Yugos para tres vacas. Una técnica desaparecida de ... - CEDDAR
Yugos para tres vacas. Una técnica desaparecida de ... - CEDDAR
Yugos para tres vacas. Una técnica desaparecida de ... - CEDDAR
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ager 5 30/7/04 10:22 Página 188<br />
<strong>Yugos</strong> <strong>para</strong> <strong>tres</strong> <strong>vacas</strong>. <strong>Una</strong> <strong>técnica</strong> <strong><strong>de</strong>saparecida</strong> <strong>de</strong> doma <strong>de</strong>l ganado vacuno en la Sierra Norte <strong>de</strong> Madrid<br />
188<br />
8. El yugo <strong>para</strong> <strong>tres</strong> <strong>vacas</strong> y la doma a través<br />
<strong>de</strong> algunos datos históricos.<br />
Tratando <strong>de</strong> hallar un apoyo histórico <strong>de</strong> las diferentes formas <strong>de</strong> doma <strong>de</strong>l<br />
ganado vacuno analizadas, hemos recurrido a los tratadistas <strong>de</strong> agricultura romanos,<br />
andalusíes, o españoles <strong>de</strong> los siglos XVI ó XVIII. No todos estos escritores recogen<br />
<strong>de</strong>talladamente la doma <strong>de</strong>l ganado vacuno y, a veces, tenemos la sensación <strong>de</strong> que la<br />
copia <strong>de</strong> autor a otro es prácticamente total.<br />
Comencemos por los latinos. Catón no menciona la forma <strong>de</strong> doma, aunque sí<br />
alu<strong>de</strong> a la necesidad <strong>de</strong> yugos específicos <strong>para</strong> carro, iugum plostarium, y <strong>para</strong> trabajar<br />
la viña, iugum uinarium.<br />
Varrón, por el contrario, da consejos relativos a la compra <strong>de</strong> los bueyes y a la<br />
manera <strong>de</strong> encauzarlos <strong>para</strong> el trabajo (I, 20, 2 y 3):<br />
Cuando alguien compre novillos jóvenes, si somete su cuello a horcas<br />
fijas y les proporciona alimento en pocos días estarán amansados y dispuestos<br />
<strong>para</strong> la doma. Entonces se les uncirá <strong>para</strong> que vayan acostumbrándose poco a<br />
poco, unciendo al primero con otro ya domado (la imitación hará más fácil la<br />
doma) primeramente [andarán] en un lugar llano y sin arado, <strong>de</strong>spués, [ararán]<br />
con un arado ligero, sobre la arena o tierra blanda. De igual modo se ha <strong>de</strong> proce<strong>de</strong>r<br />
con los [novillos] <strong>de</strong>stinados al acarreo, <strong>de</strong> modo que primero lleven<br />
carros vacíos, si fuera posible, a través <strong>de</strong>l pueblo o la ciudad, ya que el ruido<br />
frecuente y la variedad <strong>de</strong> objetos, por su reiterada repetición, los convertirá en<br />
[animales] útiles. Y si has habituado a la <strong>de</strong>recha, no <strong>de</strong>be permanecer obstinadamente<br />
en ella porque, si se le habitúa también a la izquierda, sentirá <strong>de</strong>scanso<br />
al cambiar <strong>de</strong> un lado a otro 28 .<br />
28• Novellos cum quis emerit iuvencos, si eorum colla in furcas <strong>de</strong>stitutas incluserit ac <strong>de</strong><strong>de</strong>rit cibum,<br />
diebus paucis erunt mansueti et ad domandum proni. Tum ita subigendum, ut minutatim assuefaciant<br />
et ut tironem cum veterano adiungant (imitando enim facilius domatur), et primum in aequo<br />
loco et sine aratro, tum eo levi, principio per harenam aut molliorem terram. Quos ad vecturas, item<br />
instituendum ut inania primum ducant plaustra et, si possis, per vicum aut oppidum; creber crepitus<br />
ac varietas rerum consuetudine celeberrima ad utilitatem adducit. Neque pertinaciter, quem<br />
feceris <strong>de</strong>xtrum, in eo manendum, quod, si alternis fit sinister, fit laboranti in alterutra parte requies<br />
(Ed. Hooper y Ash, 1979: 234 y 236)