NFM 42-22 e-zine

NUMMER 42 • WINTER 2022 | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL
new
FINANCIAL
MAGAZINE
CATHELIJNE LANIA
A BEAUTIFUL STORY
FEMKE STRUIKSMA
DE ZWARTE KANT VAN YOGA
GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!
RALPH VAN DAM
HERSTELFONDS MKB
ELISAH PALS
AFVALVRIJ LEVEN
ALAN MCSMITH
DE KROKODIL EN DE OLIFIANT
THEMA
Nieuwe
balans
NADINE MAARHUIS
EEN JAAR NIKS KOPEN
MAARTEN NIJMAN
SNOEIEN EN GROEIEN
POSITIVE FINANCE DAY
LAAT DE REVOLUTIE BEGINNEN!
CEES BOL • JACK COX • JAAP HIDDINGA • JAC HIELEMA • GERT DE JONG • KEES VAN DER STEL

New Financial Forum
Samen werken aan
een nieuwe economie
Missie
De stichting New Financial Forum staat voor een nieuwe economie,
dienstbaar aan de samenleving. Vanuit de kernwaarden:
duurzaam, sociaal, inclusief en verantwoord.
Visie
De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Nu de
oude economie niet langer de samenleving gezond houdt, dient
de financiële sector een aanjagende rol te vervullen richting een
nieuwe economie.
Ambitie
De stichting New Financial Forum bundelt krachten, ideeën, inspiratie
en best practices van zowel financieel dienstverleners als innovatieve
ondernemers en bedrijven om gezamenlijk die nieuwe
economie versneld tot stand te brengen.
De stichting New Financial
Forum is opgericht in 2014 op
initiatief van Willem Vreeswijk.
Allianz, ARAG, a.s.r., Dazure,
De Goudse, HDI Global
Specialty, Lindenhaeghe,
Nationale Waarborg, Turien
& Co., Univé en Yellowtail zijn
partners van de stichting.
Dankzij hun support komt de
missie van de stichting een
stuk dichterbij: een nieuwe
economie, dienstbaar aan de
samenleving.
Dit doen we met drie pijlers:
• New Financial Inspiration biedt inspirerende praktijkvoorbeelden,
visies en ontwikkelingen uit de nieuwe economie door
middel van magazines, nieuwsbrieven, events, storytelling,
films en dialoogsessies.
• New Financial Activators is een netwerk dat vanuit haar sterke
wortels in de financiële wereld haar expertise wil inzetten om
ondernemers te helpen (verdere) stappen te zetten in de nieuwe
economie.
• New Financial Academy biedt opleidingen, trainingen en coaching
die zelfontwikkeling en nieuw leiderschap stimuleren vanuit
hart, hoofd en handen.
Werk mee aan een nieuwe economie en meld je aan
www.newfinancialforum.nl

NIEUWE VOORWOORD BALANS
Nieuwe balans
Langzaam maar zeker is het zorgvuldig door ons opgebouwde
systeem, dat ons lange tijd heeft gediend,
aan het afbrokkelen en langzaam maar zeker zien
steeds meer mensen in dat dit onomkeerbaar is en
dat het ook steeds sneller gaat. Vermeende zekerheden
vallen weg en diep van binnen zijn we angstig
dat de rekening vooral bij onszelf wordt neergelegd en niet
bij een ander. Deze onrechtvaardigheid trekken we niet en
dus komen we in actie. Voor ons eigen belang, tegen de ander.
We zien vaak niet dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten
en dat er uiteindelijk maar één uitweg mogelijk is.
We staan lijnrecht tegenover elkaar. De ‘milieufreaks’ tegenover
de ‘boeren’, de ‘argwanenden’ tegenover de ‘kritieklozen’,
de ‘zeven vinkjes’ tegenover de ‘kanslozen’, de jeugd
tegenover de ouderen, wit tegenover kleur,
arm tegenover rijk, kennis tegenover onwetendheid,
liefde versus angst. Zelfs als je eenzelfde
ambitie hebt – een leefbare wereld bijvoorbeeld
– blijven we overtuigd van ons eigen
gelijk en proberen we de ander onderuit
te halen.
“SAMEN
WERKEN AAN
EEN GEZONDE
SAMENLEVING”
Mijn grootmoeder, die in goede gezondheid
102 is geworden, zou zeggen: ‘en zo rommelt
een mens maar wat aan’. Tegelijkertijd wist
zij ook dat solidariteit en zorg voor elkaar de
basis vormen van een gezonde samenleving.
Bij alles wat we doen, zou een gezonde samenleving
het uitgangspunt moeten zijn. En ja, dan vallen
heel wat zaken af die we in dit rijke Nederland ‘gewoon’ zijn
gaan vinden, bijvoorbeeld dat hoe crucialer je beroep is hoe
minder je betaald krijgt, dat minstens één miljoen mensen
buiten de boot vallen en dat in een stad als Rotterdam één
op de acht kinderen honger hebben, dat jonge mensen zich
geen woonruimte meer kunnen veroorloven en dat we ook bij
vluchtelingen onderscheid maken in huidskleur.
Een gezonde samenleving is een samenleving waarin we niet
alleen voor elkaar zorgen, maar is ook een samenleving die
zorgt voor schone lucht, drinkbaar water en gezond voedsel
voor mens en dier. Dat is geen utopie. Het is haalbaar en het
biedt ons ook perspectief. Vervang woorden als ‘duurzaam’
door het woord ‘gezond’ en je krijgt meer mensen ‘mee’. Wie
wil niet samenwerken aan een gezonde samenleving,
voor nu en straks, voor ons en anderen.
Misschien even wennen aan een ander
eet-, koop-, leefpatroon, misschien door een
andere bril naar de wereld kijken, maar wat
levert dat ongelooflijk veel op.
Laat je inspireren door dit themanummer
‘Nieuwe balans’ en laten we samen kijken wat
we wél kunnen doen om de samenleving –
weer – gezond te maken. Het kan wel! n
WILLEM VREESWIJK
willem@newfinancialforum.nl
WINTER 2022 NFM | 3

COLOFON
NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM
VOOR DE NIEUWE ECONOMIE
Een initiatief van Willem Vreeswijk
Nummer 42 van het New Financial Magazine
verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren.
UITGEVER/HOOFDREDACTEUR
Willem Vreeswijk 06 10630149,
willem@newfinancialforum.nl
EINDREDACTEUR
Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu
MEDEWERKERS
Jack Cox, Ralph van Dam, Jac Hielema, Gert de
Jong, Nadine Maarhuis, Alan McSmith. Kees
van der Stel, Femke Struiksma, Amba Zeggen
FOTOGRAFIE
Gonnie Bax, Peter Beemsterboer, Joke Bol, Jiri
Büller, Renée Doorn, Paul de Graaff, Bas van
Hattum, Gabriela Hengeveld, Wilko de Jong,
Barbara Lodewijks, Mooi Mens Fotografie,
Michelle Ser, Gerjola Voortman
CATHELIJNE LANIA
A BEAUTIFUL STORY
6 12
RALPH VAN DAM
HERSTELFONDS MKB
UITGAVE VAN
Stichting New Financial Forum,
Wapendragervlinder 29, 3544 DL Utrecht
BASISIONTWERP EN VORMGEVING
Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl
ABONNEMENTEN
Een jaarabonnement (vier nummers) op het
New Financial Magazine kost € 44,95, excl
btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag:
willem@willemvreeswijk.com.
REPRODUCTIE
Overname van artikelen, tekeningen, foto’s
e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke
toestemming van de Stichting New Financial
Forum
22 26
ESMEE JISKOOT STOP MET
ALAN MCSMITH DE KROKODIL
HET SPELLETJE
EN DE OLIFANT
REALISATIE
Edicola Publishing bv
Postbus 2013, 7420 AA Deventer
info@edicola.nl / www.edicola.nl
COÖRDINATIE
Jolanda Leemhuis
DRUKWERK
Veldhuis Media, Raalte
34 55
MAARTEN NIJMAN SNOEIEN
ELINE HESSE LAAT DE
EN GROEIEN
REVOLUTIE BEGINNEN
4 | NFM WINTER 2022

INHOUD
THEMA NIEUWE BALANS
INTERVIEW
34 Snoeien en groeien | Maarten Nijman (Our New Economy)
in gesprek met Sam de Muijnck en Joris Tieleman
14
FEMKE STRUIKSMA DE ZWARTE
KANT VAN YOGA
BEST PRACTICE
6 Nieuwe Balans in praktijk | Roze Bunker, ZustainaBox,
A Beautiful Story, Compostkleding, het Groene Loket
22 Rijk in welzijn | Liesbeth van Bemmel, Elisah Pals,
Esmee Jiskoot
ESSAY
14 HR-managers opgelet: yoga en mindfulness zijn niet de
oplossing voor mentale problemen op het werk | Schrijfster
en activiste Femke Struiksma
26 De krokodil, de olifant en de transformatie | Wildernisgids
Alan McSmith
40 Balans in beschaving | Wetenschapper en auteur Jaap Hiddinga
48 Hoge bomen vangen veel wind; coaching en mentorschap van
leiders in de 21e eeuw | mentor Kees van der Stel
NEW FINANCIAL FORUM
55 Lustrum Positive Finance Day | Laat de revolutie maar beginnen
30
NADINE MAARHUIS EEN JAAR
NIKS KOPEN
COLUMN
20 Een andere weg naar Rome | Jack Cox (Econsenso)
38 Nieuwe balans | Jac Hielema (Economy Transformers)
36 Een deugdelijke financiële sector | Gert de Jong (Hogeschool
van Amsterdam)
OPROEP
12 Herstelfonds: ondernemers voor ondernemers | Ralph van
Dam (Geldfit Zakelijk)
30 Een jaar lang niks nieuws kopen | Nadine Maarhuis, Marjolein
Jonker, Elisah Pals, Babette Porcelijn
62
CEES BOL NEEM
VERANTWOORDELIJKHEID
IN MEMORIAM
44 Jan Donselaar
46 Wim van Gerven
ACTIVATOR AAN HET WOORD
62 Neem je verantwoordelijkheid als financial | Cees Bol
(Bol Advies)
WINTER 2022 NFM | 5

NIEUWE BALANS
Nieuwe balans
in praktijk
Alleen al in Nederland zijn er talloze ondernemingen die de wereld elke dag daadwerkelijk
mooier maken. Ze doen het niet omdat het zo mooi aansluit bij de trends van vandaag, maar
doen het van binnenuit, juist omdat het hun bestaansreden is. Het mooie is dat deze organisaties
succesvol zijn en dat iedereen die klant wordt van zo’n organisatie ook zelf de wereld weer
een beetje mooier maakt. In de herfsteditie 2021 van het New Financial Magazine was er aandacht
voor Pieter Pot, SOCOCO, Verfgroen en Sprinklr en in de lente-editie voor: De Clique,
MUD Jeans, i-did, Happy Tosti en The Dutch Weed Burger. Dit keer Roze Bunker, Zustainable
Box, A Beautiful Story, een tentoonstelling over compostkleding en Het Groene Loket.
SAMENSTELLING WILLEM VREESWIJK
Roze Bunker: sluit aan bij de fruitrevolutie!
Op zoek naar een fris, lekker, puur en
duurzaam opfrissertje? Dan moet je
jezelf eens trakteren op een smaakexplosie
van de zelfgekroonde fruitslagers
van Roze Bunker. Zij stellen
vraagtekens bij de huidige frisdrankindustrie
en roepen iedereen op zich
aan te sluiten bij de fruitrevolutie.
De Fruitslagers brouwen handgemaakte
siropen met vers fruit en
kruiden. “Een compacte smaakexplosie
die samen met plat of bruisend kraanwater
verandert in een fruitige frisdrank.
Uit één fles haal je een krat frisdrank
of serveer je vele cocktails. Dat
scheelt in transport en opslag, want de
smaak is het enige wat je vervoert”, aldus
de fruitslagers, die niet van afval
houden. Daarom werken ze nauw samen
met boer en industrie. Met het ‘te
rijpe’ fruit wordt siroop gebrouwen en
in de testkeuken wordt veel geëxperimenteerd
om van het eigen afval weer
nieuwe producten te maken. Een plakkerig
onderzoek waar de fruitslagers
graag zoveel mogelijk mensen bij betrekken.”
Roze Bunker werd als Utrechts
kunstcollectief opgericht in 2015 door
Emile Corre, Mélanie Corre en Kester
Scholten. Emile en Mélanie zijn nog altijd
betrokken bij de Roze Bunker. Ze
zijn bezig met tal van initiatieven die
de wereld gezonder maken. Dit vanuit
het besef dat de manier waarop we de
wereld om ons heen hebben georganiseerd
vaak onlogisch is. Emile: “We halen
plantaardige eiwitten uit het Amazonegebied,
gebruiken plastic als wegwerpproduct
en zien de waarde niet
van het fruit dat we weggooien.” Emile
bedenkt oplossingen die de wereld logischer
maken. Zijn ontwerpstudio, een
boerderij omgebouwd tot experimentele
keuken, bevindt zich in Culemborg.
Hier worden producten, merken, verhalen
en campagnes ontwikkeld om het
voedselklimaat te verbeteren.
Mede-initiatiefnemer Jeroen Groot
is verantwoordelijk voor de organisa-
6 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
tie en de logistiek van de fruitslagers.
“In de culinaire wereld grijpt men vaak
terug op de oude ambachten. Wij proberen
dat ook te doen en bedenken op
deze manier oplossingen voor ‘problemen’
die we in de markt tegenkomen.”
Roze Bunker: “Als zelfgekroonde
fruitslagers zijn we logische frisdrank
gaan brouwen van puur fruit en verse
kruiden. En zoals het slagers betaamt,
gooien we liever niets weg. Onze bessen
worden uit de container gered, met
onze kruiden en vlierbloesem stimuleren
we de biodiversiteit, onze citrusvruchten
worden ‘van kop tot staart’
verwerkt en van onze flessen maken we
eigen glaswerk. We produceren lokaal,
biologisch, goed voor de biodiversiteit,
circulair, tegen overconsumptie, vanuit
‘afval’-stromen, of combinaties van
meerdere tegelijk natuurlijk!”
“Wat ons bindt, is dat we inzien dat
er geen single-issues te adresseren zijn,
maar dat we overal om ons heen uitdagingen
zien om naar positieve veranderingen
te streven. En wat ons motiveert,
zijn de vele reeds bestaande initiatieven
die bijdragen om de wereld een
beetje mooier te maken. Sluit je aan bij
de fruitrevolutie.” n
www.rozebunker.nl
Emile Corre.
ZustainaBox: verleiden tot duurzame keuzes
Wil je medewerkers, relaties of klanten
eens duurzaam verrassen? Ga dan
eens kijken bij ZustainaBox, een bedrijf
dat helpt bij het samenstellen
van groen, duurzame cadeauboxen.
ZustainaBox is op gericht door Manon
van Leeuwen, ontstaan uit de
liefde voor de natuur en het plotselinge
verlies van haar zus. Zustainable dus
met een knipoog naar de Z van Zus. Manon
zag in 2016 de documentaire Before
the flood, die haar diep raakte. Ze besloot
tot haar vijftigste duurzaam te gaan leven.
Maar toen ze vijftig werd overleed
haar zus en gooide ze het roer verder
om. Uit liefde voor haar zus, uit liefde
voor het leven en uit liefde voor de aarde.
“We moeten echt duurzame keuzes
maken om samen de planeet een beetje
te helpen, maar hoe ingewikkeld is
dat! Want waar vind je die spullen dan?
Is het niet veel te duur? Wat is goed,
wat is niet goed? Zo ontstond mijn idee
voor de box met duurzame spullen die
helpt duurzame keuzes te maken. De
Box maakt eco fun!”, zo schrijft Van
Leeuwen in een blog.
Met de ZustainaBbox helpt Manon ondernemers
duurzame keuzes te maken.
Uitgangspunt is: practice what you
preach. Dus leeft ZustainaBox groen en
duurzaam ook voor. “Wij runnen een
eco business. Duurzaam ondernemen
staat centraal. We doen er zelf ook alles
aan om zo groen mogelijk groen te
zijn. Omdat het belangrijk is, maar ook
omdat we het leuk vinden. Van een eco
lifestyle word je namelijk blij! Duurzaam
ondernemen past bovendien bij
de wereld van morgen. En morgen begint
vandaag.”
WINTER 2022 NFM | 7

NIEUWE BALANS
En reken maar dat ZustainaBox voorleeft
waar ze voor staat. Zo is het bedrijf
een Bcorp, wordt er alles aan gedaan
om de ZustainaBox zo groen mogelijk te
bezorgen en worden voor nieuwe leden
bomen aangeplant via Treesforusall.
Het bedrijf heeft haar principes uitgewerkt
in een manifest en werkt samen
met onder meer The Ocean Movement
en het Wereld Natuur Fonds (een deel
van de speciale WWF KerstBox komt ten
goede aan het Wereld Natuur Fonds).
Manon is tevens klimaatcoach en
trainer van ‘De Verborgen Impact’.
“Ook wij leren nog dagelijks bij over
duurzaam leven. We noemen het daarom
ook wel een eco journey: een ontdekkingsreis
in de wereld van duurzaamheid.”
n
Manon van Leeuwen: ‘Van een eco lifstyle
word je blij.’
A Beautiful Story: sieraden met betekenis
A Beautiful Story is zeker geen nieuwkomer
en hopelijk weet iedereen die
van mooie sieraden houdt dit merk al
jaren te vinden. De naam is niet voor
niets gekozen. Het is een betekenisvol
merk met een verhaal.
Cathelijne Lania:
“Scherven brengen
geluk.”
Na het afronden van haar studie Bedrijfskunde
werkt Cathelijne Lania
een paar maanden als vrijwilliger
in Nepal. Ze zet een computercentrum
op. Dat instituut bestaat nog steeds en
duizenden jongeren hebben hier vaardigheden
opgedaan die hun baankans
hebben vergroot. In Nepal ontdekt ze
een zilverfabriek, dé plek voor cadeautjes
voor het thuisfront. “Prachtige sieraden,
pure ambacht.” Ze blijft ieder
jaar Nepal bezoeken en gaat dan ook altijd
even langs bij de edelsmeden.
In Nederland werkt Cathelijne inmiddels
als marketeer bij Sara Lee Douwe
Egberts op de marketingafdeling
voor koffie. “Een mooie marketingbaan.
Ik leer alles over campagnes, producten
ontwikkelen, communicatie en
verkoop. Budgetten van miljoenen euro’s
beheer ik, ik heb leuke collega’s
en het werk is uitdagend. Alleen … het
geeft me toch geen voldoening. Ik realiseer
me dat ik er veel energie in stop.
Om rijke aandeelhouders nog rijker te
maken. Wil ik dat nog langer?”
In 2006 hoort ze dat de zilverfabriek
in Kathmandu in grote problemen
zit. Twaalf van de twintig edelsmeden
zitten thuis, zonder inkomen. Het
raakt haar diep. Dan denkt ze: “Als ik
koffie kan verkopen, dan moet het met
sieraden toch ook lukken.” Ze aarzelt
niet en vertrekt naar Nepal.
Samen met de zilversmeden gaat ze
bijzondere producten bedenken, waarmee
de zilverfabriek nieuwe markten
kan betreden. Klinkt logisch maar wat
ga je dan maken? “In een kring zitten
we te brainstormen. Kopje thee erbij.
Opeens valt mijn oog op het mooie design
van het kopje. Scherven brengen
geluk. Dat is het! We hebben gewoon
een beetje geluk nodig. We gooien het
kopje op de harde betonnen vloer. Elk
scherfje krijgt een plekje in een armband.
De eerste Lucky Bracelet is ge-
8 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
boren. Happinez pikt ons verhaal op,
maar liefst zes pagina’s over Nepal en
de armbanden. En wat er dan allemaal
volgt ... We krijgen kopjes vanuit heel
Nederland. Erfstukken, soms complete
serviezen. Hele families willen een armband
van oma’s rozenkopjes. In mijn
achtertuin sla ik er scherven van. Ze
maken een reis naar Nepal en komen
als sieraad terug.”
In een videoportret op Maatschap-
Wij zegt ze: “Het geheim is: gewoon beginnen.
Zonder enige echte kennis van
sieraden, mode of productie maakten
we een eerste collectie. Ik kwam terug
in Nederland met een koffer vol prachtige
handgemaakte sieraden en begon
gewoon met verkopen. Eerst ging ik als
een tupperwarevrouwtje dwars door
Nederland. Langzaam begonnen de
winkels het op te pikken. Nu liggen we
in 600 winkels in Europa en Australië.”
Het lijkt een sprookje, maar financieel
is het zeker niet altijd voor de wind
gegaan. “We hebben vaak moeilijke tijden
gekend. In 2017 hadden we een
grote crisis. Het was echt spannend. In
een klaprozenveld achter mijn huis zat
ik me te bezinnen op onze opties. En
toen ik opstond, vond ik een scherfje
aan mijn voeten. Van een Delfts Blauw
servies. Ik zocht het veld af. Was er nog
een kopje? Maar er was alleen dit ene
stukje. Het voelde als een teken, een
grapje van het universum. Een aanmoediging
om door te gaan: scherven
brengen geluk. En weer kwamen we er
doorheen.”
Dat het bedrijf lastige tijden kende,
komt ook doordat het businessmodel
anders is dan van grote of puur commerciële
bedrijven. “Bij ons is geld een
middel om doelen te bereiken, geen
doel op zich. Dus wat is winst? Ik kwam
op een dag bij de fabriek en miste één
vrouw die al tien jaar lang bij de vrouwengroep
werkte. Ik vroeg waar ze
was. Van dat antwoord werd ik zó blij.
Ze bleek een eigen zaak te hebben geopend.
Ze was binnen ons bedrijf langzaam
opgeklommen en op een gegeven
moment voelde zij zich zelfstandig genoeg
om zelf ook ondernemer te worden.
Kijk, dat noem ik winst.” n
Compostkleding: natuurlijke fashion
Je kleding als grondstof voor de moestuin.
En andersom: de tuin als grondstof
voor je kleding. Dat was het uitgangspunt
voor het project Compostkleding
dat te zien was in Castellum
Hoge Woerd in Utrecht.
Kan kleding bijdragen aan een groene,
leefbare stad? Laat je inspireren
door het textiel van de toekomst. Wat
kunnen we leren van de Romeinen die
2.000 jaar geleden rondliepen op het
Castellum Hoge Woerd? Hoe voelt leer
van paddenstoelen? En welke kleuren
krijg je als je verft met de natuur?
Compostkleding is een brede samenwerking
van wetenschappers,
kunstenaars en makers. Ze worden allemaal
gedreven door de wens om de
huidige kledingindustrie duurzamer te
maken. Onze huidige omgang met kleding
heeft geleid tot een van de meest
milieuverwoestende industrieën ter
wereld.
De oplossing zit voor een deel dicht
bij ons: bij de planten, in de aarde onder
onze voeten en in de onzichtbare
schimmels en bacteriën om ons heen.
Nieuwe visie op mode en textiel…
FOTO ILSE KREMER
Compostkleding zet onze geitenwollensokkenvooroordelen
over composteerbaar
textiel aan de kant. Onze ontwerpers
laten met hun frisse kijk zien dat
de kleding modern, kleurrijk en aantrekkelijk
kan zijn. Wetenschappers
van de Universiteit Utrecht laten zien
hoe ver ze zijn in het ontwikkelen van
natuurlijk afbreekbare stoffen die we
in de toekomst in de kledingindustrie
toe kunnen passen. Modespecialisten,
activisten en vrijwilligers: samen verweven
we kleding en de moestuin tot
een nieuwe visie op mode en textiel.
www.utrechtnatuurlijk.nl/compostkleding
WINTER 2022 NFM | 9

