30 - Port Lotniczy Wrocław

Wrocław Airport Magazine 

Zima 2011/2012 Winter 2011/2012

DRODZY CZYTELNICY 

DEAR READERS 

Słoneczna zima 

Słowa „ciepła” i „zima” zdecydowanie do siebie nie 

pasują, zwłaszcza w Polsce. Wprawdzie bywa ładnie, 

a nawet pięknie, co doceniają w szczególności 

fani białego szaleństwa. Z myślą o nich w tym numerze 

„Hi Fly” piszemy o dolnośląskich kurortach narciarskich, 

a ja przypominam, że wrocławskie lotnisko 

oferuje połączenia z atrakcyjnymi bazami wypadowymi 

dla spragnionych szaleństwa na śniegu – Mediolanem 

Bergamo i Oslo Torp oraz Oslo Rygge. To dużo 

przyjemniejsze niż zima w mieście, gdzie nawet jak 

spadnie śnieg, to przeważają różne odcienie szarości. 

Pewnie dlatego od kilku lat obserwujemy zdecydowany 

wzrost zainteresowania niemal wakacyjnymi 

wyjazdami zimą. Owszem, wspólne siedzenie pod 

kocem przy kominku ma swój urok, ale jestem przekonany, 

że w zdecydowanej większości wolimy wygrzewać 

się na słońcu. A tydzień wypoczynku w ciepłym 

miejscu, gdy w Polsce słupek rtęci nawet nie zbliża się 

do zera, to znakomita okazja, by naładować akumulatory 

na kolejne długie zimowe miesiące. 

Wybór miejsca nie powinien być trudny, jeśli skorzystamy 

z możliwości, jakie oferuje wrocławskie lotnisko. Ja 

mam swojego faworyta – to miasto Rzym się nazywa! 

Mówi się, że prowadzą do niego wszystkie drogi, 

ale ja namawiam do wybrania tej lotniczej – szybkiej 

i wygodnej. A później będzie można już samemu podążać 

turystycznymi szlakami, zarówno tymi utartymi, 

prowadzącymi przez Forum Romanum do Koloseum, 

a potem na plac Świętego Piotra, ale również tymi 

mniej oczywistymi, ukrytymi pomiędzy renesansową 

zabudową, które pozwolą poczuć prawdziwą atmosferę 

Wiecznego Miasta. Rzym jest absolutnie wyjątkowy, 

dlatego cieszę się, że znów znalazł swoje miejsce 

w zimowym rozkładzie lotów z Wrocławia. 

W miejskim zgiełku nie każdy potrafi odpoczywać. 

Dla wielu słońce i urlop kojarzą się nierozłącznie 

z plażą, palmami, ręcznikiem i kąpielami w morzu. 

O tej porze roku rządził Egipt i wyloty do Hurghady 

i Sharm El-Sheikh. W tym sezonie zyskał poważną 

konkurencję przyciągającą magią i tajemniczością. 

To Lanzarote, która miała mocne wejście latem 

i pozostała z nami na zimę. Do wyścigu o względy 

fanów zimowych wczasów pod palmą w marcu 

włączy się po raz pierwszy w historii wrocławskiego 

lotniska Madera. 

I choć zima nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa, 

to jestem przekonany, że wiosna w tym roku przyjdzie 

do Wrocławia szybciej niż zazwyczaj. Ale o tym, co 

nam przyniesie, to już w kolejnym numerze… 

Dariusz Kuś 

Prezes Zarządu Portu Lotniczego 

Wrocław S.A. 

A Sunny 

Winter 

The words “heat” and 

“winter” generally do 

not go together, especially in Poland. Even though sometimes it’s quite nice 

here, and even beautiful, which winter sports fans appreciate especially. It’s 

with them in mind that in this issue of Hi Fly we’re writing about ski resorts in 

Lower Silesia, and I recall that the Wrocław airport offers connections with 

attractive bases for some healthy snow madness – Milan Bergamo, Oslo Torp 

and Oslo Rygge. That’s a lot nicer than winter in the city, where even as the 

snow falls it is dominated by various shades of grey. That’s probably why 

we have seen a strong growth of interest in winter holiday trips over the past 

few years. Indeed, sitting under a blanket by the fireplace with someone has 

its own charm, but I am convinced that the vast majority prefer to bask in 

the sun. A week-long holiday in a warm place while the mercury does not 

even comes close to zero in Poland is a great opportunity to recharge for 

another long winter. 

Choosing a place should not be difficult, if you take advantage of the opportunities 

offered by the Wrocław Airport. I have my favourite – it’s the 

city called Rome! They say all roads lead to it, but I suggest choosing one 

that goes by air; it’s faster and more convenient. Later you can choose 

our own tourist trail, both those beaten ones leading to the Roman Forum 

or the Colosseum, and then to St Peter’s, but also the less obvious 

ones hidden between the Renaissance buildings, where you will 

feel the true atmosphere of the Eternal City. Rome 

is absolutely unique, therefore I am pleased 

that once again it has found its place in 

the winter schedule of Wrocław flights. 

Not everyone can relax in the urban 

hustle and bustle. For many, the sun 

and holidays are inextricably associated 

with a beach, palm trees, 

a towel and swimming in the sea. 

Egypt rules this time of year, with flights 

to Hurghada and Sharm El-Sheikh. But 

you must admit that this season it has some 

serious competition, which attracts with its magic 

and mystery. It’s Lanzarote, which made a strong 

entry in the summer and remains with us for the winter. 

Moreover, in March, Madeira will enter the race of 

destinations for those who want to spend winter under 

palm trees, with a direct connection for the first time 

from Wrocław. 

And although winter has not yet had its last word, 

I am convinced that spring will come to Wrocław 

faster than usual this year. As to what it will bring, 

we’ll find out in the next issue… 

Dariusz Kuś 

President and C.E.O. of Wrocław 

Airport 

SPIS TREŚCI 

TABLE OF CONTENTS

16 

6 

10 

11 

12 

4 

Mapa połączeń 

Route map 

Poemat symfoniczny na 

espresso i tiramisu 

A Symphonic Poem 

for Espresso and Tiramisu 

Znani o lataniu 

Stars in the Air 

Jednym słowem kadr 

One Shot 

Kuba – podróż 

w przestrzeni i czasie 

Cuba – A Journey in 

Space and Time 

Leć na zakupy 

Flights of Shopping Fancy 

DYSTRYBUCJA 

Terminal wrocławskiego lotniska 

Biura podróży w województwach 

dolnośląskim, opolskim, lubuskim, 

wielkopolskim 

Centrum Informacji Turystycznej 

we Wrocławiu 

Muzeum Miejskie we Wrocławiu 

Wrocławski Teatr Współczesny 

Wrocławski Park Wodny S.A. 

12 

22 

24 

26 

20 

Gra o prestiż 

Playing for Prestige 

Newsy z Wrocławia 

News from Wrocław 

Białe szaleństwo na 

Dolnym Śląsku 

Snow Madness 

in Lower Silesia 

VrotsLOVE 2016 

VrotsLOVE 2016 

30 

Hi Fly 

Magazyn Portu Lotniczego Wrocław S.A. 

54-530 Wrocław, ul. Skarżyńskiego 36 

tel. +48 71 35 81 100 

www.airport.wroclaw.pl 

Koordynator projektu: Monika Półtorzycka-Jon, 

m.jon@airport.wroclaw.pl 

Redaktor naczelny: Maciej Kozłowski, 

maciek@ikropka.com 

Współpraca: Gerard Augustyn, Marcin 

Jędrzejczak, Łukasz Lembas, dr Krzysztof 

Mroczkowski, Bart Pogoda, Karolina Siudeja, 

Berenika Ziąber, 

Projekt graficzny: Urszula Chylaszek 

Serwis fotograficzny: Władysław Kluczewski, 

Paweł Gębski, Sebastian Stachowiak 

Korekta: Dorota Bednarska 

Tłumaczenie: Anna Spysz 

Projekt graficzny i redakcja: IKROPKA 

31-031 Kraków, ul. Wrzesińska 10/11 

www.ikropka.com 

Dział reklamy: tel. +48 12 39 35 278 

30 

34 

36 

37 

38 

Cover 

story 

Ze szminką w obłokach 

Lipstick in the Clouds 

Ryanair postawił na 

Wrocław 

Ryanair Picks Wrocław 

Airport news 

Airport news 

Emocje i zawodowstwo 

Emotions and 

Professionalism 

Rozkład lotów – 

zima 2011 

Flight schedule – 

Winter 2011 

Temat 

numeru 

6

* dostępne w sezonie letnim / available in the summer season 

4 

Mapa 

Route 

map 

połączeń 

Madera 

Teneryfa* 

Lanzarote 

Fuerteventura* 

Malaga* 

Shannon 

Cork 

Dublin 

Liverpool 

Bristol 

Bournemouth* 

Glasgow 

Doncaster 

Sheffield 

East Midlands 

Londyn Stansted 

Londyn Luton 

Charleroi 

Paryż Beauvais 

Barcelona Girona* Barcelona* 

(Costa Brava, 

Costa Dorada) 

Alicante* 

Majorka* 

Eindhoven 

Bruksela 

Kopenhaga 

Dortmund 

Dűsseldorf 

Frankfurt 

nad Menem 

Oslo Torp 

Oslo Rygge 

Monachium 

Mediolan Bergamo 

Wenecja Treviso* 

Bolonia 

Forli* 

Berlin Tegel 

Enfidha* 

Rzym 

Monastir* 

Malmö* 

Malta* 

Gdańsk 

Warszawa 

Korfu* 

Zakynthos* 

Bodrum* 

Kos* 

Kreta Heraklion* 

Kreta Chania* 

Bourgas* 

Izmir* 

Dalaman* 

Rodos* 

Pafos* 

Sharm el Sheikh 

Hurghada 

loty regularne / regular flights 

loty czarterowe / charters 

Antalya*

Połączenia dostępne do marca 2012 roku 

(przewoźnicy zastrzegają możliwość zmian w planie lotów). 

Destinations available through March 2012 

(the carriers reserve the right to 

change their flight schedule). 

Przewoźnicy 

tradycyjni 

Traditional 

carriers 

Tanie linie lotnicze 

Low-cost airlines 

Kierunek 

Destination 

Przewoźnik 

Airline 

Berlin (TXL) OLT Jetair 5 

Düsseldorf (DUS) Lufthansa 6 

Frankfurt n. Menem/Frankfurt (FRA) LOT/Lufthansa 14 

Frankfurt n. Menem/Frankfurt (FRA) Lufthansa/LOT 7 

Gdańsk (GDN) Eurolot 7 

Kopenhaga/Copenhagen (CPH) SAS 6 

Monachium/Munich (MUC) LOT/Lufthansa 13 

Monachium/Munich (MUC) Lufthansa/LOT 14 

Warszawa/Warsaw (WAW) OLT Jetair 11 

Warszawa/Warsaw (WAW) LOT 40 

Kierunek 

Destination 

Przewoźnik 

Airline 

Bolonia/Bologna (BLQ) Ryanair 2 

Bristol (BRS) Ryanair 2 

Bruksela Charleroi/Brussels (CRL) Ryanair 2 

Cork (ORK) Wizz Air 1 

Doncaster Sheffield (DSA) Wizz Air 3 

Dortmund (DTM) Wizz Air 2 

Dublin (DUB) Ryanair 3 

East Midlands (EMA) Ryanair 4 

Eindhoven (EIN) Wizz Air 3 

Glasgow Prestwick (PIK) Ryanair 2 

Liverpool (LPL) Ryanair 3 

Londyn Luton/London Luton (LTN) Wizz Air 5 

Londyn Stansted/London Stansted (STN) Ryanair 7 

Mediolan Bergamo/Milan Bergamo (BGY) Ryanair 2 

Oslo Rygge (RYG) Ryanair 3 

Oslo Torp (TRF) Wizz Air 2 

Paryż Beauvais/Paris Beauvais (BVA) Wizz Air 2 

Rzym Ciampino/Rome Ciampino (CIA) Ryanair 2 

Shannon (SNN) Ryanair 2 

Rozkład lotów może ulec zmianie. Aktualny rozkład lotów 

dostępny jest na www.airport.wroclaw.pl 

The flight schedule is subject to changes. The current flight schedule is 

available on www.airport.wroclaw.pl 

Liczba lotów w tygodniu 

Number of flights per week 

Liczba lotów w tygodniu 

Number of flights per week 

5

tekst/text: Marcin „Humbak” Jędrzejczak 

POEMAT SYMFONICZNY 

NA ESPRESSO I TIRAMISU 

Kuchnia rzymska czerpie z najlepszych tradycji regionu 

Lacjum (Lazio ) i zapożyczeń z innych regionów, 

w szczególności z Abruzji (Abruzzo ). Dzisiejsze rzymskie 

przepisy nie sięgają swoimi korzeniami wystawnych 

i oszałamiających uczt Lukullusa, Apicjusza czy 

Trymalchiona, ale czerpią z prostej kuchni rzymskich 

obywateli, niezmiennie nieskomplikowanej i pożywnej. 

Bezpośrednie połączenie z Rzymem 

obsługuje Ryanair, odloty z Wrocławia 

w środy i niedziele o godzinie 12.20. 

Ryanair services a direct connection with 

Rome with departures from Wrocław on 

Wednesdays and Sundays at 12:20 pm.

A SYMPHONIC POEM 

FOR ESPRESSO AND TIRAMISU 

Roman cuisine draws from the best traditions of the 

region of Lazio and borrows from other regions, in 

particular from Abruzzo. The roots of today’s Roman 

recipes do not go back to the stunning and lavish 

feasts of Lucullus, Apicius or Trimalchio, but derive 

from the simple cuisines of Roman citizens, invariably 

uncomplicated and nutritious. 

Kuchnia Wiecznego Miasta, jak i kuchnia regionu Lacjum 

jest ze swej istoty „międzynarodowa”, bowiem ścierają się 

w niej wpływy Greków, Galów, Etrusków, Egipcjan i wszystkich 

ludów podbitych przez Senatus Populus Que Romanus. 

Echa lukullańskich uczt 

Starożytni Rzymianie spożywali cztery posiłki dziennie: dwa 

śniadania (jentaculum i parandium), obiad (cena) i kolację 

(vesperna). Z czasem zalecenia lekarzy sprawiły, że zrezygnowano 

z kolacji, którą pierwotnie jadano o północy. Na 

jentaculum podawano chleb i ser, podczas gdy parandium 

składało się z zimnego mięsa, owoców i jarzyn. Cena była 

głównym posiłkiem, na który najczęściej zapraszano gości. 

Najpierw na stole stawiano przystawki i przekąski – doprawione 

solą i pieprzem oliwki, jaja, sałatę i warzywa, 

które maczano w sosach rybnych. Potem wjeżdżały co 

najmniej trzy dania pierwsze, dwie pieczenie i na końcu 

desery. Podstawą dań głównych był najczęściej drób, i to 

nie tylko kury, gęsi czy kaczki, ale także ptaki egzotyczne. 

Na stołach bogaczy pojawiały się żurawie, jaskółki, drozdy, 

słowiki, papugi, pawie, bociany i flamingi. Szczytem 

kulinarnej dekadencji były języczki flamingów podawane 

w specjalnym sosie. Oprócz tego niezwykle lubiane były 

tłuste mięso wieprzowe, owoce morza, dziczyzna i ryby. 

Na deser podawano zazwyczaj owoce i orzechy, a niekiedy 

ciasta miodowe. Zachowanie rzymskich sybarytów 

przy stole różniło się znacznie od tego, jakie dziś uznajemy 

za kulturalne. Biesiadnicy mogli wydawać nieeleganckie 

dźwięki; zdarzało się też, że ten i ów kazał sobie przynosić 

nocnik, a widok wymiotujących nikogo nie dziwił. 

The cusine of the Eternal City, just like Lazio cuisine, is essentially 

“international”, as it is a clash of the influence of 

the Greeks, Gauls, Etruscans, Egyptians and all the peoples 

conquered by the Senatus Populus Que Romanus. 

Echoes of Lucullan feasts 

The ancient Romans ate four meals a day: two breakfasts 

(jentaculum and parandium), lunch (cena) and dinner (vesperna). 

In time, doctors made the recommendation that they 

abandon supper, which was originally eaten at midnight. 

Bread and cheese were given at jentaculum, while parandium 

consisted of cold meat, fruit and vegetables. Cena was 

the main meal, to which guests were usually invited. First 

snacks and appetizers appeared on the table – olives seasoned 

with salt and pepper, eggs, lettuce and vegetables 

dipped in fish sauce. Then came at least three main courses, 

two sides and finally desserts. The basis for the main dishes 

were usually poultry, and not just chickens, geese or ducks, 

but also exotic birds. On the tables of the rich were cranes, 

swallows, thrushes, nightingales, parrots, peacocks, storks 

and flamingos. The peak of culinary decadence was flamingo 

tongues served in a special sauce. In addition, fatty 

pork meat, seafood, game and fish were extremely popular. 

For dessert, usually fruit and nuts and sometimes honey 

cakes were served. The behaviour of Roman voluptuaries at 

the table differed significantly from what we consider to be 

polite today. The diners could expel inelegant sounds; it was 

also not uncommon for one to demand a toilet, and the sight 

of vomiting surprised no one.

Rzymianie uwielbiają jeść 

To w Rzymie wymyślono antipasti, czyli drobne 

przekąski spożywane przed głównym daniem. 

Pieczone kawałki chleba z kaparami, 

ostrygi, marynowane karczochy, oliwki, sery 

zatopione w oliwie i ziołach wchodzą i dzisiaj 

na rzymski stół jako pierwsze. Rzymianie 

wręcz uwielbiają karczochy! W jednej z restauracji 

w pobliżu Forum Romanum można 

do dziś zjeść je w taki sposób, jak zwykł jadać 

je cesarz August. Nieosolone karczochy 

wrzuca się po prostu na głęboki olej i smaży, 

po wyjęciu odsącza z tłuszczu i skrapia 

sosem przygotowanym 

z oliwy, soli, pieprzu 

i czosnku. Imperator 

kochał także szparagi, 

zatem i tych powinniśmy 

nad Tybrem spróbować. 

Część dzisiejszych 

mieszkańców Rzymu nie 

uznaje supermarketów. 

Dzięki nim można nadal 

odwiedzić magiczne 

miejsce – wspaniały targ 

(mercato) Andrea Doria, 

oczywiście mieszczący 

się przy ulicy noszącej 

to imię. Na straganach 

piętrzą się świeże warzywa 

i owoce. U rzeźnika 

znajdziemy pięknie 

ułożone flaczki, a także 

już sprawione i przyprawione 

pieczenie. 

Przyprawy, zioła, oliwki, 

sery i oczywiście prosciutto 

– czego tylko dusza 

zapragnie! Tuż obok 

pokrojona świeża mieszanka warzyw do 

minestrone, zawinięta z rozmarynem pieczeń 

wieprzowa czy faszerowane mięsem mielone 

cukinie. Idealnie jeśli w tym królestwie smaku 

mówi się odrobinę po włosku. Sprzedawcy 

są jednak szalenie życzliwi na wszelkie migi 

i uśmiechy. Na większości stoisk są urządzenia 

do pakowania próżniowego, można zatem 

zabierać swoje skarby nawet prosto do 

samolotu. Rynek jest czynny od poniedziałku 

do soboty. Na targu należy pojawić się wcześnie, 

bowiem już koło południa większość 

stoisk zwija towary. Zaopatrzeni w mozzarellę 

i melona wraz z kilkoma plasterkami prosciutto 

możemy udać się na współczesne parandium 

na plac św. Piotra, albowiem rynek znajduje 

się w okolicach Watykanu. 

Co można było zrobić z ryb? 

