10.05.2013 Views

Formas del plurilingüismo literario: textos de doble y triple lectura

Formas del plurilingüismo literario: textos de doble y triple lectura

Formas del plurilingüismo literario: textos de doble y triple lectura

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

502 A. ROSSICH<br />

Martí <strong>de</strong> Viciana, quien en su Libro <strong>de</strong> alabangas <strong>de</strong> las lenguas hebrea, griega, latina,<br />

castellana y valenciana (1574) nos contaba «una justa muy graciosa que se tuvo en<br />

Roma» ante el papa Alejandro VI, en el año 1498. Según Viciana, cuatro <strong>de</strong> los<br />

embajadores <strong>de</strong>stacados allí (los <strong>de</strong> Castilla, Portugal, Francia y Toscana) disputaron<br />

acerca <strong>de</strong> cuál <strong>de</strong> sus lenguas era la que podía reputarse mejor. Después <strong>de</strong> convenir que el<br />

latín las aventajaba a todas, el embajador <strong>de</strong> Castilla propuso que cada uno <strong>de</strong> ellos<br />

redactase una oración en su lengua, <strong>de</strong> modo que la que resultara más próxima al latín<br />

ganaría. En el día señalado, compareció Garcilaso <strong>de</strong> la Vega (que así se llamaba el<br />

embajador, con un apellido que su hijo haría famoso) llevando un curioso texto que tanto<br />

podía pasar por latino como por castellano, gracias a <strong>de</strong>terminados arcaísmos<br />

ortográficos y a algunas abreviaturas; aunque —todo hay que <strong>de</strong>cirlo— para una<br />

completa eficacia <strong><strong>de</strong>l</strong> recurso se requiere un lector no <strong>de</strong>masiado exigente. La oración<br />

empezaba así:<br />

Beatissime ac Sánete pater, legatus ab Hispania ad pe<strong>de</strong>s vestre sanctitatis se prostat &<br />

dicit:<br />

Si tu, Francia, christianissima, Hispania antiquissima & catholica, <strong>de</strong>corata a Summo<br />

Pontífice Romano Papa Innocentio Octavo. Et rogando te, Francia, scribas tales<br />

probationes, tractando <strong>de</strong> tua eloquentia & excellentia, tantas quantas & quales scribo <strong>de</strong><br />

Hispania, comparando gentes, nasciones, & provincias, quales manifestó dictando &<br />

continuando unas cartas puras latinas & hispannas. 4<br />

Ganó el español, claro. Así lo reconoció el embajador francés, e implícitamente el<br />

italiano, quien nunca pronunciaría su oración toscano-latina. Más sorpren<strong>de</strong>nte fue la<br />

reacción <strong><strong>de</strong>l</strong> portugués, quien «dixo que, por ser el miembro y parte <strong>de</strong> España, se tenia a<br />

lo que se havia orado por el embaxador <strong>de</strong> España». 5<br />

Pero la intención <strong>de</strong> Martí <strong>de</strong> Viciana al contarnos esa historia no era tanto ensalzar<br />

el español como reivindicar para su lengua materna el honor <strong>de</strong> la mayor proximidad con<br />

reproducir el texto <strong>de</strong> la epístola. Las <strong>de</strong>más ediciones datadas <strong><strong>de</strong>l</strong> tratado son <strong>de</strong> 1514, 1519, 1526 y 1540<br />

[no he podido ver las <strong>de</strong> 1514 y 1540]. Cf. Erasmo Buceta, «La ten<strong>de</strong>ncia a i<strong>de</strong>ntificar el español con el<br />

latín. Un episodio cuatrocentista», en AA. VV., Homenaje ofrecido a Menén<strong>de</strong>z Pidal, I, Madrid,<br />

Hernando, 1925, pp. 86-87, nota 6; y Pedro Ruiz Pérez, «Composiciones hispano-latinas <strong><strong>de</strong>l</strong> siglo XVI: los<br />

<strong>textos</strong> <strong>de</strong> Fernán Pérez <strong>de</strong> Oliva y Ambrosio <strong>de</strong> Morales», Criticón, 52 (1991), pp. 111-139. Se trata <strong>de</strong> un<br />

trabajo minucioso; sin embargo, la edición <strong><strong>de</strong>l</strong> texto podría haberse basado en la primera versión impresa,<br />

cosa que hubiera permitido <strong>de</strong>tectar algunos errores graves en su posterior transmisión.<br />

4 Martin <strong>de</strong> Viziana, Libro <strong>de</strong> alabancos d' las lenguas Hebrea / Griega / Latina : Castellana : y<br />

Valenciana, Valencia, Joan Navarro, 1574, fs. [Avii]v-[Aviii]. En cuanto a la transcripción <strong>de</strong> los <strong>textos</strong> <strong>de</strong><br />

este trabajo, <strong>de</strong>bo hacer constar que respeto siempre escrupulosamente la lengua <strong>de</strong> los testimonios, y sólo<br />

regularizo algunas grafías en <strong>de</strong>suso (s larga, i/j y ulv) y mo<strong>de</strong>rnizo las mayúsculas y la puntuación. Por otra<br />

parte, señalo las elisiones mediante el apostrofe, <strong>de</strong>sarrollo las abreviaturas, indicándolo con letra cursiva, y<br />

restauro algunos errores evi<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> paréntesis angulares.<br />

5 Viziana, op. cit., f. [Aviii]v. A lo mejor esto no es tan sorpren<strong>de</strong>nte, puesto que más tar<strong>de</strong> llegaría a<br />

una conclusión parecida Manuel <strong>de</strong> Faria e Sousa, a propósito <strong>de</strong> algunos <strong>textos</strong> <strong>de</strong> <strong>doble</strong> <strong>lectura</strong> castellanolatinos:<br />

«aunque estos autores atiendan solo a la lengua castellana, que llaman española, yo entre ella i la<br />

portuguesa no veo disconformidad consi<strong>de</strong>rable» (Luis <strong>de</strong> Camoens, Rimas varias <strong>de</strong> .... Commentadas por<br />

Manuel <strong>de</strong> Faria y Sousa. Tomo I y II, Lisboa, Theotonio Dámaso <strong>de</strong> Mello, 1685, col. 265).<br />

AISO. Actas III (1993). Albert ROSSICH. <strong>Formas</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>plurilingüismo</strong> <strong>literario</strong>: tex...

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!