NIEUWE BALANS
Groendak van de zaak
Duurzaam ondernemen is meer dan
bedrijfsvoering alleen. Zeker als
steeds meer medewerkers thuis gaan
werken, mag er ook meer aandacht
komen voor een gezonde woon- en
werkomgeving. Met het Groendak van
de zaak ontvangen medewerkers een
collectieve korting op de aanschaf,
persoonlijke begeleiding en een extra
financiële bijdrage vanuit de werkgever.
Dakdoener Tamara van Dijk: ‘Duurzaam
ondernemen, ook voor thuismedewerkers.’
FOTO GABRIELA HENGEVELD
Het Groene Loket onder leiding
van oprichtster Tamara van Dijk
inspireert inwoners de leefomgeving
groen, koel en regenbestendig in te
richten, door de toepassing van duurzame
groendaken. Groendaken adresseren
de toenemende klimaatrisico’s,
als hittestress en stormschade. Groendaken
hebben een isolerende werking
en zorgen daarmee voor verkoeling
in de zomer, verlengen de levensduur
van daken, zorgen voor verlaagde energieverbruik
op airco’s en verhogen het
rendement van zonnepanelen.
Om een zo groot mogelijke groep consumenten
te activeren, zetten zij in op
samenwerking en richten zij zich voornamelijk
op het aangaan van partnerships,
zoals met energieleverancier
Greenchoice, de Volksbank en stichting
Natuur & Milieu.
Daar stoppen de activiteiten niet.
Zo bundelen zij ook de krachten met diverse
werkgevers. Met de dienst ‘Groendak
van de zaak’, waarbij de werkgever
het personeel ondersteunt de woon- en
werkomgeving duurzaam in te richten.
Via ‘Groendak van de zaak’ rijkt verduurzaming,
verder dan de reguliere
bedrijfsvoering. Medewerkers ontvangen
een collectieve korting, (vaak) subsidie
en een aanvullend een financiële
bijdrage vanuit de werkgever. Uiteraard
richten zij hun peilen daarbij ook op
de klimaatadaptatie en verduurzaming
van het vastgoed van de organisaties
door middel van groendaken, isolatie
en de toepassing van zonnepanelen.
Een groendak is een multifunctionele
toepassing. Een groendak met
sedum vegetatie wordt het meest toegepast.
Groendaken worden in de basis
opgebouwd met een drainage laag,
mineraalwol substraat en een voorbegroeide
vegetatiemat. Intensieve daken
met bijvoorbeeld aanvullend een kruiden-
en bloemenvegetatie hebben een
lavasubstraat en zijn daardoor een stuk
zwaarder en vragen meer onderhoud.
www.hetgroeneloket.nl
TIPS!
Tal van mensen en bedrijven maken
de overstap naar een nieuwe economie
die duurzaam, sociaal, inclusief
en verantwoord is. Missie van
het New Financial Forum is deze beweging
zichtbaar(der) maken, om
te beginnen in Nederland. Ken jij
mensen en bedrijven die nu al hét
verschil maken in de praktijk? Geef
ze door voor een volgende editie
van het New Financial Magazine:
willem@newfinancialforum.nl.
10 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
WINTER 2022 NFM | 11

NIEUWE BALANS
Ongeveer 250.000 ondernemers staat het water aan de lippen, constateerde
de Kamer van Koophandel onlangs. MKB Nederland
denkt dat het zelfs nog wel wat erger is: zij schatten in dat momenteel
circa 400.000 ondernemers twijfelen aan het voortbestaan van
hun bedrijf. Wij als maatschappij hebben via de Belastingdienst
maar liefst 20 miljard aan vorderingen openstaan.
Herstelfonds:
ondernemers voor
ondernemers
TEKST RALPH VAN DAM
Alarmerend slechte cijfers,
die bij het gros van deze bedrijven
linea recta aan de
coronapandemie zijn te linken.
Dit kan het startschot
zijn voor veel persoonlijk en
zakelijk leed, zeker sinds de Belastingdienst
achtergestelde vorderingen aan
het innen is. Bovendien hebben we ook
nog eens te maken met de oorlog in Oekraïne
en de diverse gevolgen zoals de
extreem hoge energieprijzen.
Misschien haal jij als ondernemer
opgelucht adem. De coronapandemie
lijkt achter ons te liggen, je kunt de energieprijzen
nog betalen, je bent er nog.
Gefeliciteerd! Veel ondernemers hebben
in de afgelopen twee jaar hun flexibiliteit,
daadkracht, doorzettingsvermogen
en creativiteit aangeboord en dat verdient
een groot compliment. Maar nu
zelfgenoegzaam achterover leunen is
voor niet één ondernemer aan de orde.
Wij moeten er sámen voor zorgen dat de
“DE BV NEDERLAND
MOET OOK SOCIAAL EN
MAATSCHAPPELIJK
TOEKOMST HEBBEN”
BV Nederland niet alleen economisch,
maar ook sociaal en maatschappelijk
rendeert en toekomst heeft. Daarom
doe ik een beroep op de solidariteit van
alle ondernemers in Nederland.
Er gaan momenteel mooie, beslist
levensvatbare bedrijven nodeloos ten
onder omdat zij de opgebouwde schulden
niet of nauwelijks kunnen aflossen
in de komende jaren. Voor deze bedrijven
moet passende dienstverlening komen
en een herstelfonds worden gecreëerd,
waar zij bedrijfskundige, juridische
kennis en herfinanciering kunnen
ophalen zodat zij op een gezonde manier
een doorstart kunnen maken. En
daar is geld voor nodig. Geld dat wij als
ondernemers met elkaar beschikbaar
moeten stellen om onze economie gezond
en draaiende te houden. We kunnen
niet naar de overheid blijven kijken
voor financiële steun en hulp. Maar wij
kunnen dat wel samen oplossen! Hoe
solidair zijn we eigenlijk als MKB?
CONCRETE INJECTIE
Ik pleit voor het oprichten van een herstelfonds,
waarin zowel publiek als privaat
geld kan worden gestort. Van een
initiatief als Geldfit Zakelijk hebben
al meer dan honderdduizend ondernemers
gebruik gemaakt. Met dit project
is aangetoond dat het mogelijk is
om met privaat geld een succesvol initiatief
op te starten, dat uiteindelijk naar
12 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
de publieke sector kan worden overgeheveld
zodat het verduurzaamt en geen
commercieel belang krijgt. Wij hebben
in Nederland prachtige, vaak beursgenoteerde
miljardenbedrijven zoals Adyen
of Mollie, waar het MKB van levensbelang
voor is. Hoe logisch is het dan
dat juist dit soort bedrijven het MKB
financieel steunen? Waar banken nauwelijks
nog leningen onder een miljoen
euro financieren, kan een herstelfonds
een enorm verschil maken: het
verschil tussen stoppen of doorgaan in
een prachtig, levensvatbaar bedrijf dat
aantoonbaar door problemen buiten
het normale ondernemersrisico om is
geraakt.
Jij bent toch ook ondernemer? En
weet toch hoe het is wanneer het water
je een keer aan de lippen staat? Je
kunt je toch levendig voorstellen wat
dat voor je collega’s betekent? Jij kunt
persoonlijk het verschil maken. Door
bij te dragen aan vroegsignalering en
ondernemers in financieel zwaar weer
te wijzen op Geldfit Zakelijk, maar ook
door concreet een financiële injectie
aan dit herstelfonds te geven. En dat
hoef je echt niet als liefdadigheid te beschouwen.
Er bestaat een gezond businessmodel,
dat laat zien dat het rendeert
om collega-ondernemers op deze
manier te helpen.
SOLIDAIR RENDEMENT
Niet alleen jouw investering behoudt
zijn waarde, je draagt ook bij aan een
gezond economisch en sociaal maatschappelijk
klimaat. Noem het een
solidair, sociaal rendement voor het
MKB. Samen met het MKB vormen wij
allen één groot ecosysteem: als één van
ons omvalt, hebben we daar allemaal
direct of indirect last van. Denk maar
eens aan je favoriete festival die niet
door kan gaan, het restaurant dat ineens
twee dagen per week zijn deuren
noodgedwongen dicht houdt of aan je
bakker, die zijn assortiment drastisch
heeft verkleind om het hoofd boven
water te houden. Kleine voorbeelden,
maar zo gaat dat dus. Wij horen bij elkaar,
wij hebben elkaar nodig en ieder
Ralph van Dam: “Hoe solidair
zijn we eigenlijk als MKB?”
heeft zijn eigen functie in onze samenleving.
Laten we ons sociaal opstellen
en ons verenigen, bijvoorbeeld in zo’n
herstelfonds. Heb jij hier oren naar
om over mee te denken? Laat het me
weten. Er is al een kerngroep die zich
hiermee bezighoud. De eerste pilots
gaan samen met de belastingdienst,
banken en private partijen starten. Ik
sluit je graag aan en leg je graag uit
hoe het werkt.
Alles in onze wereld lijkt gericht op
groei: het moet almaar groter en meer.
Maar laten we ook eens kritisch kijken
naar wat wij hebben en ons tot het uiterste
inspannen om dat te behouden.
Ja, alleen ga je sneller. Maar samen komen
wij zóveel verder. n
RALPH VAN DAM
Ralph van Dam maakt deel uit van
de Raad van Advies van De Ondernemer.
Hij heeft passie voor ondernemerschap,
groei en continuïteit.
Hij is (mede)oprichter van verschillende
internetstart-ups en scale-ups
en kent het klappen van de zweep
als het over ondernemen gaat. Tegenwoordig
combineert hij het ondernemerschap
bewust met een
functie in het corporate bedrijfsleven.
Zo is hij actief als Business Partner
Ondernemerschap bij Achmea,
maar inspireert, adviseert en
coacht hij ook ondernemers vanuit
zijn eigen onderneming Journey of
Enterprises (JOE). Ralph is mede-initiatiefnemer
van Geldfit Zakelijk.
Check zijn boek Langs de Afgrond,
lessons learned van een ondernemer op
www.langsdeafgrond.nl. Nu ook
verkrijgbaar als luisterboek!
WINTER 2022 NFM | 13

NIEUWE BALANS
“Yoga, mindfulness
en meditatie zijn niet
bedoeld om stress of
mentale klachten aan
te pakken.”
– e s s a y –
HR-managers opgelet:
Yoga en mindfulness zijn
niet de oplossing voor
mentale problemen
op het werk
Zo’n vijftien procent van de werkende bevolking heeft op enig moment een psychische
aandoening. Dat staat in het recent gepubliceerde rapport The WHO Guidelines on Mental
Health at Work. Managers moeten getraind worden om werkgerelateerde stress, angst
en depressie bij werknemers tegen te gaan, aldus de gezondheidsorganisatie van de
Verenigde Naties. Dussss... volgend jaar allemaal op corporate yoga of mindfulness?
Liever niet, zegt nu ook de WHO. En dit is waarom…
TEKST FEMKE STRUIKSMA | BEELD WILKO DE JONG, MICHELLE SER EN GERJOLA VOORTMAN
14 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Terwijl ik de matten klaarleg, stapt een voor mij onbekende
man de studio binnen. Het is een boom
van een vent, ik schat hem begin vijftig. Hij wil
zich inschrijven. Ik vraag of hij wel eens eerder een
yogales heeft gevolgd. Dat heeft hij niet. “Geen probleem”,
zeg ik. “De eerstvolgende les is voor beginners.
Probeer het gewoon.”
De man is fysiek fit maar heeft tijdens de les zichtbaar
moeite om zich te ontspannen. Hij voert de oefeningen uit
alsof zijn leven ervan afhangt. Pas aan het eind, als ik de klas
uitnodig om liggend de eigen ademhaling te observeren,
komt hij enigszins tot rust. Na afloop wil hij mij even alleen
spreken. Ik vraag hem waarom hij naar yoga is gekomen. Hij
vertelt dat hij piloot is, een vrouw en vier kinderen heeft en
een moeilijk jaar doormaakt. Ik luister, hij stort zijn hart uit
– alsof hij voor het eerst in jaren écht wordt gehoord. Hij vertelt
dat zijn stiefvader recent zelfmoord heeft gepleegd. Zijn
moeder, die aan klinische depressies lijdt, is nu ook suïcidaal.
Hij is diep in rouw en voelt zich machteloos, wat allerlei
trauma’s uit een jeugd vol misbruik en geweld aan de oppervlakte
heeft gebracht. Ondertussen wordt de luchtvaartmaatschappij
waar hij voor werkt nogmaals gesaneerd, waardoor
zijn baan op de tocht staat. De stress die dit alles veroorzaakt,
heeft niet alleen zijn gezondheid, maar ook zijn huwelijk aan
het wankelen gebracht.
ALARMBELLEN
Ik vraag of hij professioneel wordt begeleid. Zijn ogen lichten
op. “Ja!”, zegt hij verheugd. Hij vertelt dat hij een maand
op meditatieretraite is geweest. Ik vraag wat hij daar precies
heeft gedaan. Mijn toon is neutraal, maar mijn ogen verraden
dat er bij mij zojuist allerlei alarmbellen zijn afgegaan.
“Niets vaags hoor!”, probeert hij mij gerust te stellen. Wat hij
daarna vertelt bevestigt mijn donkerste vermoedens. Hij had
een maand in een high end meditatiecentrum doorgebracht,
waar hij bewust was afgesloten van de buitenwereld. Tijdens
deze maand was hij fysiek en mentaal uitgeput. Dat was nodig
om ‘los te laten’ zodat er ‘ruimte’ ontstond voor ‘het grote
onbekende’. Hij had doorlopend gemediteerd en was – ongetraind
– aan allerlei Spartaanse meditatietechnieken blootgesteld.
Hij is ervan overtuigd dat hij een spirituele doorbraak
heeft gehad en op dit pad verder moet. Ik vraag of hij het kan
beschrijven.
Hij probeert het uit te leggen, maar komt niet verder dan
een onsamenhangende brij van halve zinnen die bol staan
van termen als ‘frequentie’, ‘energie’ en ‘het ware zelf’. Toen
hij weer thuis kwam, leek niets meer te kloppen. Zijn vrouw
en kinderen begrepen hem niet meer, zijn vrienden verklaarden
hem voor gek. Zelf herkende ik dit als een signaal dat hij
acuut psychische zorg nodig had. Maar hij zag het als een teken
dat hij zijn leven moest omgooien en alle schepen achter
“Zorgwekkend dat veel mensen volledig de weg
kwijtraken.” FOTO GERJOLA VOORTMAN
WINTER 2022 NFM | 15

NIEUWE BALANS
“Wie op de mat zichzelf zoekt,
vindt zijn ego.” FOTO MICHELLE SER
zich moest verbanden. Hij hoopte dat mijn lessen hem daarbij
konden helpen.
TRAUMA, ROUW OF PSYCHISCHE PROBLEMEN
Dit voorbeeld lijkt extreem, maar het is schering en inslag. In
de ruim twaalf jaar dat ik mij hiermee bezighoud, ben ik het
doorlopend tegengekomen. Mensen die met trauma, rouw of
psychische problemen kampen, zoeken hun heil in ‘Oosterse’
ontwikkelingstrajecten – en raken daar volledig de weg kwijt.
Dat is beslist niet nieuw, maar wel zorgwekkend.
‘Oosterse’ spiritualiteit wordt tegenwoordig massaal ingezet
om fysieke en mentale problemen op te lossen, ook in de
reguliere zorg en het bedrijfsleven. Of het nu om burn-out,
depressie, alcoholisme of een vermeend gebrek aan zelfliefde
gaat: noem een kwaal en er is een op yoga of mindfulness
gebaseerde oplossing voor. Daar is het simpelweg niet voor
bedoeld. Het vermeende succes is vooral anekdotisch, wetenschappelijk
onderzoek staat echt nog in de kinderschoenen.
Voor zover die onderzoeken een positief effect aantonen, is
dat tijdelijk en conditioneel. Zo kan ontlading van stress tijdens
een yogales de illusie wekken dat er ‘trauma’ vrijkomt.
De beoefenaar ervaart – soms voor het eerst in jaren – hoe
het ook alweer is om even geen stress te voelen. Dat kan zo
heftig zijn, dat hij daar een klap van krijgt. Een ander voelt
zich bevrijd en denkt dat hij ook echt is veranderd. Dat is verraderlijk,
omdat het onderliggende probleem niet is aangepakt.
Vroeg of laat steekt het opnieuw de kop op, vaak heftiger
dan voorheen.
Bijkomend probleem is dat de negatieve effecten van dit
soort interventies vaak niet direct zichtbaar zijn, ook niet
voor de werkgever. De piloot werkt gewoon door, terwijl hij
privé volledig uit de bocht vliegt. Dat geldt ook voor de senior
beleidsadviseur, die na een burn-out wegens PTSD herstelde
via een mindful reïntegratietraject. Ze ging weer aan de slag,
maar trauma vindt een weg: privé is ze tijdens covid woedend
aan boord van de complottrein gestapt. Dat kun je niet geheel
los zien van het feit dat haar werkgever een mindful lapmiddel
heeft gebruikt om haar burn-out weg te poetsen.
KRITIEK
De kritiek op yoga, mindfulness en meditatie als middel om
fysieke en mentale problemen op te lossen is niet nieuw. Integendeel,
ze is duizenden jaren oud. In klassieke Indiase geschriften,
zoals Boeddha’s leerredes over mindfulness en de
Yoga Sutra’s van Patanjali wordt al expliciet onderscheid gemaakt
tussen geestelijke zorg en geestelijke ontwikkeling.
Yoga, mindfulness en meditatie hebben betrekking op dit
laatste. Ze bieden een filosofisch raamwerk en een taalveld
om – via existentieel zelfonderzoek – emotionele, intellectuele
en ethische vaardigheden te trainen. De beoefening richt
zich niet op het individu, maar op het individu in relatie tot
de ander. In dit kader leert hij ook hoe hij zijn gevoelens, ge-
16 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
dachten en gedrag moet observeren. Hij leert patronen en
denkfouten bij zichzelf herkennen. Zo is hij beter in staat
om zijn impulsen te beheersen en kan hij – ook als het spannend
wordt – vanuit kracht en wijsheid bijdragen aan het collectief.
Dat laatste leidt uiteindelijk tot meer balans en rust,
maar dit is niet de primaire focus van beoefening – en is ook
niet een direct resultaat.
“HET WAS EEN NATTE DROOM VOOR
GLOSSY’S EN SPORTMERKEN, DIE ZEN ALS
TRENDY LIFESTYLE POSITIONEERDE”
EXPERIMENT
In de jaren ’70 werden yoga-, mindfulness en meditatie voor
het eerst breder bekend bij een Westers publiek. Mensen raakten
begeistert door het mystieke idee dat je met yoga en meditatie
zélf geestelijke verlichting kon bereiken, zonder dat je
daar een God of de kerk voor nodig had. In de gezondheidszorg
werd driftig geëxperimenteerd: het leek een goedkoop,
veelbelovend middel om psychosomatische klachten en tekorten
aan te pakken. Er ontstond een wildgroei aan commercieel
aanbod, waarbij ongekwalificeerde begeleiders – vaak
vanuit de beste intenties – vrij hun gang konden gaan.
In de jaren negentig groeide zelfhulp uit tot een miljardenindustrie.
Verbinding met jezelf werd dé sleutel tot persoonlijk
en zakelijk succes en meditatie was de tool om dat
te bereiken. Daarna stapte de fitnessindustrie ook aan boord.
Het was een natte droom voor glossy’s en sportmerken, die
Zen als trendy lifestyle positioneerde. Yoga werd gereduceerd
tot gymnastiekles, mindfulness en meditatie tot tool om ‘uit
je hoofd’ en ‘in je gevoel’ te komen. Dit zou rust, healing, balans
en zingeving brengen. Een drogreden, die niettemin gretig
aftrek vond in een maatschappij die chronisch onbestemd
en overspannen is.
Yoga, mindfulness en meditatie zijn niet bedoeld om
stress of mentale klachten aan te pakken. Het doel is ethisch
(zelf)leiderschap. De beoefenaar moet dus bij aanvang al een
goede basis en voldoende stabiliteit in hoofd en leven hebben,
zodat hij – vanuit compassie – evenwichtig kan reflecteren
op zijn rol als mens in een bredere, maatschappelijke
context. Staat zijn leven op zijn kop? Lijdt hij aan stress, verslaving,
angsten, piekergedrag, depressie of rouw? Dan heeft
hij het – volgens de Boeddha – te druk met zichzelf om zichzelf
te kunnen ontstijgen. Hij snakt naar bevestiging en veiligheid,
kan onvoldoende afstand nemen om daadwerkelijk
vooruit te komen.
Gaan mensen in die toestand toch aan de slag met yoga
en mindfulness? Dan kan een breed scala aan problemen ontstaan.
Sommige mensen ervaren direct dat het voor hen niet
werkt of dat het de onderliggende problematiek juist versterkt.
Bij anderen kan cognitieve dissonantie ontstaan. Verbinden
met jezelf wordt een doel op zich en yoga en mindfulness
de pil die even verlichting brengt. De beoefenaar denkt
nu dat hij op het goede pad zit, maar loopt steeds weer vast.
Hij wijt dit aan externe factoren, niet aan zijn gebrekkige beoefening.
Zo ontstaat een vicieuze cirkel, waardoor hij steeds
neurotischer, rechtlijniger en egocentrischer gaat denken.
Met als gevolg dat hij zich – vaak onbewust – ook zo gaat gedragen.
Ondertussen ettert het oorspronkelijke probleem gewoon
door. Hoe dat er in de praktijk uitziet? Kijk naar het
aantal mensen dat ondanks de wekelijkse yogales disproportioneel
reageert op kleine irritaties of dwangmatig aan zichzelf
werkt. Of naar hoogopgeleide, ‘bewuste’ mensen die zich
na de uitbraak van covid woedend bij rechts-extremistische
antivax-bewegingen aansloten. Die laatste groep is inmiddels
zo groot, dat het in diverse Westerse landen tot maatschappelijke
ontwrichting leidt.
NOODKLOK
Vanaf 2013 heeft de International Yoga Alliance (IYA), een
brancheorganisatie voor yogadocenten, publiekelijk de nood-
FOTO’S WILKO DE JONG
WINTER 2022 NFM | 17