Włosi kochają pizzę, jest to jasne jak słońce, 

jednak w Rzymie ma ona swoją odpowiedniczkę 

w chlebkach wypiekanych już 

w starożytności z pikantnym farszem z ryb 

i sera. Obecnie jednak nie mamy okazji 

rozkoszowania się antycznym przysmakiem 

– garum. Solonki rybne, jak można przełożyć 

tę nazwę, to oprócz wina i oliwy najważniejszy 

z produktów spożywczych, jakie 

antyczni Rzymianie rozwozili po całym Imperium. 

Był to niezwykle lubiany składnik diety 

RZYMSKIE CIEKAWOSTKI 

• Tuż przy Muzeach Kapitolińskich znajduje się kościół Santa 

Maria in Aracoeli. Prowadzące do świątyni strome schody 

z XIV w. liczą 124 stopnie. Ponoć wspinanie się po nich na 

kolanach pomaga wyprosić to, czego się pragnie. 

• Słynny kościół Il Gesù (Jezus) powstał w 1594 r. jako siedziba 

jezuitów. Na placu przed kościołem ponoć czuje się nieustannie 

powiew wiatru. Rzymianie wierzą, że niegdyś wraz z wiatrem 

przybył w to miejsce sam diabeł. Ciekawość zmusiła 

go do wejścia do kościoła. Wiatr miał na niego zaczekać 

na placu. Jednak szatanowi nie udało się wyjść z kościoła, 

a wiatr czeka na niego do dziś. 

• Rzym najlepiej zwiedzać podczas Tygodnia Włoskiej Kultury 

(Settimana della Cultura), większość muzeów państwowych 

oferuje wtedy bezpłatny wstęp. Co roku przypada on na 

kwiecień, jednak dokładny termin uzależniony jest od tego, 

jak przypada Wielkanoc. Colosseum, Forum Romanum, Palatyn 

i niezliczone muzea za darmo, zaś Muzea Kapitolińskie 

za symboliczne 3,5 euro (normalnie wstęp kosztuje 12); czyż 

nie brzmi to wspaniale? Pamiętajmy tylko, że Muzea Watykańskie 

nie podpadają pod ten schemat, choć w każdą ostatnią 

niedzielę miesiąca można je także zwiedzić za darmo. Jeśli 

odstoi się swoje w kilometrowej kolejce. 

i większości potraw – zarówno tych, które 

trafiały na stoły bogaczy, jak i biedaków. 

Na garum przeznaczano wnętrzności, głowy, 

płetwy i ości. Do jednej cysterny nie pakowano 

jednak wszystkiego jak leci – sosy 

były pogrupowane jak wino w zależności 

od gatunku ryb, rodzaju frakcji i okresu leżakowania. 

Zasypane solą ryby fermentowały 

na świeżym powietrzu od 3 do 6 miesięcy. 

Potem ładowano do amfor sosy w zależności 

od frakcji. Najdroższa, górna warstwa, 

zwana właśnie garum, była przezroczystą 

zawiesiną, którą stosowano jako przyprawę. 

Po 3 latach leżakowania nazywano ją 

flos garum, czyli kwiat garum. Był to drogi 

przysmak; za czasów Augusta jedna amfora 

kosztowała 4 tys. sestercji (dla porównania 

– muł kosztował zaledwie 650). Środkowa 

warstwa była gęstsza i stanowiła rodzaj pasty 

rybnej, wykorzystywanej do smarowania 

chleba. Najtańszy był osad z dołu, nazywany 

salsamenta, co znaczyło tyle co solonki. 

Łączono je z wodą (hydrogarum), oliwą 

(oinogarum), dodawano najróżniejsze przyprawy. 

Pomimo tak dosyć upiornej procedury 

otrzymywania, garum nie cuchnęło. Cały 

smród ulatniał się bowiem w trakcie fermentacji, 

choć z pewnością pasty miały zapach 

ostrzejszy niż najdelikatniejszy flos garum. 

Na słodko 

W Rzymie jada się tiramisu mocno schłodzone 

i zwykle rano do ulubionej kawy espresso. 

Podobno najlepsze znajdziemy w Sant’Eustachio 

Il Café przy Piazza Sant’Eustachio 82. 

W upalne dni ta kombinacja aromatycznej 

kawy z migdałowym likierem, kremowego 

serka i gorzkiej czekolady to znakomity środek 

na przebudzenie. Deser zawdzięcza swój 

słodko-gorzki smak wyśmienitemu serkowi mascarpone, 

który ma dużą zawartość tłuszczu 

(50%), a swój niezwykły, powabny aromat 

uzyskuje dzięki temu, że jest robiony ze śmietanki 

i mleka i ścinany sokiem cytrynowym. Romantyczni 

rzymianie sądzą też, że deser ten 

ma właściwości afrodyzjaku, ale tego jeszcze 

nikt naukowo nie udowodnił. Dwuznaczna nazwa 

tiramisu (tirami sù znaczy tyle co podnieś 

mnie, poderwij mnie), a przede wszystkim 

pobudzające zmysły i wyobraźnię składniki 

sprawiają, że jest on znakomitym pomysłem 

o każdej porze i na wszystkie okazje, poprawiając 

humor i nastrój biesiadników. 

W rzymskich kawiarniach zamówmy także 

dwa inne typowe łakocie: torta di ricotta 

(odpowiednik naszego sernika) oraz maritozzi 

(rodzaj owalnej bułki przeciętej wzdłuż 

i wypełnionej bitą śmietaną). I oczywiście 

gelati (lody)! Podobno najlepsze są w Gelato 

di San Crispino. Oprócz receptur tradycyjnych 

ta sieciówka oferuje przykładowo 

smaki wina Barollo albo makaroników. O ich 

jakości może świadczyć fakt, że rzymianie 

zaglądają do tej lodziarni, aby kupić pojemnik 

lub dwa do domu. Zaś na Isola Tiberina 

od strony Ponte Fabricio jest lodziarnia serwująca 

lody o smaku ryżu z mlekiem! Warto 

spałaszować ich porcję, patrząc w leniwe 

wody Tybru przelewające się pod mostem.

Romans love to eat 

Antipasti was invented in Rome, or snacks 

eaten before the main course. Pieces of 

baked bread with capers, oysters, marinated 

artichokes, olives, and cheeses dipped in 

olive oil and herbs also appear first on Roman 

tables today. The Romans even love artichokes! 

In one of the restaurants near the 

Roman Forum, you can still eat them in the 

same manner as Emperor Augustus used to. 

The unsalted artichokes are simply thrown 

in a deep fryer, and after removal the fat is 

strained off and they are sprinkled in sauce 

prepared from olives, salt, pepper and garlic. 

The emperor loved asparagus, so you should 

also try it while on the Tiber. 

Many of today’s Roman inhabitants ignore supermarkets. 

It’s thanks to them you can still visit 

these magical places – the wonderful Andrea 

Doria market (mercato), located, of course, on 

the street of the same name. Stalls are piled 

with fresh vegetables and fruits. At the butcher’s 

you can find beautifully arranged tripe, and 

also prepared and seasoned roasts. Spices, 

herbs, olives, cheese and of course prosciutto 

– just what your heart desires! Nearby is a mix 

of fresh sliced vegetables for minestrone, roast 

pork wrapped in rosemary or zucchini stuffed 

with minced meat. Ideally, you’ll speak a bit of 

Italian in this kingdom of flavours. The sellers, 

however, are extremely friendly towards all 

gestures and smiles. Near the stands are vacuum 

packing machines, so you can take your 

treasures straight on the plane. The market is 

open from Monday to Saturday. You should 

get there early, because by noon the majority 

of stands start closing up shop. Equipped 

with mozzarella and melon, along with slices 

of prosciutto, you can go for a contemporary 

parandium on Saint Peter’s Square, as the market 

is located near the Vatican. 

What you could do with fish? 

Italians obviously love pizza, but it has its Roman 

counterpart in breads baked from antiquity 

with a spicy stuffing of fish and cheese. 

For now you won’t get a chance to enjoy the 

ancient delicacy called garum. Fish solonki, if 

you can translate them this way, was one of 

the most important food products that ancient 

Romans distributed throughout the Empire in 

addition to wine and olive oil. It was a very 

popular component of most diets and meals – 

both those that were placed on the tables of 

the rich as well as the poor. 

Garum was made of guts, heads, fins and 

bones. But it wasn’t stuffed randomly – sauces 

were grouped like wine depending on the species 

of fish, parts and aging time. The fish were 

salted and fermented in the fresh air from three 

to six months. Then the amphorae were loaded 

with sauces, depending on type. The most 

expensive, upper layer, called garum, was 

ROMAN CURIOSITIES 

• The church of Santa Maria in Aracoeli is located right by the 

Capitoline Museums. 124 steep fourteenth-century steps lead 

up to the temple. Apparently, climbing them on your knees will 

make your desires come true. 

• The famous church of Il Gesù (Jesus) was founded in 1594 as 

the seat of the Jesuits. Apparently there is a constant wind in the 

square before the church. The Romans believed that one time 

the devil himself came here on the wind. Curiosity compelled 

him to enter the church. The wind had to wait for him in the 

square. But Satan did not manage to get out of the church, and 

the wind is waiting for him to this day. 

• Rome is best visited during the Week of Italian Culture 

( Settimana della Cultura); most state museums offer free admission 

then. It takes place annually in April, but the exact date depends 

on when Easter falls. See the Colosseum, Roman Forum, 

Palatine Hill, and countless museums for free, and the Capitoline 

Museums for a symbolic 3.5 euro (normal admission costs 

12) – doesn’t that sound nice? Just remember that the Vatican 

Museum does not follow this tradition, although you can also 

visit it for free on the last Sunday of every month. But only if you 

make it through the kilometre-long queue. 

a clear suspension that was used as a seasoning. 

After three years of aging is was called flos 

garum, or garum flower. It was an expensive 

treat; during the reign of Augustus an amphora 

cost four thousand sesterces (for comparison, 

a mule cost only 650). The middle layer was 

thicker and a kind of fish paste, spread on 

bread. The cheapest was a sediment from 

the bottom, called salsamenta, which was 

like solonki. They were combined with water 

(hydrogarum) or oil (oinogarum), and various 

spices were added. Despite this rather ghastly 

aging procedure, garum did not stink. The entire 

stench evaporated during the process of 

fermentation, although the pastes certainly had 

a sharper smell than the finest flos garum. 

Sweet treats 

In Rome, you eat tiramisu very chilled and usually 

in the morning with your favourite espresso. 

Apparently, the best is served at Sant’Eustachio 

Il Café at Piazza Sant’Eustachio 82. On hot 

days, this combination of coffee with almond 

liqueur, cream cheese and dark chocolate is 

an excellent remedy for revival. The dessert 

owes its sweet and bitter taste to the creamy 

mascarpone cheese, which has a high fat 

content (50%), and its unique, alluring aroma 

is achieved thanks to the fact that it is made 

from cream and milk and sprinkled with lemon 

juice. Romantic Romans also believe that this 

dessert has aphrodisiac properties, but this still 

has not been proven scientifically. The ambiguous 

name tiramisu (tirami 

sù means the same as 

pick me up) and above 

all the ingredients that 

stimulate the senses and 

imagination, make it 

a good idea at any time 

and for all occasions for 

improving the mood and 

atmosphere. 

You can also order two 

other typical sweets in 

Roman cafes: torta di 

ricotta (the equivalent 

of our cheesecake) and 

maritozzi (a kind of oval 

bread cut lengthwise 

and filled with whipped 

cream). And of course 

gelati (ice cream)! Supposedly 

the best is at 

Gelato di San Crispino. 

In addition to using traditional 

recipes, you can try 

a taste of Barollo wine or 

macaroons. Their quality is vouched for by the 

Romans who stop by the shop to buy a box or 

two to take home. And on the Isola Tiberina 

from the Ponte Fabricio is an ice cream parlour 

serving rice with milk flavoured ice cream! It’s 

worth trying a portion while watching the lazy 

waters of the Tiber flowing under the bridge.e. 

9

tekst/text: Karolina Siudeja, fot./photo: Universal Music Polska 

Znani o lataniu 

Stars in the Air 

Żywa legenda polskiej muzyki pop i rock – Grzegorz Skawiński 

– uwielbia latać. Na pokład zawsze zabiera ze sobą muzykę, 

zarówno cudzą – na MP3, jak i własną – śpiewaną z zespołem 

na żywo w samolocie… 

Latanie to... zawsze emocje, ale te pozytywne. Bardzo lubię latać 

i nigdy się tego nie bałem. Nawet gdy leciałem małą „Wilgą” ze 

zdjętymi drzwiami bocznymi... To było na początku lat 90. Nagrywaliśmy 

wtedy mocno rockowy teledysk do utworu „She sounds nice”. 

zespołu Skawalker. W małym samolocie musiał się zmieścić cały 

zespół i kamerzysta. Ale daliśmy radę! Efekty można zobaczyć na 

YouTube. 

Mój pierwszy raz w samolocie... to był zwykły krajowy przelot 

pasażerski, bodajże z Gdańska do Krakowa. Życie muzyka wymaga 

szybkiego przemieszczania się. 

Ostatnio wylądowałem w... Warszawie. To był powrót z trasy koncertowej 

z zespołem KOMBII po USA i Kanadzie. Wylatywaliśmy 

z pięknego Clearwater na Florydzie. Z okazji naszego jubileuszu – ja 

i Waldemar Tkaczyk gramy razem już od 35 lat – odświeżyliśmy 

wszystkie nasze największe przeboje. Polonia w Stanach i Kanadzie 

przyjęła nas niesamowicie gorąco. Śpiewali razem z nami, znali 

wszystkie słowa. Aż żal było wyjeżdżać. 

W moim bagażu podręcznym jest zawsze... szczoteczka do zębów, 

mała pasta i parę niezbędnych rzeczy do higieny osobistej, 

szczególnie przydatnych na długich trasach. Poza tym muszę mieć 

przy sobie laptop i słuchawki – często słucham muzyki w samolocie. 

Nie rozstaję się też z okularami przeciwsłonecznymi. 

Grzegorz Skawiński – urodzony w 1954 roku w Mławie, znany polski wokalista, gitarzysta, 

autor tekstów i kompozytor. Popularność zdobył w latach 80. w zespole Kombi, grając 

takie przeboje jak „Słodkiego, miłego życia”, „Nasze randez-vous” oraz „Black and 

White”. W latach 90. założył zespół Skawalker, następnie dołączyła do zespołu Agnieszka 

Chylińska, z którą wraz z Waldemarem Tkaczykiem współtworzyli grupę O.N.A. 

W 2003 roku został reaktywowany zespół Kombi, a na listy przebojów trafił przebój 

„Awinion”. Ostatnia płyta zespołu KOMBII – „O miłości” – ukazała się w 2010 roku. 

Grzegorz Skawiński – born in 1954 in Mława, he is a famous Polish singer, 

guitarist, songwriter and composer. He gained popularity in the 80s with the 

band Kombi, playing such hits as “Słodkiego, miłego życia”, “Nasze randezvous” 

and “Black and White”. In the 90s he founded the band Skawalker, 

which was then joined by Agnieszka Chylińska, with whom, together with 

Waldemar Tkaczyk, they founded the band O.N.A. In 2003 Kombi reunited, 

and the hit “Awinion” made the charts. Kombi’s latest album, O miłości, was 

released in 2010. 

Muzyka lata razem ze mną 

Music Flies with Me 

Grzegorz Skawiński, a living legend of Polish pop and rock, 

loves to fly. He always takes music on board, usually that of others 

on MP3, as well as his own, sung with his band live on the 

plane… 

Flying is... always emotional, but positively so. I really like to fly and 

I have never been afraid. Even when I flew in a tiny Wilga with missing 

side doors… That was in the early 90s. We had recorded a very 

rock video for the song “She Sounds Nice” with Skawalker. The entire 

band and the cameraman had to fit in the tiny plane. But we did it! 

The result can be seen on YouTube. 

My first time on a plane... was an ordinary domestic passenger 

flight, probably from Gdańsk to Kraków. A musician’s life requires 

rapid movement. 

The last place I landed in was... Warsaw. We were returning from 

a tour of the U.S. and Canada with Kombi. We took off from beautiful 

Clearwater, Florida. To celebrate our anniversary – Waldemar 

Tkaczyk and I had been playing together for 35 years – we rehashed 

all of our greatest hits. The Polonia in the United States and Canada 

embraced us very warmly. They sang along with us, they knew all the 

words. I was sorry to leave. 

I always pack... a toothbrush, small toothpaste, and a few necessary 

things for personal hygiene, especially useful on long journeys. In 

addition, I always carry a laptop and headphones – I often listen to 

music on the plane. I also never part with my sunglasses.

PORANKI W YUNNANIE 

MORNINGS IN YUNNAN 

Powyższy kadr wykonany przez Barta Pogodę pochodzi z Chin. 

Oto, jak podróżnik i fotograf zapamiętał fragment wyprawy, podczas 

którego powstało zdjęcie: Zasłużony sen – rozłożyłem karimatę 

i nakryłem się dwoma grubymi kocami. Poranki w Yunnanie nie należą 

do najcieplejszych – włożyłem na siebie wszystko, co miałem 

w plecaku i powoli ruszaliśmy. Musieliśmy wyglądać jak z innej planety 

w naszym czerwonym tuktuku załadowanym plecakami, gitarą, 

zostawiając za sobą dźwięki z iPoda... I tak dotarliśmy w góry. Jakże 

inaczej, jakże genialnie jest podróżować po Chinach w ten sposób – 

w końcu naprawdę czuję, że podróżuję. Droga, słońce, wiatr i motor. 

Jest dobrze. 

O tym, jak samolotem dostać się z Wrocławia do Chin, pisaliśmy 

w zimowym wydaniu magazynu „Hi Fly” z 2010 roku. 

Zachęcamy do odwiedzania naszego archiwum na stronie 

www.airport.wroclaw.pl/lotnisko/dla-mediow/magazyn/ 

DOWNTfot./photo: Bart Pogoda /www.bartpogoda.com 

The above photograph was taken by Bart Pogoda in China. Here 

is how the traveller and photographer remembers the moment of the 

expedition when the shot was captured: “I had earned some sleep; 

I unfolded my foam mattress and covered myself with two thick blankets. 

Mornings in Yunnan are not the warmest. I put on every article 

of clothing I had in my backpack and slowly we got going. In our 

red tuk-tuks, with loaded backpacks, a guitar, leaving an auditory 

trail from our iPod, we must have looked like we were from another 

planet... And so we arrived at the top. How different, how brilliant it 

is to travel around China in this way – you really feel that you’re traveling. 

The road, the sun, the wind and the bike. All is well.” 

We wrote about how to get from Wrocław to China by plane in 

the winter 2010 edition of Hi Fly magazine. We encourage you to 

visit our archive at www.airport.wroclaw.pl/lotnisko/dla-mediow/ 

magazyn/

tekst/text: Berenika Ziąber 

Kuba to wyspa z kolonizacyjną przeszłością, na której ekspansywni 

osadnicy doprowadzili do zagłady żyjących tam 

od 3 tysiąclecia p.n.e. Indian, zbudowali ekskluzywne rezydencje, 

założyli plantacje trzciny cukrowej, tytoniu i kawy, 

a potem handlowali sprowadzanymi tam niewolnikami. To 

kraj, który od XVI do XX wieku pozostawał pod kontrolą 

innych państw, co doprowadzało do zamachów stanu i kolejnych 

dyktatur. Nie będąc Kubańczykiem, trudno osądzić, 

czy rewolucja Fidela Castro i jego comandante Che Guevary 

wyzwoliła Kubę. Jako turyści raczej nie poznamy opinii w tej 

kwestii samych zainteresowanych, bo na Kubie panuje wolność 

muzyki i tańca, ale nie słowa. 

Hawana ma klimat 

Stolica Kuby była niegdyś perłą wśród hiszpańskich portów 

Nowego Świata. Dziś jest mocno zaniedbana, naznaczona 

śladem czasu i polityki ostatnich dziesięcioleci, ale wciąż ma 

charakter. Była ukochanym miastem Ernesta Hemingwaya. 

