Warszawa wielu kultur

Szwajcarzy
Jako doskonale zorganizowany
naród, stworzyli w Warszawie
swoistą kolonię. Byli jednak dość
hermetyczni zarówno w stosunku
do otaczającego ich żywiołu polskiego,
jak i innych nacji. Na ogół nie starali się
polonizować, żyjąc w pozornym getcie.
Byli wśród nich wyznawcy obu konfesji,
augsburskiej lub reformowanej (kalwińskiej),
rzadko katolicy. Wysoko plasowali
się w hierarchii społecznej, mieszkali
zwykle w dzielnicach zasiedlonych
przez arystokrację i plutokrację. Z uwagi
na gładkość obejścia i znajomość języków
obcych tolerowani przez sfery
wyższe, które nawet snobizowały się na
utrzymywanie stosunków towarzyskich
z tymi rodzinami, znającymi Europę, dobrze
i wszechstronnie wykształconymi.
Pierwszym Szwajcarem, który
w epoce stanisławowskiej przeszedł do
historii był Marc Reverdil (1734-1790),
doktor obojga praw, władający pięcioma
językami, który w 1766 roku przybył do
Warszawy i został zatrudniony na dworze
królewskim jako lektor króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego. Przez 23
lata pełnił dodatkową funkcję bibliotekarza
królewskiego. Był on autorem pozostawionych
w rękopisie pamiętników
monarchy, opracowanych dużo później
przez Aleksandra Kraushara. Zmarł
w Warszawie i został pochowany na starym
Cmentarzu Ewangelickim na Lesznie,
następnie ekshumowany na nowy
cmentarz przy ul. Młynarskiej.
O cztery lata przeżył go Jan Andrzej
Mini (zm. 1794), syn założyciela dynastii
cukierników szwajcarskich w Warszawie,
właściciela pierwszej cukierni przy
ul. Freta w Warszawie, wybitny członek
loży masońskiej. Upłynęło blisko pół
wieku, nim do Warszawy zjechały rody
innych cukierników: Lourse’ów, Lardellich,
Semadenich, Zambonich oraz przedstawicieli
innych profesji, jak Junodowie,
właściciele modnych na przełomie wieku
XIX i XX kinoteatrów i Wettlerowie, za-
Reklama Lardellego z roku 1909.
Ze zbiorów R. Chwiszczuka.
Lardelli’s advertisement from 1909.
From R. Chwiszczuk’s collection.
łożyciele fabryki armatur łazienkowych
i grzewczych, a więc wchodzącego dopiero
w użycie centralnego ogrzewania.
Kolejna, prawdziwie szwajcarska cukiernia,
tym razem niezwykle wytworna,
pełna luster i ujętych w metalowe ramy
szklanych blatów powstała w Hotelu
Europejskim, prowadzona przez spółkę
„Lourse i Semadeni”. Z czasem do spółki
przystąpili bracia Zamboni również
oryginalni Szwajcarzy, właściciele Willi
„Klara” w Al. Ujazdowskich l. Dobrze
więc wspominany i rodzinę Fryderyka
Zamboniego, i Fabrykę Cukrów przy ul.
43
Ethnic Swiss off spring tended to
follow in the family business. One that
did not was Władysław Adolf Semadeni
(1865-1930) whose father was Beniamin
Kacper Semadeni (1830-1898).
He instead became a pastor fi nishing
his studies at Dorpat, and later became
a cleric in the Reformed Church.
In 1908 he received the nomination for
Superintendent and Vice-President of
the Reformed Church in Poland. In his
spare time he also was an advisory in-
spector at the M. Rej Gymnasium. He
involved himself in legislative work,
such as co-authoring the new Church
Act, which was designed to enable
closer cooperation between the various
evangelical denominations. When
he became the General Superintendent
of the Church in Poland he wavered
his Swiss citizenship.
Another famous ethnic Swiss family
were the Tosios, but one of the most
famous ethnic Swiss Varsovian of his
day was Kacper Tosio (1851-1929), a
mathematics teacher who was involved
in the school strike of 1905. After Poland
gained independence he became
a Warsaw school inspector. He was
also involved in organizing the national
education system in Poland as well as
becoming the President of the Polish
Reformed Church.
The owner of the patisserie in the
rotund on Polna, was another Swiss,
Giovanni Giacoma Lardelli (1870-1941),
who also owned a number of cake shops
scattered around Warsaw. However the
most famous Pole with Swiss ancestry
was no doubt Eugeniusz Bodo (Eugen
Junod), who like his father before him
stated in the Theatre. With advent of
„talkies” he moved from the theatre to
fi lms, becoming the most famous interwar
fi lm star with fi lms such as „Is Lucyna
a girl?” („Czy Lucyna to dziewczyna?”,
1934), „One fl oor higher” („Piętro
Wyżej”, 1937), „Paweł and Gaweł”
(„Paweł i Gaweł”, 1938): over thirty in
total. He was also a fi ne singer, with his
songs becoming instant hits. Although
in clubs in Warsaw and elsewhere he
preferred to sing in the jazz style. While
not originally from Warsaw he worked
here for much of life, and contributed
substantially to its cultural life. Apart
from owning number of clubs in the
city he ran from 1922 onwards a fi lm
studio at Zbawiciela Square, housed in
a Methodist tenement block.
The Swiss usually went to the Reformed
Church at Leszno (Solidarności
Avenue today). It is interesting to note
that while many Swiss had dual nationality
or remained Swiss nationals most
were buried in Warsaw at the Reformed
Cemetery.