NIEUWE BALANS
klok geluid. In Boeddhistische gemeenschappen gebeurde
dat al eerder. Het gebrek aan professionele standaarden had
inmiddels wereldwijd tot een stroom aan schandalen geleid.
Leerlingen (en docenten) rapporteerden massaal dat zij ernstige
lichamelijke klachten hadden omdat ze yoga- en meditatiehoudingen
jarenlang verkeerd hadden uitgevoerd. De
vermenging met New Age Spirituality en andere vormen van
moderne zelfhulp leidde bovendien op grote schaal tot psychische
schade en misbruik. Beoefenaars weigerden zich bijvoorbeeld
medisch te laten behandelen, omdat ze overtuigd
waren dat ze geen kanker maar onverwerkt trauma hadden.
Anderen werden psychotisch of suïcidaal, nadat ze onder invloed
van mentale problemen aan stilteretraites deelnamen.
In reactie daarop stelde de IYA voor om fors hogere eisen
te stellen aan vakbekwaamheid. Er werden onderzoekscommissies
ingesteld en aanbevelingen gedaan. Het stuitte
op buitengewoon veel verzet, met name uit de community
zelf. Naast vrees voor baanverlies en hoge kosten hadden veel
docenten moeite om hun persoonlijke traject los te zien van
hun rol als begeleider. Ze waren er ooit mee begonnen omdat
ze zelf een persoonlijke crisis doormaakten. Voor zover ze al
trainingen hadden gevolgd, waren die vooral gericht op hun
eigen ontwikkeling – niet op begeleiding van anderen. Het
bracht een nieuw gevoel van eigenwaarde dat ze met anderen
wilden delen. De gedachte dat daar iets mis mee is, is moeilijk
te verteren.
Een prominent voorbeeld is auteur en filosoof Stine Jensen,
die na een burn-out healing zocht bij Kundalini, een controversiële
yogasekte onder leiding van Yogi Bhajan. Ze was er
vol van, tot ze in 2016 tijdens een meditatieweek in een psychose
belandde. Toen echter in 2021 de terechte vraag werd
gesteld waarom zoveel linkse yogameisjes ineens op rechtsradicale
partijen stemmen, sprong ze in NRC boos voor yoga
in de bres. Dit terwijl de opkomst van wellness-rechts, zoals
schrijfster Roxanne van Iperen het noemt, internationaal al
jaren als serieus probleem wordt erkend.
MOETEN WE ER DAN MAAR MEE STOPPEN?
Nee, zegt ook de WHO. Yoga, mindfulness en meditatie kunnen
life changing zijn, mits het vanuit de juiste doelstelling en
binnen de juiste context wordt aangeboden. We moeten af
van het idee dat onze collectieve welzijnscrisis kan worden
opgelost met een beetje aandachttraining of een uurtje ademen
en stretchen. Dat betekent onder meer dat losse elementen
uit deze disciplines niet langer worden aangeboden als
“WE MOETEN AF VAN HET IDEE DAT ONZE
COLLECTIEVE WELZIJNSCRISIS KAN WORDEN
OPGELOST MET EEN BEETJE AANDACHTTRAINING”
anti-stress tool, maar als geïntegreerd onderdeel van een breder,
existentieel ontwikkelingsprogramma.
Wil je yoga toch als vrijblijvende ontspanning aanbieden?
Wees daar dan ook eerlijk over. Biedt het aan als entertainment,
niet als onderdeel van een corporate wellness initiatief.
Als dat wel de bedoeling is, dient er rekening te worden
gehouden met de verschillende behoeften en niveaus van de
deelnemers. Bied een gevarieerd, holistisch programma aan,
met een docent die over voldoende kennis en ervaring beschikt
om – ook in een groepsetting – rekening te houden
met de fysieke en mentale conditie van individuele deelnemers.
Leg geen nadruk op verbinding met jezelf. Wie op de
mat zichzelf zoekt, vindt zijn ego. n
FEMKE STRUIKSMA
Femke de Jong- Struiksma (1980) is schrijfster, yoga- en meditatiedocent
en activiste. Met Boeddha als gids schrijft ze
over existentiële thema’s in een samenleving die worstelt
zichzelf opnieuw uit te vinden. Daarnaast ontwikkelt ze
yoga- en mindfulnessprogramma’s en geeft ze trainingen
in ethiek.
Eerder werkte Femke jarenlang als advocaat, bestuurder
en opiniemaker in de verzekeringssector. In 2016 nam
ze een IVF-sabbatical, waarna ze met man Wilko naar
Houston (USA) en later Taiwan verhuisde. Privé was ze
toen al jaren actief als yogi en seculier Boeddhist, onder
meer als bestuurslid van een boeddhistisch centrum. In
Amerika werd ze eindelijk mama en ging ze formeel aan
de slag als yoga- en meditatiedocent. Bij Yoginos: Yoga for
Youth ontwikkelde ze yoga- en mindfulnessprogramma’s
voor Amerikaanse scholen.
In december 2022 verhuisde Femke weer naar Nederland.
Momenteel richt ze met anderen team c op, een organisatie
die werkt aan veiligheid voor vrouwen. Daarnaast
is ze beschikbaar als schrijfster, spreekster en docent. Info
en boekingen via f.c.dejongstruiksma@gmail.com.
18 | NFM WINTER 2022

COLUMN
‘HOE GROOT ZOUDEN DE WACHTRIJEN
BIJ SCHIPHOL ZIJN ALS WE DE
MILIEUSCHADE IN DE TICKETPRIJS
ZOUDEN LATEN TERUGKOMEN?’
20 | NFM WINTER 2022

COLUMN
Een andere weg
naar Rome
Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat de Club van Rome
het rapport ‘Grenzen aan de groei’ uitbracht. De Club van
Rome was enkele jaren eerder opgericht door een aantal
Europese wetenschappers om hun bezorgdheid over de toekomst
van de wereld voor het voetlicht te brengen. Inmiddels
staat vast dat het rapport akelig accuraat bleek te zijn.
TEKST JACK COX | BEELD PICTURE PEOPLE
Voor het eerst werd een verband gelegd tussen economische
groei en de gevolgen hiervan voor het
milieu. Er werd een somber beeld geschetst van
de in een aantal decennia oprakende grondstofvoorraden.
Na de publicatie ervan kwamen al
snel andere wetenschappelijke rapporten naar
buiten die de scherpe kantjes ervan wisten af te halen. Het
rapport, weliswaar op de achtergrond aanwezig, werd nooit
leidend in het publieke debat en diende nooit als basis voor
politieke besluitvorming.
Wetenschappers dachten in eerste instantie dat er voldoende
tijd resteerde om adequate oplossingen te bedenken
voor de opwarming van onze planeet en het verlies aan biodiversiteit.
Echter ze zagen een wezenlijk deel over het hoofd,
namelijk ons gedrag. Tot uitdrukking komend in een egocentrische
consumptielevensstijl en het hebben van een zekere
mate van apathie voor de problemen van later. De oplossing
ligt derhalve niet zozeer aan de wetenschappelijke maar veel
meer aan de spirituele en transformatieve kant.
Dit jaar viel de Earth Overshoot Day op 28 juli. Dit is de
dag waarop de mensheid wereldwijd evenveel grondstoffen
en voedingswaren heeft verbruikt als de aarde in één jaar tijd
kan leveren. Impliciet doen we alsof we 1,7 planeet tot onze
beschikking hebben. De Nederlandse Overshoot Day viel op
12 april. Als de hele wereld onze levensstijl zou nabootsen
zouden we inmiddels 3,6 planeet tot onze beschikking moeten
hebben.
Het nemen van onze verantwoordelijkheid naar toekomstige
generaties hebben we decennialang voor ons uitgeschoven.
Politici wilden zich niet in een vroegtijdig stadium branden
aan maatregelen die de problemen nog in de kiem konden
smoren. Rechtelijke uitspraken zetten dezelfde politieke
partijen nu met de rug tegen de muur en een kat in het nauw
maakt rare sprongen. In plaats van een totaaloplossing te presenteren
worden er nu delen van de samenleving verantwoordelijk
gemaakt voor een probleem dat ons allen aangaat. We
worden nu hardhandig geconfronteerd met de grenzen van
onze groei en de grens van onze planeet.
Milieuschade die niet in de prijsvorming tot uitdrukking
komt is een groot probleem. Bodem, water en lucht raken
steeds meer verontreinigd. Wanneer de vervuiler niet rechtstreeks
of voor maar een klein deel wordt belast voor de schade
die hij aanricht, ontstaat ecologische schade aan de leefomgeving.
Als uitgangspunt kan de wet van Pigou worden genomen:
beprijs de externe schade en laat de vervuiler betalen
voor de vervuiling die hij aanricht. Arthur Cecile Pigou (1877-
1959) is een Engelse econoom die onder meer wordt gezien
als de ‘vader’ van de huidige milieuheffingen
Een voorbeeld van het succesvol beprijzen van vervuiling
is de heffing op plastic tasjes. Om plastic afval tegen te gaan
en het bewustzijn bij consumenten te vergroten, stelde de Europese
Unie in 2015 een richtlijn op om het gebruik van plastic
tasjes terug te dringen. Vanaf 1 januari 2016 zijn winkeliers
verplicht een vergoeding te vragen voor het verstrekken
van een plastic tasje. Ondanks de schijnbaar kleine vergoeding
van meestal 0,10 euro is de uitgifte het eerste jaar met
meer dan de helft teruggebracht en nu inmiddels ruim zes
jaar later worden er nog nauwelijks plastic tasjes uitgegeven.
Hoe groot zouden de wachtrijen bij Schiphol zijn als we
de milieuschade van vliegen in de prijs van een ticket zouden
laten terugkomen? Welk perspectief zou de biologische landbouw
voorgeschoteld krijgen als we in staat zouden zijn om
voordelen voor mens en natuur terug te laten komen in een
lagere consumentenprijs?
Aangezien er meerdere wegen lopen naar Rome zullen we
ook deze financiële weg dienen te bewandelen. Willen we ons
gedrag daadwerkelijk veranderen dan ontkomen we niet aan
het opwerpen van financiële drempels of het creëren van positieve
prikkels. Op deze wijze dragen we allemaal ons steentje
bij en worden we deel van de totaaloplossing voor het verduurzamen
van onze samenleving. n
Jack Cox is directeur van Forza Asset Management en auteur van
Vlindereconomie.
WINTER 2022 NFM | 21

NIEUWE BALANS
Rijk in welzijn
De economie draait om alsmaar meer, en dus vallen we massaal om,
net zoals de Aarde. Gelukkig kan het ook anders. Deze mensen slaagden
erin om aan de druk te ontsnappen. Door dichtbij zichzelf te blijven creëerden
ze een leven dat gaat over welzijn, zingeving, vrijheid en natuur.
TEKST NADINE MAARHUIS
zeggen
vaak: als je een
voedselbos begint,
moet je ieder
jaar foto’s nemen
van het ter-
“Mensen
rein om te zien hoe het opbloeit. Ik denk
dat ik ook wat meer voor en na foto’s
van mezelf had moeten nemen”, lacht
Liesbeth van Bemmel, die haar dagen tegenwoordig
niet langer achter de computer,
maar buiten doorbrengt. “Door
de verbinding met de natuur raak je geworteld,
en dat doet iets met je lichaam
en geest. Je wordt één met het land.”
Een paar jaar terug was Liesbeth
nog senior beleidsadviseur. Ze had een
drukke baan, woonde in het centrum
van Leiden en deed volop mee aan de
ratrace. Totdat het begon te knagen:
“We doen alsof de economie het allerbelangrijkst
is, maar hoe beter het gaat
met de economie, hoe slechter het gaat
met de ecologie. Dat begon ik ook aan
mezelf te merken: hoe meer ik focuste
op mijn carrière en hoe drukker ik was,
hoe slechter het fysiek ging.”
22 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
LIESBETH VAN BEMMEL:
“HET IS BEVRIJDEND
OM MET MINDER GELD
TE LEVEN.”
Wakker geschud door chronische vermoeidheid
en chronische hoofdpijn besluit
ze het roer om te gooien. Ze verhuist
naar een dijkwoning in Benthuizen,
inclusief weiland van 1,2 hectaren
voor een voedselbos. “In een voedselbos
staat de ecologie voorop. Zo zouden
we de hele maatschappij moeten
inrichten: eerst zorgen voor de Aarde.
Dan zorgen we automatisch ook goed
voor onszelf.”
“Vroeger kocht ik dure kleding voor
kantoor, nu ga ik naar de kringloop.
Maar eigenlijk mis ik niks”, zegt Liesbeth.
“We verlangen vaak naar economische
zekerheid, maar de ecologische zelfstandigheid
die ik nu ervaar geeft veel
meer rust en voldoening, juist omdat je
niet zo afhankelijk bent van dat geld.”
MINDER IS MEER
Consuminderen is geen offer, maar een
verrijking, merkt ook zero waste pionier
Elisah Pals. Als gezond experiment
bant ze zes jaar geleden de e-nummers
uit haar dieet en halveert zo bij toeval
haar plastic afval. Dat inspireerde haar
tot een nieuw doel: een volledig lege
prullenbak. “Toen besefte ik: als ik echt
afvalvrij wil leven, moet ik ook stoppen
met het kopen van nieuwe spullen.
Want alles wat je nieuw koopt, wordt
uiteindelijk zelf ook afval én geeft een
impuls aan bedrijven om meer te produceren.
Terwijl we al veel te veel spullen
hebben.”
“Voor de meeste bedrijven ben je
geen individu met dromen en behoeften,
maar een wandelende portemonnee.
Het degradeert je als mens”, voelt
Elisah. Door haar afvalvrije levensstijl
vond ze zichzelf en haar waarden terug.
“Ik bespaarde zoveel geld dat ik al
vrij snel mijn ogen kon laten laseren en
het in 2020 aandurfde om mijn baan als
senior HR-adviseur op te zeggen. Vanaf
ELISAH PALS:
“ZIE JEZELF ALS MENS,
NIET ALS CONSUMENT.”
WINTER 2022 NFM | 23

NIEUWE BALANS
dat moment heb ik me alleen nog maar
op duurzaam werk en mijn organisatie
Zero Waste Nederland gericht.”
“Geluk zit voor mij in een verschil
maken”, reflecteert Elisah. “Dat je je
handen vrij hebt om de dingen aan te
pakken waarvan je denkt: hier ben ik
nodig. Dat gevoel heb ik nu veel meer.”
ESMEE JISKOOT:
“GA VOOR EEN POSITIEVE
BALANS.”
INNERLIJKE RIJKDOM
“Ik ben zoveel liefdevoller naar mezelf
en de wereld om me heen gaan kijken”,
vertelt Esmee Jiskoot over haar innerlijke
reis. Ruim 3,5 jaar geleden was dat
wel anders. Ze runde haar eigen bedrijf
Café de Ceuvel, was verantwoordelijk
voor 25 mensen en maakte zich
zo’n zorgen over de Aarde, dat de last
te zwaar werd. “Wekenlang lag ik met
hoge koorts in bed en kon niks, niet
eens even naar de winkel. Die duisternis
die ik toen voelde, ik wist niet dat
dat bestond.”
In de hoop op verandering neemt
een vriendin Esmee mee naar Thailand.
Drie maanden lang bestaan haar dagen
uit eten, slapen, meditatie en yoga.
“Daar heb ik de dans van Shiva en Shakti
geleerd: een reeks van twintig bewegingen
die vierduizend jaar geleden
al werd beoefend in de bergen van de
Himalaya, in een klein Indiaas dorpje
Asam. De dorpsbewoners hadden geen
arts, maar wel een lokale yogi. Met de
oefeningen hielden ze hun lichaam en
geest gezond.”
Esmee: “Elke ochtend tijdens de
dans van Shiva en Shakti kon ik alleen
maar huilen. Het was echt: release, release,
release. Na een week voelde ik me
eigenlijk alweer goed. Dat was zo bizar,
die switch in hoe ik me voelde. Vanaf
daar was het alsof je weer vanaf niks
gaat opbouwen, stapje voor stapje.”
Inmiddels heeft Esmee Café de Ceuvel
achter zich gelaten en deelt ze als
yogadocent de dans van Shiva en Shakti
online met anderen. “De maatschappij
is heel erg ingericht op het kapitalisme
laten groeien en dat wordt je op zoveel
manieren ingeprent. Na mijn burnout
voelde ik heel sterk: ik wil niet
meer meedoen met dit spelletje en alleen
nog maar dingen doen waar mijn
hart van open vliegt.”
AAN DE SLAG
Wil je ook meer leven met minder?
“Probeer je maandlasten waar mogelijk
te verlagen”, tipt voedselbosboer
Liesbeth, “en ervaar hoe bevrijdend het
kan werken om met minder geld te leven.”
Jezelf niet langer als consument,
maar als mens zien kan daarbij helpen,
weet zero waste pionier Elisah: “Dan ga
je heel anders kijken naar wat voor jou
écht waardevol is, en kan je je leven
daarmee in lijn brengen.”
Volgens Esmee kan je energetische
balans opmaken ook een heleboel in beweging
brengen. “Zet op een rijtje wat
je energie geeft én wat je energie kost
en kijk vervolgens stap voor stap hoe je
steeds meer dingen in je leven kunt uitnodigen
die jou voeden. Zodat je aan
het eind van de dag een positieve balans
kunt opmaken.” n
De oorspronkelijke versie van dit verhaal
verscheen op MaatschapWij: hét inspiratieplatform
voor een socialer, duurzamer
en vitaler Nederland. Meer informatie:
www.maatschapwij.nu
24 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
“De schoonheid van het gele oog.”
“Gastvrije stilte en veiligheid.”
26 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
– e s s a y –
De krokodil, de olifant
en de transformatie
Al meer dan drie decennia werk ik als professionele wildernis- en natuurgids. Ik heb het
voorrecht door uitzonderlijk mooie omgevingen te trekken en prachtige mensen te ontmoeten.
Ontmoetingen die mijn leven hebben geïnspireerd, veranderd en gevormd. Een cruciale
ontmoeting vond 25 jaar geleden plaats in de Okavango-delta in Botswana. Een moment van
transformatie. En ik herinner me het zo helder als het water van de Okavango zelf.
TEKST ALAN MCSMITH
Het bedrijf waar ik toen werkte, was eigenaar van
twee safarikampen. Met een motorboot kon je van
het ene kamp naar het andere varen. Deze enerverende
tocht van zo’n vijftig kilometer door het
prachtige landschap van de majestueuze Okanvango
Delta was onderdeel van de safari. Gemiddeld
duurde zo’n boottocht vier uur. Onderweg stopten we
dan op beboste eilanden om te picknicken, vogels te spotten
of om langs de lagunes te wandelen op zoek naar nijlpaarden
en ander wild. Een idyllische ervaring.
Op een septemberavond midden in dit paradijs kreeg ik
een idee. Waarom doen we dit met een motorboot en gaan we
niet met een kano door deze machtige natuur? Veel intiemer
en stiller. Bij mijn weten was dit nooit eerder uitgevoerd in
deze Delta. Ik besloot de reis zelf te ondernemen.
Niet lang daarna peddelde ik stilletjes met mijn kano
door de rivier. Zonder het opdringerige geluid en de geur van
een buitenboordmotor, kon ik vogels en dieren veel beter benaderen.
Zo laag op het water, terwijl ik met mijn hand over
de fluweelzachte blauwe en gele lotuslelies streek, voelde ik
me meer met de natuur verbonden dan ooit. De rivier leidde
me, ik ging op in de zachte maar krachtige stroming en was
gefascineerd door de kristalheldere zuiverheid van het water.
RUST VAN KORTE DUUR
Halverwege mijn tocht nam de rivier een grote bocht en
stuurde ik de kano langs een eiland met hoge palmbomen.
Achter de bomen was een grasvlakte en zag ik een uitgesleten
nijlpaardenpad dat naar de rivieroever leidde. En daar in dat
ondiepe water lag opeens, gedeeltelijk ondergedompeld, een
krokodil. Ik schatte in dat hij meer dan vier meter lang was.
Mijn nekharen stonden overeind.
Toen hij me opmerkte, zakte het enorme reptiel onder het
wateroppervlak en begon mijn richting op te zwemmen, terwijl
een ‘sssssssss’-geluid hoorbaar werd. Binnen een paar seconden
had hij de afstand overbrugd. “Hoe kan dat zo snel?”,
dacht ik nog. En voordat ik de situatie ook maar enigszins
had kunnen inschatten, kwam de krokodil onder mijn kano
“DOMPEL JEZELF ONDER IN DE NATUUR EN
GUN JE HET VOORRECHT OM KWETSBAAR TE
ZIJN EN NIEUWE PARADIGMA’S TE ONTDEKKEN’
WINTER 2022 NFM | 27