W klimatycznych uliczkach, wśród lekkich w formie kamienic 

z arkadami i balkonami z kutego żelaza płynie codzienność 

zajętych swoimi sprawami mieszkańców, a po drogach 

przemykają „uskrzydlone” cadillaki, pontiaki i fordy z połowy 

ubiegłego wieku. Choć aut jest na Kubie niewiele, można 

tam spotkać nasze „maluchy” (niekatóre nawet tuningowane), 

łady i wymyślne trzykołowe pojazdy „na bazie” roweru, 

pełniące rolę minitaksówek. Zabytkową część stolicy, Starą 

Hawanę (La Habana Vieja), wpisaną na listę UNESCO, wypełniają 

odrestaurowywane sukcesywnie od 30 lat skarby architektury 

kolonialnej. Króluje tu barok i neoklasycyzm. Warto 

zobaczyć system obronnych warowni z XVI i XVII w.: Castillo 

Cuba is an island with a colonial past, and colonial expansion 

of settlers led to the devastation of the Native Americans who 

had lived there since around 3000 BC; they built luxurious residences, 

started plantations of sugar cane, tobacco and coffee, 

and then traded the slaves that were imported there. This is a 

country, which from the sixteenth to the twentieth century was 

under the control of other countries, leading to successive coups 

and dictatorships. Not being a Cuban, it is difficult to judge 

whether the revolution of Fidel Castro and his comandante Che 

Guevara liberated Cuba. As tourists, we probably won’t discover 

the interested parties’ opinions on the matter, because 

in Cuba there is freedom of music and dance, but not speech. 

Havana has climate 

The capital of Cuba was once a jewel amongst the Spanish 

ports of the New World. Today it is much neglected, marked 

by the imprints of time and the policies of recent decades, but 

it still has character. It was once Ernest Hemingway’s beloved 

city. Amongst the fine townhouses with arcades and balconies 

with wrought iron, the climatic streets flow with everyday people 

occupied by their business, and “winged” Cadillacs, Pontiacs 

and Fords from the middle of the last century creep down 

the roads. Although there are very few cars in Cuba, you can 

instantly find our maluchs (some even tuned), Ladas, and fancy 

tricycle cars “based on” the bicycle, acting as mini-taxis. The 

historic part of the capital, Old Havana (La Habana Vieja), 

found on the UNESCO list, is filled with treasures of colonial 

architecture that have been in restoration for the last 30 years. 

The Baroque and Neoclassicism dominate here. The system of 

defensive strongholds of the sixteenth and seventeenth centuries

KUBA 

PODRÓŻ W PRZE 

STRZENI I CZASIE 

Obraz Kuby kojarzonej głównie z cygarami, rumem, rewolucją 

Fidela Castro i kultem Che Guevary jest o wiele bardziej 

złożony. Pogłębia go historia, bogactwo przyrody i kultury oraz 

warunki życia mieszkańców w jednym z ostatnich bastionów 

realnego socjalizmu, chronionym od 2008 roku przez Raula 

Castro, brata Fidela. 

CUBA 

A JOURNEY 

IN SPACE 

AND TIME 

Cuba’s image, mainly associated with cigars, rum, revolution, Fidel 

Castro and the cult of Che Guevara, is much more complex. It is 

deepened by history, the richness of its nature and culture and the 

living conditions of the residents of one of the last bastions of real 

socialism, safeguarded since 2008 by Raul Castro, Fidel’s brother. 

13

del Morro, La Punta i La Cabana, białą katedrę 

Niepokalanego Poczęcia NMP z asymetrycznymi 

wieżami czy dawny pałac gubernatora. 

Po drugiej stronie zatoki, w nowszej części stolicy, 

można się przejść po najpiękniejszej wg 

hawańczyków promenadzie świata – bulwarze 

Malecon, który prowadzi do willowej dzielnicy 

przedrewolucyjnych milionerów. Warto odwiedzić 

Muzeum Rewolucji i Muzeum Rumu oraz 

rzucić okiem na Capitol – replikę siedziby Kongresu 

w Waszyngtonie. Ci, którzy lubią luksus, 

mogą zamieszkać w wielopiętrowym hotelu 

w dzielnicy Vedado i zajrzeć do kubańskiego 

Moulin Rouge, czyli kabaretu Tropicana. Ale 

prawdziwsze okażą się raczej spontaniczne 

występy ulicznych muzyków oraz koncerty 

w przygodnie napotkanych klubach. Bo Hawana 

żyje muzyką – w końcu to tam bije źródło 

Buena Vista Social Club. 

Trinidad, Cienfuegos i cukrowy „biznes” 

Trinidad słynie z koronkarstwa. Jego mieszkańcy, 

jako symbol szczęścia i dobrobytu wywieszają 

przy wejściach do kamienic klatki dla kanarków, 

a 15-latkowie w barwnych strojach świętują 

na ulicach osiągnięcie wieku dorosłości. 

Dzięki doprowadzeniu kolei do miasta dopiero 

w 1919 roku, a drogi kołowej w latach 50., kolorowa 

starówka Trinidadu z kolonialną zabudową 

(również na liście UNESCO) zachowała się 

w niemal nienaruszonym stanie. Na wybrukowanych 

kamieniem prosto z XIX-wiecznego Bostonu 

uliczkach do tej pory słychać stukot kopyt koni 

ciągnących bryczki. Zabytki architektury skupione 

są wokół Plaza Mayor z barokową katedrą, 

klasztorem i charakterystyczną dzwonnicą, której 

kształt wybito na jednej z kubańskich monet. 

Interesującym miejscem dla podróżujących śladami 

historii ostatnich 60 lat będzie na pewno 

Narodowe Muzeum Walki z Bandytami, dokumentujące 

okres kontrrewolucyjnych walk partyzanckich 

w niedalekich górach Escambray. 

W pobliżu miasta rozciąga się malownicza 

dolina Valle de los Ingenios, czyli tereny dawnej 

plantacji trzciny cukrowej z rezydencjami 

zarządców, chatami niewolników oraz dzwonnicą, 

z której plantatorzy obserwowali ich pracę. 

W XIX wieku stanowiła cukrowe centrum 

handlowe Kuby z ośrodkiem w oddalonym 

o 50 km porcie Cienfuegos, zwanym Perłą 

Południa – kolejnym miasteczku figurującym na 

wspomnianej liście kulturowego dziedzictwa. 

Mieści się tam m.in. Palacio de Valle, uchodzący 

za jeden z najpiękniejszych budynków na 

Kubie, neoklasycystyczny teatr „cukrowego barona” 

Tomasa Terry’ego z widownią z kubańskiego 

cedru, zabytkowy ratusz Palacio Municipal 

i największy na wyspie ogród botaniczny 

z 400 gatunkami orchidei. 

Przykładowe połączenia 

Wrocław – Hawana 

Example connections: Wrocław – Havana 

Przyroda z historią w tle 

Innym, choć bynajmniej nie ostatnim miejscem 

na bogatej „kubańskiej” liście UNESCO jest 

Valle de Vińales – dolina tytoniu. To położony 

w prowincji Pinar del Río historyczny region 

uprawy tytoniu i wyrastające nad polami mogoty 

– potężne formacje skalne z okresu jury. 

Pełno tam niezwykłych jaskiń, a skalne zbocza 

porasta roślinność, która z daleka wygląda jak 

spadające wodospady. Dzięki mogotom rzucającym 

cień na dolinę, panują w niej idealne 

warunki do uprawy tytoniu, z którego wyrabia 

się ręcznie najcenniejsze na świecie cygara. 

Kilka kilometrów od doliny znajduje się potężny 

Mural de la Prehistoria, malowany na skale. 

Wykonany na zamówienie Fidela Castro, obrazuje 

ewolucję, której ostatnim „doskonałym” 

ogniwem jest człowiek socjalizmu… 

Kuba jest barwna, żywa i „soczysta”. To piękne 

światło dla amatorów fotografii, zielono-niebieskie 

jaszczurki na drzewach, intensywna zieleń 

bananowców, miękki błękit morza i piaszczyste 

wybrzeża. W wodzie delfiny, koralowe rafy 

i cytrynowe kraby, a na lądzie, w narodowych 

parkach – ponad 70 endemicznych gatunków 

ptaków. Na drogach auta z lat 50., często odrapane, 

ale kolorowe miasteczka i domy z wypłowiałymi 

od słońca czerwonymi dachami, na 

ulicach pobrzmiewające w rytm salsy bębny, 

a na schodach i gankach – staruszki z cygarami 

w zębach. W turystycznych kurortach Varadero 

oferuje się pod palmami „all-inclusive” i kuchnię 

całego świata, drinki Cuba libre, Mojito i rum 

w orzechu kokosa, a poza nimi – sklepiki z lichym 

asortymentem i kartki na żywność. W samodzielną 

podróż po wyspie można się udać 

wynajętym autem lub skuterem, uważając jednak 

na kubańskie patrole z radarem „na oko”. 

Można też pojechać pociągiem czy autobusem, 

z zastrzeżeniem, że bilet kupimy na stacji lub 

dworcu kilka dni po rezerwacji w zeszycie… 

Mimo wszystko warto, bo każdy prawdziwy 

podróżnik poczuje na Kubie upragniony zapach 

przygody. Można trafić na tajniaka, który będzie 

nam „towarzyszył” na ulicach Hawany, ale 

także poznać wyjątkowo otwartych, gościnnych 

ludzi, którzy mimo niełatwej sytuacji bytowej zachowują 

pogodę ducha. Być może pomaga im 

słoneczny, wyspiarski klimat, piękno otaczającej 

przyrody i wszechobecna muzyka…

LOT, Cubana 

Wylot/Departure: 22.01.2012 (niedziela/Sunday): Wrocław 9:00 – Warszawa/ 

Warsaw 9:50, Warszawa/ Warsaw 12:20 – Toronto 16:10, Toronto 20:15 – Hawana/ 

Havana 01:55 (poniedziałek/Monday) 

Powrót/Return: 10.02.2012 (piątek/Friday) 

Hawana/Havana 13:45 – Toronto 19:50, Toronto 22:35 – Warszawa/Warsaw 13:20, 

Warszawa/Warsaw 15:35 – Wrocław 16:45 (sobota/Saturday) 

Cena biletu w obie strony/Price of a return ticket: 3 985 PLN (na/as of 14.11.2011). 

Zawiera opłaty lotniskowe, ale nie zawiera opłaty transakcyjnej/Includes airport taxes, but 

does not include transaction fees. 

LOT, Condor 

Wylot/Departure: 22.01.2012 (niedziela/Sunday): Wrocław 17:20 – Frankfurt n. M. 

19:15, nocleg, Frankfurt n. M. 14:50 – Hawana/Havana 20:20 (poniedziałek/Monday) 

Powrót/Return: 13.02.2012 (poniedziałek/Monday) 

Hawana/Havana 22:10 – Frankfurt n. M. 14:15, Frankfurt n. M. 20:05 – Wrocław 22:00 

(wtorek/Tuesday) 

Cena biletu w obie strony/Full price of a return ticket: 3 738,39 PLN (na/as of 14.11.2011) 

are worth seeing: Castillo del Morro, La Punta 

and La Cabana, a white cathedral of the Immaculate 

Conception with asymmetrical towers, and 

the former palace of the governor. On the other 

side of the bay, in the newer part of the capital, 

you can parade down the most beautiful promenade 

in the world according to Havanians – the 

Malecon boulevard that leads to the residential 

area of pre-Revolutionary millionaires. You should 

also visit the Museum of the Revolution and the 

Museum of Rum, and take a look at the Capitol 

– a replica of the Congressional headquarters in 

Washington. Those who love luxury can stay in 

a multi-storey hotel in the Vedado district and take 

a peak into the Cuban Moulin Rouge, the Tropicana 

cabaret. But spontaneous performances by 

street musicians and concerts in fortuitously encountered 

clubs will prove to be the truer experience. 

Because Havana lives on music – after all, 

it is the source of the Buena Vista Social Club. 

Trinidad, Cienfuegos and the sugar “business” 

Trinidad is famous for its lace. As a symbol of 

happiness and prosperity, its inhabitants hang 

canary cages at the entrances to buildings, and 

15-year-olds in colourful costumes celebrate reaching 

adulthood in the streets. Because the railways 

didn’t reach the city until 1919 and motorways 

not until the 50s, Trinidad’s colourful old town with 

colonial buildings (also on the UNESCO list) has 

been preserved almost intact. You can still hear 

the hoofs of horses pulling carriages on the cobbled 

stones straight from nineteenth-century Boston 

today. Architectural monuments are concentrated 

around the Plaza Mayor with its Baroque cathedral, 

monastery and distinctive bell tower, whose 

shape is imprinted on one of the Cuban coins. An 

interesting place for traveling in the footsteps of the 

history of the past 60 years is the National Museum 

of Struggle with Bandits, documenting the 

period of counter-revolutionary guerrilla fighting in 

the nearby Escambray Mountains. 

The picturesque valley of the Valle de los Ingenios 

stretches near the town, housing the lands of the 

former sugar cane plantation, with manager residences, 

slave huts, and a bell tower, from which 

the growers watched their work. In the nineteenth 

century, this was the commercial centre of the 

Cuban sugar industry, with a base about 50 km 

away in the port of Cienfuegos, known as the 

Pearl of the South – another town that appears 

on the cultural heritage list. It houses, amongst others, 

the Palacio de Valle, which is regarded as 

one of the most beautiful buildings in Cuba, “sugar 

baron” Tomas Terry’s neoclassical theatre with an 

audience hall made of Cuban cedar, the historic 

Palacio Municipal town hall and the island’s largest 

botanical garden, with 400 species of orchids. 

Nature with history in the background 

Another entry, though by no means in last place 

on the rich “Cuban” UNESCO list, is the Valle 

de Viñales – the tobacco valley. It is located in 

the province of Pinar del Río, a historic tobaccogrowing 

region with mogotes growing out over 

the fields – massive rock formations from the 

Jurassic period. It is full of unusual caves and 

rocky slopes overgrown with vegetation, which 

from afar look like falling waterfalls. Thanks to 

the mogotes casting shadows over the valley, it 

has the ideal conditions for tobacco growing, 

which is used for hand-making the world’s most 

Czas lokalny w Hawanie/Local time in 

Havana: UTC/GMT -5h 

Z Wrocławia na Kubę warto się także wybrać 

z biurem podróży Neckermann, które organizuje 

wczasy i wycieczki objazdowe po wyspie. Biuro 

oferuje loty czarterowe z jedną przesiadką do 

Hawany, Varadero i Holguinu), atrakcyjne cenowo 

hotele oraz doskonałych przewodników i rezydentów. 

Warto zapoznać się z zimową ofertą Neckermanna, 

zwłaszcza że okres między grudniem i lutym jest 

najlepszą porą na podróż w stronę Karaibów. 

For booking your flight from Wrocław to Cuba, you 

should choose the Neckermann travel agency, which 

organises holidays and tours around the island. 

Their office offers charter flights with one layover 

to Havana, Varadero and Holguín, affordable 

hotels and excellent guides and residencies. It’s 

worth checking out Neckermann’s winter offerings, 

especially as the period between December and 

February is the best time to travel to the Caribbean. 

precious cigars. A few kilometres from the valley 

is the massive Mural de la Prehistoria, painted on 

a rock. It was made on orders by Fidel Castro, 

and illustrates evolution, with the last “great” link 

being the man of socialism… 

Cuba is colourful, alive and “saturated”. It has the 

perfect light for photography enthusiasts – green 

and blue lizards in the trees, the intensity of green 

bananas, the soft blue sea and the sandy coast. 

The water is full of dolphins, coral reefs and lemon 

crabs, while on land, there are more than 70 

endemic bird species in the national parks. Cars 

from the 50s on the roads, often shabby but colourful 

towns and houses with roofs reddened by 

the sun, the streets sounding with drums playing 

salsa rhythms, and old folks with cigars in their 

mouths on the stairs and porches. The tourist resorts 

of Varadero offer “all-inclusive” stays under 

palm trees and cuisine from around the world, 

Cuba libres, mojitos and rum in a coconut, and 

beyond that – a paltry assortment of shops and 

food coupons. You can rent a car or scooter to 

take an independent trip around the island, but 

watch out for Cuban patrol cars with “eyeball” 

radars. You can also take the train or bus, with 

the proviso that you buy a ticket at the bus or train 

station a few days after making a reservation in 

the register… It is still worth it, because any real 

traveller will feel the coveted sense of adventure 

in Cuba. You might run across an officer who will 

“accompany” you on the streets of Havana, but 

you can also meet very open, hospitable people, 

who remain cheerful despite the difficult living 

conditions. Perhaps the sunny, tropical climate, 

the beauty of the surrounding nature and the omnipresent 

music helps… 

15

tekst/text: Karolina Siudeja 

6 

LEĆ NA 

ZAKUPY 

FLIGHTS OF 

SHOPPING 

FANCY 

W pierwszy dzień po świętach Bożego Narodzenia w największych 

europejskich miastach rozpoczynają się zimowe wyprzedaże. Na 

pierwszy ogień idzie Londyn. Tam trzeba się spieszyć, bo najlepszy 

towar schodzi w okamgnieniu. W styczniu promocje zaczynają się 

w Paryżu, Berlinie i Mediolanie. Wycieczkę warto zaplanować już dziś! 

In major European cities, winter sales begin on the first 

day after Christmas. It starts with London. You need to 

hurry there, because the best deals are gone in a flash. 

In January, sales begin in Paris, Berlin and Milan. It’s 

worth planning your trip today! 

Zasada podróży po zakupy jest prosta. Szukamy 

taniego lotu do wybranego przez nas miasta 

i jeszcze tańszego noclegu – w miarę możliwości 

śpimy u znajomych lub w hostelu. W jedną stronę 

lecimy tylko z bagażem podręcznym – w drodze 

powrotnej mamy ze sobą już nową (a jakże – 

kupioną na wyprzedaży) walizkę pełną butów, 

ubrań i dodatków. – Zdarzało nam się lecieć 

w piątek wieczorem, spać na podłodze u znajomych 

i całą sobotę biegać po sklepach w centrum 

Londynu. Przystawałyśmy tylko na kawę i sandwicha 

w Starbucks. Do kraju wracałyśmy jeszcze 

tego samego dnia. Wykończone, ale zadowolone. 

W Polsce za te 100 funtów, które ze sobą 

zabrałam, nie kupiłabym nawet połowy tego, co 

udało mi się zdobyć tam – wspomina swój wypad 

do Wielkiej Brytanii Wiola, 38-letnia księgowa. 

Dla tych, którzy nie liczą się z kosztami, a zakupy 

traktują jak przyjemność samą w sobie, biura 

podróży mają gotowe oferty wyjazdów na wyprzedaże. 

Zapewniają przelot, zakwaterowanie 

w eleganckim hotelu oraz zakupy z przewodnikiem 

– stylistą w największych sklepach. Koszt 

takiej – zwykle trzydniowej przyjemności – to co 

najmniej 1500 zł. 

Zapyta ktoś, czy warto wydawać na bilet i noclegi 

za granicą tylko po to, by kupić taniej kilka bluzek.

Warto! Zachodnie sklepy – niezależnie czy są to 

wielkie centra handlowe, czy ekskluzywne butiki 

z ciuchami od projektantów – do obniżek cen 

podchodzą śmiertelnie poważnie. Jak szaleć, to 

szaleć – ceny spadają czasem nawet o 70 procent 

i zwykle rabaty obejmują cały asortyment. W Polsce, 

choć z roku na rok sprzedawcy robią się coraz 

hojniejsi, ceny nadal są wyższe, a wybór mniejszy. 

Mimo globalizacji firmy mocno różnicują asortyment 

sklepów w zależności od kraju. W Londynie 

czy Paryżu ten sam z pozoru co w Polsce H&M ma 

do zaoferowania znacznie więcej. 

