02.11.2014 Views

el contexto de uso en seis tipos de discurso mapuche y su posible ...

el contexto de uso en seis tipos de discurso mapuche y su posible ...

el contexto de uso en seis tipos de discurso mapuche y su posible ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

El anciano Catrilao Coliñir dice que <strong>el</strong> nütram sobre alguna materia pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>finirse<br />

previam<strong>en</strong>te antes <strong>de</strong> realizar la visita a otro hogar:<br />

El día que va a salir no más eso, <strong>el</strong> día que va a ir, a tal parte voy a ir a pasear, pi<br />

(dice). Fey ta amuaymi, küme amuaymi, femuechi feypipuaymi, pingey. Eso es la<br />

cosa, nütramkayal, tal como cualquiera cosa [Entonces, se le dice vas a ir, que te<br />

vaya bi<strong>en</strong>, esto vas a ir a <strong>de</strong>cir, le dic<strong>en</strong>. Eso es, para conversar <strong>de</strong> cualquier cosa]<br />

(CCT, Kefkew<strong>en</strong>u. 28.06.00).<br />

Este último testimonio da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> que <strong>el</strong> tema <strong>de</strong> conversación se pue<strong>de</strong> priorizar o<br />

planificar antes <strong>de</strong> realizar una visita a otra familia.<br />

f) Clave: La conversación pue<strong>de</strong> adquirir un tono formal o informal. Por <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong><br />

contemplar cualquier tema la conversación pue<strong>de</strong> t<strong>en</strong>er un carácter informal, por<br />

ejemplo, cuando los temas están referidos a a<strong>su</strong>ntos <strong>de</strong> la vida cotidiana u otros <strong>en</strong><br />

que incl<strong>uso</strong> pue<strong>de</strong>n t<strong>en</strong>er participación los niños al permitírs<strong>el</strong>es escuchar. Pero, si los<br />

adultos conversan sobre algún tema más serio ya sea <strong>de</strong> índole r<strong>el</strong>igioso u otro, y <strong>en</strong><br />

que no se les permite la pres<strong>en</strong>cia a los niños, pasaría a t<strong>en</strong>er un carácter formal.<br />

De acuerdo a mi experi<strong>en</strong>cia personal y algunos testimonios recogidos <strong>en</strong> este<br />

aspecto, puedo <strong>de</strong>cir que pue<strong>de</strong> ser una conversación con s<strong>en</strong>tido humorístico. Por<br />

ejemplo, <strong>el</strong> que pres<strong>en</strong>ta la anciana Juana Hu<strong>en</strong>t<strong>el</strong><strong>en</strong>:<br />

Chem dungu dume ka, allküngey chem dungu rume, nütramkawingün. Fey<br />

femechikalle müt<strong>en</strong> ka. ¿Müley am ta kureyewün kay?, piwkeyngün. Ka<br />

ramtuwingün ¿petu kur<strong>en</strong>g<strong>el</strong>aymi?, piwingün. Kur<strong>en</strong>g<strong>el</strong>an, pi. ¿Peafuymi chi am?,<br />

pingey. Kuñifalkül<strong>el</strong>aaymi ka, kintuaymi ta cocinera, pingekey. Femgechi müt<strong>en</strong>,<br />

femechi ayekan dungu”. [Se conversa sobre cualquier tema <strong>de</strong> conversación que<br />

uno escucha. Por ejemplo, cuando se pregunta “¿no ha habido matrimonio?”.<br />

También se preguntan <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los “¿Aún no te has casado?”, <strong>el</strong> otro le dice “aún<br />

no me he casado”. Y le dic<strong>en</strong> “¿<strong>en</strong>contrarás a algui<strong>en</strong>?”. “No te quedarás solo,<br />

ti<strong>en</strong>es que buscar una cocinera”. Así pue<strong>de</strong> ser un tema <strong>de</strong> conversación<br />

humorístico]. (JHH, Ñinquilco. 07.07.00).<br />

g) Instrum<strong>en</strong>tos: En este tipo <strong>de</strong> <strong>discurso</strong> oral <strong>el</strong> canal es audiovi<strong>su</strong>al y <strong>el</strong> repertorio<br />

verbal se realiza con un registro estándar d<strong>el</strong> mapudungun.<br />

Don Catrilao Coliñir dice que la g<strong>en</strong>te conversa <strong>en</strong> mapudungun:<br />

Nütramkaley, <strong>mapuche</strong> nütramkaley [Se conversa, Se conversa <strong>en</strong> mapudungun]<br />

(CCT, Kefkew<strong>en</strong>u. 28.06.00)<br />

En <strong>el</strong> trabajo <strong>de</strong> campo pu<strong>de</strong> observar la ocurr<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> nütram cuando <strong>de</strong>bía<br />

pres<strong>en</strong>tar mi tema y otras conversaciones que <strong>su</strong>rgían <strong>de</strong> las personas <strong>en</strong>trevistadas,<br />

<strong>en</strong> mapudungun. Por ejemplo, don Bernardino Parra me acompaña a visitar a don<br />

Alberto Blanco Manqu<strong>el</strong>, <strong>el</strong>los se saludan con chalin y p<strong>en</strong>tukun y luego proce<strong>de</strong>n al<br />

nütram: Bernardino: Mari mari peñi. Füta kuyfi [Bu<strong>en</strong>os días hermano. ¡Tanto<br />

115

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!