NIEUWE BALANS
naar boven en gooide de boeg van de kano de lucht in, waardoor
ik bijna achteroversloeg, het water in. Zodra ik mijn
evenwicht enigszins had hervonden, dook de krokodil weer
op. Ik keek recht in een koud geel oog. Een oog van een dier
dat al miljoenen jaren bestaat en dat zich als geen ander wezen
had weten aan te passen aan het leven op aarde. Dit mag
het ultieme roofdier worden genoemd. Verdwaald in dit tijdloze
moment zat ik vastgevroren op mijn plek achterin een
klein, rank kanootje. Een kanootje dat op dat moment ook
nog eens water begon te maken.
VERLEG JE FOCUS
Verleg je focus even en laat de enorme rijkweidte van dit moment
tot je doordringen. De allereerste krokodillen, toen
nog landdieren die op achterpoten liepen, leefden zo’n 240
miljoen jaar geleden, nog vóór het dinosaurustijdperk. Dat
is zo’n 100 miljoen jaar vóór het ontstaan van de moderne
zoogdier, zoals wij die kennen en waar wij ook toe zijn gaan
behoren. Krokodillen zijn echte overlevers en hebben twee ijstijden
weten te overleven. Dat wij in verhouding tot dit dier
nog maar zo kort op aarde zijn, was me, toen ik diep in het
gele oog van de tijd keek, niet ontgaan.
Voor mij is een krokodil meer dan een wijzer op de evotieklok.
De mensheid heeft kunnen ontstaan dankzij de dieren
die voor ons hebben geleefd en die nu aan ons verschijnen.
Krokodillen vertegenwoordigen de oertijd van deze aarde. Als
je daarbij hun roofzuchtigheid voegt, weet dat ze in koud,
diep water leven en het iconisch beeld kan oproepen van een
angstaanjagend roofdier, dan begint het beeld van de krokodil
completer te worden. Niet voor niets hebben we de neiging
om onze angsten, zorgen, onzekerheden of onbekende
uitkomsten – de duisternis in onszelf – op oerwezens zoals
krokodillen te projecteren.
Het gele oog keek toe terwijl ik langzaam weg peddelde.
Ik was in shock en moest absoluut aan land zien te komen. Ik
vond een ondiepe inham en stapte uit de kano. Ik keek achterom
en zag dat de krokodil uit het zicht was verdwenen. Ik bevond
me vlakbij een prachtig bos met jackalberry-bomen, een
ideale plek om mijn tent op te slaan. Het zou snel donker zijn
en ik zou me met geen mogelijkheid meer op de rivier durven
wagen. Met trillende handen slaagde ik erin een vuur te maken
en begon met behulp van een waterkoker thee te maken.
Ik leunde achterover tegen een boom en begon te kalmeren.
TOEN GEBEURDE HET…
Een kleine kudde olifanten, een stuk of tien, kwam uit het
bos en liep langzaam op mij af. Ze waren zich duidelijk van
“ERVAAR HET NOG ONBEKENDE EN ZIE LEVEN EN
NATUUR VOOR WAT HET IS: ALS INTER-ZIJN”
ALAN MCSMITH
Alan McSmith is dertig jaar wildernisgids en natuurbeschermer.
Hij woont in Zuid-Afrika en faciliteert wilderniservaringen
en transformationele leiderschapstrajecten
in verschillende Afrikaanse landen. In de wildernis
laat hij het belang en de betekenis van natuur diep ervaren,
evenals de urgentie om ons natuurlijk erfgoed te
behouden en te herstellen. Het liefst begeeft hij zich temidden
van kuddes olifanten. Alan is tevens een inspirerend
spreker en auteur. Voor het New Financial Magazine
schrijft Alan over zijn wilderniservaringen.
Meer informatie: www.alanmcmsmith.com
mij bewust, maar bleven zich in alle rust voedden met de jackalberry-bomen
en zouden de komende uren niet meer van
deze plek verdwijnen. Op een gegeven moment, toen de duisternis
viel, stond de hele kudde tussen mij en het water. De
olifanten wisten wat er was gebeurd en wat ik had doorgemaakt.
Zij zorgden voor een gastvrije stilte en omringden me
met een warme vrede, zoals ik nooit eerder had gevoeld en
nooit meer zou voelen. Bij hen was ik volkomen veilig.
Dit bleekt een katalysator te zijn voor veel meer betekenisvolle
ontmoetingen met olifanten, die beschikken over een
enorme intelligentie, een diepe verwondering en een mysterieuze
verbondenheid. Een verbondenheid die volledig intuiïtief
is en die wij mensen vaak niet of nauwelijks kunnen bevatten.
De olifant heeft mijn leven veranderd en is volledig
geïntegreerd in mijn leven.
Zittend bij het kampvuur, omringd door de rustgevende
aanwezigheid van de kudde, ontstond er langzaam maar zeker
ook een diep begrip voor de krokodil. Een gevoel van respect
kwam over me, van verwondering en van nederigheid.
En, ecologisch gezien, een erkenning van mijn eigen onbelangrijkheid.
Mijn reis die dag, langs de rivier van het leven,
28 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
bracht me tot een groot bewustzijn over olifanten en gaf me
de toegang tot een geheime, universele dialoog met het hart.
Zowel de Okavango zelf als het leven zelf werden mooier, het
water zoeter, de lucht frisser en de kleuren helderder. Maar
hiertoe had ik oog in oog moeten staan met de levende dinosaurus
en wat hij vertegenwoordigt voor de menselijke psyche.
Het was een ontmoeting met de duisternis van mijn eigen
innerlijke krokodil en met iedereen die ik in de bochten
van de rivier van mijn leven ben tegengekomen. Het was een
diepe uitnodiging om met meer zorg en eerbied te gaan peddelen,
altijd alert op mijn impact op de omgeving. Om vervolgens
terug te kunnen keren voor een kop innerlijke thee
bij het kampvuur in het huidige moment. Om diep van binnen
te beseffen, te herkennen en te integreren welke plek
de mensheid inneemt in de levensorde van de natuur. Sinds
deze ontmoeting heb ik altijd bewonderend kunnen glimlachen
om de schoonheid van het gele oog.
ONGEBRUIKELIJK
Graag wil ik nog vermelden hoe ongebruikelijk het incident
met de krokodil was. In meer dan dertig jaar gidsen in de
Okavango Delta en andere gebieden, waarbij ik duizenden kilometers
heb afgelegd in boomstamkano’s, was dit de enige
keer dat ik zoiets heb meegemaakt. Ik heb me dus veel vaker
in mijn vingers gesneden aan blikopeners dan dat ik krokodillen
als deze ben tegengekomen. Het is niet om je te ontmoedigen
om te overwegen het wild te verkennen. In feite
beoog ik het tegenovergestelde: dit verhaal is bedoeld als aanmoediging
je te verbinden met de vaak verborgen, maar gastvrije
wereld van diep begrip. Een wereld waarin voorzichtigheid
relevant is, maar waar angst geen beperkende factor is.
Simpel gezegd, het is hoog tijd dat we ons verhaal over relaties
met en onze mede-afhankelijkheid van de natuur herschrijven.
En misschien is dit alleen mogelijk door jezelf in
de natuur onder te dompelen en je het voorrecht te gunnen
om kwetsbaar te zijn en nieuwe paradigma’s te ontdekken. Ik
zeg niet dat je je maar door een krokodil moet laten aanvallen
om te kunnen transformeren. Wel weet ik hoe krachtig
het werkt om een relatie te ervaren met het onbekende én het
leven en de natuur te zien voor wat ze zijn: als inter-zijn. n
LEADERSHIP TRAIL
Alan McSmith en de stichting New Financial Forum zijn
voornemens een meerdaagse Leadership Trail te organiseren
naar de Okavanga Delta in Botswana. Meer informatie?
Mail dan naar willem@newfinancialforum.nl.
WINTER 2022 NFM | 29

NIEUWE BALANS
Zowel voor ons mentale welzijn als voor het welzijn van de Aarde
is consuminderen misschien wel het beste wat we kunnen doen.
Daarom ben ik de uitdaging aangegaan: 365 dagen niks nieuws kopen.
Doe je met me mee?
Waarom ik een
jaar lang niks
nieuws ga kopen
TEKST NADINE MAARHUIS
Minder tijd doorbrengen
achter een laptop en
meer samenwerken met
de natuur, dat is mijn
droom. In dit leven ben
ik zoveel mogelijk zelfvoorzienend
en weet ik hoe je regenwater
filtert, fruit droogt of een trui
repareert. Samen met buurtbewoners
heb ik een voedselbos opgezet en ook
mijn eigen tuin bruist van het leven. Er
vliegen bijen en vlinders, lopen kikkers
rond en een peuter scharrelt op blote
voeten achter de kippen aan…
Ik verlang naar een nieuwe balans:
een simpeler leven, in harmonie met de
wereld om me heen. Waarin niet ‘druk’
maar ‘welzijn’ het kernwoord is. Minder
spullen en consumptie zijn een goede
eerste stap naar dit leven toe, weet ik
dankzij zero waste expert Elisah Pals. Al
zes jaar lang koopt ze niks nieuws. In
plaats daarvan kiest Elisah voor waarderen
wat je hebt, repareren, ruilen/delen/lenen
en tweedehands (in die volgorde).
Naar eigen zeggen voelt ze zich
‘vrijer dan ooit’. Want: zodra je kapt
met kopen, creëer je de rust en (financiële)
ruimte voor dingen die er echt toe
doen.
TIJD
Tiny house bewoner Marjolein Jonker
herkent dit. Wonen in een klein huisje
is voor haar geen doel op zich, maar
“GEEF NIET LANGER
SPULLEN MAAR
ERVARINGEN CADEAU”
een middel om meer als mens en minder
als consument door het leven te
gaan. Op een klein oppervlak kun je immers
onmogelijk allerlei spullen verzamelen
die je niet nodig hebt. Dat zorgt
voor vrijheid, heeft Marjolein gemerkt:
“Eigenlijk is alles wat je koopt tijd. Tijd
die je kwijtraakt in ruil voor een ding.
Want je moet er ook voor werken. Dus
wat heb je liever? Dat ding of een uurtje
lezen in de zon. Ik kies vaak voor het
laatste.”
GENOEG
Maar genoegen nemen met genoeg is
niet alleen goed voor onszelf. De gemiddelde
Nederlander leeft alsof we 3,6
planeten hebben. In haar boek De Verborgen
Impact laat Babette Porcelijn zien
dat dit vooral komt door ons consumptiegedrag.
Nog belastender dan vlees of
vliegen zijn namelijk de spullen die we
kopen. “Mensen verwachten dit niet
omdat 92 procent van de impact van
30 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
onze spullen zich buiten ons blikveld
afspeelt”, legt Babette uit. “Het grootste
deel van de productie hebben we
namelijk aan de andere kant van de
wereld ondergebracht. De mijnbouw,
vervuiling en uitstoot die daar plaatsvinden
zien we niet. Het is als het ware
onzichtbaar voor ons, verborgen.”
UITDAGING
Genoeg reden dus om te stoppen met
consumeren. Daarom ga ik de uitdaging
aan: een jaar lang niks kopen, here
I come…
Voordat ik vertel wat mijn spelregels
voor zijn, wil ik benadrukken dat
ik me ervan bewust ben dat kiezen
voor consuminderen een privilege is.
Mensen die in armoede leven hebben
deze keuze niet. Toch neemt dit niet
weg dat velen van ons in Nederland op
veel te grote voet leven. Daarom zie ik
het, juist omdat ik de mogelijkheid wel
heb, als mijn verantwoordelijkheid om
‘minder’ te omarmen en zo hopelijk
een heleboel anderen te inspireren om
hetzelfde te doen.
Marjolein Jonker: “Alles
wat je koopt, is tijd.”
FOTO BARBARA LODEWIJKS
Elisah Pals: “Vrijer dan ooit.”
SPELREGELS
Om te voorkomen dat ik tijdens mijn
‘niks-nieuws-jaar’ blijf consumeren,
maar dan tweedehands, heb ik een aantal
spelregels opgesteld:
• Ik koop niks nieuws
• Als iets stuk gaat, probeer ik eerst
zonder het item verder te gaan
• Is dit niet mogelijk, dan kies ik voor
reparatie (zelf of door iemand anders)
• Indien repareren niet gaat, of ik iets
nodig heb wat ik nog niet bezit, probeer
ik het item eerst te lenen/ ruilen/
huren of zelf te maken
• Lukt dit niet, dan koop ik het tweedehands.
Maar alleen van natuurlijke
materialen, eerlijk gemaakt en van
goede kwaliteit, zodat het lang meegaat
ZO KUN JIJ MEEDOEN…
Op 1 september 2022 is de ‘koop niks
nieuws challenge’ officieel van start gegaan.
Wil je (deels) meedoen? Volg
WINTER 2022 NFM | 31

NIEUWE BALANS
‘MaatschapWij’ op sociale media voor
inspiratie of meld je aan voor de Facebook-groep
met de naam: ‘Koop een
jaar niks nieuws’.
Ook met de volgende tips kun je aan de
slag:
• Digitale detox: schrijf je uit van alle
marketing-gerelateerde nieuwsbrieven
en ontvolg je favoriete winkels op
sociale media. Zo bepaal je voortaan
zelf of je iets nodig hebt, in plaats
van een marketeer.
• Ga op kledingdieet: een week/ maand/
kwartaal/jaar geen nieuwe kleding
kopen… Doe het en je ontdekt hoe
waardevol alles wat je nu al in je kast
hebt hangen eigenlijk is. Toch een
keer op zoek naar iets ‘nieuws’? Bezoek
een kledingruil of organiseer er
zelf eentje.
• De schaamte voorbij: de cosmetische
industrie praat ons allerlei problemen
aan (zoals rimpels, striae en lichaamshaar)
om vervolgens met dé
oplossing te komen: hun product…
Met een uitgeputte planeet en een
Babette Porcelijn: “Consumptiegedrag is
verborgen.” FOTO RENEÉ DOORN (FRANKBYRENEE)
Nadine Maarhuis: “Doe
mee met de koop niks
nieuws challenge.”
FOTO LAURA NIJENHUIS
collectief slecht zelfbeeld als gevolg.
Doe daarom mee met de beweging
‘Sustainability Against Shame’ en omarm
de natuurlijke staat van je lijf.
• Cadeaus: geef niet langer spullen,
maar ervaringen cadeau. Neem je
dierbaren bijvoorbeeld mee naar
een plantaardig restaurant of verras
ze met een cursus regeneratieve
landbouw. Ook altijd leuk: plant een
boom in iemands naam.
• Mediteer op dankbaarheid: ga gemakkelijk
zitten of liggen, sluit je ogen en
focus op datgene in je leven waar je
dankbaar voor bent. Probeer dat gevoel
gedurende de rest van de dag
vast te houden en ervaar de schoonheid
van wat al is, in plaats van te verlangen
naar meer. n
Nadine Maarhuis is journalist, schrijver,
videograaf, afgestudeerd socioloog en
hoofdredacteur van MaatschapWij.
32 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Laatst fietste ik een rondje dat ik al een tijdje niet had gereden. Het
was een zonnige dag en het viel me op hoe ver ik kon kijken aan
mijn linkerzijde. Pas daarna werd ik mij ervan bewust dat dit mogelijk
was geworden doordat een prachtige rij bomen langs de weg intussen
was omgezaagd. Waarschijnlijk was er geen goede businesscase
om deze bomen te laten staan (gevaarlijk voor auto’s, is vaak
het bericht). Dan gaat het onderhouden van deze bomen ten koste
van onze economische groei.
Snoeien en
groeien
TEKST MAARTEN NIJMAN, OUR NEW ECONOMY | BEELD MOOI MENS FOTOGRAFIE
Tijd voor een een paar vragen
aan onze economen Sam de
Muijnck en Joris Tieleman,
want – kijkend naar de verdwenen
bomen – kon ik
niet anders dan denken aan
‘krimp’, in plaats van ‘groei’. Er krimpt
namelijk van alles in Nederland; aantallen
weidevogels, beschikbare starterswoningen
en pinautomaten of het aantal
zorgminuten per patiënt. De efficiëntie
moet omhoog om de groei mogelijk te
houden want we hebben te maken met
krimpende grondstofreserves en een
vergrijzing - en daarmee een krimpend
aantal werkenden per gepensioneerde.
Het debat over Groei of Krimp wordt
neergezet als een tegenstelling tussen
realisten en idealisten, tussen vooruitgang
en balans, maar is dat debat wel
compleet? Groei of krimp van wát?
DISCUSSIE
De discussie tussen (groene) Groei en
Degrowth houdt de oude definitie van
economische waarde in stand of, erger,
het loopt continu en ongemerkt
door die discussie heen. En veel deelnemers
aan het debat hebben daar geen
idee van. We hebben het binnen het
neoliberale paradigma over consumptie,
over winst, we denken vaak nog in
concurrerende markten waar een overheid
liever niet ingrijpt. Als je binnen
dit denken een discussie start over de
groei of krimp van individuele transacties
is het vragen om problemen. Hoezo
mag iemand in een ontwikkelend land
“STUREN OP BREDE
WELVAART VERGT OOK EEN
BREDE BLIK - EN DAARMEE
ANDERE VAARDIGHEDEN”
niet eenzelfde niveau van welvaart hebben
als iemand in het rijke westen? Het
individu mag toch kiezen hoe het geld
wordt besteed binnen de grenzen van
de wet en volgens de regels van de vrije
markt? De oplossingen binnen het paradigma
zijn er ook. Als iets vervuilend
of schadelijk is, moet er schaarste worden
gecreëerd; de prijs gaat dan omhoog.
Hiervoor moeten de beleidsmakers
prikkels creëren. Bijvoorbeeld met
extra belastingen of, de positieve variant,
subsidies. De individuele transacties
van consumenten en bedrijven zijn
zo bij te sturen naar meer duurzaam
handelen. Deze manier van denken
blijft echter hangen binnen het principe
van vrije markten, concurrentie en
het prijsmechanisme. Door binnen het
dominante neoliberale paradigma te
blijven, zijn de mogelijkheden uiteindelijk
te beperkt. Juist de grootste vervuilers
zien de kosten zo enorm stijgen,
dat zij succesvol gaan lobbyen voor een
uitzonderingspositie, een overgangster-
34 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
mijn of zelf uit- en afstel van maatregelen.
Het kan ook anders.
NIEUW PARADIGMA
De OECD publiceerde twee jaar geleden
over de paradigmashift (Beyond Growth:
Towards A New Economic Approach, 2020)
waar we nu midden in zitten. Van Keynesianisme
gingen van naar Neoliberalisme
en komen nu in het paradigma
dat wordt aangeduid als ‘Beyond
Growth’. Deze paradigmaverschuiving
is historisch gezien een bijzondere:
waar de voorgaande paradigma’s allemaal
nog uitgingen van groei van de
economie, staat dat nu ter discussie.
Ten minste gaat het debat over wát er
moet groeien, maar ook óf groei nog
centraal moet staan.
Door in het debat expliciet te worden
over de onderliggende waarden,
kunnen we het debat een nieuwe impuls
geven. In plaats van een eendimensionale
schaal die loopt van krimp tot
groei, ontstaat nu een tweede dimensie:
gebaseerd op Nieuwe Economische
waarden.
We kunnen kijken vanuit een
nieuw paradigma in plaats van de verzameling
individuele transacties die
we met prikkels bijsturen. Een ‘nieuwe’
kijk wordt ingevuld door nieuwe
modellen, benaderingen of ideeën, zoals
bijvoorbeeld de Donut van Raworth
“HET HUIDIGE SYSTEEM VAN ECONOMIEONDERWIJS STAAT NIET
VOLDOENDE STIL BIJ WAT ER GEBEURT IN DE ECHTE WERELD”
of de Missie-economie van Mazzucato.
Tegenover ‘groei’ ontstaan daarmee andere
perspectieven dan krimp. Dat betekent
niet dat we eindeloos kunnen
blijven groeien, maar we kunnen de
groei-discussie in een andere richting
uitbreiden met nieuwe paradigma’s.
WAT MOET ER GROEIEN?
Een breder omarmde benadering,
ook onder mainstream economen, is
dat we moeten kiezen wát we willen
zien groeien. Het brede welvaartsbegrip
is daarbij nu een leidend principe
in het debat. Maar binnen de mainstream
economie blijft het een afruil
tussen kosten en baten, waarbij een
aantal belangrijke baten maar mondjesmaat
in de indicatoren worden toegestaan.
Bbp, ja, maar ‘welzijn’ uitdrukken
in een getal? We zien hierbij twee
stromingen:
• we moeten naar één getal, want dat is
wat het bbp zo krachtig maakt (hiervoor
ligt in Nederland een voorstel
van de Rabobank in samenwerking
met de UU);
• je kan appels niet met peren vergelijken,
we moeten een dashboard (hier
is het CBS nu actief aan het ontwikkelen).
Dat blijft voorlopig nog een discussie,
waarbij telkens nieuwe indicatoren
het ligt zien. Zoveel zelfs dat er nu ook
stemmen opgaan om geen nieuwe indicatoren
meer te ontwikkelen, maar
eens te gebruiken wat er nu ligt aan
alternatieven (er is zelfs een boek over
geschreven: Beyond GDP door Rutger
Hoekstra). Tot die tijd spreken we over
brede welvaart, of welzijn, naast de centrale
indicator bbp. Maar dus niet als
vervanger van het bbp.
Met de introductie van nieuwe perspectieven
ontstaat een nieuwe kans om
het gesprek te starten over waarden. Wat
vinden wij écht van waarde? In het oude
plaatje moet een economie groeien om
de kosten van vergrijzing op te vangen,
of de kosten om meer bomen te kunnen
planten of om banken pinautomaten te
laten installeren. En daar zit een tegenstrijdigheid.
Juist de efficiency (minder
pinautomaten en minder bomen om te
onderhouden) droeg bij aan de economische
groei. De focus blijft in de huidige
denkwijze sterk liggen op de financiële
economie. Dit kun je goed omschrijven
als ‘vastdenken’: het probleem proberen
op te lossen binnen het paradigma dat
een belangrijke oorzaak is van het ontstaan
van de problemen. De tegenhanger
is de degrowth beweging, die overigens
vrij divers en pluralistisch is. Veel
partijen binnen deze beweging, zoals de
Franse Décroissance, staat niet voor teruggang
naar de middeleeuwen; men
streeft naar een goede levensstandaard,
die eerlijker wordt verdeeld, maar vooral
met (veel) lagere ecologische impact.
En daarmee ligt ze in lijn met het frame
van de donuteconomie.
WINTER 2022 NFM | 35