SALES w Londynie 

Mimo że to Paryż jest nazywany światową stolicą 

mody, najważniejszym europejskim miastem 

– stolicą mody codziennej – jest Londyn. To tam 

najchętniej ubierają się dziś Polki. Dlaczego? 

Głównie za sprawą marek, które w naszym kraju 

są mało dostępne. Top Shop, River Island, New 

Look i Primark – wszystkie lubiane za dobre wzornictwo 

i stosunkowo niskie ceny. Nie tylko w okresach 

wyprzedaży. – W Polsce te sklepy można by 

policzyć na palcach jednej ręki – na Wyspach są 

w niemalże każdym mieście – dodaje Wiola. – 

W Anglii jest też znacznie większy wybór rozmiarów. 

W Polsce większość fajnych ciuchów kończy 

się na rozmiarze 42. Na Zachodzie dużo łatwiej 

o coś fajnego w rozmiarze 46, 48 czy nawet 50! 

– dodaje. 

The principle of the shopping trip is simple. We are 

looking for cheap flights to a city of our choosing, 

and even cheaper accommodation – if possible with 

friends or sleeping in a hostel. On the way there we 

fly with hand luggage only; on the way back we travel 

with a new (and of course, bought on sale) suitcase 

full of shoes, clothes and accessories. “Sometimes we 

fly on Friday night, sleep on the floor with friends, 

and run from shop to shop in central London all day 

Saturday. We only pause for a coffee and a sandwich 

at Starbucks. We return home on the same day. 

We are exhausted but happy. In Poland, for those 

100 pounds that I took with me, I could not even 

buy half of what I managed to get there,” Wiola, a 

38-year-old accountant, describes her trip to the UK. 

For those who do not count the costs and treat 

shopping as a pleasure in itself, travel agents are 

ready to offer shopping trips. They provide airfare, 

accommodations at an elegant hotel and shopping 

with a guide – a personal stylist in the biggest 

stores. The cost of this – usually three days of 

fun – is at least 1,500 złoty. 

One may ask, is it worth spending money on a 

ticket and accommodation abroad just to buy some 

cheap shirts? It is! Western stores – regardless 

of whether they are big shopping malls or exclusive 

boutiques with designer clothes – are deadly 

serious when it comes to price reductions. They go 

crazy – sometime prices are slashed by 

even 70 per cent, and usually everything 

is discounted. In Poland, although each 

year more and more sellers are becoming 

more generous, prices are still higher, and 

there are fewer choices. Despite globalisation, 

companies strongly differentiate their 

products depending on the country. An H&M in 

London or Paris, though seemingly the same as in 

Poland, has a lot more to offer. 

SALES in London 

Although Paris is called the world capital of fashion, 

the most important European city – the capital of 

everyday fashion – is London. This is where most 

Polish women dress today. Why? Mainly due to 

the brands that are not very accessible in our country. 

Top Shop, River Island, New Look and Primark 

– all popular for good designs and relatively low 

prices, and not only during sales. “In Poland, you 

can count these stores on one hand – while on the 

islands they’re in almost every city,” adds Wiola. 

“There’s also a much larger range of sizes in England. 

In Poland, most of the cool clothes don’t go 

above size 42. In the West it’s much easier to find 

nice things in size 46, 48 or even 50!” she adds. 

In London, the first sales start at the end of November, 

but the real siege on shops takes place on 

the day after Christmas. On 26 December the most 

17

W Londynie pierwsze wyprzedaże zaczynają się 

już pod koniec listopada, ale prawdziwe oblężenie 

sklepy przeżywają w pierwszy dzień po 

świętach Bożego Narodzenia. 26 grudnia najbardziej 

zagorzali miłośnicy wyprzedaży czekają 

na otwarcie sklepów już od wczesnych godzin 

porannych. Wtedy też należy uzbroić się w cierpliwość 

– kolejki często przypominają te, jakie 

pamiętamy z czasów PRL. 

Gdzie robić zakupy w Londynie? Najbardziej 

znanym miejscem zakupowym z popularnymi 

markami jest Oxford Street. Na Regent Street 

można zaopatrzyć się w ubrania luksusowe, a na 

Bond Street, swoje sklepy mają znani projektanci 

mody. Natomiast dla wielbicielek centrów handlowych 

obowiązkowym przystankiem jest dom 

towarowy Selfridges oraz TK Maxx. 

SOLDES w Paryżu 

We Francji zimowa wyprzedaż trwa 6 tygodni. 

Każdy region decyduje samodzielnie o terminie 

jej rozpoczęcia. Najwcześniej promocje startują 

w Paryżu – tuż po świętach. Na Polach Elizejskich 

– najsłynniejszym zakupowym zagłębiu stolicy Francji 

– część sklepów otwarta jest do późnych godzin 

nocnych. Znajdziemy tu zarówno popularne 

„sieciówki”, jak GAP czy H&M, a także droższe 

sklepy. Paryżanki kochają kosmetyki, dlatego wielkość 

i asortyment tamtejszej Sephory dosłownie 

zapiera dech w piersiach. – Dla kobiety zakupy 

kosmetyczne w Paryżu to jak dla dziecka wizyta 

w gigantycznym sklepie z cukierkami – opisuje 

Marta, 30-letnia frankofilka, która Paryż odwiedza 

co najmniej raz w roku. – Za każdym razem z podróży 

wracam z nowym flakonikiem perfum. W Paryżu 

pełno jest maleńkich, cudnych perfumerii, do 

których po prostu nie można nie wejść – zapewnia. 

Wędrując zakupowym szlakiem w cieniu wieży 

Eiffla, koniecznie trzeba też odwiedzić potężną, 

luksusową Galerię Lafayette. Na zakupy przy Avenue 

Montaigne, wzdłuż której znajdziemy butiki 

największych projektantów światowej mody, stać 

tylko nielicznych. Coś markowego, w znacznie 

niższych cenach, można znaleźć na obrzeżach 

Paryża w pobliżu Eurodisneylandu – w La Vallee 

Village. Mieści się tam ponad 90 butików z markową 

odzieżą m.in.: Armaniego, Calvina Kleina, 

Christiana Lacroix, Kenzo i Mexx. 

Do wszystkich opisanych miast dostaniemy 

się bezpośrednio z Wrocławia. 

Szczegółowy rozkład lotów znajduje się 

na stronach 38–39. 

You can get to each of the mentioned cities 

directly from Wrocław. For a detailed 

schedule, see pages 38–39. 

SALDI we Włoszech 

Włosi ruszają na wyprzedaże 7 stycznia. Wtedy 

to kończy się u nich okres trwających od Bożego 

Narodzenia ferii świątecznych. Dzień Trzech Króli 

jest obchodzony hucznie – 6 stycznia jest wolny 

od pracy, a mieszkańcy półwyspu zajadają 

się słodyczami i piją wino w gronie przyjaciół. 

Szaleństwo zakupowe rozpoczyna się nazajutrz 

i trwa przez miesiąc. 

Do Włoch na zakupy modowe jeździ się zwykle 

do Mediolanu – to prawdziwa mekka stylu. Wszyscy 

amatorzy mody znają adres via Monte Napoleone 

26 – znajduje się tam słynny „D Magazine” 

– outlet ubrań, butów i dodatków opatrzonych 

metkami najsłynniejszych kreatorów mody – Prady, 

Armaniego, Dolce & Gabbany, Gucci, Versace 

czy Fendi. Ceny są tu nawet do 55 proc. niższe. 

W samym centrum Milano trasy zakupów wyznaczają 

trzy place: Piazza Duomo, Piazza Cavour 

i Piazza San Babila, które tworzą tzw. Dzielnicę 

Mody. To jednak miejsce dla najzamożniejszych. 

Wejścia do ekskluzywnych butików strzegą ochroniarze, 

którzy mają prawo nie wpuścić do środka 

osób źle ubranych. 

Na bardziej przyziemne zakupy do Włoch warto 

lecieć po takie marki jak Sisley, Benetton czy – 

bardzo lubiane przez Polki marki bieliźniarskie – 

Intimissimi i Calzedonia. Nie zawiodą również 

sklepy z galanterią skórzaną – Włosi to bodaj 

najwięksi na kontynencie amatorzy pięknego 

obuwia i toreb. 

Verkauf w Niemczech 

U naszych zachodnich sąsiadów wyprzedaże 

trwają najkrócej. Większość sklepów rozpoczyna 

je w ostatnim tygodniu stycznia i kończy już po 

dwóch tygodniach. Niewątpliwie jednak opłaca 

się pofatygować tam na zakupy. – Niemcy obniżają 

ceny jak szaleni. Ciuch, który kosztował 

20 euro, można kupić za 1 euro! – mówi Paulina, 

24-latka, której rodzina mieszka w Berlinie. 

Wybierając się na zakupy do stolicy Niemiec, koniecznie 

trzeba odwiedzić trzy miejsca. Po pierwsze, 

znaną na cały świat ulicę Kurfürstendamm, 

przy której ulokowane są najbardziej luksusowe 

sklepy (m.in. Chanel i Louisa Vuittona). Po drugie 

– ponadstuletni, wielki Dom 

Handlowy Zachodu – Kaufhaus 

des Westens – czyli słynne Ka- 

DeWe usytuowane przy Tauentzienstraße 

21/ 24. A po trzecie, 

berlińską świątynię luksusu 

– pełną butików znanych projektantów – ulicę 

Friedrichstraße. – Niemcy kochają dobre marki, 

a na ubrania są gotowi wydawać naprawdę 

duże pieniądze – mówi nasza rozmówczyni. 

Dla mniej wybrednych dobrym miejscem na zakupy 

będzie natomiast nowe centrum handlowe 

Arkaden przy placu Poczdamskim. 

– Do Berlina jeździ się także po modę alternatywną 

– podkreśla Paulina. – Pchle targi, nazywane 

przez Niemców Flohmarkt, robią tam prawdziwą 

furorę. To jest zjawiskowe! Spędziłam kiedyś cały 

dzień, jeżdżąc metrem od targu do targu. Kupiłam 

wtedy nowiuteńkie trampki Conversa za 1 euro!

die-hard bargain hunters begin arriving outside the 

stores in the early morning hours. Then it pays to be 

patient – the queues often resemble those we might 

remember from communist times. 

Where should you go shopping in London? The 

most famous shopping address for brand names is 

Oxford Street. You can buy luxury clothes on Regent 

Street, while Bond Street is known for its shops by 

well-known fashion designers. And for fans of shopping 

centres, Selfridges department store and TK 

Maxx are obligatory stops. 

SOLDES in Paris 

In France, the winter sale lasts six weeks. Each 

region independently decides on its starting date. 

The earliest sales start in Paris – just after Christmas. 

On the Champs Elysees, the most famous shopping 

haven in the French capital, some shops stay open 

until late at night. Here you’ll find both the popular 

“high street” names like GAP or H&M, as well as 

more exclusive shops. Parisian women love cosmetics, 

which is why the size and range of the local Sephora 

is literally breath-taking. “For women, visiting 

a beauty shop in Paris is like a child visiting a giant 

candy store,” reports Martha, a 30-year-old Francophile 

who visits Paris at least once a year. “Every 

time I come back from a trip with a new bottle of 

perfume. Paris is full of tiny, wonderful perfumeries, 

which you just cannot pass by,” she assures. 

Wandering the shopping route in the shadow of the 

Eiffel Tower, you should be sure to also visit the massive, 

luxurious Gallery Lafayette. Join the shopping 

masses on the Avenue Montaigne, which is lined 

with boutiques of top designers from the fashion 

world. Brand names at much lower prices can be 

found on the outskirts of Paris, near Disneyland Paris 

– at La Vallee Village. It houses over 90 designer 

outlets such as: Armani, Calvin Klein, Christian Lacroix, 

Kenzo and Mexx. 

SALDI in Italy 

Italians start shopping for bargains on 7 January. 

This is when their Christmas holidays end. Three 

Kings’ Day is celebrated with a bang on 6 January, 

which is a day off work, and the peninsula’s 

inhabitants gorge themselves on sweets and drink 

wine with friends. The shopping frenzy begins the 

next day and lasts for a month. 

For Italian fashion shopping one usually goes to 

Milan – a real style mecca. All fashion lovers know 

the address Via Monte Napoleone 26 – that’s 

where the famous D Magazine is located, an outlet 

for clothes, shoes and accessories bearing the 

labels of most famous fashion designers: Prada, 

Armani, Dolce & Gabbana, Gucci, Versace and 

Fendi. Here, prices are up to 55 per cent lower. 

In the centre of Milan the shopping routes point to 

three squares: Piazza Duomo, Piazza Cavour and 

Piazza San Babila, which form the so-called Fashion 

District. But this is a place for the wealthiest. 

The entrances of the most exclusive boutiques are 

guarded by security teams, who have the right to 

not let badly dressed people inside. 

For more down-to-earth purchases, you can fly to 

Italy for such brands as Sisley and Benetton or Intimissimi 

and Calzedonia – lingerie brands that are 

very popular with Polish women. You won’t be disappointed 

with the selection of leather goods stores 

– Italians are probably the biggest fans of beautiful 

shoes and bags on the continent. 

Verkauf in Germany 

Our western neighbours have the shortest sales. 

Most shops start theirs during the last week of January 

and finish after just two weeks. Undoubtedly, 

however, it pays to shop there. “Germans drop their 

19 

prices like crazy. You can buy an article of clothing 

that cost 20 euros for 1 euro!” says Paulina, a 

24-year-old whose family lives in Berlin. 

If you choose to go shopping in the German capital, 

there are three places you can’t miss. First, the 

world-famous Kurfürstendamm street, which is home 

to the most luxurious shops (such as Chanel and 

Louis Vuitton). Second, the great Department Store 

of the West – Kaufhaus des Westens – otherwise 

known as the famous KaDeWe at Tauentzienstraße 

21/ 24. And finally, Friedrichstraße street, the Berlin 

temple of luxury that’s full of designer boutiques. 

“Germans love good brands, and are ready to 

spend really big money on clothes,” says our correspondent. 

For those who are less demanding, a good place 

for shopping is the new Arkaden shopping mall at 

Potsdamer Platz. 

“You also go to Berlin for alternative fashions,” 

stresses Paulina. “Flea markets, called Flohmarkt by 

the Germans, are a real riot. They’re phenomenal! 

Once I spent all day riding the subway from one 

market to the next. I bought a brand-new Converse 

sneakers for 1 euro!”

tekst/text: Łukasz Lembas 

Pamiętacie Hitchcocka i jego sławetną „Psychozę”? Ten czarno-biały dreszczowiec 

miał swoją premierę w 1960 roku. Daaawno temu, prawda? W tym samym roku odbył 

się także pierwszy w historii piłki nożnej turniej o prymat na Starym Kontynencie. 

Wielu się wówczas zastanawiało nad sensem takiego turnieju, skoro reprezentacje 

narodowe ścierały się już ze sobą w mistrzostwach świata od 1930 roku. Jednak 

historia rozgrywek europejskich pokazała, że to zdecydowanie inny ciężar gatunkowy, 

a i meczów w typie „dreszczowca” nie brakowało. 

Zaczęło się we wspomnianym 

już 1960 roku we Francji, choć 

jeszcze pod nazwą Pucharu 

Narodów Europejskich. Pierwszy, 

historyczny triumf odniósł 

kraj, po którym dzisiaj pozostało 

jedynie wspomnienie – ZSRR. 

W finałowym turnieju brały 

udział raptem cztery drużyny. 

Polska reprezentacja co prawda 

się do niego nie zakwalifikowała, 

ale w przegranym przez Francję 

półfinale jednego z goli zdobył... 

Maryan Wisnieski. Brzmi 

swojsko, prawda? Co ciekawe, 

napięta sytuacja polityczna sprawiła, 

że faworyt – Hiszpania, 

w ogóle nie stanął w turniejowe 

szranki, co „zawdzięcza” rządzącemu 

wówczas krajem gen. 

Franco. Jednak, co się odwlecze... 

Gospodarzem kolejnego 

turnieju była właśnie Hiszpania 

i tym razem polityka 

nie przeszkodziła jej piłkarzom 

w udowodnieniu na 

boisku, kto jest najlepszy 

w Europie. W finale odprawili 

z kwitkiem piłkarzy 

ZSRR, co było swoistym rewanżem 

za mecze sprzed czterech 

lat, które... Hiszpanie oddali walkowerem. 

Następne rozgrywki gościły we 

Włoszech. Był rok 1968, ale 

dopiero wówczas zaczęto mówić 

oficjalnie o mistrzostwach 

Europy. Jako że Anglicy dwa 

lata wcześniej zdobyli mistrzostwo 

globu, twierdzili, że tytuł 

mistrzów kontynentu należy 

się właśnie im. Jednak turniej 

we Włoszech pokazał, że 

zmagania o europejski prymat 

do łatwych nie należą. Pewni 

swego Anglicy polegli z Jugosławią 

już w półfinale, ale 

do historii udało im się przejść 

Mistrzostwa Europy już za pasem, 

w związku z tym przygotowujemy 

specjalny dział 

poświęcony mistrzostwom. 

Już teraz zachęcamy do lektury 

pierwszej części krótkiej 

historii mistrzostw. Więcej 

materiałów w kolejnym, wiosennym 

wydaniu „Hi Fly”. 

Playing for 

Gra o prestiż 

z innego powodu. We wspomnianym 

meczu, w 89 minucie 

Allan Mullery otrzymał pierwszą 

czerwoną kartkę w dziejach 

mistrzostw. W drugim 

półfinale Włosi pokonali ZSRR 

po... rzucie monetą! Regulamin 

nie przewidywał wówczas dogrywki, 

a w przypadku remisu 

zwycięzców wyłaniano drogą 

losowania. Podobnie było w finale, 

gdzie Włosi zmierzyli 

się z Jugosławią. Tym razem 

jednak spotkanie zakończone 

remisem powtórzono. Dopiero 

w drugim meczu Włosi wygrali 

2:0 i zostali, rzec by można, 

mistrzami drugiego podejścia. 

Odbywający się na terenie Belgii 

(mamy już rok 1972) czempionat 

miał tylko jednego 

faworyta – RFN. Ten nie 

zawiódł, mając w swoich 

szeregach znakomitego 

łowcę goli – Gerda Müllera. 

Był on głównym aktorem 

– zarówno eliminacji, 

jak i finałowego turnieju, 

zdobywając przy okazji 

koronę króla strzelców. 

Do ścisłego finału ponownie 

dotarła reprezentacja ZSRR, ale 

to wszystko, na co było ją stać. 

W decydującym pojedynku została 

rozgromiona przez RFN, 

przegrywając aż 0:3. 

Rok 1976 to turniej na boiskach 

Jugosławii. Z czterech drużyn: 

RFN, Holandii, Jugosławii oraz 

Czechosłowacji najmniej szans 

dawano tym ostatnim. Ale, jak 

mawiał pewien klasyk – „póki 

piłka w grze, wszystko jest 

możliwe”. W półfinale Czechosłowacja 

pozbawiła złudzeń 

naszpikowaną gwiazdami Holandię 

w rzutach karnych. Wtedy 

po raz pierwszy wyłoniły 

one zwycięzców nierozstrzygniętego 

spotkania. Już w finale, 

ku jeszcze większemu zdumieniu 

kibiców, Czechosłowacja ograła 

faworyzowane RFN także... 

po rzutach karnych! Tym samym 

Dawid pobił Goliata, a organizator 

turnieju, dostrzegając coraz 

większy potencjał imprezy, 

szykował spore niespodzianki 

na kolejne rozgrywki…

Prestige 

Remember Hitchcock and his notorious Psycho? That black and white thriller premiered 

in 1960. Soooo long ago, right? That was the same year as the first ever football 

tournament on the Old Continent. Many were puzzled over the purpose of this 

tournament, as national teams had already been clashing with each other at the World 

Cup since 1930. However, the history of the European taournament has shown that it 

has a decidedly different character, and even “thriller” type matches were not lacking. 

