mutsuzluğa, ailelerin bölünmesine, kişilerin 

akademik kariyerlerinin, mesleki kariyerlerinin bozulmasına 

neden oluyor. Nasıl sırtınız ağrıdığında ya da başınız 

ağrıdığında başka bir tıp doktoruna gidiyorsanız, gene bir tıp 

doktoru olan psikiyatri uzmanına aynı özenle gitmeniz tüm 

sağlığınız ve sevdiklerinizin sağlığı açısından önemlidir.”

Medikal Teknik January 2021

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?