NIEUWE BALANS
De donuteconomie, gebaseerd op de
ideeën van de steady state economy,
kijkt naar veilige grenzen voor sociaal
en ecologisch welzijn op deze planeet.
Daarbij zijn een groot aantal ontwikkelingen
nodig. Niet alles moet krimpen;
er zijn nog teveel mensen met honger,
er zijn nog veel problemen met biodiversiteit,
etc. Hier kunnen specifieke
(mondiale) missies worden opgezet,
denk bijvoorbeeld aan “een plasticvrije
oceaan”. Daar moet industrie, onderzoek,
logistiek, politiek, retail en consumenten
verenigd worden in een gezamenlijke
aanpak om dit probleem op
te lossen. Zo’n gezamenlijke aanpak is
weer een mooie link naar wat Mazzucato
beschrijft als een Missie. Een vaak
aangehaald voorbeeld dat zij gebruikt
is de Amerikaanse ruimtevaart, waarbij
de maanlanding een missie werd voor
heel Amerika, van wetenschap tot bedrijfsleven.
Hierbij werden kosten nog
moeite gespaard en stond de economie
enige tijd volledig in het teken van deze
missie.
Sam de Muijnck.
Joris Tieleman.
NAAR HET ‘HOE’
Het veranderen van een economie vindt
niet plaats op een dag. Vanuit Our New
Economy denken we ook niet aan één
theorie of één model ter vervanging
van het huidige dominante neoklassieke
denken. Sterker nog; er zijn ook aspecten
binnen het neoklassieke denken
die nuttig en bruikbaar blijven. Hoe
willen we dan omgaan met de uitdagingen
van deze tijd?
Als we serieus werk willen maken
van die uitdagingen, dan zal ook de financial
merken dat het werk verandert.
Sturen op brede welvaart vergt ook een
brede blik - en daarmee andere vaardigheden.
Soms lijkt dat op het werk dat
vandaag ook gebeurt; we nemen geen
afscheid van geld. Maar op andere momenten
verandert er zeker iets. Gaat
het in de toekomst bij bedrijven bijvoorbeeld
nog steeds uitsluitend om ‘marges
pakken’, of wil de organisatie ook
in kaart brengen welke activiteiten regeneratief
zijn? En welke theorie gaat
ons daarbij ondersteunen?
36 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Maarten Nijman.
WAARDENGESTUURD
Door het gesprek over waarden aan te
gaan, kunnen we het maatschappelijke
debat over welke groei en krimp er
noodzakelijk is veel preciezer voeren.
En daarbij is de rol van onderwijs breder
dan alleen het voortgezet en hoger
onderwijs. Ook in het bedrijfsleven, bij
(financiële) instellingen en bij de overheid
zullen deze inzichten moeten
worden aangereikt aan de huidige generatie
beslissers. En in de politiek, op
alle niveaus, waar helaas nog te vaak
wordt uitgegaan van de neoklassieke
theorieën waarbij men denkt dat er
geen alternatieven bestaan (of vrij beperkt;
“als je geen kapitalist bent, dan
ben je een communist”). Juist een rijk
pallet aan theorieën maakt dat andere
oplossingen zichtbaar worden en dat
we ons bewust worden van de normen
en waarden die impliciet liggen opgeslagen
in onze dominante economische
theorie van vandaag … of beter -
van gisteren. n
Daarvoor is een diepgaand inzicht in
de economie nodig. En dan kijken we al
snel naar het onderwijs, waar de basis
wordt gelegd. Het huidige systeem van
economieonderwijs biedt niet het pluralisme,
noch de expliciete discussie
over waarden en staat ook niet voldoende
stil bij wat er gebeurt in de echte wereld.
Tot in de vwo examens blijven we
leerlingen lastigvallen met bedachte
- en soms vergezochte - situaties. Daarnaast
krijgen leerlingen veel rekensommen
terwijl dat ook al gebeurt in
de wiskundeles. In de economieles van
morgen moet volgens ons de praktijk
begrijpelijk worden gemaakt: wat is
een transactie en op welke manieren
kunnen we ons tot elkaar verhouden in
de economie, hoe werkt een baan, hoe
werken verschillende industrieën, hoe
zijn ze met elkaar verweven, hoe werkt
economische macht, welke rol spelen
staten en hoe zijn deze ingebed in onze
mondiale samenleving. En welke verschillende
economische theorieën spelen
daarbij een rol.
We doceren in ons onderwijs hoofdzakelijk
één dominante economische
theorie. Terwijl een waaier van benaderingen
noodzakelijk is om een goed
inzicht te krijgen in de economie en
haar vraagstukken. Het is gewenst dat
leerlingen in het middelbaar onderwijs
voorbereid worden op een vervolgstudie
economie op hbo- of wo-niveau
waarin economen worden opgeleid
die kritisch kunnen denken en de
instrumenten kunnen kiezen die het
meest relevant zijn voor de context en
het probleem in kwestie. Ze moeten
vraagtekens durven zetten bij hun eigen
conclusies. Ten slotte vereist het
een bewustzijn van – en een expliciete
discussie over – de morele dilemma’s
en normatieve afwegingen die bij economische
beslissingen horen. Leerlingen
en studenten zouden vrij door
verschillende modellen en theorieën
moeten kunnen bladeren, maar vooral
ook buiten grenzen van de oude definitie
van economische waarde gaan
zoeken.
LANDELIJKE WEEK VAN HET
ECONOMIEONDERWIJS
Het economieonderwijs op middelbare
scholen, mbo’s, hbo’s en
universiteiten moet vernieuwen
om aansluiting te blijven houden
bij de samenleving en het werkveld
waarin inclusie en duurzaamheid
steeds belangrijker worden.
Om deze vernieuwing te ondersteunen
en te versnellen, organiseerden
Leren voor Morgen, Het
Groene Brein en Our New Economy,
met steun van de Goldschmeding
Foundation afgelopen november
de eerste landelijke Week van
het Economieonderwijs. Tijdens
deze week vonden onderwijsprofessionals
inspiratie en handvatten
bij het toekomstbestendig maken
van hun economieonderwijs.
Meer informatie:
www.weekvanheteconomieonderwijs.nl
WINTER 2022 NFM | 37

COLUMN
Nieuwe balans
”De nieuwe balans is evenwicht tussen rijk en arm, wit en zwart,
westers en oosters, te veel en te weinig. Het gaat echter niet om
geld”, aldus Jac Hielema van Economy Transformers.
TEKST JAC HIELEMA | BEELD SANNE SCHOUWINK
gebaarde een klein meisje, vies gezichtje,
kapot jurkje. Mijn ouders, de zakenpartners
van mijn vader, hun aanhang
en ik verlieten net een chique restaurant
in Mumbai, India. Ik schudde mijn hoofd,
“Geld?”,
want geld had ik niet op zak, mijn vader
droeg de portemonnee. Zij viel op haar knieën, kuste m’n
voeten en keek weer naar me op met angstige ogen, haar ene
hand wrijvend over haar buik, haar andere om geld vragend.
Weer schudde ik m’n hoofd. Intussen had, vlak achter me,
het gezelschap plaatsgenomen in twee taxi’s, werd ik naar
binnengetrokken en reden we weg. Door de achterruit zag ik
nog net hoe het meisje door een even vies, maar iets ouder
jongetje met de vlakke hand in haar gezicht werd geslagen,
links rechts links rechts.
Wat was nou eigenlijk het probleem? Was het de schrijnende
tegenstelling tussen mij, die witte westerse welopgevoede
rijke jongeling, en haar, dat donkere oosterse verwaarloosde
arme meisje? Was het deze confrontatie tussen rijk en
arm, wit en zwart, westers en oosters, te veel en te weinig
eten?
Of waren het mijn schuldgevoelens? Mijn schrik? Mijn gevoelens
van ongemak en onbehagen ook? Of raakte deze gebeurtenis
mij omdat ik ooit een zusje had dat na een lang
en pijnlijk ziekbed stierf toen ze vijf was en ik als zevenjarige
probeerde haar dood te voorkomen? En die jongen sloeg
dat meisje met de vlakke hand omdat ze geen geld van mij
had weten los te peuteren? Zij wist niet dat ik geen geld op
zak had.
Was het probleem de confrontatie tussen tegenstellingen:
haar gebrek versus mijn overvloed, het idee dat zij donker
en arm was versus ik wit en rijk, haar kansarme versus mijn
kansrijke toekomst? Toen dacht ik nog dat ontwikkelingsvraagstuk
het probleem was: het westen was ontwikkeld en
de rest van de wereld was onderontwikkeld. Wat een arrogante
visie was dat eigenlijk.
Maar goed, dat ontwikkelingsvraagstuk maakte dat ik Tropische
Cultuurtechniek ging studeren aan de Landbouwuniversiteit
in Wageningen. Ik wilde het vraagstuk begrijpen en
mijn bijdrage leveren aan een oplossing ervan. Kortom: ik wilde
ontwikkelingswerker worden. En misschien wilde ik wel
van mijn schuldgevoelens af.
VERWARRING
Nu, ruim veertig jaar later (zou ze nog leven en zo ja, hoe zou
het met haar zijn?) denk ik te weten wat het eigenlijke probleem
is. Want wat als zij mij niet om geld, maar om hulp,
een hug of nog iets anders had gevraagd? Wat als alle kinderen
wereldwijd in liefde en vertrouwen mochten opgroeien?
Wat als alle volwassenen de gezamenlijk geproduceerde koek
eerlijk onder elkaar verdeelden? Ongeacht oorsprong, levensovertuiging,
sekse, geaardheid of huidskleur? Wat als ik destijds
een totaal ander ontwikkelingsbegrip had gehad?
Het eigenlijke vraagstuk is gebrek aan inzicht in wat het
betekent om mens te zijn en hoe ik op grond van een zuiver,
waar en liefdevol begrip menswaardig kan samenleven met
alle andere mensen op deze aarde. Zoals ik het nu zie, verkeert
de mens in verwarring. Nog steeds. Over zichzelf. Over
wie hij is. Over zijn oorsprong en bestemming. Over de zin
en de waarde van het leven. Over zijn plek in het universum.
Over zijn omgang met zichzelf, de ander en de aarde. Ook ik
ben nog steeds in verwarring.
38 | NFM WINTER 2022

COLUMN
JAC HIELEMA: “ZOLANG ER
KINDEREN BEDELEN, BEDEL IK.”
TEGENSTELLING
Over één ding ben ik niet meer in verwarring. Ik maak deel
uit van die ene wereldwijde economie. Via de productie, distributie
en consumptie van goederen en diensten ben ik verbonden
met alle mensen. Ik denk aan de mensen die mijn
kleren maken en mijn voeding produceren. Ik denk aan de
mensen die mijn huis hebben gebouwd en de landschappen
waarin zij zelf wonen. Alle mensen maken deel uit van één
werkelijkheid. Doe ik anderen tekort, dan doe ik mezelf tekort.
Zorg ik niet goed voor mezelf, dan zorg ik niet goed voor
het geheel. Ik kan het niet voor mezelf op orde maken, als ik
het niet ook voor het geheel op orde maak. Zolang er mensen
sterven van de honger, sterf ik van de honger. Zolang er kinderen
bedelen, bedel ik.
Wat ik destijds als tegenstelling ervaarde, de tegenstelling
tussen mij, die witte westerse welopgevoede rijke jongeling, en
haar, dat donkere oosterse verwaarloosde arme meisje, is in
werkelijkheid disbalans. Zij en ik maken immers deel uit van
één werkelijkheid. De nieuwe balans is evenwicht tussen rijk
en arm, wit en zwart, westers en oosters, te veel en te weinig.
Dus wat is het eigenlijke vraagstuk? Het is niet het geld,
weet ik nu, fris gedoucht, schone kleren aan. n
ACTUELE VRAAGSTUKKEN
Damaris Matthijsen en Jac Hielema van Economy Transformers
schrijven voor het New Financial Magazine afwisselend
een column over actuele vraagstukken met betrekking
tot het financiële systeem, de uitwisseling en toewijzing
van productiemiddelen, zin en betekenis van geld,
eigendom, waarde en aarde. Meer informatie over Economy
Transformers, zie www.economytransformers.nl.
WINTER 2022 NFM | 39

NIEUWE BALANS
– e s s a y –
Balans in beschaving
Wonend in Schotland ben je nooit ver van de natuur en als het even kan, ben
ik wel ergens te vinden in een bos, op een berg of bij een meer. Wandelen in
de natuur geeft rust en als amateurfotograaf zie je wilde dieren, vogels en
prachtige bloemen. Dit jaar is een verandering merkbaar.
TEKST JAAP HIDDINGA
Als gevolg van de corona-restricties is de invloed
van de mens op de natuur minder geworden. Het
is stiller en rustiger. De natuur is meer en intenser
aanwezig dan voorheen. Geluiden en geuren zijn
sterker. Ik nam het ook waar in de vele foto’s die
ik maak. De kleuren zijn dieper, het groen is groener.
Naarmate de mens minder overheersend is, is de natuur
energetisch gezien veel intenser aanwezig.
Als de mens de natuur minder overheerst, laat de natuur
zich meer zien en omgekeerd lijkt de natuur zich terug te
trekken als de mens overheersend aanwezig is. Deze touwtrekkerij
vinden we ook terug in onze beschavingen. Beschavingen
worden gekleurd en gevormd door ideologische visies
die het gerechtigd achten anderen te overheersen. Maar er is
iets verontrustender te zien. Het lijkt erop dat wij beschaving
vooral definiëren als iets wat bereikt dient te worden ten koste
van alles wat daarmee in tegenspraak lijkt te zijn. Of zoals
de Chinese president Xi Jinping in mei 2022 zei tijdens het
Nationaal Volkscongres: “In de strijd tegen COVID-19 hebben
we wederom de sterke vitaliteit en opmerkelijke superioriteit
van het Chinese systeem laten zien, dat elk obstakel overwint
en enorme bijdragen levert aan de vooruitgang van de men-
40 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
selijke beschaving.” Zo’n systeem klopt zich op de borst en
gaat eraan voorbij dat deze pandemie door henzelf in het leven
is geroepen. En wie het er niet mee eens is, wordt gevangen
gezet.
De overheersing van de ene mens over de andere is er altijd
al geweest. Je ziet het nu terug bij extreem rijke mensen,
zoals Jeff Bezos (Amazon). Hij heeft inmiddels 445 miljard
dollar op zijn rekening bij kunnen schrijven, terwijl het werk
wordt gedaan door voornamelijk laagbetaalde medewerkers.
Overheersing zie je ook terug in de farmaceutische industrie
die ons onnodige en ook vaak slechte medicijnen wil verkopen.
Overheersing vindt plaats door onze overheden ongeacht
de politieke kleur van het moment. Op een klein individueel
niveau vindt overheersing plaats door overlast van
buren of gedrang in een winkel. Het merendeel van de mensheid
is niet vrij en leeft in een beschaving die niets anders is
dan een mooie gevangenis.
ONBALANS
In de afgelopen 150 jaar zijn er vele visionaire denkers, schrijvers
en filmmakers geweest die deze onbalans in de beschaving
waarnamen en lieten zien. Een ervan was Fritz Lang die
“ALS WE ONZE VERMEENDE NEGATIVITEIT
AFWIJZEN DAN KUNNEN WE OOK
DE PRETTIGE KANT NIET OMARMEN”
in 1927 met een zijn film ‘Metropolis’ – geschreven door Thea
von Harbou – een beeld schetste van een hele rijke bovenlaag
van de bevolking die in een ogenschijnlijk paradijselijke toestand
leeft terwijl de overige 95 procent van de bevolking
moet werken om die kleine groep in alles te voorzien. Het
verhaal speelt zich af in 2026 – toen nog de verre toekomst
– in een gigantische stad waar de rijken bovengronds leven
en de werknemers/slaven ondergronds. Hoofdpersoon Freder,
wiens vader de leider is van de rijke bovenwereld, ziet hoe
Maria een groep kinderen uit de benedenwereld de levensstijl
van de rijke bovenlaag laat zien. Gefascineerd gaat Freder
naar haar op zoek in de onderwereld. In een visioen ziet hij
hoe werknemers ten gunste van de bovenwereld worden geof-
WINTER 2022 NFM | 41

NIEUWE BALANS
ferd aan een machine, ‘moloch’ genaamd. Er volgt een complex
verhaal dat eigenlijk een bewustwordingsproces is en ertoe
leidt dat alle verhoudingen veranderen.
BEIDE KANTEN
Als we kijken hoe de wereld momenteel wordt geregeerd dan
worden we niet vrolijk. De overheersing van de ene mens over
de andere en de overheersing van de mens over de natuur
hebben enorme invloed op onze beschaving.
Maar hoe zit het met het individu? Hebben wij geen eigen
wil, geen wilskracht, geen verzet? Is de mens niet meer dan
een volgend schaap? Is het geen verantwoordelijkheid van de
mens zelf om te bepalen hoe hij met zijn omgeving omgaat?
Als mens kunnen wij keuzes maken. Het is ons gegeven
om na te kunnen denken over wat mens-zijn nu eigenlijk is.
Hierdoor komen we vanzelf op een ander punt dat nog weinig
belangstelling heeft. Namelijk dat het positieve en het negatieve
in onszelf besloten liggen. Het beroemde boek Dr Jekyll
and Mr Hyde maakt dit op fascinerende manier duidelijk.
Hebben wij als mens niet altijd deze beide kanten in ons?
Als mens willen we graag naar het goede streven. We willen
wereldvrede, we willen harmonie, we willen niet dat andere
mensen lijden. Onze hele spirituele benadering van het leven
is bedoeld om een zo mooi mogelijk beeld te scheppen van
onszelf, van ons streven naar het goede en van onze afwijzing
van het kwaad. Maar weten we ook werkelijk wat het goede is
en kunnen we wel omgaan met het kwaad en de negativiteit
in ons leven? Als we het deel van onszelf waar we geen prettig
gevoel bij hebben, afwijzen dan kunnen we ook de prettige
kant niet volledig omarmen.
EXTREME UITWASSEN
De onderdrukking van het negatieve in onszelf betekent dat
wij in onszelf een oordeel hebben over wat goed is en wat
slecht, waardoor dualiteit ontstaat. Deze dualiteit komt duidelijk
naar voren in extreem-ideologische ideeën. Een bekende
vorm van dualiteit is die van goed en kwaad. In vrijwel alle culturen,
religies en filosofieën wordt het kwaad beschouwd als
een tegenpool van het goede. Het kwaad moet bestreden wor-
42 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
den en het goede moet worden nagestreefd. Dat leidt vaak tot
extreme uitwassen, zoals de inquisitie en heksenvervolgingen.
Er wordt niet ingegaan op de vraag wat goed en kwaad
eigenlijk is en waarom die strijd moet worden gevoerd. Die
strijd is vaak een oorlog in de mens zelf. We accepteren de vermeende
slechte kant in onszelf niet en gaan hem onderdrukken.
Dat leidt tot situaties waarin mensen zichzelf niet meer
accepteerden omdat wat zij voelden door henzelf en door anderen
als slecht werd bestempeld (seksualiteit, relaties, religie
en levensbeschouwing). Vandaar dat we leerden onze gevoelens
te onderdrukken. Het is goed om in te zien hoe wij
handelen, denken en wat wij werkelijk voelen. Wat wij het
eerst echt voelen, is bepalend voor wie wij werkelijk zijn. Vervolgens
gaan we daarover denken en uiteindelijk komen we
tot een handeling. Maar hoever staat doorgaans die handeling
af van het eerste gevoel dat bij ons opkwam?
RESULTAAT
Als mens willen we graag prettige dingen ervaren en we deinzen
terug voor de mogelijkheid dat het leven ook wel eens
problematisch zou kunnen zijn. We zien vaak niet dat vanuit
een probleem iets nieuws kan voortkomen dat veel mooier
kan zijn. De eerste reactie is vaak negatiever dan we wel eens
willen toegeven. Wat zijn de eerste gedachten als we een krantenartikel
lezen over een misdrijf dat gepleegd is door een
buitenlandse immigrant? We laten gedachten over ziekte en
dood ook niet graag toe. Wat vervelend is, mag niet bestaan,
moeten we onderdrukken. Dit gedrag wordt al in onze jeugd
gevormd, door ouders, opvoeders, leraren, etc. Pas als we in
een situatie terechtkomen waarin deze gevoelens er wel mogen
zijn, vinden ze een weg naar buiten. Het resultaat zien we
elke dag in het nieuws en op social media.
STATUS QUO
Zolang deze tegenstellingen blijven bestaan, zal de beschaving
blijven zoals die nu is. Een beschaving van overheersing
over mensen en over de natuur. Het is echter wel degelijk mogelijk
om een andere beschavingsvorm te creëren. We kunnen
dit doen door niet naar onze vermeende tegenstellingen
te kijken. Niet goed met kwaad vergelden en omgekeerd. Niet
kijken naar wat ons verdeeld, maar onderzoeken wat ieder
mens en iedere levensvorm met elkaar gemeen hebben. Het
antwoord is heel eenvoudig. Elk mens zal je vertellen dat hij
of zij heimelijk zoekt naar liefde. Liefde voor zichzelf en voor
de wereld. De meeste mensen voelen zich alleen, eenzaam en
verlangen naar deze liefde. Dat is het enige wat ons verbindt.
Laten we daar dan ook beginnen… n
JAAP HIDDINGA
Jaap Hiddinga studeerde kwantumnatuurkunde en chemie.
Hij kreeg in 1993 een openbaring die zijn leven en
denken totaal veranderde. Hij houdt zich bezig met het
schrijven van boeken en het geven van consulten. Daarnaast
geeft hij adviezen over duurzame energiebronnen.
Hij heeft vele boeken geschreven. In het BRES-fonds verschenen:
Voorbij de illusie; Visioenen vanuit de bron; Boeddha en
de uil; De verwarde mens; De levensbron; Bronnen van inspiratie;
Verzamelde wijsheid; Man, vrouw en zielenbewustzijn, een herziene
versie van De laatste stap naar bewustzijn en een herziene versie
van Transformatie naar nieuw leven. Ook schreef hij twee
boeken over Schotland: Historisch Schotland en Natuur in
Schotland. Meer informatie: jaap.hiddinga@btopenworld.com
WINTER 2022 NFM | 43