It began in the aforementioned 

1960, in France, although it was 

still called the European Nations 

Cup. The first, historic triumph 

was won by a nation that remains 

today only in memory – 

the USSR. Only four teams took 

part in the final tournament. It’s 

true that the Polish representation 

didn’t qualify, but in the semifinal 

where France was defeated, 

one of the goals were scored 

by… Maryan Wisnieski. Sounds 

familiar, right? Interestingly, the 

tense political situation meant 

that the favourite, Spain, did not 

even enter the tournament ranking, 

which was “thanks to” to 

the country’s then-ruler, General 

Franco. But what goes around… 

The host of the next tournament 

was Spain itself, and this time 

politics did not prevent its players 

from proving who was the 

best in Europe on the pitch. In 

the final they left the USSR players 

empty-handed, which was 

a kind of revenge for the games 

four years ago, in which... the 

Spaniards allowed a walkover. 

The next games were hosted by Italy. 

The year was 1968, and only 

then were they officially called the 

European Championships. As the 

British had just won the World 

Cup two years before, they declared 

that the title of continental 

champions should be theirs. But 

the tournament in Italy showed 

that the struggle for primacy in 

Europe was not easy. The self-assured 

Englishmen lost to Yugoslavia 

already in the semi-finals, but 

they went down in history for another 

reason. In the 89th minute of 

the aforementioned match, Allan 

Mullery received the first red card 

in the history of the championships. 

In the second semi-final, the 

Italians defeated the Soviet Union 

by a… coin toss! Regulations did 

not provide extra time in case 

of a tie, and the winners were 

picked at random. The same 

happened in the finals, where 

the Italians faced Yugoslavia. But 

this time the meeting ended in a 

repeated draw. Only in the second 

game did the Italians win 2-0 

and were declared masters of the 

second approach, so to speak. 

The championships held in Belgium 

(it’s already 1972 now) had 

only one favourite – the Federal 

Republic of Germany. They did 

not disappoint, having in their 

ranks an excellent shooter – Gerd 

Müller. He was the star, both in the 

play-offs and the final tournament, 

winning the crown of the top goalscorer 

along the way. The USSR 

representation reached the finals 

again, but that’s as far as they got. 

In the decisive battle they were 

beaten by the FRG, losing 0-3. 

The European Championship 

is fast approaching, so we’ve 

prepared a special section 

devoted to the tournament. 

We encourage you to read 

the first part of the short history 

of the championships right 

now. There will be more in the 

next, spring issue of Hi Fly. 

The year 1976 saw a tournament 

on the fields of Yugoslavia. Of the 

four teams – the FRG, the Netherlands, 

Yugoslavia and Czechoslovakia 

– the latter were given 

the smallest chances. But, as one 

classic said, “anything is possible 

when the ball is still in play”. In 

the semi-final, Czechoslovakia 

robbed the Dutch of any illusions 

of grandeur on penalties. Then, 

for the first time they emerged 

the winners of an unresolved encounter. 

In the finals, to the astonishment 

of even their biggest 

fans, Czechoslovakia ran circles 

around the favoured FRG, also… 

on penalties! Thus, David slew 

Goliath, and the organisers of the 

tournament increasingly began 

to recognise the potential of the 

event and prepared a lot of surprises 

for the next games… 

21

newstekst/text: 

Gerard Augustyn 

news 

Paristetris, fot. arch. org. 

22 

ew 

Sara Tavares, fot. arch. org. 

OD POLSKI DO ZIELONEGO PRZYLĄDKA 

Na wrocławską zimę 2011–2012 organizatorzy Ethno Jazz Festivalu „zaopatrzyli” nas 

całkiem nieźle. 6 grudnia Aga Zaryan zaśpiewa nową płytę – polską wersję albumu 

z wierszami Miłosza „Księga olśnień”. 7 grudnia wystąpi izraelski zespół Alila Band, wykonujący 

arabsko-indyjsko-bałkańsko-afrykański ethno fusion. 18 grudnia usłyszymy Sarę 

Tavares z Wysp Zielonego Przylądka. 15 stycznia poznamy Atom String Quartet, uznany 

w zeszłym roku za nową nadzieję polskiego jazzu. 5 lutego w towarzystwie zespołu 

Kroke zaśpiewa Anna Maria Jopek, a 26 lutego z akordeonowym Motion Trio zagra 

Leszek Możdżer. Wszystkie koncerty odbędą się w Synagodze pod Białym Bocianem. 

www.ethnojazz.pl 

FROM POLAND TO CAPE VERDE 

The organisers of Wrocław’s Ethno Jazz Festival have “stocked” up pretty well for winter 

2011-2012. On 6 December Aga Zaryan will sing her new CD – the Polish version of an 

album of Milosz’s poetry, The Book of Revelations. On 7 December the Israeli group Alila 

Band will perform Arab-Indian-Balkan-African ethno fusion. On 18 December we’ll hear 

Sara Tavares from Cape Verde. On 15 January you’ll meet the Atom String Quartet, recognised 

last year as the new hope of Polish jazz. On 5 February, Anna Maria Jopek will 

sing accompanied by Kroke, and on 26 February Leszek Możdżer will accompany the 

accordion-based Motion Trio. All concerts will take place in the White Stork Synagogue. 

www.ethnojazz.pl 

KLATA FEST 

Teatr Polski we Wrocławiu od 7 do 30 grudnia organizuje przegląd spektakli jednego z najciekawszych 

polskich reżyserów, Jana Klaty. Na Scenie na Świebodzkim zobaczymy „Utwór o Matce i Ojczyźnie” 

B. Keff – obraz złożonych relacji matki i córki na tle historycznych i społecznych napięć, „Ziemię obiecaną” 

W. Reymonta – refleksję nad mechanizmami kapitalizmu prowadzącymi do rezygnacji z ideałów 

w imię walki o pieniądz, oraz „Szajbę” M. Sikorskiej-Miszczuk – polską „political fiction”, utrzymaną 

w stylu skeczy Monty Pythona i kreskówki South Park. 

www.teatrpolski.wroc.pl 

KLATA FEST 

From 7 to 30 December the Polish Theatre in Wrocław has organised a review of plays by one of the most 

interesting Polish directors, Jan Klata. On the Świebodzki stage you’ll get to see B. Keff’s Song of Mother and 

Motherland, a picture of the complex relations between mothers and daughters set against a background 

of historical and social tensions, W. Reymont’s Promised Land, a reflection on the mechanisms of capitalism 

leading to the abandonment of ideals in the name of the struggle for money, and M. Sikorska-Miszczuk’s 

Szajba (Madness), a Polish “political fiction” in the style of Monty Python sketches and South Park cartoons. 

www.teatrpolski.wroc.pl 

Fot. arch. org. 

MUZYCZNE POGRANICZA 

Odkrywczy, niezależni, nieskrępowani scenicznie i oddani dźwiękom – tak można opisać w skrócie 

formację Paristetris, która 9 grudnia wystąpi we wrocławskim klubie Firlej. Ich twórczość trudno zamknąć 

w definicji któregokolwiek gatunku; próby te umieszczają ją na pograniczu avantpopu, elektroniki, awangardy 

czy miejskiego folku. Projekt tworzą: animator sceny niezależnej i laureat „Paszportu Polityki” Macio 

Moretti (perkusja), wybitny pianista jazzowy Marcin Masecki oraz argentyńska wokalistka o niezwykłej 

barwie głosu – Candelaria Saenz Valiente. Na basie zagra Bartek Tyciński. Wizualizacje: Robert Bęza. 

www.firlej.wroc.pl 

MUSICAL BORDERLAND 

Visionary, independent, theatrically untrammelled and devoted to sound – in a nutshell, Paristetris, who 

will perform at the Firlej Club in Wroclaw on 9 December. Their work is difficult to pinpoint within the 

definition of any genre; those who try place them on the borderline of avantpop, electronics, avantgarde 

and urban folk. The project consists of Macio Moretti (drums), a mainstay of the independent 

scene and winner of the “Policy Passport” prize, outstanding jazz pianist Marcin Masecki and 

Argentinian singer Candelaria Saenz Valiente, who has an unusual timbre of voice. Bartek Tyciński 

plays bass. Visualizations by Robert Bęza. 

www.firlej.wroc.pl

DOKTOR FRANKENSTEIN 

Większość adaptacji powieści Mary Shelley pt.„Frankenstein” poprzestaje na banalnej fabule, obliczonej 

na efekt grozy. „Frankenstein” w odsłonie wrocławskiego Teatru Muzycznego Capitol nie 

chce nikogo straszyć. Podejmuje złożony problem powiązań między stwórcą i stworzoną przez niego 

istotą, ale bawi się przy tym konwencją horroru, nawiązując do estetyki kreskówek i niemieckiego 

ekspresjonizmu. Choć premiera tuż za nami, spektakl będzie można zobaczyć 16, 17 i 18 grudnia 

w Regionalnym Centrum Turystyki Biznesowej przy Hali Stulecia. Reżyseria: Wojciech Kościelniak, 

muzyka: Piotr Dziubek. 

www.teatr-capitol.pl 

DOCTOR FRANKENSTEIN 

Most of the adaptations of Mary Shelley’s Frankenstein focus on the timeworn plot, calculated for 

its horror effect. Frankenstein, in the rendition of Wrocław’s Capitol Music Theatre, does not want 

to scare anyone. It takes the complex problem of the relationship between the creator and his 

creation, but plays with the horror convention, referring to the aesthetics of cartoons and German 

Expressionism. Although the premiere is behind us, you’ll still be able to catch the show on 16, 

17 and 18 December in the Regional Business Tourism Centre at the Centennial Hall. Directed by 

Wojciech Kościelniak, music by Piotr Dziubek. 

www.teatr-capitol.pl 

Fot. arch. org. 

PINK FLOYD PO AUSTRALIJSKU 

19 stycznia we wrocławskiej Hali Stulecia usłyszymy muzykę Floydów w wydaniu The Australian Pink 

Floyd Show. To istniejący od 1988 roku najsłynniejszy „tribute band” tej kultowej formacji, wysoko 

ceniony przez samego Davida Gilmoura. Ich koncerty to nie tylko próba oddania klimatu Floydowskich 

tras, ale także niezwykła dbałość o każdy szczegół: brzmieniowy, oświetleniowy, akustyczny. Tym razem 

grupa zaprezentuje przekrojowy program pod hasłem „Exposed in the light!”. Przed nami wielki spektakl 

muzyczny, którego sens i jakość powinni ocenić osobiście fani Pink Floyd. 

www.metalmind.pl 

PINK FLOYD IN AUSTRALIAN 

On 19 January in the Wrocław Centennial Hall you’ll be able to hear the music of Pink Floyd as rendered 

by The Australian Pink Floyd Show. This most famous tribute band of the cult group has existed since 1988, 

and was highly praised by David Gilmour himself. Their concerts not only try to emulate the climate of live 

Floyd shows, but also include an extraordinary attention to every detail: sound, lighting, and acoustics. This 

time the group will present a diverse program entitled “Exposed in the Light!” Ahead of us is a great musical 

performance, whose sense and quality should be personally assessed by Pink Floyd fans. 

www.metalmind.pl 

3 sFot. 

arch. org. 

ne 

JARMARK ŚWIĄTECZNY 

W grudniu wrocławski Rynek zanurzy się w wielonarodowej mozaice barw i zapachów. Na świątecznych 

straganach będzie można skosztować niecodziennych smaków: litewskiego chleba z kminkiem, 

kiełbasy z łosia, austriackich serów, milickiego karpia, jadalnych kasztanów i aromatycznego grzańca 

pod gołym niebem. Będzie też mnóstwo łakoci, zabawek, świątecznych ozdób i wyrobów artystycznych, 

idealnych na niepowtarzalny prezent. A najmłodsi – zarówno wiekiem, jak i duchem – znajdą swój świat 

w Bajkowym Lasku, na kolorowych karuzelach, w kuźni z podkowami na szczęście i na pokazach rzeźbienia 

w lodzie pod okiem Królowej Śniegu. 

www.jarmarkbozonarodzeniowy.com. 

CHRISTMAS MARKET 

In December, the Wrocław Market Square is covered in a multinational mosaic of colours and scents. 

You will be able to taste unusual treats at the Christmas stalls: Lithuanian bread with caraway, elk 

sausages, Austrian cheeses, Milicz carp, chestnuts and flavoured mulled wine, all outdoors. There 

will also be plenty of treats, toys, Christmas decorations and artistic products that make ideal unique 

gifts. And the youngest – in both age and spirit – will find their place in the Fairy Tale Forest, with its 

colourful fairground rides, lucky horseshoes in the blacksmith shop, and ice carving demonstrations 

under the supervision of the Snow Queen. 

www.jarmarkbozonarodzeniowy.com. 

Fot. arch. org.

tekst/text: Gerard Augustyn 

24 

A 

B 

i e 

Ł Dobrą 

The ski season has 

begun. But lovers 

of this sport don’t 

have to travel all 

the way to the Alps 

to experience true 

winter adventure. 

S N OW 

MADNESS IN 

LOWER SILESIA 

SZAL 

namiastkę najwyższych gór Starego 

Kontynentu zapaleni narciarze odnajdą w Zieleńcu 

(ok. 950 m n.p.m.), dzielnicy Dusznik- 

-Zdroju. Panuje tam specyficzny, zbliżony do 

alpejskiego mikroklimat, zmuszający organizm 

ludzki do wytwarzania większej ilości czerwonych 

ciałek krwi. Już kilkudniowy pobyt 

w Zieleńcu sprawi, że polepszy się nasze 

samopoczucie. Ale fani aktywnego wypoczynku 

również nie będą mogli narzekać na 

brak atrakcji. Trasy zjazdowe zorganizowane 

są tak, że całą dzielnicę można przejechać 

wzdłuż i wszerz bez zdejmowania nart. Ośrodek 

kusi też promocjami – do 23 grudnia br. 

trwać będzie akcja „Darmowy karnet. Śpisz 

w Zieleńcu, jeździsz za free”. 

Biegać każdy może 

Pasjonatom narciarstwa biegowego warto polecić 

Jakuszyce, dzielnicę Szklarskiej Poręby, 

gdzie od 1976 r. odbywa się Bieg Piastów, 

największa narciarska impreza w Polsce, od 

trzech lat rozgrywana pod patronatem World- World- 

loppet (Światowej Ligi Biegów Masowych). 

Do Jakuszyc regularnie przyjeżdża obecny 

marszałek Dolnego Śląska Rafał Jurkowlaniec, 

można tam też spotkać Justynę Kowalczyk, 

wybitną polską biegaczkę narciarską, mistrzynię 

olimpijską i mistrzynię świata. I nic w tym 

dziwnego. Na amatorów biegówek na Polanie 

Jakuszyckiej czekają trasy o łącznej długości 

ponad 100 km, a śnieg utrzymuje się do 

późnej wiosny. 

Dużą popularnością cieszy się też Bieg 

Gwarków, który organizowany jest w okolicy 

podwałbrzyskiego schroniska Andrzejówka 

(Sudety Środkowe). Natomiast już w lutym 

2012 r. w Dusznikach-Zdroju odbędzie się 

pierwsza edycja BUM-u, czyli Biegu Ulicami 

Miasta. Fani biegówek rywalizować będą na 

dusznickich ulicach i w tamtejszym Parku Zdrojowym. 

Tego typu impreza w Polsce odbędzie 

się po raz pierwszy.

EŃSTWO NA OLNYM 

Narciarstwo zjazdowe 

Miłośnicy zjazdówek w pierwszej kolejności 

powinni udać się w Karkonosze. Na zboczach 

Szrenicy (Szklarska Poręba) będą mieli 

do dyspozycji ponad 13 km nartostrad (amatorom 

można śmiało polecić trasę „Puchatek” 

o długości 1470 m, zaawansowanym 

– niemal 4,5-kilometrową „Lolobrygidę”). Pod 

Śnieżką (w okolicy Karpacza) czeka na nich 

ponad 8 km tras zjazdowych, a w Czarnej 

Górze (Masyw Śnieżnika) – około 10 km. 

Nartostrady tej ostatniej zostały najwyżej ocenione 

pod względem różnorodności w rankingu 

ośrodków narciarskich, sporządzonym 

przez studentów Górnośląskiej Wyższej Szkoły 

Handlowej. Czarnogórski ośrodek ma pewien 

minus: jest zatłoczony. Jeśli jednak tłum 

zacznie nam przeszkadzać, możemy przenieść 

się na stoki sąsiedniej Kamienicy. 

Warto też wybrać się do Świeradowa-Zdroju, 

położonego w Górach Izerskich. Trasa 

tam jest znacznie krótsza (2500 m), ale dużym 

udogodnieniem może okazać się wysokiej 

klasy kolej gondolowa – jedyna taka kolej 

po polskiej stronie Sudetów. Jej zdolność 

przewozowa to 2400 osób na godzinę. Aby 

uniknąć zbyt dużego tłoku, można skorzystać 

z oferty nieco mniej znanych ośrodków narciarskich, 

takich jak Rzeczka i Sokolec w Górach 

Sowich. 

Powrót do korzeni 

Jeśli zaś macie dość utartych szlaków, zatłoczonych 

tras i wyciągów, powinniście wybrać 

się do Karpacza, gdzie od 2006 r. działa 

Centrum Skiturowe (schronisko Samotnia), którego 

ojcem chrzestnym jest Andrzej Raj, szef 

Karkonoskiego Parku Narodowego. Dzięki 

karpackim instruktorom skituringu można zafundować 

sobie podróż do korzeni narciarstwa. 

Wszystko to dowodzi jednego – na Dolnym 

Śląsku każdy miłośnik białego szaleństwa 

znajdzie coś dla siebie. 

ŚLĄSKU 

Keen skiers will find a good substitute for 

the highest mountains of the Old Continent 

in Zieleniec (about 950 m above sea level), 

in the Duszniki-Zdrój district. A specific microclimate 

exists there, similar to the one in 

the Alps, forcing the body to produce more 

red blood cells. A few days in Zieleniec are 

already enough to improve your mood. But 

fans of active recreation also can’t complain 

about a lack of things to do. The trails are 

organised in such a way so you can ride up 

and down all of the slopes without removing 

your skis. The centre is also offering some 

enticing discounts – until 23 December you 

can take advantage of the “Free pass. Sleep 

in Zieleniec, ride for free” offer. 

Anyone can run 

For cross-country skiing enthusiasts, we recommend 

Jakuszyce, in the Szklarska Poręba 

district, where the Piast Race has taken 

place since 1976, the biggest ski event in 

Poland that has been under the auspices of 

Worldloppet (World League of Mass Transmission) 

for the last three years. The Speaker 

of Lower Silesia Rafał Jurkowlaniec as well 

as Justyna Kowalczyk, an outstanding Polish 

ski-runner, Olympic champion and world 

champion, are both regulars there. And not 

surprisingly. The Jakuszycka Glade offers 

cross-country trails with a total length of over 

100 km, and the snow stays on the ground 

until late spring. 

The Gwarków Run is also very popular, 

which is organised around the Andrzejówka 

(Central Sudetes) mountain lodge. However, 

February 2012 will bring the first edition 

of BUM, or the City Street Run in Duszniki- 

Zdrój. Fans of cross-country will compete on 

the local streets and the Duszniki Spa Park. 

This will be the first time such an event takes 

place in Poland. 

Ruszył sezon narciarski. 

Miłośnicy tego sportu 

nie muszą jednak jechać 

aż w Alpy, aby przeżyć 

prawdziwą zimową przygodę. 

Downhill skiing 

Downhill lovers should head to Karkonosze 

to start. On the slopes of Szrenica (Szklarska 

Poreba) you have at your disposal more than 

13 km of slopes (for amateurs we can confidently 

recommend the “Pooh” trail, with a 

length of 1,470 metres, while for advanced 

skiers there’s the nearly 4.5 km “Lolobrygida”). 