I.M. JAN DONSELAAR
44 | NFM WINTER 2022

I.M. JAN DONSELAAR
Afscheid van een bofkont
“Dank voor al jullie warme liefde en
vriendschap. Dit zondagskind is inmiddels
onderweg naar een nieuw leven
en hoopt jullie ooit weer te ontmoeten.
Blijf ondertussen genieten
van dit leven”, aldus actuaris, innovator
ondernemer, levensgenieter en
bofkont Jan Donselaar vlak voor zijn
overlijden op 21 oktober 2022.
TEKST WILLEM VREESWIJK
FOTO JIRI BÜLLER
Jan’s lichaam was al lange tijd
op, ook al bleven de lichtjes
in zijn ogen tot het allerlaatst
intens en liefdevol stralen. Hij
keek in liefde en dankbaarheid
terug op een rijk leven waarvan
hij er 35 doorbracht met ‘zijn’ Sandra.
Jan kreeg geen genoeg van te vertellen
hoe Sandra in zijn leven kwam
en nooit meer weg is gegaan. De geregisseerde
sterfdag viel dan ook niet toevallig
plaats op 21 oktober. Precies 35
jaar geleden, op een bankje in Vreeswijk
aan de Lek, verklaarden de twee elkaar
de liefde.
Niet alleen de dag van overlijden
heeft Jan kunnen bepalen, ook bepaalde
hij tot in detail zijn afscheidsfeest.
Hij lag er in De Orangerie van Doorn
mooi bij, omwikkeld in een doek van
zijn favoriete schilder Piet Mondriaan.
Uiteraard waren er mooie toespraken,
onder meer door zijn geliefde Sandra,
familieleden en vrienden, waarbij de
lach vaak dichterbij was dan de traan.
Die mooie woorden werden afgewisseld
door de favoriete muziek van Jan. Geen
Mieke Telkamp, maar onder meer Jimmy
Hendrix en Blood, Sweat & Tears.
En als iedereen na afloop van het officiële
gedeelte een drankje in de tuin
neemt, komt een blauwe Chevrolet Impala
de tuin inrijden en zet Johnny and
the Gangsters of Love, staande in de
auto, oorverdovend de hit Johnny be good
in, waarna nog veel oldies volgen. Allemaal
horen we daarboven Jan schaterlachen,
ook omdat juist op deze dag bekend
werd dat een schilderij van zijn favoriete
Mondriaan decennia op zijn kop
heeft gehangen in een Duits museum.
KLEURRIJK
Een kleurrijk leven, met enorm veel betekenis
voor de financiële sector. Zijn
fenomenale actuariële kennis zette hij
ook volop in om financiële producten
te ontwikkelen en te vernieuwen. Dit
onder het motto ‘eerlijk in alle opzichten’.
Eerlijk over kosten en verdiensten,
eerlijk over risico’s, eerlijk voor iedereen.
Niet alleen voor nieuwe klanten,
maar ook voor trouwe klanten en zelfs
vertrekkende klanten.
Jan begon in 1973 op de afdeling
wiskunde van AMEV en zijn loopbaan
voerde daarna onder meer langs Amro
Bank, Zwolsche Algemeene, Tillinghast,
MoneyView en Dazure. Bijna dertig
jaar geleden richtte hij – samen met
Sandra – Donselaar Management & Advies
(DMA) op. De laatste jaren was hij
onder meer betrokken bij de social enterprise
Carpe Diempolis.
Jan is altijd vol overtuiging activator
van de stichting New Financial Forum
geweest. Een voor hem legendarisch
event was de New Financial Day
in 2012. In het Brabantse stadje Heusden
organiseerden we een bijeenkomst
over een nieuwe economie, goed voor
mens, dier en natuur. Inwoners van
het stadje stelden massaal hun huizen
ter beschikking zodat we er workshops
konden geven. We hadden één alternatieve
workshop bedacht en uiteraard
koos Jan voor de lachworkshop van Els
Pfanny. De bulderlach van Jan was die
middag in het hele stadje en ook ver
daarbuiten te horen… Jan ging nooit ergens
half voor…
Jan sloot zich in 2017 aan bij Light &
Diner, een vriendenclub die gelooft dat
er meer tussen hemel en aarde is dan
financiële dienstverlening alleen. Eens
per kwartaal delen we elkaars passie
tijdens een heerlijk, vaak zelfgemaakt
diner. Zo leer je elkaar goed kennen.
Jan noemde ons het kernteam en als
kernteam zijn we een paar weken voor
zijn overlijden nog bij hem op bezoek
geweest. Omdat Jan ernstig verzwakt
was, mochten we een uur blijven. Het
werd een memorabele middag. Jan was
sprankelend als altijd. Hij zag niet tegen
de dood op en wist dat we elkaar
in wat voor hoedanigheid dan ook weer
terug zouden zien. Pas 2,5 uur later
namen we afscheid, niet met een slap
handje, maar met een innige omhelzing
en een dikke kus…
Jan, je bent een lichtend voorbeeld
voor iedereen. Het ga je goed. Tot later.
n
In VVP 6, die op 20 december 2022 verschijnt,
uitgebreid aandacht aan leven
en werk van de bevlogen, levenslustige
en eigenwijze Jan Donselaar. Anno Bousema,
tussen 1994 en 2011 algemeen directeur
van het Actuarieel Genootschap
en sinds 2011 partner bij Financial Assets
Actuarial Executive Search, sprak
vlak voor het overlijden van Jan uitgebreid
met hem en publiceerde een indrukwekkend
verslag in de Actuaris. In
VVP 6 besteedt Anno uitgebreid aandacht
aan Jan.
WINTER 2022 NFM | 45

I.M. WIM VAN GERVEN
46 | NFM WINTER 2022

I.M. WIM VAN GERVEN
Liefde voor altijd
Een interview met Wim van Gerven
is er voor het New Financial Magazine
niet meer van gekomen. Couturier,
beeldend kunstenaar, actuaris, duurzaamheidsactivist,
avant-gardist. Voor
hen die Wim niet gekend hebben,
lijkt dit wellicht wat veel, maar niets
is minder waar. Wim van Gerven was
het allemaal. Hij vervulde de verschillende
rollen met volledige toewijding.
TEKST AMBA ZEGGEN
Het interview stond al in zijn
agenda. Het is er niet van
gekomen. Op 10 juni overleed
hij plotseling in Fano
(Marche, Italië). Wim had
een bijzonder inspirerend
verhaal te vertellen over zijn grootste
passie: haute couture, kleding ontwerpen
en maken. Dit ging niet alleen over
het vervaardigen van mooi textiel, integendeel.
Ver voordat het begrip duurzaamheid
was ingeburgerd, zei Wim
het volgende: “Ik wil alleen unieke
stukken maken. Daarbij streef ik naar
langdurige relaties met mijn klanten.
Eén van de dingen waar het bij mij om
gaat, is dat er een symbiose ontstaat tussen
kleding en klant. Dat alles op zijn
plaats valt. Daarbij zoek ik altijd naar
de liefde van de klant voor dat unieke
stuk. Wil de klant het stuk voor lange
tijd dragen, wil ze het koesteren, wil ze
het later eventueel laten vermaken zodat
het een tweede leven krijgt. Dit alles
onder de noemer duurzaamheid. Je
koopt kleding niet als hype, maar als
een deel van jezelf, het verheft je. De
klant heeft hierbij dus veel inspraak.”
Met andere woorden, Wim zijn missie
was kleding te ontwerpen voor altijd.
Bij hem het tegendeel van ultra fast
fashion. Hij wilde de klant verliefd laten
worden op het kledingstuk. Zodat men
er geen afscheid meer van zou kunnen
nemen en de klant er ook alles aan zou
willen doen om het te vermaken. Wegdoen
was geen optie.
OP AANVRAAG
Het streven van Wim was om unieke
kledingstukken op aanvraag van een
klant te kunnen maken. Dat was voor
hem duurzaamheid. Hij zei daarover:
“En daarmee leg ik meteen een vinger
op de zere plek van de mode-industrie.
Hoe kan het dat je op een humane wijze
voor één euro een T-shirt kunt maken,
dat begrijp ik niet eens. En ik ben
van mening dat het beter is om enkele
mooie kledingstukken te hebben die je
koestert dan een hele kast vol die je het
volgende seizoen weer wilt vervangen.
Bij die gedachte begint duurzaamheid.”
DELEN
Wim wilde overigens zijn talenten
graag delen. ”Als ik in de toekomst kijk,
zie ik een couturestudio waarin het
meester-gezel principe van kracht is.
Alle technieken worden overgedragen
aan een jonge generatie die deze bewaart
en verder ontwikkelt. De gezellen
krijgen allen ook de gelegenheid
om zelf te ontwerpen om zodoende
de volledige weg naar zelfstandig kunstenaarschap
te creëren. Dit alles vanuit
de langetermijngedachte, waarbij
we zoveel mogelijk in het heden aanwezig
zijn, kijkend naar de kwaliteit
en de buitenissigheid van het huidige
product dat we in onze handen vorm
geven. Waarbij klanten bereid zijn om
een paar dagen te wachten op hun creatie
omdat ze weten dat ze die een leven
lang zullen koesteren”.
Kortom niet alleen zelf profiteren
van visie en talent, maar je talenten delen
om de aarde duurzamer te maken.
GROOT GEMIS
Wim heeft zijn droom niet verder kunnen
uitbouwen. Hij was van plan om
met ingang van zijn pensioen zich volledig
te wijden aan een duurzame invulling
van het couturier-schap. In juni
van dit jaar, vlak voor zijn pensioen, is
Wim onverwachts overleden. Een groot
gemis voor zijn kinderen en kleinkinderen
en iedereen die hem lief heeft.
En een groot verlies omdat deze wereld
enorm veel behoefte heeft aan vooruitstrevende
en inspirerende mensen zoals
Wim. n
WINTER 2022 NFM | 47

NIEUWE BALANS
KEES VAN DER STEL: “JE KUNT EEN
ANDER NIET VERDER BRENGEN DAN
HET NIVEAU DAT JE ZELF HEBT.”
48 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
– e s s a y –
Coaching en mentorschap van leiders in de 21e eeuw
Hoge bomen
vangen veel wind
In de komende decennia, zeker als de maatschappelijke ontwikkelingen en
uitdagingen worden meegenomen, behoort een coach of mentor een kritische
en alerte houding aan te nemen tegenover zijn of haar ingezette methoden
en modellen, alsmede tegenover zichzelf.
TEKST KEES VAN DER STEL | BEELD PAUL DE GRAAFF
Het kiezen voor ondersteuning door coaches en
mentoren is voor velen verstandig en begrijpelijk.
Naast persoonlijke of zakelijke items die verkenning
en aanpak behoeven, is er de noodzaak om
te kunnen omgaan met de negatieve invloed die
uitgaat van de hectische wereld om ons heen en
het negatieve (zelf) beeld dat mensen daaraan ontlenen, een
beeld dat bij velen – vooral onbewust – volgestopt is met angsten,
(voor)oordelen, negatieve gedachten of ‘weet alles al’, alsmede
met van anderen gekopieerde belemmerende overtuigingen,
dogma’s en gewoontes.
Temeer als we bedenken dat door deze ‘mentale belemmeringen’
zelfs voor jonge mensen het risico van langdurige
uitval op de loer ligt, hetgeen een risico is dat nog wordt versterkt
door de hoge eisen die aan hen worden gesteld of die
zij aan zichzelf stellen.
Met het ter tafel brengen en het kundig helpen aanpakken
van de genoemde belemmeringen wordt aangetoond dat coaches
en mentoren ondersteunend vermogen hebben, mits ze
zelf grondig door een coaching- of mentorproces zijn gegaan
en vrij van hun eigen sores de begeleiding kunnen aangaan.
HEDENDAAGSE ONTWIKKELINGEN
De invloed die uitgaat van een aantal hedendaagse ontwikkelingen
op het individu en het collectief heeft mij aan het denken
gezet hoe ik daar als ervaren leiderschapscoach en mentor
in bewustzijnsontwikkeling proactief op kan inspelen.
De ontwikkelingen waar men aan kan denken zijn bijvoorbeeld
de ecologische noodzaak om te komen tot economische
krimp, de exponentieel toenemende cybertechnologie,
de transformatie naar de betekeniseconomie, de invloed
van disruptieve technologieën, demografische factoren en de
opkomst van Metaverse. Deze ontwikkelingen zullen op vele
terreinen een dramatische impact hebben. Zo ligt het voor
de hand dat de levenscycli van bedrijven aanzienlijk korter
worden.
Na wat reflectie is het gemakkelijk om in te zien dat de
maatschappelijke en humanitaire gevolgen van deze ontwikkelingen
omvangrijk en ingrijpend zullen zijn. En vooral omdat
deze zo ingrijpend zullen zijn is het noodzakelijk dat ‘de
politiek’ zich intensief met visie- en beleidsontwikkeling hieromtrent
bezig houdt en het is ronduit gevaarlijk en bedreigend
dat daar geen of nauwelijks aandacht voor is.
WINTER 2022 NFM | 49

NIEUWE BALANS
Op individueel mens- en ondernemingsniveau zullen de gevolgen
navenant omvangrijk en ingrijpend zijn en tot reflectie
dwingen over onderwerpen als emancipatie, wederkerigheid,
inclusie, ontplooiingsmogelijkheden, samenwerkingsvormen,
schaalgrootte, wijze van organiseren en vooral visieontwikkeling
en leiderschap als het om leiders in de top gaat.
Mogelijk zullen we tot een nieuwe visie op het fenomeen
‘werken’ komen. Dat zal bereidheid tot omdenken, aanpassen
en transformeren vragen, alsmede leren om zonder (voor)oordeel
te luisteren naar dwarsliggers en andersdenkende mensen.
In de definitie van … voorheen ‘werken’ zullen onderwerpen
als moraliteit, creativiteit, benutten van talent, initiatief,
vrij denken, verantwoordelijkheid, sociale cohesie en een
waardevolle maatschappelijke bijdrage leveren in groepsverband
aan belang winnen.
Om de geschetste ontwikkelingen het hoofd te kunnen
bieden is voor velen een ingrijpende transformatie in het denken
en handelen nodig en dat geldt zeker voor mensen die
het in hun mars hebben om als leider een voortrekkersrol te
spelen. Het loslaten en afstand nemen van verouderde of belemmerende
denkbeelden en het ontwikkelen van een focus
die is gericht op een toekomstbestendige en ondersteunende
helikopterview zijn dan de overkoepelende thema’s die de
nodige aandacht verdienen. Dit is een transformatieproces,
waarbij het inzetten van onafhankelijke, ter zake kundige en
ervaren leiderschapscoaches en -mentoren evident is.
COACHING EN MENTORSCHAP
Om de leider in staat te stellen los te kunnen laten en te komen
tot een helikopterview over zijn/haar werk en leven staat
in de begeleiding het leveren van maatwerk door de coach of
mentor centraal. Dit vergt een houding van dienstbaarheid,
emancipatie en zorgvuldigheid, waarbij waakzaamheid is geboden
dat de coach of mentor een onafhankelijke rol heeft
en wegblijft van de ‘stoel’ en de ‘verantwoordelijkheid’ van
de leider. In de rol mag van de coach of mentor worden verwacht
zich zodanig te kunnen focussen op de context van de
leider dat voor en samen met de leider tot het gewenste resultaat
wordt gekomen.
Van de leider mag verwacht worden een intrinsieke motivatie
tot ontwikkeling te voelen, de wil te hebben om zijn/
haar zelfkennis te vergroten, verantwoordelijkheid te nemen
voor zijn/haar transformatieproces, open te staan voor de inhoud
van het begeleidingstraject en zich te voegen naar het
door de coach of mentor gegeven vertrouwen en de geboden
psychologische veiligheid.
LEIDERSCHAPSOMPETENTIES
Het is geen sinecure om in deze tijden topdirecteur te zijn.
Naast talenten en vaardigheden, business ervaring en gedegen
kennis van de business waarin iemand opereert, zijn er
nogal wat competenties nodig om als leider staande te blijven.
Als belangrijkste zijn te noemen:
• Intelligentie: spirituele- en emotionele intelligentie zijn
minstens zo belangrijk als cognitieve intelligentie.
• Drijfveren: zelf aan het stuur en het knoppenpaneel van je
leven staan.
• Visie en strategie: zaken doen zonder visie is als knipogen
naar een meisje of jongen in het donker.
• Voortrekkersrol: onverstoorbaar, maar alert, in het oog van
de orkaan kunnen staan.
• Ethiek: het zijn sterke schouders die de weelde (en de bijbehorende
beloning) kunnen dragen. Het verankeren en naleven
van morele waarden staan hierin centraal.
Het beschikbaar hebben van deze en soortgelijke competenties
is voor vele leiders geen vanzelfsprekendheid. Leeftijd en
levenservaring zijn direct van invloed en er is ontwikkeling,
ondersteuning en onderhoud nodig, mede omdat iedereen
wel eens in een valkuil terecht komt of voor hete vuren komt
te staan.
In die context is het logisch dat de ontwikkeling van iemands
aanpassingsvermogen en talentontplooiing de belangrijkste
opdrachten zijn die leiders in de komende jaren te wachten
staan. Continue om- en bijscholing zal meer dan ooit
gemeengoed worden. Om de effectiviteit van leiders te vergroten
door middel van zelfreflectie, zelfontwikkeling en zelfinzicht
is het inschakelen van deskundige en professionele leiderschapscoaches
en mentoren in bewustzijnsontwikkeling
geen brevet van onvermogen noch luxe.
De deskundigheid en professionaliteit van de coach of
mentor zal zich dan uiten in het hebben van leiderschapservaring,
op coaching- en mentorexpertise gerichte scholing, alsmede
praktijkervaring in de breedte én in de diepte van het
vak en tenslotte in de competentie- en bewustzijnsontwikkeling
die de coach of mentor zelf heeft ondergaan en ondergaat.
REFERENTIEKADERS
In mijn visie zal een coach of mentor de leider actief ondersteunen
in het complexe proces van relativeren, loslaten en
loskomen van de – veelal belemmerende – invloed van een zogenaamd
extern referentiekader dat is gebaseerd op het wereldbeeld,
de waarden en normen, de overtuigingen en de conventies
van anderen, zoals die van ouders, grootouders, andere
‘opvoeders’ en meer in het heden: de sociale media. Naast complex
is dit proces mooi omdat de ‘beloning’ voor het loslaten is
dat er meer mentale ruimte en rust ontstaat voor creativiteit,
verdere ontwikkeling, ontplooiing, vrij denken, vernieuwing,
luchtigheid, verwondering en het ervaren van de ‘werkelijkheid’
vanuit een ander perspectief of een ander paradigma.
Om als leider het hoofd te kunnen bieden aan de genoemde
hedendaagse ontwikkelingen en daarbij in het oog van de orkaan
staande te blijven zal een coach of mentor de leider vervolgens
meenemen naar zijn/haar innerlijke referentiekader dat
is gebaseerd op het wereldbeeld, het morele kompas, de wil, de
vorming, de waarden en de overtuigingen van zich- of haarzelf.
50 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Ter ondersteuning zijn enkele vragen voor de coaching en het
mentorschap van leiders cruciaal, te weten door welke persoonlijke
waarden en welk wereldbeeld wordt de leider gedreven
zonder zich daarvan bewust te zijn? Alsook welke morele waarden
zijn ondersteunend en bepalend voor de ontwikkeling en
het onderhouden van het innerlijke kompas van de leider?
Als voorbeelden van persoonlijke waarden zijn te noemen
warmte, empathie, respect, verbinding, samenwerken, broeder-
of zusterschap en liefde. Voorbeelden van morele waarden
zijn geweldloosheid, welwillende waarheid, gelijkmoedigheid
en dienstbaarheid.
Het belang van je persoonlijke waarden te kennen en te doorvoelen
zit vooral in het tot inzicht komen dat deze waarden je
in je leven bij voortduring, maar onbewust, sturen. Voor een
leider is het dus de moeite waard om zich ervan bewust te
worden welke waarden voor hem/haar belangrijk zijn, vooral
als er sprake is van energieverlies, onrust of onbehagen en
hij/zij geen idee heeft waar dat vandaan komt.
WERELDBEELD
Iedereen heeft een unieke kijk op de wereld en het respecteren
en accepteren van elkaars wereldbeeld in de interactie is
de cruciale factor om vredelievend en opbouwend met elkaar
om te gaan. Enerzijds is de diversiteit in wereldbeelden aantrekkelijk
en mooi omdat het onder andere prachtige kunst,
muziek en architectuur voortbrengt. Anderzijds is het duidelijk
dat de dezelfde diversiteit ook frequent tot fenomenen als
jaloezie, grimmigheid, afwijzing, oorlogen, xenofobie en discriminatie
leidt. Het respecteren en accepteren van elkaars
wereldbeeld is dus ook wel eens lastig, mede omdat de diversiteit
wordt gevoed door onder andere verschillen in cultuur,
religie, seculiere systemen en levensstandaard.
Voor leiders is van eminent belang kennis te nemen van
de vigerende wereldbeelden, deze met ondersteuning van een
coach of mentor te doorvoelen en het eigen dominante wereldbeeld
erin te onderkennen.
Het belang van het bewust worden en eigen maken van
morele waarden is je te brengen in een staat van wakker zijn,
dat wil zeggen alert of aanwezig zijn in het hier en nu, om
vervolgens vanuit die ‘wakkere’ staat als een beschouwer, als
een Boeddha, te kunnen kijken naar jezelf, anderen en de omgeving;
een staat waarin je zo neutraal mogelijk, zonder te oordelen
en met liefde, kunt kijken vanuit je hart; een staat die cruciaal is
voor leiders die werken aan de complexe maatschappelijke
veranderingen en noden die in de komende decennia op de
mensheid afkomen.
KEES VAN DER STEL
Kees van der Stel heeft als Executive Mentor in Bewustzijnsontwikkeling
een missie om mensen in hun ontwikkelingsproces
te begeleiden naar wat hen na aan het hart
ligt met als gevolg dat mensen meer bevlogenheid als leidraad
in hun leven toelaten. Na een langjarige carrière in
het bedrijfsleven op directieniveau maakte Van der Stel
een innerlijke levensreis van het financieel-economische
terrein naar het terrein van coaching en bewustzijnsontwikkeling.
Mentoring is zijn tweede natuur geworden:
zijn manier van werken bestaat uit het bieden van
veiligheid en vertrouwen, een luisterend oor, spontaniteit,
gevoel voor humor en medemenselijkheid. ‘Zien met
het hart‘ noemt hij dat.Van der Stel is financieel-economisch
en actuarieel geschoold en heeft een universitaire
mastertitel in marketing. Sinds 2005 volgt hij studies in
coaching en bewustzijnsontwikkeling. Meer informatie:
www.keesvanderstel.nl.
MEERWAARDE
Winst? Ja, bedoeld wordt winst als metafoor en dan is het immateriële
winst voor de leider op meerdere niveaus, steeds
dieper. De eerste winst is de leider te ondersteunen bij het
relativeren, loslaten en loskomen van het externe referentiekader.
De tweede winst ligt dieper en dat is de leider te brengen
naar de rust en de stilte van het innerlijke referentiekader,
zodat hij/zij zonder oordeel en zonder innerlijke belemmeringen,
vanuit een helikopterview en een open hart naar
zichzelf en anderen kan kijken en communiceren. En nog
dieper de derde winst: de leider te laten ervaren dat ‘leven’
ten diepste betekent om – vanuit het hart –vrijheid, broederof
zusterschap en liefde te kunnen demonstreren en te ontvangen.
Om deze ‘winst(en)’ binnen te halen is integratie en
verinnerlijking nodig. Het uiteindelijke resultaat van het begeleidingsproces
is dan dat de leider een veilige haven in zichzelf
vindt die het mogelijk maakt zich flexibel en met innerlijke
vreugde in het oog van de orkaan staande te houden.
Professionele coaching en mentorschap ondersteunt
mensen derhalve om die veilige haven in zichzelf te vinden,
waarbij de gouden regel in coaching en mentorschap van toepassing
is, namelijk dat je coachees of mentees nooit kunt begeleiden
op een niveau dat hoger is dan het niveau dat je zelf
als coach of mentor hebt. n
WINTER 2022 NFM | 51

NIEUWE BALANS
Een betere financiële sector bereik je sneller met deugden dan
met regels. Toch wordt na iedere misstand de regelgeving aangescherpt,
zonder dat er iets wezenlijks verandert. Regels krijgen we
opgelegd, deugden horen bij onszelf.
Een deugdelijke
financiële sector
TEKST GERT DE JONG | BEELD BAS VAN HATTUM
Nu hebben regels het voordeel
dat ze helderheid geven
en dat je precies weet
wat je moet doen. Daar tegenover
staat dat het lastig
is te bepalen welke regels
nu precies gelden voor welke situatie.
Bovendien: regelgeving kan nog zo gedetailleerd
zijn, mensen zijn altijd in
staat de mazen in de wet te vinden.
Hoe meer regels er zijn, des te groter de
kans dat regels ontweken worden, expres
of per ongeluk. Als er teveel regels
zijn, dan nemen we ze al snel minder
nauw. Meer regelgeving schiet vaak zijn
doel voorbij.
INTRINSIEK
Deugden daarentegen leggen geen zaken
vast, maar doen een beroep op het
oordeelsvermogen van de professional.
Deugden zijn te omschrijven als karaktereigenschappen
die ons richting geven
het goede te doen. Binnen de deugdenethiek
wordt weleens een schema gebruikt
dat vier zaken bij elkaar brengt:
deugden, praktijken, het intrinsiek goede
(internal goods) en instituties. Het
schema komt van de ethicus MacIntyre
die zich weer baseert op Aristoteles.
Deugden, zo stelt hij, komen tot uiting
in en helpen binnen de beroepspraktijken
waarin mensen werken. Onder
deze praktijken verstaat hij zeker niet
al het werk dat verricht wordt, maar
alleen die situaties waarin mensen samenwerken
aan taken met de nodige
complexiteit en waarin ernaar gestreefd
wordt het beste werk te leveren,
waarin gestreefd wordt naar excellentie.
MacIntyre noemt bijvoorbeeld dat
tegen een bal trappen geen praktijk is,
maar voetballen wel; een muur metselen
niet, architectuur wel.
Die praktijken leveren dan het intrinsiek
goede op: realisatie van het werk
dat goed is vanwege zichzelf. Artsen,
bijvoorbeeld, leveren het intrinsiek
goede als ze patiënten genezen. Verzekeringsadviseurs
leveren het intrinsiek
goede als ze in een juiste balans tussen
risico en kosten, klanten voldoende financiële
zekerheid bieden. Kredietverstrekkers
leveren het intrinsiek goede
als ze financiering mogelijk maken die
bijdraagt aan gezonde bedrijfsvoering
die weer past binnen wat goed is voor
de samenleving.
Die praktijken, of dat werk, vindt altijd
plaats binnen organisaties of bedrijven.
MacIntyre spreekt dan over instituties.
Als er geen institutionele kaders
zijn, is er geen bedding waarbinnen de
praktijken kunnen plaatsvinden.
UITDAGINGEN
Maar daarmee ontstaan nieuwe problemen,
of liever: uitdagingen. Instituties
moeten in stand worden gehouden. Een
bedrijf moet aan bepaalde voorwaarden
voldoen om te blijven bestaan. Er
zal voldoende geld binnen moeten komen,
men moet bekendheid en status
verwerven. MacIntyre noemt dat het extrinsiek
goede. Dat zijn weliswaar goede
dingen, maar ze zijn niet eigen aan
de praktijk van een beroepsbeoefenaar.
Ze hebben daarnaast het gevaar in zich
dat ze praktijken corrumperen: geld,
status en prestige kunnen het belang
van het intrinsiek goede als het ware
naar de achtergrond verdringen. Het
ingewikkelde van het extrinsiek goede
is dat het iets dubbelzinnigs heeft: het
is noodzakelijk voor het voortbestaan
van de organisatie, maar draagt het gevaar
in zich om dominant te worden.
We kennen voorbeelden genoeg in de financiële
wereld. Misschien kun je zelfs
stellen dat het New Financial Forum is
52 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
opgericht als tegengeluid tegen de dominantie
van het extrinsiek goede.
PERSOONLIJK
Om die dominantie te voorkomen spelen
deugden een cruciale rol in het
schema ‘deugden, praktijken, intrinsiek
goede en instituties’. Deugden zijn
– we zagen het al – karaktereigenschappen.
Je verwerft deugden al doende binnen
de praktijken wanneer naar excellentie
wordt gestreefd. Telkens weeg je
af waar je naartoe werkt, wat de doelen
zijn, of wat de purpose is. Deugden zijn
daarmee veel persoonlijker dan regels.
Regels krijgen we opgelegd, deugden
horen bij onszelf.
Die doelgerichtheid is essentieel:
met het oog waarop doen we de dingen?
Wat is de bijdrage aan het grotere
geheel of aan het algemeen belang?
Die deugden moeten we aanleren.
En we leren ze aan door in gesprek te
gaan (in de leer te gaan) bij onze collega’s.
Wie een deugdelijke beroepsbeoefenaar
wil worden, moet in de traditie
van het vak stappen. Daar leer je wat
excellentie is en waar het in het vak
om draait. Zo houden de deugden je
op koers. Doel is het intrinsieke goede
en dat is in maatschappelijk verband
het financiële systeem van onze samenleving
draaiende houden, zodat onze
samenleving en alle mensen binnen
onze samenleving kunnen floreren. In
kleiner verband is het klanten helpen
bij hun financiële vraagstukken zodat
zij hun onderneming kunnen runnen,
hun huis kunnen kopen of hun risico’s
kunnen verzekeren. Deugden vormen
daarmee een innerlijk kompas en zijn
daarmee veel krachtiger dan regels.
Wie regels overtreedt, benadeelt vaak
anderen, maar wie deugden negeert,
benadeelt zichzelf. n
Gert de Jong (1961) is onderzoeker bij CAREM
(het kenniscentrum van de faculteit Business
en Economie van de Hogeschool van Amsterdam)
met Vakbekwaamheid als speciaal onderzoekthema.
GERT DE JONG:
“WIE DEUGDEN NEGEERT,
BENADEELT ZICHZELF.”
WINTER 2022 NFM | 53

NIEUWE BALANS
Lustrum Positive Finance Day
Laat de revolutie
maar beginnen
“Er zijn in de financiële sector zoveel mogelijkheden om diensten inclusiever en beter te maken.
Drie simpele suggesties: praat in normale taal, reguleer wat zich duurzaam mag noemen
en stem diensten af op vrouwen en hun levenslijn, Er zijn zoveel kansen voor financieel
dienstverleners voor verbetering en innovatie. Laat de revolutie maar beginnen”, aldus Eline
Hesse, duurzaam investeerder, impact coach en innovator, op het lustrum van de Positive Finance
Day 2022 met als thema ‘Nieuwe balans’. Het event werd georganiseerd door Dazure
en de stichting New Financial Forum en mede mogelijk gemaakt door Allianz Benelux.
TEKST TOON BERENDSEN | BEELD GONNIE BAX
Op de foto v.l.n.r.: Jennifer Dennison (directeur
Stichting Challenge Day Nederland), Kim
Cramer (BR-ND), Eline Hesse (Bewust), Joline
Heusinkveld (WOMEN Inc.), Mart Vreven (Allianz),
Damaris Matthijsen (Economy Transformers),
Indra Frishert (Dazure) en Willem Vreeswijk
(stichting New Financial Forum en VVP).
Hesse kreeg jaren geleden
een investment portfolio
ter waarde van 150.000
euro van haar vader cadeau,
die onder meer bestaat
uit aandelen Shell en
McDonalds. Haar vader had zijn leven
lang met plezier bij Shell gewerkt en
het gezin heeft overal waar olievoorraden
waren in luxe gewoond. Ze is zich
altijd zeer bewust geweest dat ze een
bevoorrecht mens was, maar maakte
wel andere keuzes dan haar vader. Haar
drijfveer is een bijdrage leveren aan
WINTER 2022 NFM | 55

NIEUWE BALANS
Joline Heusinkveld: “Meer behoeft aan een
ORV als je moeder wordt.”
een leefbare wereld voor nu en straks.
Wat ga je dan met je portfolio doen?
Ze hoefde geen seconde te twijfelen.
De portfolio wilde ze verduurzamen.
Maar dat bleek niet zo eenvoudig. Sterker
nog, er begon een zoektocht van
maar liefst vier jaar en over die periode
maakte ze film Petrol dollars for a different
engine. Deze film belicht echter veel
meer dan alleen het samenstellen van
een duurzame of groene beleggingsportefeuille.
De film gaat over haar innerlijke
zoektocht hoe ze haar eigen leven
wil inrichten, over de band tussen
vader en dochter en hun totaal andere
kijk op de wereld en over haar rol bij
Follow This, de activistische groep aandeelhouders
die Shell wil stimuleren
een andere koers te varen. Ook gaat de
film over haar verlangen om een bijdrage
te leveren aan een leefbare wereld en
over haar wens naar erkenning.
Op de Positive Finance Day vertelde
ze aan de ruim honderd deelnemers
wat de leerpunten waren van haar
zoektocht. “Je zult hoe dan ook compromissen
moeten maken. Uiteraard
Eline Hesse: “Laat de revolutie beginnen.”
56 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Damaris Matthijsen: “Einde aan alle
systeemcrises.”
begint impact investeren bij idealisme.
Tegelijkertijd zul je soms ook een strategie
moeten kiezen op welke manier je
je idealisme het beste dient. Soms moet
je samenwerken met de oude wereld
om de nieuwe wereld krachtig neer te
zetten. Vergeet ten slotte niet om uit te
gaan van je eigen kompas. Als je een eigen
kompas hebt waar je je altijd op terug
kunt vallen, wordt je zoektocht in
het duurzame oerwoud van beleggingen
een stuk makkelijker.”
OPLOSSINGEN
Hesse reikte op de Positive Finance Day
een aantal oplossingen aan. “Het begint
met educatie. Je zult mensen financieel
van jongs af aan moeten onderwijzen.
Daarnaast moet je mensen bewust
maken van zijn of haar waarden en financiële
doelen. Wat past bij jou? Welke
waarden vind je belangrijk? Welke doelen
streef je na? Met deze vragen kun je
niet vroeg genoeg beginnen. Financiële
educatie begint simpelweg bij de jeugd.”
De tweede aanbeveling is: communiceer
in begrijpelijke regelgeving en
Mart Vreven: “Diversiteit is een gevecht
dat je samen voert.”
WINTER 2022 NFM | 57

NIEUWE BALANS
58 | NFM WINTER 2022

NIEUWE BALANS
Dagvoorzitter Indra Frishert: “Einde
aan haantjesgedrag.”
taal. “De EU-wetgeving geeft aan verschillende
soorten beleggingen een
kleurtje mee. Bijvoorbeeld grijs voor
beleggingen alleen gericht op rendement.
Lichtgroen: gericht op rendement
met meer of minder aandacht
voor duurzaamheid/impact. Donkergroen
Groen staat dan voor beleggingen
gericht op duurzaamheid/impact
met aandacht voor rendement. Dat
geeft in ieder geval duidelijkheid. Ook
al las ik in een artikel van Hubrien Meijaards
van Stan & Wende dat fondsen
zich al lichtgroen mogen noemen als
ze duurzaamheid alleen maar ‘promoten’.
Deze categorie moet beter gedefinieerd
worden.”
Derde aanbeveling: meer vrouwvriendelijke
dienstverlening en taal.
“Ga met je vrouwelijke klanten in gesprek
wat zij nodig hebben. Ga na wat
er voor vrouwen passend is in de verschillende
levensfases. En onderzoek of
je huidige communicatie wel aansluit
bij de behoeften van vrouwen? Daarnaast
zouden meer vrouwen in de financiële
sector moeten werken. Ze zijn
vaak betere adviseurs, omdat ze beter
kunnen luisteren. En als ze beleggen,
doen ze dat niet, zoals mannen, om de
markt te ‘verslaan’, maar om een bijdrage
te leveren aan meer welzijn.”
Hesse sloot aanbeveling af meet een
quote van Mary Ellen Iskenderian (ceo
Women’s World Banking): “Het product
wat je aan mannen verkoopt is
waarschijnlijk een goed product voor
hen. Maar het product dat je ontwerpt
voor vrouwen is waarschijnlijk beter
voor iedereen. Helaas werkt het niet andersom.”
Kortom, zo eindigde Hesse haar betoog,
er zijn enorm veel kansen voor
financieel dienstverleners voor verbetering
en innovatie. “Laat de revolutie
maar beginnen.”
EVENWICHT
Thema van de vijfde editie van de Positive
Finance Day was ‘Nieuwe balans’.
Die balans ontstaat niet wanneer we
met de armen over elkaar blijven zitten,
actie is vereist. Of zoals een van de
sprekers zei: die actie moet in de eerste
plaats van binnen naar buiten zijn,
dus vanuit het individu en zijn of haar
unieke kwaliteiten. Maar de samenleving
en de financiële sector als belangrijk
onderdeel daarvan kunnen wel degelijk
ook stappen zetten.
De nieuwe balans veronderstelt evenwicht
tussen vrouwelijke en mannelijke
waarden. Uiteindelijk zitten die
waarden in iedereen, maar duidelijk is
dat een grotere invloed van vrouwen de
balans – die nu zo doorslaat naar mannelijke
waarden – enorm kan verbeteren.
Indra Frishert (Dazure) zei, verwijzend
naar de kritieke toestand waarin
de (leef)wereld momenteel lijkt te verkeren,
te hopen dat er “een einde komt
aan het haantjesgedrag en dat we snel
de wereld gaan redden”.
Damaris Matthijsen (Economy
Transformers) zei dat de verbinding
verloren is gegaan met onszelf, met elkaar
en met de geestelijke wereld. Zij
roerde letterlijk de trom en bezong
moeder aarde.
Economy Transformers, de naam
zegt het al, wil de economie transformeren.
Matthijsen: “Er zijn drie dominante
economische systemen: communisme,
geleide economie, vrije markt
economie. In al deze systemen zijn
grond, kapitaal en arbeid in handen
van iets of iemand. Wij zetten ons in
voor een systeem waarin grond, kapitaal
en arbeid van de gemeenschap
zijn: de gemene goed economie (com-
WINTER 2022 NFM | 59

NIEUWE BALANS
mons). Deze economie vraagt een enorme
paradigmashift vanuit liefde en
vertrouwen. Maar als iedereen leeft
vanuit zijn ster, dan kan het. De nieuwe
wereld komt van binnen naar buiten,
we zullen haar zelf moeten bouwen.
Steeds meer jonge pioniers leven
al vanuit de commonsgedachte. Ook de
financiële dienstverlening kan zichzelf
opnieuw uitvinden. Dat gebeurt ook
al, denk aan de opkomst van broodfondsen.”
Matthijsen had voor de bezoekers
van de Positive Finance Day ook nog
een primeur. Nog voor de officiële lancering
konden de bezoekers haar nieuwe
boek Vrij, Gelijk & Samenleven al inkijken
én aanschaffen. Een omvattend
boek met volop concrete voorbeelden
en praktische tips om uit de huidige systeemcrises
te komen. Centraal in haar
boek staat de transformatie van ons
eigendomsbegrip en de zeggenschap
over grond, arbeid en kapitaal. Niet
de markt en staat zijn leidend, maar
wij mensen onderling. Met het Deel-
Genootschap als samenwerkingsvorm
kunnen we onze weg terugvinden naar
liefde en vertrouwen, creativiteit en
heelheid. En leren we weer van binnenuit
zorg te dragen voor onszelf, elkaar
en de Aarde. Vrij Gelijk & Samen is voor
alle mensen die werk en/of leven op een
mens- en Aardewaardige manier vorm
willen geven.
GEEN ROZE FRONTJE
WOMEN Inc. wil de positie van vrouwen
verbeteren. Dit onder meer het
thema geld. Joline Heusinkveld van
WOMEN Inc. liet zien dat vrouwen bij
belangrijke levengebeurtenissen (werken,
samenwonen, kinderen, scheiden,
pensioen) nog steeds financieel aan het
kortste eind trekken. Zij gaf enkele tips
hoe financiële dienstverleners kunnen
bijdragen om in deze situatie verandering
te brengen, zoals werken met
vrouwelijke adviseurs en visualiseren
en beeldtaal gebruiken. “Plak vooral
geen roze frontje op je financiële producten”,
aldus Heusinkveld.
Aanhaken bij life events is prima, maar
Jennifer Dennison en Kim Cramer:
“Managementspel over identiteit.”
vraag je daarbij goed af waar vrouwen
werkelijk op zitten te wachten.
Heusinkveld: “Aandacht voor de ORV
was er alleen toen wij ons huis kochten.
Terwijl ik in werkelijkheid misschien
meer behoefte aan een ORV had toen ik
moeder werd.”
Een andere tip: als er kinderen komen,
is het volgens Heusinkveld vaak financieel
voordeliger als beide partners
een klein stapje terug doen in plaats
van dat een van de partners veel minder
gaat werken.
STERRENBEELDEN
De Positive Finance Day werd dit jaar
gehouden in het VNAB Kennis- en Ontmoetingscentrum
in Rotterdam, met
de ondersteuning van Allianz. Mart Vreven,
verantwoordelijk voor sales en distributie
van Allianz in Nederland, liet
zien dat inclusie en diversiteit in zijn
eigen gezin en het voetbalteam dat hij
traint de gewoonste zaak van de wereld
is. Hij riep de zaal wel op mee te denken
over een andere naam voor Beerse
Boys, omdat er inmiddels ook meisjesteams
zijn.
Vreven kwam diversiteit ook al vroeg
in zijn professionele loopbaan tegen.
“Mijn eerste baan in de financiële sector
was bij een grote verzekeringsmakelaar,
die mensen aannam op basis van
sterrenbeeld. Want zo ontstond een divers
team. Ik ben Vis en kon dus soepel
door de organisatie glijden…”
Bij Allianz, dat wereldwijd meer
dan 150.000 medewerkers telt, worden
inclusie en diversiteit juist professioneel
aangepakt. Cruciaal is volgens Vreven
dat we ons samen inzetten. “Diversiteit
is een gevecht dat je samen voert
en waarbij we elke dag een stapje verder
komen.”
Tijdens de Positive Finance Day
werd een spel gespeeld dat teams vooruit
wil helpen bij diversiteit en inclusie.
Het managementspel is officieel
nog niet uit, de lancering is voorzien in
het eerste kwartaal van 2023. Het spel
is ontwikkeld door Kim Cramer (BR-ND)
en Jennifer Dennison (Stichting Challenge
Day Nederland) en geeft bedrijfsleven
en organisaties spelenderwijs diepe
inzichten in eigen (voor)oordelen,
aannames, privileges en beleid. n
60 | NFM WINTER 2022