At Śnieżka (around Karpacz) there are 

over 8 km of pistes, while Czarna Góra 

(Masyw Śnieżnika) has about 10 km. The 

slopes of the latter were the highest rated 

in terms of diversity in ski resort rankings 

compiled by students of the Silesian School 

of Economics. The Czarna Góra resort has 

a downside: it is crowded. If, however, the 

crowds get to be too much, you can always 

move on to the slopes of the adjacent Kamienica. 

Świeradów-Zdrój is also worth checking out, 

located in the Izerskie Mountains. The trail 

there is much shorter (2500 m), but the highclass 

gondola is quite convenient – the only 

such car on the Polish side of thea Sudetes. 

Its capacity is 2,400 people per hour. To 

avoid too much congestion, you can try out 

the somewhat lesser-known ski resorts such 

as Rzeczka and Sokolec in the Sowie Mountains. 

Back to the roots 

But if you have had enough of the beaten 

path, crowded slopes and ski lifts, you 

should go to Karpacz, where the Skiturowe 

Centre (the Samotnia lodge) has been in operation 

since 2006, whose godfather is Andrzej 

Raj, head of the Karkonoski National 

Park. Thanks to the Carpathian ski touring 

instructors, you can treat yourself to a journey 

to the roots of skiing. All of this proves 

one thing – Lower Silesia offers something 

for every skiing enthusiast.

We spoke with the father of the city’s success, Professor Adam Chmielewski, 

about his love for Wrocław, the European Capital of Culture 2016. 

vrots 

tekst/text: Karolina Siudeja 

We have now known for half a year 

that Wrocław will be the 2016 European 

Capital of Culture. The excitement 

has died down somewhat, but the 

selection process must have been very 

nerve-racking… 

Very much so! There was serious and 

demanding competition from other Polish 

cities, great social pressure and huge expectations 

on the part of the International 

Selection Committee, which performed 

the selection. 

A choice which some considered to be 

controversial. 

The city’s nomination was burdened by 

the belief that Wrocław has everything 

and is already fully developed, so it 

doesn’t need any help. There were 

opinions that other cities could use the 

title more, such as Lublin. For this reason 

people kept their fingers crossed for Katowice, 

because the title of European Capital 

of Culture would help it overcome the 

image of an industrial city. Wroław itself 

was also criticised. 

You mentioned the great demands of 

the ECC jury. What were the criteria? 

26 

* 

O miłości do Wrocławia – Europejskiej Stolicy Kultury 2016 – rozmawiamy 

z ojcem sukcesu miasta, profesorem Adamem Chmielewskim. 

lov 

Od pół roku wiemy już, że Wrocław będzie Europejską Stolicą Kultury 2016. Teraz emocje już 

nieco opadły, ale podczas wyborów były pewnie wielkie nerwy… 

Bardzo wielkie! Poważna i wymagająca konkurencja innych miast polskich, wielka presja społeczna 

i olbrzymie oczekiwania ze strony Międzynarodowego Komitetu Selekcyjnego, który dokonywał 

wyboru. 

Wyboru, jaki niektórzy uznali za kontrowersyjny. 

Na kandydaturze naszego miasta ciążyło przekonanie, że Wrocław ma już wszystko, że jest 

w pełni rozwinięty, więc nie trzeba mu pomagać. Były głosy, że ten tytuł bardziej przydałby 

się innym miastom, np. Lublinowi. Z tego powodu trzymano też kciuki za Katowice, bo tytuł ESK 

miałby im pomóc w pokonaniu industrialnego wizerunku miasta. Było wiele słów krytyki pod 

adresem samego Wrocławia. 

Wspomniał Pan o wielkich wymaganiach komisji konkursowej ESK. Co oceniano? 

Miasto ubiegające się o tytuł musiało przede wszystkim spełnić trzy wymogi formalne: mieć swoje 

hasło – w naszym przypadku było to „Przestrzenie dla piękna”; ideę wiodącą – w naszej aplikacji 

były to „Metamorfozy kultury”; oraz własną wizję tzw. wymiaru europejskiego. Jako rozwinięcie tego 

ostatniego punktu zaproponowaliśmy triadę pojęciową: zróżnicowanie, możliwość, odpowiedzialność. 

Naszym zdaniem doskonale oddaje ona charakter współczesnej kultury europejskiej i naszych 

względem niej oczekiwań. To wszystko należało przedstawić w formie interesującej i przekonującej 

prezentacji przed Międzynarodowym Komitetem Selekcyjnym. Liczyła się siła intelektualna 

aplikacji oraz sposób jej prezentacji – to, czy zespół prezentujący dane miasto, w przekonujący 

i ciekawy sposób zaprezentował swoje idee i wolę działania. Duże znaczenie miało także 

wrażenie, jakie samo miasto pozostawiło na wizytujących członkach Komitetu. 

Jak długo trwały przygotowania prezentacji konkursowej Wrocławia? 

Stosunkowo krótko. Wrocław był jednym z ostatnich miast, jakie dołączyły do konkursu. Prace 

rozpoczęliśmy w lutym 2010 roku, a już w sierpniu musieliśmy przedłożyć pierwszą aplikację. 

W październiku dowiedzieliśmy się, że nasza prezentacja była najlepsza i że mamy największe 

szanse na wygraną. Mimo tej pierwszej dawki optymizmu nie spoczęliśmy na laurach i bardzo 

pilnie zabraliśmy się do pracy, dużo trudniejszej, bo tym razem musieliśmy uzyskać coś, co wcześniej 

nie było wymagane – poparcie społeczne.

A city applying for the title had to first of all fulfil three formal requirements: 

to have a slogan – in our case it was “Spaces for beauty”; a theme – we 

put “Metamorphoses of culture” in our application; and its own vision of 

the so-called European dimension. As a development of this last point, 

we proposed a conceptual triad: diversity, opportunity, and responsibility. 

We think it perfectly captures the character of modern European culture 

and our expectations from it. This all had to be present in the form of an 

interesting and persuasive presentation in front of the International Selection 

Committee. What counted was the intellectual strength of the application 

and the manner of its presentation – whether the team representing the city 

e 

Zwróciliście się o pomoc do wrocławian? 

Nawiązaliśmy dialog z mieszkańcami. Zawiesiliśmy w mieście reklamy 

z hasłem: „Czy Wrocław zostanie Europejską Stolicą Kultury? To zależy. 

Od Ciebie”. W rezultacie uzyskaliśmy bardzo wiele pomysłów na to, jak 

powinna wyglądać nasza prezentacja albo co w mieście powinno być 

zorganizowane. Bardzo miło mi powiedzieć, że mieszkańcy w swych propozycjach 

poruszali wszystkie wątki naszej aplikacji, zarówno filozoficzne, 

teatralne, plastyczne, muzyczne, a nawet ekologiczne. Otrzymaliśmy m.in. 

2016 * 

presented their ideas and willingness to work in a convincing and interesting 

way. Of major importance was also the impression that the city itself 

left on the visiting members of the Committee. 

How long did it take to prepare Wrocław’s competition presentation? 

A relatively short time. Wrocław was one of the last cities that entered the 

contest. Work began in February 2010 and in August we had to submit 

the first application. In October, we learned that our presentation was the 

best and that we had the best chance of winning. Despite this first dose 

of optimism, we did not sit on our laurels and very diligently went to work, 

which was a lot more difficult, because this time we had to get something 

that was previously not required – public support. 

Did you ask Wrocław’s citizens for help? 

We established a dialogue with residents. We hung advertising around 

the city with the slogan: “Will Wrocław become the European Capital 

of Culture? It depends. On you.” As a result, we received a lot of ideas 

on how our presentation should look or what events should be organised 

in the city. I’m happy to say that people touched on all the themes of our 

application in their proposals, including philosophical, theatrical, artistic, 

musical, and even ecological. We received proposals to organise a review 

of amateur animated and short films, ideas for new festivals and ideas for 

the development of buildings that now stand empty. There were over seven 

hundred submissions! 

Do you remember the moment they announced the results? 

I will never forget it. We were the last city that presented before the committee. 

It was at the Palace on the Water in Warsaw’s Łazienki Park. Due to 

the theatrical nature of our presentation, we were completely different than 

other cities; in this respect we really differentiated ourselves. Then came 

a very difficult half-hour question and answer session, which, contrary to 

many rumours, showed that the judges were very well acquainted with our 

application and were very critical towards it. Immediately afterwards I had 

propozycje zorganizowania przeglądu 

amatorskich filmów animowanych i krótkometrażowych, 

idee na nowe festiwale czy 

pomysły na zagospodarowanie budynków, 

które stoją teraz puste. Zgłoszeń było ponad 

siedemset! 

Czy pamięta Pan moment ogłoszenia 

wyników? 

Nie zapomnę tego nigdy. Byliśmy ostatnim 

miastem, które prezentowało się przed 

komisją. To było w Pałacu Na Wodzie 

w warszawskich Łazienkach. Ze względu na 

teatralny charakter naszej prezentacji, byliśmy 

zupełnie inni niż pozostałe miasta: pod tym względem wyróżnialiśmy 

się mocno. Potem nadeszła półgodzinna sesja pytań, bardzo trudnych, 

która – wbrew wielu plotkom – pokazała, że sędziowie bardzo dokładnie 

zapoznali się z naszą aplikacją i byli wobec niej bardzo krytyczni. Zaraz 

po jej zakończeniu miałem dobre przeczucia, wiedziałem, że lepiej nie 

można było tego zrobić. Osobą, której opinii najbardziej się obawialiśmy, 

był Jeremy Isaacs – były dyrektor Opery Covent Garden w Londynie, 

wieloletni były szef BBC – wielka postać. Tymczasem to on pierwszy 

podszedł do mnie, aby pogratulować prezentacji. Odczytanie werdyktu to 

był moment wielkiej radości, dumy i ulgi. Byłem bardzo szczęśliwy. Nasze 

zwycięstwo było potrzebne miastu. Pojawiło się bowiem po serii porażek, 

jakie odniósł Wrocław w ubieganiu się o inne wydarzenia międzynarodowe, 

m.in. o Expo. W polskiej naturze leży takie przekonanie, że jak 

tyle razy się nie udało, to kolejny raz pewnie też nie wyjdzie. My się nie 

poddaliśmy i pokazaliśmy, że złą passę da się odwrócić. 

Był szampan? 

Prezydent Rafał Dutkiewicz celebrował z nami ten moment szczęścia 

w jednej z warszawskich restauracji. Potem były długie godziny oczekiwania 

na samolot do Wrocławia. Żałowaliśmy, że nie mogliśmy być

2016 

wtedy na wrocławskim Rynku, gdzie spontanicznie zebrali 

a good feeling, I knew that we could not have done better. 

The person whose opinion we feared most was Jeremy Isaacs – a former director of the 

Covent Garden Opera House in London, and a former long-time head of the BBC – 

a great figure. Meanwhile, he was the first to approach me and congratulate us on the 

presentation. The reading of the verdict was a moment of great joy, pride and relief. I was 

very happy. The city needed our victory. It came after a series of defeats that Wrocław 

had suffered in applying for other international events such as the Expo. It is Polish nature to 

believe that if something doesn’t work several times, then it will probably fail in the end. We 

did not give up and showed that a losing streak can be reversed. 

Was there champagne? 

Mayor Rafał Dutkiewicz celebrated this moment of happiness with us in a Warsaw restaurant. 

Then there were the long hours of waiting for a flight to Wrocław. We regretted that 

we could then be in Wrocław’s Market Square at that time, where residents had gathered 

spontaneously. They also hastily organised a great concert. 

What will the title of European Capital of Culture do for the city? 

Recognition in Europe, which Wrocław really needs, as well as increased tourist traffic. 

In some cities that were named ECC in previous years, the number of tourists exceeded 

10 million in one year! In particular, we want to use the ECC organisation to overcome the 

enigmatic nature of our city. As Norman Davis noted in his book, over the years Wrocław 

has been known by more than 50 different names in different languages. The one we use 

today in Poland is the most difficult to pronounce for foreigners. They often pronounce it as 

“łrokloł”. And then, when someone wants to go to “łrokloł” they sometimes accidentally land 

in “łorsoł”. At the Copernicus airport in Wrocław we have hung this slogan: “Vrots-LOVE – 

love is a part of our proper name.” And with this motto we also hope to promote the city as 

European Capital of Culture. 

Since we’re already on the subject of love… You love Wrocław, 

but is it your hometown? 

No, I’m not from Wrocław. I was born near Lublin. It is interesting that you brought this up… 

While working on our application, we asked each other that question and found that most 

of us were not born in Wrocław. Together with Mayor Dutkiewicz, who is on his third term, 

and comes from Wielkopolska. It turns out that Wrocław is full of people who love it, but 

who come from completely different parts. There is an explanation for it; after World War II, 

się mieszkańcy. Naprędce zorganizowano też wspaniały 

koncert. 

Co daje miastu tytuł Europejskiej Stolicy Kultury? 

Rozpoznawalność w Europie, której Wrocławiowi bardzo 

potrzeba, oraz wzmożony ruch turystyczny. W niektórych 

miastach, które w poprzednich latach były ESK, liczba 

turystów, jaka przewinęła się przez nie w ciągu roku, przekroczyła 

10 milionów! Przez organizację ESK pragniemy 

pokonać zwłaszcza enigmatyczność naszego miasta. 

Jak to Norman Davis zauważył w swojej książce, przez 

lata w różnych językach Wrocław był nazywany ponad 

50 różnymi nazwami. Ta, której używamy w Polsce obecnie, 

jest najtrudniejsza do wymówienia dla obcokrajowców. 

Oni często wymawiają to jako „łrokloł”. I potem, jak 

ktoś chce lecieć do „łrokloł” to niekiedy przez przypadek 

ląduje w „łorsoł”. Na wrocławskim lotnisku im. Mikołaja 

Kopernika zawiesiliśmy więc takie hasło: Vrots-LOVE – love 

is a part of our proper name. I tym hasłem mam nadzieję 

również promować miasto jako ESK. 

Skoro już poruszyliśmy temat miłości… Pan kocha Wrocław, 

ale czy to Pana rodzinne miasto? 

Nie, nie jestem wrocławianinem. Urodziłem się niedaleko 

Lublina. Ciekawe, że poruszamy ten aspekt… Podczas 

pracy nad naszą aplikacją zadaliśmy sobie nawzajem to 

pytanie i okazało się, że większość z nas nie urodziła się 

we Wrocławiu. Łącznie z prezydentem Dutkiewiczem, który 

włada miastem już trzecią kadencję, a pochodzi z Wielkopolski. 

Okazuje się, że Wrocław jest pełen zakochanych 

w nim ludzi, którzy pochodzą jednak z zupełnie innych 

stron. Jest na to wytłumaczenie; po II wojnie światowej 

Wrocław spotkała jedna z najstraszniejszych tragedii – 

całkowita wymiana ludności. Ale ci, którzy tu przybyli, 

pokochali to miasto od razu. Wrocławianie mają wielkie 

poczucie tego, że ich miasto jest ich własnym dziełem. Po 

wojnie samodzielnie je odbudowali i stworzyli. I dlatego 

we Wrocławiu mamy jeden z najwyższych w Polsce poziomów 

identyfikacji mieszkańców z miastem. Wrocławianom 

dobrze we Wrocławiu, ponieważ jest to miasto, które sami 

zbudowali dla siebie. 

Co się wydarzy we Wrocławiu do 2016 roku? 

Przede wszystkim będziemy walczyć ze zjawiskiem wykluczeń 

z kultury. Jak pokazują badania, Polak na uczestnictwo 

w kulturze wydaje rocznie zaledwie równowartość 

300 euro. Dla porównania Niemiec przeznacza na ten cel 

1600 euro, a Czech – 700 euro. Ten problem nie wynika 

jednak tylko z biedy. To jest także skutek poczucia braku 

kompetencji w sztuce, ale także tego, co nazywam agorafobią 

publiczną. Podam przykład: w Polsce pokutuje przekonanie, 

że starsze osoby nie chodzą do opery, że to nie 

miejsce dla nich. Babcie mają siedzieć w domu, oglądać 

telewizor i dziergać coś na drutach. W ciągu najbliższych 

lat chcemy wprowadzić w życie dwa projekty: „Dolnośląski 

Paszport Kultury”, dzięki któremu młodzież szkolna będzie

Wrocław met with one of the worst tragedies – the complete replacement of its population. 

But those who came here, loved the city at once. Wrocławians have a great sense 

that their city is a result of their own efforts. After the war, it they rebuilt and created it 

themselves. And that’s why in Wrocław we have one of the highest levels of identification 

with the city by the residents in Poland. Wrocławians are happy in Wrocław, 

because it is the city that they built for themselves. 

What will happen in Wrocław in 2016? 

First of all, we will fight the phenomenon of cultural exclusion. As studies show, the average 

Pole only spends the equivalent of 300 euros on culture annually. For comparison, 

Germans spend 1,600 euros and Czech citizens spend 700 euros. This problem does 

not only stem from poverty. This is also due to a sense of lack of competence in the arts, 

but also what I call a public agoraphobia. To give you an example: in Poland there 

is a lingering belief that older people do not go to the opera, that it is no place for 

them. Grannies have to sit at home, watch TV and knit. In the coming years we want to 

implement two projects: the “Lower Silesian Cultural Passport”, which will enable school 

children to be able to go to museums for a low cost or for free, and “Cultural Obligations”, 

addressed to people in retirement, allowing them to benefit from significant 

discounts at Wrocław cultural institutions. 

And to what can we already invite visitors to Wrocław in 2016? 

Wrocław has always been known for its theatres. We have the famous Capitol 

Theatre, Polish Theatre, Puppet Theatre, as well as a lot of independent theatres… In 

2016, the Theatre Olympics will take place throughout the year – a great, multi-disciplinary 

celebration of theatre. It will be a leading attraction, but not the only one. We 

plan to organize the next Congress. This time it will be the Congress of Intellectuals for 

Democracy – an international debate about the contemporary conditions of democracy, 

society and art. We have several ideas for concerts and other events, such as a great 

communal sing-along along the Oder River, to which one thousand singers will be 

invited. I would also like to do October Fest in Wrocław, because just like Germany, we 

like beer and beer culture is close to our hearts. 

Wrocław will share the title of European Capital of Culture 2016 with the Spanish 

city of San Sebastian. Are you planning any joint events? 

Of course – we plan to establish a long-term cultural cooperation with this beautiful city. 

I hope that some airline will launch a direct flight between Wrocław and San Sebastian. 

I would also like to have our football team, Silesia Wrocław, play a friendly match 

against our Spanish friends. There are plenty of ideas – we just have to see what can be 

financed. 

Well, let’s talk about money. Does the European Capital of Culture mean more 

spending or gains? 

Both one and the other. Contrary to popular opinion, the title of ECC is not only a great 

honour for the city, but also a great cost: the city that receives the title does not get any 

significant financial support. The organisers expect that Wrocław 2016 will take care of 

the entire budget for the organisation of cultural events. We can use funds from the city, 

the Ministry of Culture and sponsors. We can also request European Union funds, but 

we have to apply for them through regular competitions. 

How much will the European Capital of Culture cost Wrocław? 

We anticipate that, from now until the end of 2016, we will spend 300 million złoty, 

which is around 80 million euros. This is a large amount, but the expense is worthwhile. 

Tourists are profitable for the city. Increased tourist traffic also translates into the creation 

of new jobs, and hence, the development of the city and the region. The most important 

thing is that access to works of art and the joys of experiencing them are no longer the 

privilege of the elite. 

mogła chodzić do muzeów za niską opłatą albo za darmo, 

oraz „Obligację kulturalną”, adresowany dla ludzi na emeryturze, 

pozwalający im korzystać ze znacznych rabatów we 

wrocławskich instytucjach kulturalnych. 

A na co już dziś można zaprosić turystów do Wrocławia 

w 2016 roku? 

Wrocław był zawsze znany z teatrów. Mamy tu słynny 

Teatr Muzyczny Kapitol, Teatr Polski, Teatr Lalek, ponadto 

mnóstwo teatrów offowych… W 2016 roku, przez cały 

rok będzie tu trwać Olimpiada Teatralna – wielkie, interdyscyplinarne 

święto teatru. To będzie atrakcja wiodąca, 

ale nie jedyna. Planujemy zorganizować kolejny kongres. 

Tym razem będzie to Kongres Intelektualistów na rzecz 

Demokracji – międzynarodowa debata o współczesnej 

kondycji demokracji, społeczeństwa i sztuki. Mamy 

mnóstwo pomysłów na koncerty i inne wydarzenia, 

np. na wielkie, wspólne śpiewanie wzdłuż Odry, 

do którego zostanie zaproszonych tysiące śpiewaków. 

Chciałbym też zrobić we Wrocławiu October Fest, 

ponieważ tak jak Niemcy – lubimy piwo i bliska jest nam 

kultura biesiadowania. 

Europejską Stolicą Kultury w 2016 roku oprócz Wrocławia 

będzie hiszpańskie miasto San Sebastian. Czy 

planujecie jakieś wydarzenia wspólne? 

Oczywiście – planujemy nawiązać długoterminową współpracę 

kulturalną z tym pięknym miastem. Mam nadzieję, 

że jakieś linie lotnicze otworzą samolotowe połączenie 

Wrocław – San Sebastian. Chciałbym także, aby nasza 

drużyna piłki nożnej – Śląsk Wrocław – rozegrała towarzyski 

mecz z drużyną naszych hiszpańskich przyjaciół. Pomysłów 

jest mnóstwo – zobaczymy tylko, czy wszystko uda nam się 

sfinansować. 

No właśnie, pomówmy o pieniądzach. Europejska Stolica 

Kultury to większe wydatki czy zyski? 

I jedno, i drugie. Wbrew powszechnym opiniom tytuł ESK jest 

nie tylko wielkim wyróżnieniem dla miasta, ale też wielkim 

kosztem: miasto otrzymując tytuł, nie dostaje żadnego 

znaczącego wsparcia finansowego. Organizatorzy konkursu 

oczekują, że Wrocław 2016 sam zadba o budżet na organizację 

wszystkich wydarzeń kulturalnych. Może je pozyskać 

z kasy miasta, Ministerstwa Kultury oraz od sponsorów. Można 

sięgać także do funduszy Unii Europejskiej, ale należy się 

o nie ubiegać na drodze normalnych konkursów. 

Ile będzie kosztowała Europejska Stolica Kultury we 

Wrocławiu? 

Przewidujemy, że począwszy od chwili obecnej, aż do 

końca 2016 roku, wydamy 300 mln zł, to jest ok. 80 mln 

euro. Jest to duża kwota, ale ten wydatek się opłaca. Turyści 

to zyski dla miasta. Wzmożony ruch turystyczny przekłada 

się też na tworzenie nowych miejsc pracy, a co za tym idzie 

– rozwój miasta i regionu. Najważniejsze jednak jest to, aby 

dostęp do dzieł sztuki i radość z jej przeżywania przestały 

być przywilejem elitarnym.

tekst/text: Dr Krzysztof Mroczkowski 

Ze szminką 

w obłokach 

– kobiety za sterami… 

Jean Gardner Batten 

Lipstick in the Clouds 

Kiedy podczas pierwszej wojny światowej w fabrykach 

zabrakło męskich rąk do pracy, przy maszynach stanęły 

kobiety. Zmieniło to ich społeczną pozycję. Kobiety coraz 

śmielej zaczęły sięgać po typowo męskie zawody i rozrywki, 

ruszyły także na podbój przestworzy. 

Amelia Earhart (ur. w 1898 r.) 

otrzymała swoją licencję pilota 

FAI 15 maja 1923 r. Była 

szesnastą kobietą na świecie 

z takimi uprawnieniami. Pierwszą 

szansę na wielką sławę 

zdobyła przy okazji przelotu 

nad Atlantykiem, który odbył się 

w 1928 r. Mimo że była pilotem, 

jej rola ograniczała się do 

prowadzenia dziennika lotu i zapisków. 

Stała się jednak pierwszą 

kobietą, która przeleciała 

nad Atlantykiem, dzięki czemu 

zyskała status ikony feminizmu. 

Załoga wystartowała w samolocie 

Fokker F.VIIb/3m z Nowej 

Fundlandii 17 czerwca 1928 r. 

i wylądowała w walijskim Burry 

Port około 21 godzin później. 

Lot był wręcz nudny, a sama 

Amelia wspominała go tak: „Ja 

byłam tylko bagażem, jak zwykły 

worek ziemniaków”. Dodała 

jeszcze proroczo: „Może kiedyś 

spróbuję tego sama”. 

Wpływy i pieniądze męża 

pomogły jej na uzupełnienie 

przygotowań i 20–21 maja 

1932 r. jako pierwsza kobieta 

pilot przeleciała samolotem typu 

Lockheed Vega z Nowej Fundlandii 

do Londonderry w Irlandii 

trasę liczącą 3200 km. Lot 

trwający 13 godzin i 35 minut 

stał się równocześnie kobiecym 

rekordem długości lotu. Był to 

pierwszy z wielkich przelotów, 

jakie wykonała. „To już rutyna. 

Biję rekord, a potem robię o nim 

wykład. Do momentu, kiedy 

zdobędę następny” – pisała 

w jednym z listów do męża. 

Mimo że nie zdołała dolecieć 

– jak planowała – do Paryża, 

świat oszalał na jej punkcie. 

Kierunek Howland 

Pod koniec 1936 r. rozpoczęła 

przygotowania do lotu dookoła 

świata, w który wyruszyła 

18 marca 1937 r. w samolocie 

typu Lockheed L-10 Electra, 

ale po 16 godzinach, podczas 

pierwszego lądowania, nastąpiła 

awaria podwozia, wobec 

czego lot został przerwany. 

Rankiem 1 czerwca 1937 r. 

Earhart wystartowała ponownie, 

tym razem w udoskonalonym 

samolocie – oczywiście 

towarzyszył jej blask fleszy obrazujący 

żywe zainteresowanie 

Już po raz czwarty piszemy o fascynującej 

historii lotnictwa. Poprzednie 

części opowieści dostępne w archiwum 

„Hi Fly”, na stronie www.airport.wroclaw.pl/lotnisko/dla-mediow/magazyn/ 

This is the fourth instalment of our series 

about the fascinating history of 

aviation. Previous parts of the series 

are available in the Hi Fly archive at 

www.airport.wroclaw.pl/lotnisko/ 

dla-mediow/magazyn/ 

Amelia Earhart (born 1898) 

received her FAI pilot’s license 

15 May 1923. She was the 

sixteenth woman in the world 

with such privileges. Her first 

chance for great fame came 

when she flew across the Atlantic, 

which took place in 1928. 

Although she was a pilot, her 

role was limited to keeping the 

flight diary and taking notes. 

However, she became the first 

woman to fly across the Atlantic, 

granting her the status of 

feminist icon. The crew took off 

in a Fokker F.VIIb/3m airplane 

from Newfoundland on 17 June 

1928, and landed at Burry Port 

in Wales about 21 hours later. 

The flight was quite boring, and 

Amelia herself recalled, “I was 

just baggage, like a regular bag 

of potatoes”. She added prophetically, 

“Maybe someday I’ll 

try this alone”. 

Her husband’s influence and 

money helped her to complete 

her preparations, and on 20-21 

May 1932 she became the first 

woman pilot to do this, flying 

a Lockheed Vega from New-

– Women at the Controls... 

foundland to Londonderry, Ireland, 

a route of 3,200 km. The 

13 hour and 35 minute flight 

also became the women’s flight 

distance record. This was the 

first of her great flights. “This has 

become a routine. I break a record, 

and then I talk about it. 

Until I break the next one,” she 

wrote in a letter to her husband. 

Although she didn’t make it to 

Paris like she had planned, the 

world went crazy over her. 

Towards Howland 

At the end of 1936, she began 

preparing for a flight around the 

world, for which she departed 

on 18 March 1937, in a Lockheed 

L-10 Electra aircraft, but after 

16 hours, during the first landing, 

there was a failure in the chassis, 

so the flight was interrupted. 

On the morning of 1 June 1937, 

Earhart took off again, this time in 

an improved aircraft – of course 

accompanied by brilliant flashes 

showing the keen interest of the 

contemporary press. The flight 

route began in Oakland, went 

over Puerto Rico and continued 

over Venezuela, Brazil, Senegal, 

then over Africa, Asia, Australia, 

finally to New Zealand. After taking 

off from Lae, New Zealand 

on 1 July, the aircraft headed 

for Howland Island, more than 

4,000 km away. The craft never 

reached its destination. The disappearance 

of the crew, which comprised 

Amelia Earhart and Fred 

Noonan, received worldwide 

coverage. Nine ships and sixty-six 

aircraft participated in the search. 

The efforts of the sailors and pilots 

were in vain. They could not 

find even a trace of the aircraft or 

crew. Public opinion around the 

world still holds Amelia Earhart 

as the most outstanding woman 

pilot, but aviation historians have 

many doubts in this matter. She 

was brave, but navigating and 

flying without visibility, relying 

only on “the instruments”, caused 

her much trouble. Several times 

she crashed on landing, and 

made poor use of the radio – all 

of these aspects were crucial during 

long-haul flights. 

In full make-up 

Another master of breaking flight 

records was New Zealander 

Jean Batten. In 1929 she sailed 

to England, where she began 

flight training already in 1932. 

In May 1934 she established 

the women’s record in solo flight 

from the United Kingdom to 

Australia, flying 16,900 km in 

14 days, 22 hours and 30 minutes, 

beating the record of another 

great flyer, Amy Johnson in 

1930, by more than four days. 

Next she flew from Darwin to 

Lympne in 17 days, 16 hours 

and 15 minutes, making her 

the first woman to fly solo 

from Australia to England. 

She was also a knockout 

beauty – often compared 

to the screen 

star Greta Garbo. 

She flew in full 

makeup and 

a snow-white 

suit. The deli- 

When factories ran out of male labourers during 

the First World War, women manned the machines. 

This changed their position in society. Women 

began to strive for typically male professions and 

pastimes more and more boldly, and they also 

began to conquer the skies. 

NN 

31

ówczesnej prasy. Trasa lotu wiodła 

z Oakland nad Puerto Rico 

i przebiegała nad Wenezuelą, 

Brazylią, Senegalem, następnie 

nad Afryką, Azją, Australią, aż 

do Nowej Zelandii. 1 lipca po 

starcie z Lae na Nowej Zelandii 

samolot skierował się na wyspę 

Howland, odległą o ponad 

4 tys. km. Maszyna nigdy nie 

osiągnęła celu podróży. Zaginięcie 

załogi w składzie Amelia 

Earhart i Fred Noonan odbiło 

się na całym świecie szerokim 

echem. W poszukiwaniach 

brało udział dziewięć okrętów 

i sześćdziesiąt sześć samolotów. 

Wysiłki marynarzy i pilotów okazały 

się daremne. Nie znaleziono 

nawet śladu samolotu i załogi. 

Światowa opinia publiczna 

nadal uważa Amelię Earhart 

32 

za najwybitniejszą kobietę pilota, 

ale historycy lotnictwa mają 

w tej kwestii wiele wątpliwości. 

Była odważna, lecz nawigowanie 

i latanie bez widoczności, 

wyłącznie „na przyrządy” 

sprawiało jej spory kłopot. Kilka 

razy rozbijała się przy lądowaniu, 

źle posługiwała się radiem 

– wszystkie te okoliczności przy 

lotach długodystansowych miały 

kluczowe znaczenie. 

W pełnym makijażu 

Inną mistrzynią rekordów lotniczych 

była pochodząca 

z Nowej Zelandii Jean Batten. 

W 1929 roku przypłynęła do 

Anglii, gdzie już w 1932 r. 

rozpoczęła szkolenie lotnicze. 

W maju 1934 roku ustanowiła 

kobiecy rekord w samotnym locie 

na trasie Wielka Brytania – Australia, 

przelatując 16 900 km 

w czasie 14 dni, 22 godzin 

i 30 minut, bijąc rekord innej 

wielkiej lotniczki – Amy Johnson 

z 1930 r. o ponad 4 dni. 

Następnie powróciła z Darwin 

do Lympne w czasie 17 dni, 

16 godzin i 15 minut, dokonując 

jako pierwsza kobieta samotnego 

przelotu na trasie Australia 

– Anglia. Jej uroda była wręcz 

powalająca – porównywano ją 

do gwiazdy ekranu Grety Garbo. 

Latała w pełnym makijażu 

i w śnieżnobiałym kombinezonie. 

Delikatna kobieta za sterami 

spotykała się często z dobrymi 

radami – as lotnictwa australijskiego 

Charles Kingsford-Smith 

pisał do niej: „Nie próbuj łamać 

męskich rekordów i nie 

lataj w nocy”. 

Odpowiedź, 

NN 

jaką otrzymał, 

brzmiała: „Zamierzam 

ignorować 

oba te punkty!”. 

W 1935 r. została 

pierwszą 

kobietą, która 

samotnie pokonała 

lotem trasę 

z Wielkiej Brytanii 

do Ameryki Południowej, 

lecąc 

przez Afrykę Południową.Zgłosiła 

jako rekordy 

świata zarówno 

lot z Lympne do 

Natalu, jak i przelot 

przez południowy 

Atlantyk. 

W 1936 r. dokonałapierwszego 

przelotu do 

Nowej Zelandii, 

bijąc przy okazji 

swój własny 

rekord samotnego 

lotu na trasie 

Wielka Brytania 

– Australia. Rok 

później ustanowiła 

nowy rekord 

samotnego przelotu 

Australia – 

Anglia, stając się 

pierwszą posiadaczką rekordów 

w samotnym przelocie 

w obu kierunkach na 

tej trasie. 

20 godzin 

Urodzona w Wielkiej Brytanii 

i wychowana w Kenii 

Beryl Markham także zapisała 

się w annałach lotniczych 

rekordów. Owa piękna 

poszukiwaczka przygód 

i pilotka zdecydowała się 

na przelot nad Atlantykiem, 

mimo że nikt jeszcze nie odbył 

lotu non stop z Europy 

do Nowego Jorku. Żadna 

kobieta nie popełniła wówczas 

takiego szaleństwa. 

Markham miała nadzieję, 

że zapełni te dwie luki w rekordach 

lotniczych. 4 września 

1936 r. wystartowała 

z Abingdon w Wielkiej 

Brytanii. Po 20 godzinach 

lotu jej maszyna typu Vega 

Gull „The Messenger” z powodu 

oblodzenia i braku 

paliwa rozbiła się w Baleine 

Cove w Nowej Szkocji. 

Mimo przymusowego 

lądowania Markham stała 

się pierwszą kobietą, która 

przeleciała samotnie Atlantyk 

ze wschodu na zachód. Swój 

arcybarwny życiorys (latanie, 

kilku mężów, rzesze kochanków, 

przyjaźń z Karen Blixen) spisała 

w książce pt. „West with the 

Night” ” wydanej w 1942 r. – nienie- 

stety, okazała się ona całkowitą 

klapą wydawniczą. Ernest Hemingway 

z wyraźnie jadowitą 

ironią napisał o niej w jednym 

ze swych listów do przyjaciela: 

„Czytałeś książkę Beryl Markham 

West with the Night? Jest 

tak dobra, tak cudownie dobra, 

że ja jestem całkowicie zawstydzony 

sobą jako pisarzem. Poczułem 

się jak rzemieślnik słowa, 

zbierając, co się poniewierało 

dookoła i zbijając to razem, 

będąc bardziej pismakiem niż 

pisarzem. […] Cholernie dobra 

książka!”. W literaturze może się 

nie poszczęściło, ale i tak stała 

się jedną z tych, co ze szminką 

bujały w obłokach…

Elinor Smith 

cate woman at the controls often 

received advice; Australian aviation 

ace Charles Kingsford-Smith 

wrote to her: “Do not try to break 

men’s records and do not fly at 

night”. The answer he received 

was, “I’m going to ignore those 

two points!” In 1935 she became 

the first woman to fly solo 

from Britain to South America, 

flying through South Africa. Both 

her flights from Lympne to Natal 

as well as over the south Atlantic 

broke world records. In 1936 

she made her first trip to New 

Zealand, simultaneously beating 

her own world record for a solo 

flight from the United Kingdom 

to Australia. A year later, she set 

a new record for a solo flight 

from Australia to England, becoming 

the first to hold records 

in solo flight in both directions 

on this route. 

20 hours 

Born in Britain and raised in 

Kenya, Beryl Markham is also inscribed 

in the annals of aviation 

records. This beautiful adventurer 

and pilot decided to fly over the 

Atlantic, although no one had 

yet accomplished a non-stop 

flight from Europe to New York. 

No woman had yet attempted 

such a stunt. Markham hoped to 

fill these two gaps in the aviation 

records. On 4 September 1936 

she took off from Abingdon in the 

UK. After 20 hours of flight, her 

Vega Gull plane dubbed “The 

Messenger” crashed at Baleine 

Cove, Nova Scotia due to ice 

and a lack of fuel. Despite the 

forced landing, Markham became 

the first woman to fly the 

Atlantic solo from east to west. 

Her quite colourful biography 

(flying, several husbands, scores 

of lovers, a friendship with Karen 

Blixen), described in her book, 

West with the Night, published in 

1942, unfortunately proved to be 

a total flop. Ernest Hemingway 

wrote about it with clear venomous 

irony in one of his letters to 

a friend: “Did you read Beryl 

Markham’s book, West With The 

Night? She has written so well, 

and marvellously well, that I was 

completely ashamed of myself as 

a writer. I felt that I was simply 

a carpenter with words, picking 

up whatever was furnished on 

the job and nailing them together 

and sometimes making an okay 

pig pen. [...] It really is a bloody 

wonderful book.” She may not 

have been lucky in literature, 

but she did become one of the 

few flying through the clouds in 

lipstick... 

33

tekst/text: Gerard Augustyn 

Ryanair postawił 

na Wrocław! 

Ryanair Picks Wrocław! 

Irlandzki Ryanair, jeden z najbardziej 

znanych w Europie tanich 

przewoźników, otworzy we Wrocławiu 

pierwszą w Polsce i drugą 

w Europie Środkowo-Wschodniej 

(po litewskim Kownie) bazę lotniczą. 

Od marca 2012 r. na wrocławskim 

lotnisku stacjonować 

będzie jeden samolot Ryanaira. 

Kolejna maszyna dołączy w ciągu 

kolejnego roku. 

Irlandczycy wspominali o utworzeniu 

bazy w Polsce już w 2006 r. 

Decyzja zapadła w październiku 

2011 r. Dlaczego postawili na stolicę 

Dolnego Śląska? Zdaniem Jarosława 

Sztuckiego, dyrektora ds. 

sprzedaży i marketingu Portu Lotniczego 

Wrocław, o tym wyborze 

zadecydowały: atrakcyjność regionu, 

bardzo dobra infrastruktura 

oraz wysoki standard obsługi 

pasażerów. Choć nie bez znaczenia 

było też to, że właśnie od 

Wrocławia zaczęła się ekspansja 

przewoźnika na polskim rynku. 

Inauguracyjny lot Ryanaira na trasie 

Wrocław – Londyn (Stansted) 

odbył się w marcu 2005 r. Dziś 

ze stolicy Dolnego Śląska Ryanairem 

można polecieć do 12 miast 

Starego Kontynentu, a od marca 

połączeń będzie 21. 

Gratka dla 

obieżyświatów 

Dzięki bazie Ryanaira samoloty 

nie będą już musiały latać wyłącznie 

do miast, w których znajdują 

się bazy przewoźnika. Stolica 

Dolnego Śląska zyska aż sześć 

nowych połączeń. Można będzie 

polecieć do Malmö (Szwecja) 

i Paryża Beauvais (loty we wtorki, 

czwartki i soboty), do Wenecji 

Treviso (dwa razy w tygodniu), 

brytyjskiego Bournemouth i na 

Kretę (w poniedziałki i piątki), 

a także na Maltę (we wtorki 

Pierwsza polska baza największych 

w Europie tanich linii lotniczych powstanie 

w stolicy Dolnego Śląska. Dla miasta 

i regionu oznacza to większy prestiż, dla 

pasażerów – sześć nowych połączeń 

na początek, m.in. na Maltę i do 

Wenecji Treviso. 

The first Polish base of Europe’s largest 

low-cost airline will be located in the 

capital of Lower Silesia. This means 

greater prestige for the city and region, 

and six new routes to start with for 

passengers, including Malta and Venice 

Treviso. 

i soboty). Władze portu liczą 

na to, że już w pierwszym roku 

funkcjonowania bazy ruch na lotnisku 

zwiększy się o co najmniej 

10%, a nowa oferta przyciągnie 

wielu pasażerów spoza Wrocławia. 

Irlandzka firma szacuje, że 

w 2012 r. w stolicy Dolnego Śląska 

obsłuży 800 tys. podróżnych, 

a rok później – nawet milion. 

Zwiększy się też przepustowość 

lotniska. Samoloty linii będą przeprowadzać 

operacje o różnych 

porach dnia – dzięki temu ruch 

maszyn rozłoży się równomiernie. 

Co więcej, za sprawą nowej 

bazy pasażerowie będą mieć 

większą swobodę w planowaniu 

podróży (we Wrocławiu można 

będzie się przesiadać), a zaplecze 

techniczne pozwoli na błyskawiczne 

usuwanie ewentualnych 

usterek samolotów Ryanaira. 

34 

Szansa dla 

wrocławskiego lotniska 

Kiedy Ryanair uruchomił swoją 

bazę w hiszpańskiej Gironie, 

w ciągu dekady liczba podróżnych 

zwiększyła się tam 10-krotnie 

(z 500 tys. do 5 mln). 90-tysięczna 

Girona jest obecnie 

drugim, po Barcelonie, najbardziej 

znanym miastem Katalonii. 

Z włoskim Bergamo było podobnie: 

dzięki irlandzkiemu przewoźnikowi 

stało się ważnym punktem 

turystycznym. 

Jak będzie w przypadku stolicy 

Dolnego Śląska? Baza Ryanaira 

przyczyni się z pewnością do 

jeszcze szybszego rozwoju zarówno 

portu lotniczego, jak i całego 

regionu. Nowe, atrakcyjne 

połączenia, większa liczba pasażerów 

– to bardzo dobre perspektywy 

dla wrocławskiego portu.

Ireland’s Ryanair, one of the most 

famous low-cost carriers in Europe, 

will open its first Polish, second 

Central and Eastern European 

(after Kaunas, Lithuania), base in 

Wrocław. From March 2012, one 

Ryanair plane will be stationed at 

the Wrocław Airport. Another aircraft 

will join over the next year. 

The Irish company had already 

begun talking about creating 

a base in Poland in 2006. The 

decision was made in October 

2011. Why did they choose the 

capital of Lower Silesia? According 

to Jarosław Sztucki, director 

of sales and marketing for 

Wrocław Airport, this choice was 

determined by the attractiveness 

of the region, its very good infrastructure 

and high standard of 

passenger service. Though it was 

also significant that the carrier’s 

expansion on the Polish market 

began with Wrocław. Ryanair’s 

inaugural flight from Wrocław to 

London (Stansted) took place in 

March 2005. Today, you can fly 

from the capital of Lower Silesia 

to 12 cities on the Old Continent 

with Ryanair, and in March that 

number will go up to 21. 

A treat for globetrotters 

Thanks to the base, Ryanair aircraft 

will no longer have to fly only 

to cities where the carrier is based. 

The capital of Lower Silesia will 

gain six new connections. You will 

be able to fly to Malmö (Sweden) 

and Paris Beauvais (flights on Tuesdays, 

Thursdays and Saturdays), 

to Venice Treviso (twice a week), 

British Bournemouth and Crete (on 

Mondays and Fridays) and Malta 

(on Tuesdays and Saturdays). 

Airport authorities are counting 

on airport traffic increasing by at 

least 10% already in the first year 

of the base’s operation, and the 

new connections should attract 

many passengers from outside 

of Wrocław. The Irish company 

estimates that in 2012 the capital 

of Lower Silesia will handle 

800,000 travellers, and even 

a million a year later. 

Airport capacity will also increase. 

The carrier’s planes will conduct 

operations at different times of the 

day, thanks to which the movement 

of the craft will be evenly 

spread out. What’s more, thanks 

to the new base, passengers will 

have more freedom in planning 

their trip (you will be able to connect 

flights in Wrocław), and the 

technical facilities will allow for instant 

fixing of any problems in the 

Ryanair aircraft. 

An opportunity for 

Wroclaw Airport 

When Ryanair launched its Spanish 

base in Girona, within a decade 

the number of passengers increased 

ten-fold (from 500,000 to 

five million). Girona, with a population 

of 90,000, is now the 

second most famous city in Catalonia 

after Barcelona. The Italian 

Bergamo was similar – thanks to 

the Irish carrier, it has become an 

important tourist destination point. 

How will the capital of Lower 

Silesia fare? The Ryanair base 

will certainly encourage an even 

faster development of both the airport 

and the entire region. New, 

attractive routes, more passengers 

– these are very good prospects 

for the Wrocław Airport. 

35

news In 

Nowy 

Najbliższe miesiące niosą ze sobą gros nowości w ofercie czarterowych 

połączeń z wrocławskiego lotniska! 

Sezon zimowy będzie kusił dwoma gorącymi destynacjami: Lanzarote na 

Wyspach Kanaryjskich – w ofercie biura Itaka – i portugalską Maderą – tam 

z kolei zaprasza biuro TUI. Większość touroperatów przygotowała już katalogi 

na sezon „Lato 2012”; oferta połączeń czarterowych z Wrocławia zapowiada 

się imponująco. Wśród nowych kierunków z Wrocławia mamy Kos, Zakynthos, 

Costa Brava, Costa Dorada oraz Teneryfę, Pafos i Fuerteventurę. Wycieczek do 

tych kurortów można szukać w biurach podróży Itaka i Rainbow Tours. W ofercie 

są także pozostałe, dotychczas funkcjonujące kierunki greckie, hiszpańskie, 

egipskie, tunezyjskie, tureckie i bułgarskie. O zakupie warto pomyśleć już 

w grudniu, na pierwszych szczęśliwców czekają rabaty first minute. 

New Terminal 

Just Around the Corner 

December, construction work will be completed 

on the new terminal. 12 gates, 22 check-ins, 

13 elevators, two independent conveyor belts and 

terminal tuż-tuż 

eight security checks have already passed inspec- 

W grudniu zakończą się prace budowlane nowego 

tion and are awaiting the first 

terminalu. 12 gate’ów, 22 stanowiska odprawy bile- 

passengers. 

towo-bagażowej, 13 wind, 2 niezależne taśmociągi 

“Construction will be completed 

i 8 stanowisk kontroli bezpieczeństwa przeszło już 

by the end of the year, and 

rozruchy i czeka na pierwszych pasażerów. 

technical commissioning will begin 

in early January. When the first 

– Budowa zakończy się z końcem roku, a odbiory tech- 

passengers fly will depend on the 

niczne zaczną się na początku stycznia. To, kiedy polecą 

services that will allow the terminal 

z niego pierwsi pasażerowie, będzie już zależało od 

to function,” says Dariusz Kuś, 

służb, które ostatecznie dopuszczą obiekt do użytkowania 

president of Wrocław Airport. 

– mówi Dariusz Kuś, prezes Portu Lotniczego Wrocław. 

Clean-up has already begun in the 

W budynku terminalu rozpoczęło się już sprzątanie pomieszczeń. terminal building. Tests of telecommunication and electrical networks and 

Trwają testy sieci teletechnicznych i elektrycznych oraz systemów fire and security systems are underway – including monitoring. Lighting 

przeciwpożarowych i bezpieczeństwa – w tym monitoringu. Za- installation is also completed. “The lighting will include not only the glass 

kończył się też montaż oświetlenia. – Oświetlona została nie tylko facade of the building, but also the trees and shrubs and fountain that are 

szklana fasada budynku, ale również drzewka i krzewy oraz fontan- located in the parking lot,” says Przemysław Marcinkowski, director of the 

na, które znajdują się na parkingu – mówi Przemysław Marcinkow- Wrocław Airport extension project. 

ski, kierownik projektu rozbudowy Portu Lotniczego Wrocław. The parking in front of the terminal, which will be able to accommodate 

1,100 cars, is now ready. “Entry will be possible in three ways. The 

Parking przed terminalem, który będzie mógł pomieścić 1100 sa- traditional one will remain, where you collect a ticket, but we are also 

mochodów, ma już gotową nawierzchnię. – Wjazd będzie introducing new options, such as stickers and proximity cards, thanks to 

możliwy na trzy sposoby. Pozostanie ten tradycyjny – na podstawie 

pobrania biletu, ale wprowadzamy też nowości – nalepki 

albo karty zbliżeniowe, dzięki którym szlaban będzie się otwierał 

zdalnie – wyjaśnia Marcinkowski. 

which the gate can be opened remotely,” Marcinkowski explained. 

Nowe połączenia New Charter Flights 

The upcoming months bring with them a bunch of new 

czarterowe charter connections from Wrocław airport! 

This winter season, two hot destinations will entice you: 

Lanzarote in the Canary Islands, offered by Itaka travel 

office, and the Portuguese islands of Madeira, offered by 

the TUI office. Most tour operators have already prepared 

their “Summer 2012” seasonal catalogues; the charter 

flight offer from Wrocław promises to be impressive. 

Amongst the new connections we have Kos, Zakynthos, 

Costa Brava, Costa Dorada, as well as Teneryfa, Pafos 

and Fuerteventura. The possibilities also include other, 

hitherto functioning Greek, Spanish, Egyptian, Tunisian, 

Turkish and Bulgarian destinations. You should think about 

booking in December, just in time for the earliest lucky first 

minute discounts.

Emotions 

and professionalism 

Emocje 

i zawodowstwo 

Rozmawiamy z Jarosławem Domańskim, 

pilotem Lotniczego Pogotowia Ratunkowego 

we Wrocławiu. 

W jakich przypadkach korzysta 

się z Lotniczego Pogotowia Ratunkowego? 

Wtedy gdy czas transportu drogą 

lotniczą z miejsca zdarzenia do 

Szpitalnego Oddziału Ratunkowego 

jest krótszy od czasu transportu 

innymi środkami lokomocji i może 

przynieść korzyść w dalszym leczeniu 

pacjenta, a także wtedy, 

gdy okoliczności – takie jak zaspy 

czy korki – mogą uniemożliwić lub 

w istotnym stopniu opóźnić dotarcie 

specjalistycznej pomocy do 

poszkodowanego. Jesteśmy również 

wzywani do zdarzeń masowych, 

chorych w stanach nagłego 

zatrzymania krążenia, zawałów, 

udarów mózgu, utonięć, a więc 

zawsze wtedy, kiedy zagrożone 

jest życie, a czas udzielenia pomocy 

ma decydujące znaczenie. 

Do wezwania śmigłowca uprawnieni 

są dyspozytorzy Centrów 

Powiadamiania Ratunkowego, 

GOPR, TOPR, WOPR, Straż Pożarna 

poprzez dyspozytora pogotowia 

ratunkowego. Śmigłowiec 

lub samolot Lotniczego Pogotowia 

Ratunkowego może być również 

zadysponowany do transportu pacjentów 

pomiędzy szpitalami. Potrzebę 

takiego lotu zgłasza lekarz 

prowadzący pacjenta, a decyzję 

na wykonanie transportu podejmują 

dyspozytor krajowy, lekarz oraz 

pilot dyżurny. 

Jakie predyspozycje psychiczne 

i umiejętności powinien mieć 

pilot Lotniczego Pogotowia Ratunkowego? 

Trzeba mieć dobre zdrowie i być 

pozytywnie weryfikowanym przez 

lotniczą komisję lekarską. Trzeba 

umieć radzić sobie ze stresem, 

szybko reagować na zagrożenia, 

podejmować ważne decyzje 

w deficycie czasu i kalkulować 

ryzyko. 

W czasie akcji jesteśmy świadkami 

wydarzeń ostatecznych, często 

walka poszkodowanych o zachowanie 

ludzkiej godności jest dramatyczna, 

a to musi głęboko poruszać. 

Z drugiej strony musimy jako 

piloci zachowywać się profesjonalnie, 

działać sprawnie i zgodnie 

z obowiązującymi procedurami, 

odpowiadamy za bezpieczeństwo 

misji. Dlatego pilot Lotniczego Pogotowia 

Ratunkowego powinien 

znaleźć równowagę pomiędzy 

emocjami i zawodowstwem. 

Ważna jest także umiejętność pracy 

w zespole, budowanie dobrej 

atmosfery, szacunek i zrozumienie. 

I wreszcie to, co moim zdaniem jest 

najważniejsze – ogromna pokora 

wobec ograniczonych możliwości 

śmigłowca, własnych niedoskonałości 

i natury. W trudnych chwilach 

ogromnym wsparciem jest dla mnie 

moja rodzina i przyjaciele. Mamy 

też możliwość zwrócenia się 

z prośbą o pomoc do psychoterapeuty, 

zatrudnionego w Lotniczym 

Pogotowiu Ratunkowym. Czasami 

jest naprawdę ciężko. 

A talk with Jarosław Domański, 

Air Rescue pilot in Wrocław 

In what situations is Air Rescue 

used? 

When the time it would take to 

travel by air from the place of the 

accident to the Hospital Emergency 

Department is shorter than using 

other means of transportation 

and it could benefit the further 

treatment of the patient, and also 

when the circumstances – such as 

drifts or traffic jams – may prevent 

or significantly delay getting 

specialist help to the victim. We 

are also called to mass incidents, 

patients in states of sudden cardiac 

arrest, heart attacks, strokes, 

drowning – so whenever lives are 

threatened, and the time for delivering 

aid is critical. Dispatchers 

from the Centres for Emergency 

Notification, Mountain Rescue, 

TOPR, WOPR, and the Fire Department 

through the ambulance 

dispatcher are all entitled to call 

for rescue helicopters. Air Rescue 

aircraft can also be used to 

transport patients between hospitals. 

The need for such a flight is 

declared by the doctor treating 

the patient, and the national dispatcher, 

the doctor and the pilot 

on duty make the final call. 

What are the psychological 

predispositions and skills required 

of Air Rescue pilots? 

You need to be in good health 

and receive a positive medical 

evaluation by the air medical 

committee. You must be able to 

cope with stress, react quickly to 

threats, make important decisions 

in little time and calculate risk. 

During a crisis we are often the 

final witnesses, and often the victims’ 

struggle to preserve human 

dignity is dramatic, and it must 

be deeply moving. On the other 

hand, we must behave as professional 

pilots, operating efficiently 

and in accordance with applicable 

procedures, as we are responsible 

for the security of the 

mission. Therefore, an Air Rescue 

pilot should find a balance between 

emotion and professionalism. 

The ability to work on a team 

is also important, as is building 

a good atmosphere, respect and 

understanding. And finally, what 

I think is most important: great 

humility towards the limited capacity 

of the helicopter, our own 

imperfections and nature. In difficult 

times, my family and friends 

are a tremendous support for me. 

We also have the possibility to 

request the assistance of a psychotherapist 

working in the Air 

Rescue Services. Sometimes it is 

really hard. 

7

38 

Port Lotniczy im. Mikołaja Kopernika we Wrocławiu 

Rozkład lotów – zima 2011/2012 

Wrocław Nicolaus Copernicus Airport 

Flight schedule – Winter 2011/2012 

ODLOTY / DEPARTURES 

Szczegółowy rozkład lotów dostępny 

na www.airport.wroclaw.pl 

For a detailed timetable online, 

please visit www.airport.wroclaw.pl 

Poniedziałek/Monday 

Berlin Tegel (10:30) 

Bristol (12:50) 

Doncaster Sheffield (16:10) 

Düsseldorf (13:40) 

East Midlands (17:10) 

Eindhoven (11:45) 

Frankfurt n. Menem/Frankfurt (6:45, 14:45, 17:20) 

Gdańsk (06:40 [do/until 22.12.2011], 07:15*, 8:30 

[od/from 27.12.2011], 18:30* 

Kopenhaga/Copenhagen (13:00) 

Liverpool (10:15) 

Londyn Luton/London Luton (6:05) 

Londyn Stansted/London Stansted (14:20) 

Mediolan Bergamo/Milan Bergamo (10:20) 

Monachium/Munich (7:00, 13:05, 17:25, 19:00) 

Shannon (18:25) 

Warszawa/Warsaw (05:55, 07:15*, 9:00, 12:35, 

14:40, 17:50, 18:30*, 21:00) 

Wtorek/Tuesday 


Dortmund (6:25) 



Gdańsk (06:40 [do/until 22.12.2011], 07:15*, 08:30 

[od/from 27.12.2011], 18:30*, 20:30) 




Oslo Rygge (17:35) 

Oslo Torp (14:50) 


14:40, 17:50, 18:30*, 20:45) 

Środa/Wednesday 


Bolonia/Bologna (17:15) 

Bruksela Charleroi/Brussels Charleroi (14:15) 

Dublin (21:15) 




Gdańsk (7:15*, 18:30*) 

Glasgow Prestwick (21:50) 






Rzym Ciampino/Rome Ciampino (12:20) 

Warszawa/Warsaw (5:55, 7:15*, 9:00, 12:35, 14:40, 

17:50, 18:30*, 20:45)

Czwartek/Thursday 




Gdańsk (6.40 [do/until 22.12.2011], 07.15*, 08.30 

[od/from 27.12.2011], 18.30*, 20.30) 






Paryż Beauvais/Paris Beauvais (11:45) 


14:40, 17:50, 18:30*, 20:45) 

Piątek/Friday 


Bristol (12:50) 

Doncaster Sheffield (16:10) 




Eindhoven (11:45) 


Gdańsk (7:15*, 18:30*, 20.30) 





Mediolan Bergamo/Milan Bergamo (16:40) 


Shannon (18:30) 

Warszawa/Warsaw (5:55, 7:15*, 9:00, 12:35, 14:40, 

17:50, 18:30*, 20:45) 

Sobota/Saturday 

Dortmund (6:25) 



Monachium/Munich (13:05, 17:25) 


Oslo Torp (14:50) 

Warszawa/Warsaw (5:30, 5:55, 9:00, 14:40, 20:45) 

Niedziela/Sunday 

Bolonia/Bologna (20:15) 

Bruksela Charleroi/Brussels Charleroi (20:05) 

Cork (16:50) 





Gdańsk (18:30*, 21:20) 

Glasgow Prestwick (21:25) 





Paryż Beauvais/Paris Beauvais (11:45) 

Rzym Ciampino/Rome Ciampino (12:20) 

Warszawa/Warsaw (5:55, 9:00, 

12:35, 17.50, 18.30*, 20:45) 

*rejs z Wrocławia przez Warszawę do Gdańska 

*Flight from Wrocław to Gdańsk via Warsaw 

Rozkład lotów może ulegać zmianom, zwłaszcza 

w okresie świątecznym. Prosimy o sprawdzanie 

bieżącego rozkładu na stronie przewoźników. 

Timetables may vary, particularly during the holiday 

season. Please check the current schedules on 

the carriers’ websites. 

9

30 - Port Lotniczy Wrocław

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?