ACTIVATORS
Activators over de waarde(n) van de financiële sector
Wees
verantwoordelijk
als financial
TEKST CEES BOL | BEELD JOKE BOL
Het New Financial Magazine
stelt in iedere editie een Activator
een aantal vragen over de
waarde(n) van de financiële sector.
Wat gaat goed, wat kan beter
en hoe verhogen we de nietfinanciële
waarde van de sector?
Ditmaal Cees Bol financieel
adviseur en financial life planner
bij Bol-Advies en schrijver
van het boek Eengoedleven.nu –
Wat betekent dit voor jou?
Wat zijn volgens jou de belangrijkste
kernwaarden van de financiële sector?
Zekerheid, vertrouwen, continuïteit en
niet te vergeten fatsoen zijn heel belangrijke
kernwaarden. Woorden als
klantgericht en de klant centraal zijn
veel gehoorde termen, die eigenlijk
vooral sales gedreven uitpakken. De
vraag achter deze termen is sinds jaar
en dag: ‘hoe kunnen we komend kwartaal,
zoveel mogelijk aan deze klant verdienen?’
De stappen die werkelijk nodig zijn
om vertrouwen te tonen en zekerheid
te geven, is het kortetermijndenken los
te laten en het op lange termijn zorgen
voor fatsoenlijke dienstverlening.
Door medewerkers te laten bijdragen
aan het welzijn van relaties snijdt
het mes aan twee kanten. Het geeft
medewerkers meer betekenis, duurzame
tevredenheid en geluk, dan het halen
van targets (productie eisen) en bonussen.
Medewerkers zijn meer betrokken
bij de organisatie en blijven langer
werken. Je helpt de klant met zijn behoeften
en wensen op lange termijn en
kunt daarbij duurzaam rekening houden
met de samenleving. Hierdoor is
een blijvende winstgevendheid en continuïteit
voor de financials ook gewaarborgd.
‘DE IDEEËN ZIJN ER AL LANG,
ALLEEN HET ZETTEN VAN
DE STAPPEN BLIJFT MAAR
UITGESTELD WORDEN’
Hoe belangrijk is duurzaamheid voor
jou?
Duurzaamheid is respect voor mens en
natuur en de stappen die continu genomen
moeten worden om een gezonde
samenleving te behouden. Alles op
deze wereld is met elkaar verbonden.
Het zou mooi zijn als we dit meer zouden
beseffen en daarna handelen. Helaas
blijkt het psychologisch lastig om
stappen te nemen als het niet urgent
is of je er zelf geen last van hebt. Een
bosbrand in Australië is heel erg, maar
ver van ons bed. Oorlog in Syrië idem,
armoede en honger in Jemen, we maken
wel wat geld over om ons geweten
te sussen en voeren zelf maar mondjesmaat
duurzame stappen door.
Wat is duurzaamheid volgens het
CBS, het meetinstituut van Nederland?
Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling
die tegemoetkomt aan de levensbehoeften
van de huidige generatie, zonder die van
de toekomstige generaties tekort te doen. Het
gaat hierbij om economische, sociale en leefomgevingsbehoeften.
Voorbeelden zijn een
schoon milieu, biodiversiteit in de natuur, een
hoogopgeleide en gezonde bevolking, goed
werkende sociale netwerken en maatschappelijk
vertrouwen.
62 | NFM WINTER 2022

ACTIVATORS
Een keurige definitie, waarmee we
dachten Nederland, als een van de rijkste
landen ter wereld, met een beetje
pappen en nathouden duurzaam te
kunnen blijven ontwikkelen.
De laatste pandemie heeft ons wel
wakker geschud, maar liever gaan we
ook weer zo snel mogelijk over tot de
orde van de dag en halen we zo snel
mogelijk onze vliegvakanties in. Door
de oorlog in Oekraïne hebben we last
van allerlei prijsstijgingen en zou het
zomaar kunnen dat het de komende
jaren niet steeds beter wordt. Laat
deze zinloze en trieste oorlog dan er
misschien wel voor zorgen dat we sneller
een reset kunnen maken en grote
stappen naar een duurzame en gezonde
toekomst voor de aarde en alle
mensen die erop en ervan leven. Er is
genoeg, we hoeven het alleen maar te
delen.
In hoeverre heeft de financiële sector
het onderwerp duurzaamheid omarmd?
Van omarming is geen sprake, maar
er zijn wel degelijk initiatieven. Veelal
voor de bühne (greenwashing) en nog
op te kleine schaal.
Het zou mooi zijn als er grote banken
en verzekeraars voorop gaan lopen
en richting geven. Niet rustig net genoeg
doen, of liefst zo laat mogelijk aan
de Europese regels voldoen, maar inspireren,
hoop bieden en laten zien dat we
goed voor de aarde en onszelf kunnen
zorgen.
Tot nu toe zijn veel plannen nog gebaseerd
op de oude economie, bijvoorbeeld
Rabo die de financiering van dure
machines als oplossing ziet voor de stikstofcrises.
Hierdoor kunnen zij nog langer
verdienen aan de huidige kredieten
die zij aan boeren hebben verstrekt en
kunnen ze zelfs weer ‘helpen’ met extra
financieringen voor de aanschaf van
de dure stikstofreductie oplossingen.
Tegelijkertijd verplicht dezelfde
Rabo als eerste haar hypotheekadviseurs
om de verduurzaming van de woning
mee te nemen in het hypotheekgesprek.
Is een financiële sector mogelijk met
rendement voor zowel aandeelhouders,
medewerkers, klanten als de samenleving?
Winst is nodig voor continuïteit, maar
winst is geen doel op zich, winstmaximalisatie
en korte termijn denken is
niet goed voor de samenleving. De samenleving
is geen wedstrijd van de
sterkste, slimste, rijkste of snelste, maar
iedereen doet mee en doet ertoe. Ik zeg
het nog maar eens: er is genoeg voor iedereen!
Het blijkt dat winst via de aandeelhouders,
door dividenduitkering,
CEES BOL: ‘NEEM JE
VERANTWOORDELIJKHEID
ALS FINANCIAL!‘
niet optimaal ten goede komt aan de
samenleving.
Kun je initiatieven noemen die ontwikkeld
zijn binnen de financiële sector
en van betekenis zijn voor de samenleving?
Als fan van bewegen, wil ik één grote
partij hier noemen. ASR zet met haar
Vitality programma in op bewegen en
gezondheid. Voorkomen is beter dan
genezen en veel goedkoper ook.
En in het bijzonder wil ik twee activators
noemen die zich op twee terrei-
WINTER 2022 NFM | 63

NIEUWE BALANS
nen inzetten, die me zelf erg aanspreken.
Dick-Jan Abbring van Purpose. Hij
heeft een tienjarenplan waarin zij als
Purpose gaan bijdragen aan een eerlijke
maatschappij door kwetsbare groepen
te helpen om hun kansen te vergroten.
Ze doen dat door bij te dragen
aan projecten op het gebied van armoede
bestrijden, gezondheidsverschillen
verkleinen, onderwijs verbeteren,
arbeidsparticipatie vergroten. Veelal
overheidstaken, maar mooi dat organisaties
als Purpose daar een handje (grote
hand) bij helpen.
De andere activator is Ozewald
Wanrooij van het Rendement van Geluk
(ooit samen met Leon Brummelhuis
oprichter van Neutralis). Naast financial
life planner is hij ook facilitator
werkgeluk door het inzetten van
het Gelukkig leven programma bij
werkgevers. Hierdoor kunnen medewerkers
zowel thuis als op het werk beter
functioneren, floreren, zoals Ozewald
zelf zegt. Voor werkgevers zijn de
voordelen enorm. Zowel in geld als in
beleving en betrokkenheid. Het brengt
een toename van loyaliteit, betrokkenheid,
productiviteit en duurzame inzetbaarheid.
Daarnaast neemt het verzuim
en personeelsverloop af. Als je als
werkgever nog geen eigen dreammanager
hebt, dan komt dit het dichtste in
de buurt.
Is verjonging noodzakelijk om in de financiële
sector te vernieuwen en in hoeverre
zie je dit terug?
We hebben altijd een mix nodig van
jong en oud, van creatief, innovatief
en ervaring. Jongeren zien veel eerder
de urgentie van noodzakelijke verandering
en zijn daar ook mee bezig. Het is
niet meer vanzelfsprekend dat ze allemaal
een rijbewijs halen en een eigen
auto willen hebben. Ze zijn veel meer
van het delen van mobiliteit. Twintig
procent van de jongeren eet al geen
vlees meer. Zij kunnen heel goed meedenken
welke bedrijfstakken je niet
meer hoeft te financieren en welke
juist wel.
De laatste jaren zijn er door (over)
regulering heel veel goed betaalde compliance
banen gecreëerd. Op zich prima
voor de werkgelegenheid. Maak we
zouden beter kunnen investeren in banen
die wel bijdragen aan een nieuwe
gezondere wereld en die vertrouwen geven
in een betere toekomst.
Welke boodschap zou je de financiële
sector graag meegeven?
Neem de mooie rol die je in de transitie
kunt pakken. Rabo is onderdeel van de
oplossing van de boeren, zij kennen de
klant en de problematiek. ING kan samen
met RVO haar groenfonds investeringen
uitbreiden. RegioBank de meest
klantvriendelijk bank, onderdeel van
de Volksbank en 100 procent in handen
van de overheid, kan door hun circa
500 kantoren dicht bij de klant oplossingen
bieden voor het verduurzamen
van woningen. Mijn advies is neem je
verantwoordelijkheid als financial!
Voor meer ideeën kijk op www.
maatschapijwij.nl en www.hetkanwel.
nl en lees nog eens eerdere uitgaven
van het New Financial Magazine door.
De ideeën zijn er al lang, alleen het zetten
van de stappen blijft maar uitgesteld
worden. Ieder stapje telt, begin gewoon!
‘BELANGRIJKSTE IS DAT WE NOG BETER
ONS BEST DOEN OM ELKAAR TE WAARDEREN, VAN ELKAAR
TE HOUDEN EN DE AARDE TE RESPECTEREN’
Wat draag je zelf bij aan een betere financiële
sector?
Ik ben eigenaar van Bol-Advies, een
tweede generatie familiebedrijf in financiële
dienstverlening. We bestaan
dit jaar al 47 jaar. Mijn vader heeft me
verstand van geld en mensen bijgebracht
en voorgeleefd hoe je mensen op
korte en vooral lange termijn kunt helpen
met financiële rust en zekerheid.
Ik heb ervaren dat je niet de hele
wereld kan verbeteren en dat frustreert
mij soms nog steeds. Maar je kunt wel
goed voor jezelf en je naaste omgeving
zorgen. En als iedereen dat doet, krijg
je vanzelf een betere wereld.
Als schrijver van het boek Eengoedleven.nu
– Wat betekent dit voor jou? heb
ik geprobeerd net als in een kookboek
de ingrediënten te beschrijven voor een
goed leven.
Een goed leven betekent voor iedereen
iets anders, toch zullen een aantal
elementen voor de meeste mensen hetzelfde
zijn. Eigenlijk is een goed leven
heel eenvoudig en te bereiken in hele
kleine stapjes.
Wat heb je hiervoor zoal nodig? Genoeg
geld, warmte, (zelf)vertrouwen,
betekenis, ontwikkelingsmogelijkheden,
veiligheid en liefde. En ook hulp,
want je hoeft het niet alleen te doen.
Het boek is te verkrijgbaar bij alle (online)
boekhandels en op www.eengoedleven.nu.
Bezorging indien enigszins mogelijk
per fiets.
Wat is de belangrijkste les die je in het
afgelopen jaar hebt geleerd?
In december heb ik twee kleinkinderen
mogen verwelkomen. Op 1 januari is
het jaar begonnen met het overlijden
van één van mijn schaatsvrienden. In
februari begon de oorlog in Oekraïne.
In mei kwam er nog een kleinzoon bij
in Litouwen. Het kind van mijn zoon
die daar woont en zelf geboren is na het
vallen van het ijzeren gordijn. In juni
is de oma van mijn kleindochter overleden.
Deze gebeurtenissen van geluk, liefde
en verdriet horen bij het leven. Het
belangrijkste is dat we nog beter ons
best doen om elkaar te waarderen, van
elkaar te houden, elkaar iets gunnen,
om samen te delen en de aarde te respecteren
en verzorgen. n
64 | NFM WINTER 2022

AMBASSADEURS
Activators van het
• Dick-Jan Abbringh | Purpose
Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh
• Kim van den Anker | MeerwAarde
Newfinancialforum.nl/kim-van-den-anker
• Roy van den Anker | Heilbron
Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker
• Erica Argelo | Circle of Art
Newfinancialforum.nl/erica-argelo
• Jeroen Bais | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jeroen-bais
• Femke Bakker | AnsvarIdéa
Newfinancialforum.nl/femke-bakker
• Pieter van den Ban | Univé
Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban
• Jelle Bartels | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jelle-bartels
• Ewald Bary | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/ewald-bary
• Ron Bavelaar | Univé
Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar
• Lambert Becks | Qees
Newfinancialforum.nl/lambert-becks
• Robin van Beem | Polis Advocaten
Newfinancialforum.nl/robin-van-beem
• Toon Berendsen | VVP
Newfinancialforum.nl/toon-berendsen
• Cees Bol / BOL-Advies
Newfinancialforum.nl/cees-bol
• Olette Bollen | Connect4Value
Newfinancialforum.nl/olette-bollen
• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning
Newfinancialforum.nl/thom-boot
• Mark Boskamp | Dukers & Baelemans
Newfinancialforum.nl/mark-boskamp
• Robin Bouman | Yellowtail
Newfinancialforum.nl/robin-bouman
• Jules Brader | De Goudse
Newfinancialforum.nl/jules-brader
• Nanda Bramer | MY Organization
Newfinancialforum.nl/nanda-bramer
• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies
Newfinancialforum.nl/michiel-brandt
• Wilma de Bruijn | Eurapco
Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn
• Paul Burger | AnsvarIdéa
Newfinancialforum.nl/paul-burger
• Christel van Capelleveen | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen
• Urjan Claassen | C-Profile
Newfinancialforum.nl/urjan-claassen
• Jos Claessens | result-is
Newfinancialforum.nl/jos-claessens
• Marcel Coopman | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/marcel-coopman
• Jack Cox | Econsenso
Newfinancialforum.nl/jack-cox
• Kim Cramer | Emotone
Newfinancialforum.nl/kim-cramer
• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam
• Gary Damen | Paradigma Groep
Newfinancialforum.nl/gary-damen
• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen
Newfinancialforum.nl/chris-Das
• Michiel Dietvorst / Pridea
Newfinancialforum.nl/michiel-dietvorst
• Douwe Dijkstra
Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra
• Jan Donselaar | DMA
Newfinancialforum.nl/jan-donselaar
• Joram van Doorn / Site Online
Newfinancialforum.nl/joram-van-doorn
• Kees Dullemond / INSVER
Newfinancialforum.nl/kees-dullemond
• Peter Dussel | Figlo
Newfinancialforum.nl/peter-dussel
• Patrick Eppink | Turner
Newfinancialforum.nl/patrick-eppink
• Erik Friedeberg
Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg
• Indra Frishert | Dazure
Newfinancialforum.nl/indra-frishert
• Annemarie Gerritsma | GAPP
Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma
• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek
• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam
Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf
• Roger Hagen | Rebels in Finance
Newfinancialforum.nl/roger-hagen
• Jan Hamburger | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/jan-hamburger
• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland
Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen
• Kees Haverkamp | Advieskeuze.nl
Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp
• Maurice van den Hemel | All-Insure
Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel
• Robin Heuten | VLPN
Newfinancialforum.nl/robin-heuten
• Eline Hesse | Circular IQ
Newfinancialforum.nl/eline-hesse
• Jaap Hiddinga | Jaap Hiddinga
Newfinancialforum.nl/jaap-hiddinga
• Jac Hielema | Economy Transformers
Newfinancialforum.nl/jac-hielema
• Marco Hoekstra
Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra
• Liesbeth Hogervorst | Energizer
Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst
• Fred Huibers | Hogeschool van Amsterdam
New Financial Forum/fred-huibers
• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance
Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp
• Chantal Inen | The Punchy Pack
Newfinancialforum.nl/chantal-inen
• Sylvia Janssen | Onkar Compliance
Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen
• Femke de Jong
Newfinancialforum.nl/femke-de-jong
• Gert de Jong | Hogeschool van Amsterdam
New Financial Forum/gert-de-jong
• Antoinette Kalkman | Nationale Waarborg
Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman
• Ron van Kesteren | Stv
Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren
• Mark Klabbers | AS Support
Newfinancialforum.nl/mark-klabbers
• Pepijn van Kleef | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef
• Kees Klomp | Karmanomics
Newfinancialforum.nl/kees-klomp
• Erna Knipscheer | Financieel Vitaal
Newfinancialforum.nl/erna-knipscheer
• Theo Kocken | Cardano Group
Newfinancialforum.nl/theo-kocken
• Alexander Koene | BR-ND
Newfinancialforum.nl/alexander-koene
• Dirk Kooiman | Kooiman Advies
Newfinancialforum.nl/dirk-kooiman
• Stef Kuypers | Happonomy
Newfinancialforum.nl/stef-kuypers
• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg
• Heidi Leenaarts | United Economy
Newfinancialforum.nl/heidi-leenaarts
• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group
Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher
• Joke Lodewijk | Urban Knowmads
Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk
66 | NFM WINTER 2022

AMBASSADEURS
New Financial Forum
• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals
Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen
• Nadine Maarhuis | VMaatschapWij
Newfinancialforum.nl/nadine-maarhuis
• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence
Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij
• MGerard van der Made | Gerard van der Made BV
Newfinancialforum.nl/gerard-van-der-made
• Thom Mallant | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/thom-mallanT
• Damaris Matthijsen | Economy Transformers
Newfinancialforum.nl/damaris-matthijsen
• Gilbert Mattu | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu
• Maria Mazarakis | Maria Mazarakis Levensverhaal
Inzicht
Newfinancialforum.nl/maria-mazarakis
• Jaap van der Meer | VLPN
Newfinancialforum.nl/jaap-van-der-meer
• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0
Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard
• Patrick Meijn
Newfinancialforum.nl/patrick-meijn
• Richard Meinders | SVC Groep
Newfinancialforum.nl/richard-meinders
• Saskia Michels | W’aarde controlling
Newfinancialforum.nl/saskia-michels
• Matthijs Mons | Yellowtail
Newfinancialforum.nl/matthijs-mons
• Marc de Moor | Sandstreet Consultants
Newfinancialforum.nl/marc-de-moor
• Kaj Morel | De Zaak van Betekenis
Newfinancialforum.nl/kaj-morel
• Carla Muters | NHG
Newfinancialforum.nl/carla-muters
• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming
Newfinancialforum.nl/natasja-naron
• Maarten Nijman | ONE
Newfinancialforum.nl/maarten-nijman
• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar
Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen
• Thera van Osch | OQ consulting
Newfinancialforum.nl/thera-van-osch
• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond
Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen
• Li An Phoa | Drinkable Rivers
Newfinancialforum.nl/li-an-phoa
• Gilbert Pluym | Onderlinge ‘s-Gravenhage
Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym
• Karin Polman | Florius
Newfinancialforum.nl/karin-polman
• Peter Post | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/peter-post
• Richard Qaiser | HDI Global Specialty
Newfinancialforum.nl/richard-qaiser
• Cindy Ras | Fontys
Newfinancialforum.nl/cindy-ras
• Mundo Resink | Astronauts on Earth
Newfinancialforum.nl/mundo-resink
• Paul Rijns | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/paul-rijns
• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief
Newfinancialforum.nl/tim-rijvers
• Bert Rorije
Newfinancialforum.nl/bert-rorije
• Han de Ruiter
Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter
• Faisal Setoe | HDI
Newfinancialforum.nl/faisal-setoe
• Kyon Soons | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/kyon-soons
• Ellen Steijvers | Senvy Consulting
Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers
• Pieter van Stratum | FIDIB
Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum
• Bira Thanabalasingam | Yellowtail
Newfinancialforum.nl/bira-thanabalasingam
• Boudewijn van Uden | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden
• Gert Vasse | Ockto
Newfinancialforum.nl/gert-vasse
• Christiaan van der Ven | Budlr.
Newfinancialforum.nl/christiaan-van-der-ven
• Ben Venneman / Onderboven
Newfinancialforum.nl/ben-venneman
• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen
Newfinancialforum.nl/cas-verhage
• Jan Verstegen | Eerste stap.nl
Newfinancialforum.nl/jan-verstegen
• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk
Newfinancialforum.nl/valentina-visser
• Jack Vos
Newfinancialforum.nl/jack-vos
• Willem Vreeswijk | NFF/VVP
Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk
• Owen de Vries | Heartful Banking
Newfinancialforum.nl/owen-de-vries
• Michiel van Vugt | NNEK
Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt
• Esther Vuijsters | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/esther-vuijsters
• Ozewald Wanrooij | Rendement van Geluk
Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij
• Rinus van Warven | Uitgeverij Van Warven
Newfinancialforum.nl/rinus-van-warven
• Judith Webber | Pure Human
Newfinancialforum.nl/judith-webber
• Carolien Wegener | Wire Group
Newfinancialforum.nl/carolien-wegener
• Johan Wempe | VU/FEWEB
Newfinancialforum.nl/johan-wempe
• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars
Newfinancialforum.nl/richard-weurding
• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus
Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans
• Enno Wiertsema | Adfiz
Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema
• Carola Wijkamp-Hermsen | ARAG
Newfinancialforum.nl/carola-wijkamp-hermsen
• Robert Witteveen / First Day Advisory Group
Newfinancialforum.nl/robert-witteveen
• Max Wohlgemuth Kitslaar / Maxmundo
Newfinancialforum.nl/max-wohlgemuth-kitslaar
• Peter Wormskamp | Helder Beheerd
Newfinancialforum.nl/peter-wormskamp
• Patricia Wouda | Patricia Wouda
Newfinancialforum.nl/patricia-wouda
• Amba Zeggen | Risk & Goverance
New financial forum.nl/amba-zeggen
• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif
Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien
WINTER 2022 NFM | 67

NEW FINANCIAL MAGAZINE
Samen werken aan een nieuwe economie
Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial Forum.
De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief
ingestelde mensen die gezamenlijk een bijdrage leveren aan een gezonde en
gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten, workshops,
faciliteert dialogen, is aanjager van vernieuwing, voegt betekenis toe
en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector.
WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL