04.05.2013 Views

06 Kunci Jawaban dan Pembahasan MAT IX

06 Kunci Jawaban dan Pembahasan MAT IX

06 Kunci Jawaban dan Pembahasan MAT IX

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 1


Bab I Kesebangunan <strong>dan</strong><br />

Kekongruenan<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Pada sepasang persegi, sudut-sudut yang<br />

bersesuaian pasti sama besar <strong>dan</strong> panjang sisisisi<br />

yang bersesuaian pasti sebanding.<br />

Jadi, dua bangun yang pasti sebangun adalah dua<br />

persegi.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diketahui jenis bangun persegi panjang maka sudut<br />

yang bersesuaian sama besar.<br />

Selanjutnya, dibuktikan sisi-sisi yang bersesuaian<br />

sebanding.<br />

Misal: p = panjang<br />

= lebar<br />

Akan dibuktikan bahwa 1<br />

p<br />

p 2<br />

=<br />

1<br />

.<br />

2<br />

6<br />

=<br />

16 12<br />

Pada pilihan d diperoleh: 8<br />

1<br />

=<br />

2 .<br />

Jadi, persegi panjang berukuran 8 cm × 6 cm<br />

sebangun dengan persegi panjang berukuran<br />

16 cm × 12 cm.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Syarat dua segi empat sebangun yaitu panjang<br />

keempat sisi yang bersesuaian mempunyai<br />

perbandingan sama <strong>dan</strong> keempat sudut yang<br />

bersesuaian sama besar.<br />

Jadi, pasangan bangun yang sebangun pada pilihan c.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Jarak sebenarnya = 4 × 2.000.000<br />

= 8.000.000 cm = 80 km<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

ABCD <strong>dan</strong> QPAB sebangun.<br />

AB<br />

PQ<br />

= DC<br />

AB<br />

2<br />

AB<br />

⇔ PQ =<br />

DC<br />

2<br />

6<br />

= = 3<br />

12<br />

Jadi, panjang PQ = 3 cm.<br />

2 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

D<br />

12 cm<br />

P Q<br />

A 6 cm<br />

B<br />

C<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Lebar gedung sesungguhnya<br />

= lebar gedung pada gambar<br />

skala<br />

12<br />

= 1 cm = 2.880 cm = 28,8 m<br />

240<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Misal p = panjang tanah pada gambar.<br />

Berlaku perbandingan:<br />

12 m<br />

4cm<br />

= 15 m<br />

p<br />

⇔ 1.200<br />

4<br />

= 1.500<br />

p<br />

4 × 1.500<br />

⇔ p= = 5 cm<br />

1.200<br />

Luas sebenarnya : luas pada gambar<br />

= 1.200 cm × 1.500 cm : 4 cm × 5 cm<br />

= 1.800.000 cm2 : 20 cm2 = 90.000 : 1<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Panjang rumah pada denah<br />

= skala × panjang rumah sebenarnya<br />

= 1<br />

50<br />

= 32 cm<br />

× 16 m = 1<br />

50<br />

× 1.600 cm<br />

Lebar rumah pada denah<br />

= skala × lebar rumah sebenarnya<br />

= 1<br />

× 12 m<br />

50<br />

= 1<br />

× 1.200 cm<br />

50<br />

= 24 cm<br />

Jadi, ukuran rumah Pak Bakri pada denah<br />

24 cm × 32 cm.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Oleh karena trapesium ABGC <strong>dan</strong> EFGH sebangun<br />

maka berlaku:<br />

AC<br />

EH<br />

HG<br />

CG<br />

= AB<br />

EF<br />

= EF<br />

AB<br />

⇔ AC<br />

25<br />

= 20<br />

50<br />

⇔ AC = 20<br />

50<br />

HC + CG<br />

⇔<br />

CG<br />

⇔<br />

HC + 12<br />

12<br />

× 25 = 10<br />

= 50<br />

20<br />

= 5<br />

2<br />

⇔ HC = 5<br />

× 12 – 12 = 18<br />

2<br />

Jadi, panjang AC <strong>dan</strong> HC berturut-turut 10 cm <strong>dan</strong><br />

18 cm.


10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Oleh karena kedua trapesium sebangun maka<br />

panjang sisi-sisi yang bersesuaian sebanding.<br />

Berlaku: k<br />

9<br />

= 16<br />

12<br />

⇔ k = 16<br />

12<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Berlaku perbandingan:<br />

tinggi menara sebenarnya<br />

tinggi menara pada tv<br />

⇔<br />

= lebar menara sebenarnya<br />

tinggi menara sebenarnya<br />

12 cm<br />

⇔ tinggi menara sebenarnya =<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Berlaku perbandingan:<br />

panjang sayap model<br />

panjang sayap sebenarnya =<br />

× 9 = 12<br />

lebar menara pada tv<br />

= 25 m<br />

5cm<br />

2.500 cm<br />

× 12 cm<br />

5cm<br />

= 6.000 cm<br />

= 60 m<br />

panjang ba<strong>dan</strong> model<br />

panjang ba<strong>dan</strong> sebenarnya<br />

⇔<br />

panjang sayap model<br />

15 m<br />

= 30 cm<br />

20 m<br />

⇔ panjang sayap pada model<br />

= 30 cm<br />

× 1.500 cm = 22,5 cm<br />

2.000 cm<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

ukuran pada denah<br />

Skala =<br />

ukuran sebenarnya<br />

Lebar sebenarnya<br />

lebar pada denah<br />

=<br />

skala<br />

11<br />

= 1 = 770 cm = 7,7 m<br />

70<br />

Panjang sebenarnya<br />

panjang pada denah<br />

=<br />

skala<br />

18<br />

= 1 = 1.260 cm = 12,6 m<br />

70<br />

Luas lapangan sebenarnya = panjang × lebar<br />

= 12,6 × 7,7<br />

= 97,02 m2 14. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misalkan x = lebar sisa D 20 cm<br />

C<br />

karton di bawah foto.<br />

ABCD <strong>dan</strong> EFGH sebangun.<br />

H 2 cm G<br />

AB<br />

EF<br />

⇔<br />

= AD<br />

EH<br />

⇔ 2<br />

16<br />

20<br />

(20 − 4)<br />

=<br />

=<br />

30<br />

(30 − 2 − x)<br />

3<br />

28 − x<br />

2 cm<br />

E F<br />

⇔ 28 – x = 8 × 3<br />

⇔ x = 28 – 24<br />

= 4 cm<br />

Jadi, lebar sisa karton di bawah foto 4 cm.<br />

A B<br />

x<br />

2 cm<br />

30 cm<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Oleh karena ABCD dengan EFGH sebangun <strong>dan</strong><br />

1 1<br />

GF = BC maka GH = CD.<br />

4<br />

4<br />

1<br />

EH = GF = BC<br />

4<br />

1<br />

= × 2 = 0,5 cm<br />

4<br />

1 1<br />

EF = GH = CD = × 4 = 1 cm<br />

4 4<br />

c = BC – b – GF<br />

= 2 – 0,7 – 0,5 = 0,8 cm<br />

d = AB – a – EF<br />

= 4 – 0,4 – 1 = 2,6 cm<br />

B. Uraian<br />

1. a. Panjang kapal sebenarnya<br />

= panjang kapal pada model<br />

skala<br />

58<br />

= 1 = 1.740 cm = 17,4 m<br />

30<br />

b. Lebar kapal sebenarnya<br />

= lebar kapal pada model<br />

skala<br />

32,5<br />

= 1 = 975 cm = 9,75 m<br />

30<br />

c. Tinggi kapal pada model<br />

= skala × tinggi kapal sebenarnya<br />

= 1<br />

× 13,8 m<br />

30<br />

= 1<br />

× 1.380 cm = 46 cm<br />

30<br />

2.<br />

p<br />

<br />

4p<br />

Misal: p = panjang benda sebelum diperbesar<br />

= lebar benda sebelum diperbesar<br />

Perbesaran 4 kali, sehingga:<br />

4p × 4 = 3.072 ⇔ p × = 192<br />

⇔ p=<br />

192<br />

<br />

a. Oleh karena p = 3 maka:<br />

4 <br />

192<br />

= 3 ⇔ 3 2 = 192<br />

<br />

⇔ 2 = 64<br />

⇔ = 8<br />

p = 3 × 8 = 24<br />

Jadi, sisi-sisi benda sebelum diperbesar:<br />

panjang = 24 dm <strong>dan</strong> lebar = 8 dm.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 3


Sisi-sisi benda setelah diperbesar:<br />

panjang = 4 × 24 dm = 96 dm <strong>dan</strong><br />

lebar = 4 × 8 dm = 32 dm.<br />

b. Benda diperbesar k kali maka:<br />

kp × k = 19.200 ⇔ k 2 = 19.200<br />

p × <br />

⇔ k2 = 19.200<br />

192<br />

⇔ k2 = 100<br />

⇔ k = 10<br />

Ukuran benda setelah diperbesar 10 kali<br />

adalah:<br />

panjang = 10 × p = 10 × 24 dm = 240 dm<br />

lebar = 10 × = 10 × 8 dm = 80 dm.<br />

3. a. Lebar tepi dalam = 50 – (5 + 5)<br />

= 40 cm<br />

Panjang tepi dalam = 80 – (5 + 5)<br />

= 70 cm<br />

b.<br />

Panjang tepi luar 80<br />

=<br />

Panjang tepi dalam 70<br />

Lebar tepi luar<br />

Lebar tepi dalam<br />

= 50<br />

40<br />

8<br />

=<br />

7<br />

5<br />

=<br />

4<br />

Dari keterangan tersebut disimpulkan bahwa<br />

ukuran sisi-sisi persegi panjang tepi luar <strong>dan</strong><br />

tepi dalam tidak sebanding. Akibatnya,<br />

persegi panjang pada bagian tepi luar <strong>dan</strong> tepi<br />

dalam bingkai tidak sebangun.<br />

c. Foto sebangun dengan tepi dalam bingkai<br />

sehingga diperoleh:<br />

Lebar tepi dalam bingkai<br />

Lebar foto<br />

⇔ 40<br />

30<br />

4 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

= Panjang tepi dalam bingkai<br />

= 70<br />

x<br />

Panjang foto<br />

30 × 70<br />

⇔ x = = 52,5<br />

40<br />

Jadi, panjang foto 52,5 cm.<br />

4. a. AK bersesuaian dengan AD <strong>dan</strong> AM bersesuaian<br />

dengan DC<br />

AK<br />

AD<br />

= AM<br />

DC<br />

⇔ AK<br />

5<br />

= 2<br />

5<br />

⇔ AK = 2<br />

× 5 = 2 cm<br />

5<br />

b. AB bersesuaian dengan KL <strong>dan</strong> AD bersesuaian<br />

dengan AK<br />

AB<br />

KL<br />

= AD<br />

AK<br />

⇔ AB<br />

4<br />

= 5<br />

2<br />

⇔ AB = 5<br />

× 4 = 10 cm<br />

2<br />

c. ∠DCB bersesuaian dengan ∠AML<br />

∠DCB = ∠AML = 120°<br />

d. ∠KLM bersesuaian dengan ∠ABC<br />

∠KLM = ∠ABC = 60°<br />

5. Misal: p′ = panjang persegi panjang kecil<br />

′ = lebar persegi panjang kecil<br />

L′ = luas persegi panjang kecil<br />

maka: AB = p′ + 3′<br />

BC = 6′ ⇒ p′ = 6′<br />

Luas ABCD = 9 × L′<br />

luas ABCD<br />

L′ =<br />

9<br />

⇔ p′ · ′ = 216<br />

= 24 cm2<br />

9<br />

⇔ 6′ · ′= 24<br />

⇔ 6′ 2 = 24<br />

⇔ ′ 2 = 4<br />

⇔ ′ = 2 cm<br />

p′ = 24 24<br />

= = 12 cm<br />

′ 2<br />

Panjang AB = p′ + 3′ = 12 + 3 × 2 = 18 cm<br />

Panjang BC = 6′ = 6 × 2 = 12 cm<br />

Keliling ABCD = 2(AB + BC) = 2(18 + 12) = 60 cm<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∆ADC <strong>dan</strong> ∆BDC kongruen sebab:<br />

AD = BD (diketahui)<br />

∠ADC = ∠BDC = 90°<br />

DC = DC (berimpit)<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

memenuhi<br />

syarat s – sd – s<br />

Perhatikan ∆ABC <strong>dan</strong> ∆STU.<br />

∠A = ∠T = 90°<br />

∠C = 90° – 30° = 60° = ∠S<br />

AB = TU = 4 cm<br />

memenuhi<br />

syarat sd – sd – s<br />

Jadi, ∆ABC <strong>dan</strong> ∆STU kongruen.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆DEF kongruen dengan ∠C = ∠E <strong>dan</strong><br />

∠A = ∠D maka ∠B = ∠F, sehingga diperoleh:<br />

DF = AB, EF = BC, <strong>dan</strong> DE = AC<br />

Jadi, panjang EF = 7 cm.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∠ABC <strong>dan</strong> ∠DEC kongruen, AB // DE sehingga:<br />

∠ACB = ∠DCE (bertolak belakang)<br />

∠CAB = ∠CDE (sudut dalam berseberangan)<br />

∠CBA = ∠CED (sudut dalam berseberangan)<br />

Pada dua segitiga yang<br />

kongruen berlaku sisisisi<br />

di hadapan sudut<br />

yang sama besar mem-<br />

A B<br />

punyai panjang sama<br />

<strong>dan</strong> sudut-sudut yang<br />

menghadap sisi yang<br />

sama panjang besarnya<br />

C<br />

sama maka:<br />

E<br />

D


(1) AC = DC<br />

(2) AB = DE<br />

(3) BC = EC<br />

Pada nomor (4) ∠B = ∠E, tetapi belum tentu 90°.<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1), (2), <strong>dan</strong> (3).<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆DEF kongruen.<br />

Oleh karena ∠A = ∠F <strong>dan</strong> ∠C = ∠E maka<br />

∠B = ∠D, sehingga BC = DE , AB = DF , <strong>dan</strong><br />

AC = EF .<br />

Jadi, pilihan yang benar c.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆DCB kongruen dengan ∠A = ∠BDC<br />

<strong>dan</strong> ∠ABD = ∠C maka BD = BC <strong>dan</strong> AC = BD.<br />

Jadi, panjang BC = 4 cm.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Pada dua segitiga yang kongruen berlaku:<br />

a. sisi-sisi di hadapan sudut yang sama besar<br />

mempunyai panjang sama;<br />

b. sudut-sudut yang menghadap sisi yang sama<br />

panjang mempunyai besar sama.<br />

Sisi AB di hadapan sudut C <strong>dan</strong> sisi EF di hadapan<br />

sudut D. Oleh karena ∠C = ∠D maka panjang<br />

AB = EF.<br />

Sudut A menghadap sisi BC <strong>dan</strong> sudut E menghadap<br />

sisi DF. Oleh karena panjang BC = DF maka<br />

besar ∠A = ∠E.<br />

Oleh karena ∆ABC <strong>dan</strong> ∆DEF kongruen dengan<br />

∠C = ∠D <strong>dan</strong> ∠A = ∠E maka ∠B = ∠F.<br />

Jadi, pernyataan yang benar pilihan d.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

(1) BC = EC (diketahui)<br />

∠BCA = ∠ECD (bertolak belakang)<br />

CA = CD (diketahui)<br />

Jadi, ∆ABC ≅ ∆DEC.<br />

(2) Sudut B menghadap sisi CA <strong>dan</strong> sudut E<br />

menghadap sisi CD, se<strong>dan</strong>gkan CA = CD,<br />

akibatnya ∠B = ∠E = 72°.<br />

(3) ∠ECD = ∠BCA = 180° – ∠A – ∠B<br />

= 180° – 36° – 72°<br />

= 72°<br />

(4) ∠D = ∠A = 36°<br />

Jadi, pernyataan yang benar adalah (1), (2), <strong>dan</strong> (5).<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆MON sama kaki dengan<br />

MO = MN maka:<br />

∠MON = ∠MNO = 1<br />

(180° – ∠OMN)<br />

2<br />

= 1<br />

memenuhi<br />

syarat<br />

s – sd – s<br />

(180° – 40°) = 70°<br />

2<br />

∠KOM + ∠MON = 180° (sudut berpelurus)<br />

⇔ KOM + 70° = 180°<br />

⇔ ∠KON = 110° . . . (1)<br />

<br />

Perhatikan ∆PLN.<br />

∠NPL = 180° – (∠PNL + ∠PLN)<br />

= 180° – (60° + 50°) = 70°<br />

∠KPN + ∠NPL = 180° (sudut berpelurus)<br />

⇔ ∠KPN + 70° = 180°<br />

⇔ ∠KPN = 110° . . . (2)<br />

Dari (1) <strong>dan</strong> (2) diperoleh ∠KON = ∠KPN.<br />

KN merupakan garis bagi ∠K maka ∠OKN = ∠PKN.<br />

KN = NK (berimpit)<br />

Oleh karena ∆KON <strong>dan</strong> ∆KPN mempunyai dua<br />

pasang sudut yang bersesuaian sama besar <strong>dan</strong><br />

sepasang sisi yang bersesuaian sama panjang<br />

maka ∆KON <strong>dan</strong> ∆KPN kongruen. PN bersesuaian<br />

dengan NO maka PN = NO = 8 cm.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆PQR kongruen dengan AC = PR <strong>dan</strong><br />

AB = PQ sehingga:<br />

(1) ∠P = ∠A ⇔ 2x = 60°<br />

⇔ x = 30°<br />

(2) ∠Q = ∠B = (x + 20)°<br />

= (30 + 20)° = 50°<br />

(3) ∠R = ∠C = 180° – (∠A + ∠B)<br />

= 180° – (60° + 50°)<br />

= 180° – 110° = 70°<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1), (2), <strong>dan</strong> (3).<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∆CDE <strong>dan</strong> ∆GEF kongruen dengan DC = FG <strong>dan</strong><br />

CE = GE maka DE = EF, sehingga ∠CED =<br />

∠GEF, ∠CDE = ∠EFG, <strong>dan</strong> ∠DCE = ∠FGE.<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Perhatikan ∆ACD <strong>dan</strong> ∆ABE.<br />

DC = AE (diketahui)<br />

∠DCA = ∠BAE = 42° (sudut dalam<br />

<br />

berseberangan)<br />

memenuhi<br />

syarat<br />

s – sd – s<br />

AC = AB (diketahui)<br />

Jadi, ∆ACD <strong>dan</strong> ∆ABE kongruen.<br />

Oleh karena ∆ABC sama kaki maka<br />

∠BCA = ∠CBA = 1<br />

(180° – ∠BAC)<br />

2<br />

= 1<br />

(180° – 42°) = 69°.<br />

2<br />

Oleh karena ∆BEC sama kaki maka ∠CEB = ∠BCE<br />

= 69°.<br />

∠AEB <strong>dan</strong> ∠CEB berpelurus, sehingga:<br />

∠AEB + ∠CEB = 180°<br />

⇔ ∠AEB + 69° = 180°<br />

⇔ ∠AEB = 180° – 69° = 111°<br />

Perhatikan ∆ABE.<br />

Jumlah sudut dalam segitiga 180°.<br />

∠BAE + ∠AEB + ∠ABE= 180°<br />

⇔ 42° + 111° + ∠ABE = 180°<br />

⇔ ∠ABE = 180° – 42° – 111° = 27°<br />

∠CAD bersesuaian dengan ∠ABE maka ∠CAD =<br />

∠ABE = 27°.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 5


13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Perhatikan ∆ABL <strong>dan</strong> ∆CMD.<br />

AB = CD (sisi yang sejajar sama panjang)<br />

∠LBA = ∠MDC (sudut dalam berseberangan)<br />

∠BLA = ∠DMC (sudut dalam berseberangan)<br />

Oleh karena memenuhi syarat s – sd – sd maka<br />

∆ABL ≅ ∆CMD.<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

PQ // SR <strong>dan</strong> PS = QR maka PQRS merupakan<br />

trapesium sama kaki.<br />

Perhatikan ∆PSR <strong>dan</strong> ∆QRS.<br />

PS = QR (diketahui)<br />

SR = RS (berimpit)<br />

PR = QS (diagonal trapesium<br />

sama kaki sama panjang)<br />

Jadi, ∆PSR ≅ ∆QRS. Akibatnya, ∆PRQ ≅ ∆QSP.<br />

(1)<br />

(2)<br />

∠Q 2 bersesuaian dengan ∠P 1 maka<br />

∠Q2 = P1 = x<br />

∠O7 = 180° – (P1 + Q2 )<br />

= 180° – (x + x) = 180° – 2x<br />

(3) ∠S5 = Q2 (sudut dalam berseberangan)<br />

= x<br />

(4) ∠R 6 bersesuaian dengan ∠S 5 maka<br />

∠R6 = S5 = x<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1), (2), (3), <strong>dan</strong> (4).<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Setiap diagonal membagi jajargenjang DEFG<br />

menjadi pasangan-pasangan segitiga yang<br />

kongruen, yaitu ∆DFE ≅ ∆FDG <strong>dan</strong> ∆EDG ≅ ∆GFE.<br />

(1) DE bersesuaian dengan GF maka:<br />

DE = GF ⇔ 5x = 3x + 12<br />

⇔ 2x = 12<br />

⇔ x = 6 ≠ 10<br />

(2) T titik tengah GE maka GT = ET<br />

GT + ET = EG ⇔ 2ET = EG<br />

⇔ 2(x + 3) = 22<br />

⇔ x + 3 = 11<br />

⇔ x= 8<br />

(3) ∠G1 bersesuaian dengan ∠E3 maka:<br />

∠G1 = ∠E3 ⇔ y + 10° = 1<br />

y + 15°<br />

2<br />

⇔<br />

1<br />

y = 5°<br />

2<br />

⇔ y = 10°<br />

(4) ∠DEF = 180° – ∠EFG<br />

⇔ 1<br />

1<br />

y = 180° – (y + 60°)<br />

4 2<br />

⇔ 3<br />

y = 150°<br />

4<br />

⇔ y = 200° ≠ 260°<br />

Jadi, pernyataan yang benar (2) <strong>dan</strong> (3).<br />

6 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

B. Uraian<br />

1. a. Perhatikan ∆PRQ <strong>dan</strong> ∆PST<br />

Diperoleh:<br />

QP = PS = 22 cm<br />

∠QPR = ∠PST = 40°<br />

PR = ST = 24 cm<br />

Jadi, terbukti bahwa ∆QPR ≅ ∆PST.<br />

b. K = QP + PS + ST + TR + RQ<br />

= 22 + 22 + 24 + 14 + 16<br />

= 98 cm<br />

Jadi, keliling bangun datar QPSR 98 cm.<br />

2. Perhatikan ∆AEB <strong>dan</strong> ∆DEF<br />

∠BAE = ∠FDE = 90°<br />

DE = EA<br />

∠AEB = ∠DEF<br />

Sehingga ∆AEB <strong>dan</strong> ∆DEF kongruen.<br />

DE = 1<br />

memenuhi<br />

syarat s – sd – s<br />

memenuhi<br />

syarat sd – s – sd<br />

AD = 5 cm<br />

2<br />

DF bersesuaian dengan AB maka DF = AB<br />

= 10 cm.<br />

2 2<br />

EF = DE + FD<br />

2 2<br />

= 5 + 10<br />

= 125<br />

= 5 3 cm<br />

Keliling ∆DEF = DE + DF + EF<br />

= 5 + 10 + 5 3<br />

= 5(3 + 3 ) cm<br />

Luas ∆DEF = 1<br />

× DE × DF<br />

2<br />

= 1<br />

× 5 × 10<br />

2<br />

= 25 cm2 3. a. Oleh karena ∠C5 = ∠D6 maka ∆ACD sama<br />

kaki dengan AC = AD.<br />

b. Oleh karena ∠G3 = ∠F4 maka ∠G7 = ∠F8 .<br />

c. Oleh karena ∠A1 = ∠A2 <strong>dan</strong> ∠G7 = ∠F8 maka<br />

∠ABG = ∠AEF, sehingga ∆ABE sama kaki<br />

dengan AB = AE.<br />

Dengan demikian, pada ∆ABC <strong>dan</strong> ∆AED berlaku:<br />

AB = AE<br />

memenuhi<br />

∠A1 = ∠A2 syarat s – sd – s<br />

AC = AD<br />

Artinya, ∆ABC ≅ ∆AED.<br />

BC bersesuaian dengan ED maka BC = ED<br />

(terbukti).


4. LM bersesuaian dengan QR maka LM = QR<br />

= 15 cm.<br />

2 2<br />

NL = LM − MN<br />

2 2<br />

= 15 − 12<br />

= 225 − 144<br />

= 81 = 9 cm<br />

KL = 2NL<br />

= 2 × 9<br />

= 18 cm<br />

Luas ∆PQR = luas ∆KLM<br />

= 1<br />

× KL × MN<br />

2<br />

= 1<br />

× 18 × 12<br />

2<br />

= 108 cm2 Jadi, luas ∆PQR 108 cm2 .<br />

5. Perhatikan ∆PSU <strong>dan</strong> ∆QPT.<br />

P<br />

Q<br />

SU = PT (diketahui)<br />

∠PSU = ∠QPT = 90° (diketahui)<br />

PS = QP (keduanya merupakan sisi persegi)<br />

Sehingga, ∆PSU ≅ ∆QPT.<br />

Oleh karena PU bersesuaian dengan QT maka<br />

PU = QT (terbukti).<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆RQP sebangun sehingga diperoleh:<br />

AB<br />

RQ<br />

⇔ 8<br />

20<br />

= CB<br />

PQ<br />

⇔ PQ =<br />

10<br />

=<br />

PQ<br />

20 × 10<br />

8<br />

= 25 cm<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

KN = KL – NL<br />

= 25 – 10 = 15 cm<br />

∆KNM <strong>dan</strong> ∆MNL sebangun.<br />

KN<br />

MN<br />

S U P<br />

T<br />

MN<br />

=<br />

NL ⇔ MN2 = KN × NL<br />

= 15 × 10 = 150 cm<br />

⇔ MN = 150 = 5 6 cm<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Perhatikan bahwa ∆DCA <strong>dan</strong> ∆DAB sebangun<br />

sehingga berlaku:<br />

AB<br />

AC<br />

= BD<br />

AD<br />

= AD<br />

CD<br />

Diperoleh:<br />

⇔ AD2 = BD × CD<br />

= 4 × (BC – BD)<br />

= 4 × (13 – 4)<br />

= 4 × 9 = 36<br />

⇔ AD = 36 = 6 cm<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆DEC sebangun maka sisi-sisi yang<br />

bersesuaian mempunyai perbandingan yang sama.<br />

AC<br />

DC<br />

= BC<br />

EC<br />

AC<br />

⇔<br />

DC<br />

⇔ AC<br />

DC<br />

⇔<br />

– 1 = BC<br />

EC<br />

– DC<br />

DC<br />

AC − DC<br />

DC<br />

⇔ AD<br />

DC<br />

= BC<br />

EC<br />

– 1<br />

– EC<br />

EC<br />

= BC EC −<br />

EC<br />

BE<br />

=<br />

EC<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆ADE sebangun.<br />

AD bersesuaian dengan AB <strong>dan</strong> DE bersesuaian<br />

dengan BC.<br />

AD<br />

AB<br />

= DE<br />

BC<br />

AB × DE<br />

⇔ BC =<br />

AD<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆PQR siku-siku di Q, sehingga:<br />

2 2<br />

PR − PQ =<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 7<br />

= 12 6<br />

×<br />

4<br />

2 2<br />

20 − 16 = 12<br />

= 18 cm<br />

QR =<br />

∆PQR sebangun dengan ∆QSR sehingga berlaku:<br />

QR<br />

PR<br />

= QS<br />

PQ<br />

⇔ QS =<br />

QR × PQ<br />

PR<br />

= 12 16 ×<br />

= 9,6 cm<br />

20<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Perhatikan ∆ADE <strong>dan</strong> ∆ECB.<br />

∠D = ∠C (siku-siku)<br />

∠AED = ∠CBE (diketahui)<br />

∠DAE = ∠BEC (karena dua pasang sudutnya<br />

sama besar maka sepasang sudut yang lain pasti<br />

sama besar).<br />

Oleh karena sudut-sudut bersesuaian pada ∆ADE<br />

<strong>dan</strong> ∆ECB sama besar maka ∆ADE <strong>dan</strong> ∆ECB<br />

sebangun.


Sisi AD bersesuaian dengan EC <strong>dan</strong> sisi DE<br />

bersesuaian dengan BC, sehingga berlaku<br />

perbandingan:<br />

AD<br />

EC<br />

= DE<br />

BC<br />

L ∆ABE = 1<br />

2<br />

⇔ AD<br />

3<br />

= 12<br />

AD<br />

⇔ AD 2 = 36<br />

⇔ AD = 6 cm<br />

× AB × AD = 1<br />

2<br />

× 15 × 6 = 45 cm2<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆ADE sebangun maka berlaku:<br />

AD<br />

AB<br />

= DE<br />

BC<br />

AD<br />

⇔<br />

AD + DB<br />

⇔<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

2 2<br />

BE = EF − BF<br />

=<br />

AD<br />

AD + 8<br />

= DE<br />

BF + FC<br />

8 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

=<br />

14<br />

14 + 6<br />

⇔ 20AD = 14AD + 112<br />

⇔ 6AD = 112<br />

2<br />

⇔ AD = 18 cm<br />

3<br />

2 2<br />

25 15<br />

−<br />

= 625 − 225<br />

= 400<br />

= 20 cm<br />

Perhatikan ∆ADE <strong>dan</strong> ∆FBE.<br />

∆ADE <strong>dan</strong> ∆FBE sebangun maka berlaku<br />

perbandingan sebagai berikut.<br />

(i)<br />

(ii)<br />

ED<br />

BE<br />

AD<br />

BF<br />

= AE<br />

EF<br />

= AE<br />

EF<br />

⇔ ED<br />

20<br />

= 50<br />

25<br />

⇔ ED = 2 × 20 = 40 cm<br />

⇔ AD<br />

15<br />

= 50<br />

25<br />

⇔ AD = 2 × 15 = 30 cm<br />

Jadi, ED + AD = 40 + 30 = 70 cm.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Perhatikan ∆ABC <strong>dan</strong> ∆EDC.<br />

∠CAB = ∠DEC (diketahui) <strong>dan</strong> ∠ACB = ∠DCE<br />

(berimpit). Akibatnya ∠ABC = ∠CDE.<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian pada<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆EDC sama besar maka ∆ABC <strong>dan</strong><br />

∆EDC sebangun.<br />

Sisi CE bersesuaian dengan AC <strong>dan</strong> CD bersesuaian<br />

dengan BC sehingga berlaku perbandingan:<br />

CE<br />

AC<br />

= CD<br />

BC<br />

AC × CD<br />

⇔ CE =<br />

BC<br />

= 18 10<br />

×<br />

15<br />

= 12 cm<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∆TDC <strong>dan</strong> ∆TAB sebangun.<br />

TD DC<br />

=<br />

TA AB<br />

⇔<br />

TD<br />

TD + 10<br />

= 8<br />

14<br />

⇔ 14TD = 8TD + 80<br />

⇔ 6TD = 80<br />

⇔ TD = 80<br />

6<br />

= 40<br />

3 cm<br />

∆TDC <strong>dan</strong> ∆TEF sebangun.<br />

EF<br />

DC<br />

TE EF<br />

= ⇔<br />

TD 8 =<br />

40<br />

3<br />

+ 3<br />

40<br />

3<br />

⇔ EF = 49<br />

× 8<br />

40<br />

= 9,8 cm<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

CG<br />

CF<br />

= DE<br />

AB<br />

⇔ CG<br />

25<br />

= 3<br />

15<br />

⇔ CG = 1<br />

× 25 = 5 m<br />

5<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Persoalan tersebut dapat digambarkan sebagai<br />

berikut.<br />

C<br />

A<br />

Keterangan:<br />

AC = tinggi gedung<br />

AB = panjang bayangan gedung<br />

= 56 m<br />

DE = tinggi siswa<br />

= 1,5 m<br />

DB = panjang bayangan siswa<br />

= 3,5 m<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆DBE sebangun.<br />

AB bersesuaian dengan DB <strong>dan</strong> AC bersesuaian<br />

dengan DE, sehingga berlaku perbandingan:<br />

AB AC<br />

=<br />

DB DE<br />

⇔ 56 AC<br />

=<br />

3,5 1, 5<br />

⇔ AC =<br />

1, 5 × 56<br />

3,5<br />

= 24 m<br />

E<br />

D<br />

B


14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

C<br />

A<br />

Perhatikan bahwa ∆ABC <strong>dan</strong> ∆DBE sebangun.<br />

Diperoleh:<br />

AB AC<br />

=<br />

DB DE<br />

⇔ 15<br />

1, 2<br />

= AC<br />

2<br />

⇔ AC = 2<br />

× 15<br />

1, 2<br />

= 25<br />

Jadi, tinggi menara sebenarnya 25 m.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆BGF <strong>dan</strong> ∆DEF sebangun maka:<br />

BF<br />

DF<br />

= BG<br />

DE<br />

⇔ p<br />

10<br />

= 4<br />

8<br />

⇔ p = 1<br />

× 10 = 5 cm<br />

2<br />

∆DAB <strong>dan</strong> ∆BGF sebangun maka:<br />

AB<br />

GF<br />

▲<br />

= DB<br />

BF<br />

⇔ q<br />

3<br />

15 m<br />

= 15<br />

5<br />

2 m<br />

⇔ q = 3 × 3 = 9 cm<br />

∆DEF <strong>dan</strong> ∆DAB sebangun maka:<br />

EF DE r 8<br />

= ⇔ =<br />

AB AD 9 12<br />

⇔ r = 2<br />

× 9 = 6 cm<br />

3<br />

Nilai p + q + r = 5 + 9 + 6 = 20 cm.<br />

B. Uraian<br />

1. a. 1) Perhatikan ∆DCE <strong>dan</strong> ∆HEF.<br />

(i) ∠EHF = ∠CDE = 90°<br />

(ii) ∠FEH = 180° – (∠DEF + ∠CED)<br />

= 180° – (90° + ∠CED)<br />

= 90° – ∠CED<br />

∠DCE = 180° – (∠CDE + ∠CED)<br />

= 180° – (90° + ∠CED)<br />

= 90° – ∠CED<br />

Sehingga, ∠FEH = ∠DCE.<br />

(iii) ∠HFE = 180° – (∠EHF + ∠FEH)<br />

= 180° – (90° + 90° – ∠CED)<br />

= ∠CED<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian<br />

sama besar maka ∆DCE <strong>dan</strong><br />

∆HEF sebangun (terbukti).<br />

E<br />

D<br />

1,2 m<br />

B<br />

▲<br />

Pasangan sisi yang bersesuaian: DE <strong>dan</strong><br />

HF, CE <strong>dan</strong> EF, serta CD <strong>dan</strong> EH.<br />

2) Perhatikan ∆DCE <strong>dan</strong> ∆IBC.<br />

(i) ∠BIC = ∠CDE = 90° (diketahui)<br />

(ii) ∠BCI = 180° – (∠BCD + ∠DCE)<br />

= 180° – (90° + ∠DCE)<br />

= 90° – ∠DCE<br />

∠CED = 180° – (∠CDE + ∠DCE)<br />

= 180° – (90° + ∠DCE)<br />

= 90° – ∠DCE<br />

Sehingga, ∠BCI = ∠CED.<br />

(iii) ∠CBI = 180° – (∠BIC + ∠BCI)<br />

= 180° – (90° + 90° – ∠DCE)<br />

= ∠DCE<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian<br />

sama besar maka ∆DCE <strong>dan</strong><br />

∆IBC sebangun.<br />

Pasangan sisi yang bersesuaian: DE <strong>dan</strong> CI,<br />

DC <strong>dan</strong> BI, serta CE <strong>dan</strong> BC.<br />

Khusus segitiga, jika pada dua segitiga<br />

diketahui minimal dua pasang sudut yang<br />

bersesuaian sama besar maka kedua segitiga<br />

tersebut sebangun.<br />

b. Perhatikan ∆DCE <strong>dan</strong> ∆FEH.<br />

E<br />

8 cm<br />

D 6 cm C<br />

CE = 2 2<br />

8 6<br />

+<br />

= 64 + 36<br />

= 10 cm<br />

∆DCE <strong>dan</strong> ∆FEH sebangun sehingga<br />

diperoleh:<br />

DC<br />

HE<br />

⇔ 6<br />

HE<br />

CE<br />

=<br />

EF<br />

10<br />

=<br />

8<br />

⇔ HE = 4,8 cm<br />

ED<br />

HF<br />

⇔ 8<br />

HF<br />

= CE<br />

EF<br />

= 10<br />

8<br />

⇔ HF = 64<br />

= 6,4 cm<br />

10<br />

c.<br />

Jadi, HE = 4,8 cm <strong>dan</strong> HF = 6,4 cm.<br />

Keliling CHFG<br />

= CE + EH + HF + FG + GD + DC<br />

= 10 + 4,8 + 6,4 + 8 + 8 + 6<br />

= 43,2 cm<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 9<br />

F<br />

H<br />

8 cm<br />

E


2.<br />

3.<br />

6<br />

x + 6<br />

=<br />

4<br />

2 + 4<br />

⇔ 4x + 24 = 36<br />

⇔ 4x = 12<br />

⇔ x = 3<br />

y<br />

y + 4<br />

atau<br />

x<br />

6<br />

y<br />

4<br />

=<br />

= 2<br />

4<br />

= 6<br />

3<br />

6<br />

6 + 3<br />

⇔ 9y = 6y + 24<br />

⇔ 3y = 24<br />

⇔ y = 8<br />

⇔ x = 1<br />

2<br />

× 6 = 3<br />

⇔ y = 2 × 4 = 8<br />

Misalkan garis tinggi ∆ABC adalah AD. Titik D di<br />

tengah-tengah BC. ∆AIH <strong>dan</strong> ∆HGC sebangun.<br />

AI<br />

HG<br />

= IH<br />

GC<br />

⇔ AI<br />

12<br />

= 6<br />

9<br />

12 × 6<br />

⇔ AI =<br />

9<br />

L∆AEH = 1<br />

× EH × AI<br />

2<br />

= 1<br />

× 12 × 8<br />

2<br />

= 48 cm2 = 8 cm<br />

4. Misal: A = tinggi anak<br />

B = tinggi bapak<br />

Perbandingan bayangan anak <strong>dan</strong> bapaknya sama<br />

dengan perbandingan tinggi ba<strong>dan</strong> sebenarnya.<br />

x<br />

x − 55<br />

E<br />

= B<br />

A<br />

A<br />

6 6<br />

I<br />

B 9 F D G 9 C<br />

H<br />

12<br />

⇔<br />

x<br />

x − 55<br />

= 3<br />

2<br />

⇔ x= 3 165<br />

x –<br />

2 2<br />

⇔ 1<br />

165<br />

x =<br />

2 2<br />

⇔ x = 165 cm<br />

Panjang bayangan bapak = x = 165 cm<br />

Panjang bayangan anak = x – 55<br />

= 165 – 55<br />

= 110 cm<br />

10 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5.<br />

B<br />

E<br />

2 m<br />

5 m<br />

C D<br />

20 m<br />

▲<br />

Misal: BC = tinggi tiang bendera B<br />

ED = tinggi tiang bendera D<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆AED sebangun.<br />

BC<br />

ED<br />

CA BC 20<br />

= ⇔ =<br />

DA 2 5<br />

⇔ BC = 4 × 2 = 8 m<br />

Panjang tali : AB =<br />

=<br />

2 2<br />

AC BC<br />

+<br />

2 2<br />

20 8<br />

+<br />

= 464 ≈ 21,5 m<br />

Jadi, tinggi tiang bendera 8 m <strong>dan</strong> panjang tali 21,5 m.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Panjang rancangan mobil = 27 cm.<br />

Panjang mobil yang dihasilkan = 5,4 m<br />

= 540 cm<br />

Skala = panjang rancangan mobil : panjang mobil<br />

yang dihasilkan<br />

= 27 : 540<br />

= 1 : 20<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Lebar pada gambar<br />

Lebar sebenarnya =<br />

Skala<br />

2cm<br />

= 1 = 500 cm = 5 m<br />

250<br />

Panjang pada gambar<br />

Panjang sebenarnya =<br />

Skala<br />

3cm<br />

= 1 = 750 cm = 7,5 m<br />

250<br />

Jadi, ukuran sebenarnya ruangan tersebut<br />

5 m × 7,5 m.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Panjang pada model<br />

Panjang sebenarnya =<br />

Skala<br />

18<br />

= 1 = 72 cm<br />

4<br />

A<br />


Lebar sebenarnya =<br />

Tinggi sebenarnya =<br />

Lebar pada model<br />

Skala<br />

9<br />

= 1 = 36 cm<br />

4<br />

Tinggi pada model<br />

Skala<br />

6<br />

= 1 = 24 cm<br />

4<br />

Jadi, ukuran sebenarnya kotak antik tersebut<br />

72 cm × 36 cm × 24 cm.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Diketahui trapesium ABCD <strong>dan</strong> EFCG sebangun<br />

sehingga diperoleh:<br />

⇔ 14<br />

42<br />

⇔ 1<br />

3<br />

EF EG<br />

=<br />

AB AD<br />

= 8<br />

AD<br />

= 8<br />

AD<br />

⇔ AD = 24 cm<br />

⇔ 14<br />

42<br />

EF CG<br />

=<br />

AB CD<br />

= CG<br />

30<br />

⇔ CG = 10 cm<br />

DG = CD – CG<br />

= 30 – 10<br />

= 20 cm<br />

Jadi, panjang AD = 24 cm <strong>dan</strong> DG = 20 cm.<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∠A = ∠D = 41° maka BC bersesuaian dengan EF<br />

sehingga BC = EF.<br />

∠B = ∠F = 83° maka AC bersesuaian dengan DE<br />

sehingga AC = DE.<br />

∠C = ∠E = 56° maka AB bersesuaian dengan DF<br />

sehingga AB = DF.<br />

Jadi, DE = 6 cm, EF = 3 cm, <strong>dan</strong> DF = 5 cm.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∠PRQ = ∠PQR<br />

= 180 QPR °−∠<br />

2<br />

= 180 36 °− °<br />

= 72°<br />

2<br />

Perhatikan ∆SRQ.<br />

∠QSR = ∠QRS = ∠PRQ = 72°<br />

∠SQR = 180° – 2∠QRS = 180° – 2 × 72° = 36°<br />

Perhatikan ∆TQR.<br />

∠RTQ = ∠RQT = ∠PQR = 72°<br />

∠TRQ = 180° – 2 ∠RQT = 180 – 2 × 72° = 36°<br />

T<br />

Oleh karena ∠QRS = ∠RQT, ∠QSR = ∠RTQ, <strong>dan</strong><br />

∠SQR = ∠TRQ maka ∆TQR <strong>dan</strong> ∆SRQ sebangun,<br />

sehingga TQ = SR.<br />

Oleh karena ∠TRQ = ∠SQR maka<br />

∠QUR = 180° – 2∠TRQ<br />

= 180° – 2 × 36° = 108°<br />

Jadi, pilihan yang benar d.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Dari gambar tersebut disimpulkan bahwa ∆ABC,<br />

∆BDC, <strong>dan</strong> ∆DEC sebangun. Oleh karena itu,<br />

berlaku:<br />

AC<br />

BC<br />

= BC<br />

DC<br />

Dengan teorema Pythagoras diperoleh:<br />

BC = 2 2<br />

AC + AB = 2 2<br />

10 + 10 = 10 2 cm<br />

AC<br />

BC<br />

⇔<br />

= BC<br />

DC<br />

10<br />

10 2<br />

= 10 2<br />

DC<br />

⇔ DC = 20 cm<br />

CE = 2 2<br />

20 20<br />

+<br />

= 800<br />

= 20 2 cm<br />

8. <strong>Jawaban</strong>:<br />

PC : AC = 4 : (4 + 6) = 2 : 5<br />

Oleh karena ∆PQC <strong>dan</strong> ∆ABC sebangun maka<br />

PQ : AB = 2 : 5.<br />

Perhatikan ∆PQR <strong>dan</strong> ∆BAR.<br />

∠PRQ = ∠ARB (bertolak belakang)<br />

∠PQR = ∠BAR (sudut dalam berseberangan)<br />

∠RPQ = ∠ABR (sudut dalam berseberangan)<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian sama<br />

besar maka ∆PQR <strong>dan</strong> ∆BAR sebangun.<br />

Oleh karena PQ : AB = 2 : 5 maka PR : RB = 2 : 5.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆APQ <strong>dan</strong> ∆ABC sebangun, sehingga berlaku<br />

perbandingan:<br />

(i)<br />

R<br />

AP<br />

AB<br />

Q<br />

= AQ<br />

AC ⇔<br />

5<br />

5 + PB<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 11<br />

Q<br />

° °<br />

S<br />

=<br />

R<br />

6<br />

6 + 9<br />

⇔ 30 + 6PB = 75<br />

⇔ 6PB = 45<br />

⇔ PB = 7,5 cm


(ii)<br />

AQ<br />

AC<br />

= PQ<br />

BC<br />

⇔ 6<br />

15<br />

= PQ<br />

20<br />

6× 20<br />

⇔ PQ = = 8 cm<br />

15<br />

Oleh karena PQRB jajargenjang maka QR = PB =<br />

7,5 cm <strong>dan</strong> BR = PQ = 8 cm.<br />

Jadi, keliling PQRB = 2(7,5 + 8) = 31 cm.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆SRT <strong>dan</strong> ∆QPT sebangun maka berlaku<br />

perbandingan:<br />

SR<br />

PQ<br />

= TR<br />

PT<br />

⇔ SR<br />

5<br />

= 3<br />

2<br />

⇔ SR = 3<br />

2 × 5 = 7 1<br />

cm<br />

2<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∠C = 180° – (40° + 65°) = 75°<br />

∠R = 180° – (65° + 75°) = 40°<br />

40° 65°<br />

A B<br />

∠A = ∠R maka BC bersesuaian dengan PQ.<br />

∠B = ∠P maka AC bersesuaian dengan QR.<br />

∠C = ∠Q maka AB bersesuaian dengan PR.<br />

Sehingga perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian<br />

AB AC BC<br />

adalah = = .<br />

PR QR PQ<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆PQR <strong>dan</strong> ∆ABC sebangun maka berlaku perbandingan:<br />

QR<br />

BC<br />

= PQ<br />

AB<br />

⇔ QR<br />

8<br />

= 5<br />

10<br />

⇔ QR = 1<br />

2<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

10 cm<br />

C<br />

C<br />

75°<br />

8 cm<br />

A 12 cm B<br />

× 8 = 4 cm<br />

20 cm<br />

Q<br />

Q<br />

75°<br />

40° 65°<br />

R P<br />

24 cm<br />

AB : QR = BC : RP = AC : QP = 1 : 2<br />

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓<br />

∠C = ∠P ∠A = ∠Q ∠B = ∠R<br />

Jadi, pasangan sudut yang sama besar adalah:<br />

∠A = ∠Q, ∠B = ∠R, <strong>dan</strong> ∠C = ∠P.<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Pada ∆ABC, ∠A = 55° <strong>dan</strong> ∠B = 80° maka:<br />

∠C = 180° – (55° + 80°) = 45°<br />

12 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

P<br />

16 cm<br />

R<br />

Jadi, ∆ABC sebangun dengan ∆DEF, ∠D = 80°<br />

<strong>dan</strong> ∠E = 45° (minimal dua pasang sudut sama<br />

besar).<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

y<br />

330<br />

= 400<br />

480<br />

5<br />

⇔ y = × 330<br />

6<br />

= 275 mm<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Tinggi kerucut sebelum dipancung = CE.<br />

∆CDG <strong>dan</strong> ∆CEB sebangun.<br />

CD<br />

CE<br />

= DG<br />

EB<br />

CD<br />

⇔<br />

CD + 30<br />

CD<br />

CD + 30<br />

= 12<br />

20<br />

= 3<br />

5<br />

⇔ 5CD = 3CD + 90<br />

⇔ 2CD = 90<br />

⇔ CD = 45<br />

CE = CD + DE = 45 + 30 = 75<br />

Jadi, tinggi kerucut sebelum dipancung 75 cm.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆BED <strong>dan</strong> ∆EAF sebangun maka berlaku perbandingan:<br />

BD<br />

EF<br />

EB BD<br />

= ⇔<br />

AE 12<br />

= 6<br />

8<br />

⇔ BD = 3<br />

× 12 = 9 cm<br />

4<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

x + 1<br />

=<br />

(x + 1) + x<br />

1, 5<br />

⇔ 2x + 2 = 3x + 1,5<br />

2<br />

⇔ x = 0,5 m<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian selalu<br />

sama besar <strong>dan</strong> panjang sisi-sisi yang bersesuaian<br />

sebanding maka dua persegi <strong>dan</strong> dua segitiga sama<br />

sisi pasti sebangun. Setiap dua lingkaran pasti<br />

sebangun karena lingkaran yang satu merupakan<br />

pembesaran atau pengecilan lingkaran yang lain.<br />

Sementara itu, dua belah ketupat belum tentu<br />

sebangun. Pada dua belah ketupat sudut-sudutnya<br />

belum tentu sama.<br />

Jadi, pilihan yang benar c.<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(1) Besarnya skala = 12 cm : 180 km<br />

= 12 cm : 18.000.000 cm<br />

= 1 : 1.500.000<br />

(3) Jika jarak pada peta 15 cm maka:<br />

15 cm<br />

jarak sebenarnya =<br />

15 cm<br />

skala = 1<br />

1.500.000<br />

= 22.500.000 cm<br />

= 225 km


(4) Jika jarak sebenarnya 120 km maka:<br />

jarak pada peta = skala × 120 km<br />

1<br />

= × 12.000.000 cm<br />

1.500.000<br />

= 8 cm<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1) <strong>dan</strong> (3).<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Gambar pada soal dapat dilengkapi sebagai<br />

berikut.<br />

E<br />

G<br />

LABCD = 1<br />

(AB + CD) × ID<br />

2<br />

⇔ 48 = 1<br />

(10 + 6) × ID<br />

2<br />

⇔ 96 = 16 × ID<br />

⇔ ID = 6 cm<br />

AI = 1<br />

× (AB – CD)<br />

2<br />

= 1<br />

(10 – 6)<br />

2<br />

= 2 cm<br />

AD = 2 2<br />

AI ID<br />

+<br />

= 2 2<br />

2 6<br />

+<br />

= 4 + 36<br />

= 40<br />

= 2 10 cm<br />

AE = EG = GD sehingga diperoleh:<br />

GD = 1<br />

3 AD<br />

= 2<br />

3 10<br />

Perhatikan bahwa ∆AID <strong>dan</strong> ∆GJD sebangun,<br />

diperoleh:<br />

GJ<br />

AI<br />

⇔ GJ<br />

2 =<br />

⇔ GJ<br />

2<br />

D C<br />

J<br />

A I B<br />

= GD<br />

AD<br />

2<br />

3<br />

= 1<br />

3<br />

10<br />

2 10<br />

⇔ GJ = 2<br />

3 cm<br />

H<br />

F<br />

GD<br />

AD<br />

⇔ 1<br />

3<br />

= JD<br />

ID<br />

= JD<br />

6<br />

⇔ JD = 2 cm<br />

LGHCD = 1<br />

(GH + CD) × JD<br />

2<br />

= 1<br />

(GJ + GJ + CD + CD) × JD<br />

2<br />

= 1 2<br />

(<br />

2 3<br />

= 40<br />

3<br />

+ 2<br />

3<br />

+ 6 + 6) × 2<br />

= 13 1<br />

3 cm2<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

PQRS trapesium sama<br />

kaki, sehingga ∠PSR =<br />

∠QRS.<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

AC = CE (diketahui)<br />

∠BCA = ∠DCE (bertolak belakang)<br />

∠ABC = ∠EDC = 90° (diketahui)<br />

Jadi, pasangan segitiga yang kongruen yaitu ∆CDE<br />

<strong>dan</strong> ∆CBA.<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∠ONM = 180° – (90° + 25°) = 65°<br />

∠KNM = 40° + 65° = 105°<br />

∆KMN <strong>dan</strong> ∆KML kongruen <strong>dan</strong> ∠MLK bersesuaian<br />

dengan ∠KNM, sehingga ∠MLK = ∠KNM = 105°.<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆EDC sebangun.<br />

AB<br />

DE<br />

BC AB 55<br />

= ⇔ =<br />

DC 4 10<br />

⇔ AB = 11<br />

× 4 = 22 m<br />

2<br />

Jadi, tinggi gedung 22 m.<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Panjang sisi-sisi ∆ABC <strong>dan</strong> ∆DEF berbanding<br />

1 : 2 maka:<br />

AB<br />

DE<br />

A<br />

B<br />

= 1<br />

2<br />

55 m<br />

8 1<br />

⇔ =<br />

DE 2<br />

⇔ DE = 16<br />

P Q<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 13<br />

S<br />

<br />

R<br />

memenuhi<br />

syarat<br />

s – sd – sd<br />

E<br />

4 m<br />

D 10 m<br />

C


EF =<br />

L ∆DEF = 1<br />

2<br />

2 2<br />

DF − DE =<br />

× EF × DE = 1<br />

2<br />

2 2<br />

20 − 16 = 12 cm<br />

× 12 × 16 = 96 cm2<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Perhatikan ∆DFC <strong>dan</strong> ∆EFA.<br />

∠DFC = ∠EFA (bertolak belakang)<br />

∠FCD = ∠FAE (sudut dalam berseberangan)<br />

∠CDF = ∠AEF (sudut dalam berseberangan)<br />

Oleh karena ketiga pasang sudutnya sama besar<br />

maka ∆DFC <strong>dan</strong> ∆EFA sebangun.<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆ABE <strong>dan</strong> ∆ECD sebangun<br />

AB<br />

EC<br />

⇔<br />

⇔<br />

= BE<br />

CD<br />

AB<br />

BC − BE<br />

6<br />

15 − BE<br />

= AB<br />

CD<br />

= BE<br />

6<br />

⇔ 15 BE – BE 2 = 36<br />

⇔ BE 2 – 15 BE + 36= 0<br />

⇔ (BE – 12)(BE – 3) = 0<br />

⇔ BE – 12 = 0 atau BE – 3 = 0<br />

⇔ BE = 12 atau BE= 3<br />

Untuk BE = 3 maka EC = 12<br />

AE = 2 2<br />

AB BE<br />

+<br />

= 2 2<br />

6 3<br />

+<br />

= 45 = 3 5<br />

ED = 2 2<br />

EC CD<br />

+<br />

= 2 2<br />

12 6<br />

+<br />

= 180 = 6 5<br />

Keliling ∆AED = AE + ED + AD<br />

= 3 5 + 6 5 + 15<br />

= (15 + 9 5) cm<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

panjang pada denah<br />

Panjang sebenarnya =<br />

skala<br />

15 cm<br />

= 1 = 7.500 cm = 75 m<br />

500<br />

lebar pada denah<br />

Lebar sebenarnya =<br />

skala<br />

10 cm<br />

= 1<br />

500<br />

= 5.000 cm = 50 m<br />

Jadi, ukuran pekarangan sebenarnya 75 m × 50 m.<br />

14 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

30. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

5<br />

Ukuran bakteri =<br />

1.000<br />

= 0,005 cm<br />

= 0,05 mm<br />

B. Uraian<br />

1. Persoalan di atas dapat digambarkan pada skema<br />

berikut.<br />

Perhatikan bahwa ∆ABC<br />

<strong>dan</strong> ∆FBG sebangun.<br />

Diperoleh:<br />

A D C<br />

EB FG<br />

=<br />

DB AC<br />

F<br />

E<br />

G<br />

⇔<br />

1<br />

2<br />

t<br />

t<br />

⇔ 1<br />

2<br />

= FG<br />

AC<br />

= FG<br />

AC<br />

⇔ AC = 2 FG<br />

1<br />

2 t<br />

V<br />

= π × (FE) 2 × EB<br />

⇔ 8= π × ( FG<br />

2 )2 × 1<br />

2 t<br />

⇔ 8=<br />

2<br />

πFG<br />

t<br />

8<br />

⇔ FG2 = 64<br />

πt<br />

Vt = π × AD2 × DB<br />

= π × ( AC<br />

2 )2 × t<br />

= π × ( 2FG<br />

2 )2 × t = π × FG 2 × t<br />

= π × 64<br />

× t = 64 liter<br />

π t<br />

2. Perhatikan ∆EGD <strong>dan</strong> ∆CBD.<br />

Diketahui DC = DE.<br />

Oleh karena ∆ABG kongruen dengan ∆EFG maka<br />

GE = AG.<br />

Oleh karena AG = BC maka BC = GE.<br />

∠BGD = ∠GBD maka ∆BGD sama kaki <strong>dan</strong><br />

DB = DG.<br />

G<br />

D<br />

E<br />

B<br />

D<br />

C<br />

B


Oleh karena sisi-sisi yang bersesuaian sama<br />

panjang maka ∆EGD <strong>dan</strong> ∆CBD kongruen<br />

(terbukti).<br />

3.<br />

D O<br />

B C<br />

650 cm<br />

a. Perhatikan ∆ABD <strong>dan</strong> ∆CBA.<br />

C<br />

A<br />

BD =<br />

=<br />

BC =<br />

BD<br />

AB<br />

AD<br />

CA<br />

AB<br />

BC<br />

600 cm<br />

A<br />

2 2<br />

AB AD<br />

−<br />

2 2<br />

650 600<br />

−<br />

= 62.500 = 250<br />

=<br />

2 2<br />

AB CA<br />

+<br />

2 2<br />

650 1.560<br />

+<br />

= 2.856.100 = 1.690<br />

= 250<br />

650<br />

1.560 cm<br />

650 cm 600 cm<br />

B D<br />

= 600<br />

1.560<br />

= 650<br />

1.690<br />

= 5<br />

13<br />

= 5<br />

13<br />

= 5<br />

13<br />

Oleh karena panjang sisi-sisi yang bersesuaian<br />

sebanding maka ∆ABD <strong>dan</strong> ∆CBA<br />

sebangun (terbukti).<br />

b. OB = OC = BC<br />

2<br />

= 1.690<br />

2<br />

= 845<br />

Jadi, jari-jari lingkaran = 845 cm (terbukti)<br />

c. Keliling lingkaran = 2π × diameter<br />

= 2 × 3,14 × 1.690<br />

= 10.613,2 cm<br />

Luas lingkaran = πr 2<br />

= 3,14 × 845 2<br />

= 2.242.038,5 cm 2<br />

B<br />

650 cm<br />

1.560 cm<br />

A<br />

4.<br />

H<br />

Perhatikan ∆BCM <strong>dan</strong> ∆BDE.<br />

∆BCM <strong>dan</strong> ∆BDE sebangun.<br />

BC<br />

BD<br />

= CM<br />

DE<br />

⇔ 9<br />

18<br />

= CM<br />

9<br />

9× 9<br />

⇔ CM = = 4,5 cm<br />

18<br />

L∆BCM = 1<br />

× BC × CM<br />

2<br />

= 1<br />

× 9 × 4,5 = 20,25<br />

2<br />

Perhatikan ∆AEH <strong>dan</strong> ∆KEG.<br />

∆AEH <strong>dan</strong> ∆KEG sebangun.<br />

AH<br />

KG<br />

= HE<br />

GE<br />

9 27<br />

⇔ =<br />

KG 18<br />

9× 18<br />

⇔KG = = 6 cm<br />

27<br />

Perhatikan ∆AEH <strong>dan</strong> ∆LEF.<br />

∆AEH <strong>dan</strong> ∆LEF sebangun.<br />

AH<br />

LF<br />

= HE<br />

FE<br />

⇔ 9<br />

LF<br />

= 27<br />

9<br />

9× 9<br />

⇔ LF = = 3 cm<br />

27<br />

LKLFG = 1<br />

× GF(KG + LF)<br />

2<br />

= 1<br />

× 9(6 + 3) = 40,5 cm2<br />

2<br />

LBCFG = BC2 = 92 = 81 cm2 LKBML = LBCFG – L∆BCM – LKLFG = 81 – 20,25 – 40,5 = 20,25<br />

Jadi, luas segi empat KBML 20,25 cm2 .<br />

5. a. ∆ADC <strong>dan</strong> ∆AEF sebangun maka:<br />

AD<br />

AE<br />

= DC<br />

EF<br />

AD<br />

⇔<br />

AD + 3<br />

= 5<br />

6<br />

⇔ 6AD = 5AD + 15<br />

⇔ AD = 15<br />

Jadi, lebar sungai 15 m.<br />

b. ∆ABC <strong>dan</strong> ∆FEC sebangun, AD garis tinggi<br />

∆ABC <strong>dan</strong> DE garis tinggi ∆FEC maka:<br />

AB<br />

EF<br />

K<br />

G<br />

A B C D<br />

AD AB<br />

= ⇔<br />

DE 6<br />

= 15<br />

3<br />

⇔ AB = 5 × 6 = 30<br />

Jadi, jarak antara kedua pohon 30 m.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 15<br />

F<br />

L<br />

M<br />

E


6. ∆ABC <strong>dan</strong> ∆EFC sebangun<br />

Diperoleh:<br />

AB<br />

EF<br />

⇔ 20<br />

10<br />

= AC<br />

CE<br />

= 12<br />

CE<br />

⇔ 2 = 12<br />

CE<br />

⇔ CE = 6 cm<br />

CD = CE – DE = 6 – 4 = 2 cm.<br />

Perhatikan ∆EFC <strong>dan</strong> ∆DGC.<br />

∆EFC <strong>dan</strong> ∆DGC sebangun sehingga diperoleh:<br />

CE<br />

CD<br />

⇔ 6<br />

2<br />

= EF<br />

GD<br />

= 10<br />

GD<br />

⇔ 3 = 10<br />

GD<br />

⇔ GD = 10<br />

3 cm<br />

CE<br />

CD<br />

⇔ 6<br />

2<br />

= FC<br />

CG<br />

= 8<br />

CG<br />

⇔ CG = 8<br />

3 cm<br />

FG = FC – CG = 8 – 8<br />

3<br />

= 16<br />

3 cm<br />

K GDEF = EF + FG + GD + DE<br />

= 10 + 16<br />

3<br />

+ 10<br />

3<br />

+ 4 = 68<br />

3 cm<br />

Jadi, keliling trapesium GDEF adalah 68<br />

3 cm.<br />

7. AD = AB + BC + CD<br />

= 15 cm<br />

GD = 2 2<br />

AG + AD = 2 2<br />

20 + 15<br />

= 400 + 225 = 25 cm<br />

Perhatikan bahwa ∆ADG, ∆BDF, <strong>dan</strong> ∆CDE<br />

sebangun sehingga diperoleh:<br />

AG<br />

FB<br />

⇔ 20<br />

FB<br />

AD<br />

=<br />

BD<br />

15<br />

=<br />

10<br />

⇔ FB = 200<br />

15<br />

= 40<br />

3 cm<br />

AG<br />

EC<br />

⇔ 20<br />

EC<br />

= AD<br />

CD<br />

= 15<br />

5<br />

⇔ EC = 20<br />

3 cm<br />

16 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

LBCEF = 1<br />

2<br />

= 1<br />

2<br />

= 1<br />

2<br />

× (FB + EC) × BC<br />

× ( 40<br />

3<br />

+ 20<br />

3<br />

) × 5<br />

× 20 × 5 = 50 cm2<br />

Jadi, luas trapesium 50 cm2 .<br />

8. A 20 cm D<br />

10 cm<br />

Trapesium ABCD sebangun dengan trapesium<br />

PQRS.<br />

Sisi AB bersesuaian dengan PS, BC bersesuaian<br />

dengan RS, CD bersesuaian dengan QR, <strong>dan</strong> AD<br />

bersesuaian dengan PQ sehingga berlaku<br />

perbandingan:<br />

AB<br />

PS<br />

10<br />

c<br />

a.<br />

b.<br />

c.<br />

B<br />

= BC<br />

RS<br />

= a<br />

6<br />

a<br />

6<br />

16<br />

b<br />

10<br />

c<br />

= CD<br />

QR<br />

= 16<br />

b<br />

= 20<br />

5<br />

= 20<br />

5<br />

= 20<br />

5<br />

= AD<br />

PQ<br />

20<br />

=<br />

5<br />

6× 20<br />

⇔ a =<br />

5<br />

⇔ a = 120<br />

= 24 cm<br />

5<br />

5× 16<br />

⇔ b =<br />

20<br />

⇔ b = 80<br />

= 4 cm<br />

20<br />

10 × 5<br />

⇔ c =<br />

20<br />

⇔ c = 50<br />

= 2,5 cm<br />

20<br />

9. Misalkan:<br />

tm = tinggi menara sebenarnya<br />

lm = lebar menara sebenarnya<br />

tt = tinggi menara di televisi<br />

lt = lebar menara di televisi<br />

Menara pada layar televisi <strong>dan</strong> menara sebenarnya<br />

sebangun. Ukuran-ukuran menara pada layar<br />

televisi dengan ukuran-ukuran menara sebenarnya<br />

sebanding, yaitu:<br />

tm<br />

=<br />

t<br />

m <br />

<br />

⇒<br />

m t 10<br />

=<br />

12 5<br />

t<br />

t<br />

a<br />

⇔ t m =<br />

16 cm<br />

C<br />

10 × 12<br />

5<br />

5 cm<br />

⇔ tm = 120<br />

5<br />

⇔ tm = 24 meter<br />

Jadi, tinggi menara sebenarnya 24 meter.<br />

P<br />

c<br />

S<br />

6 cm<br />

Q b R


10. DC = DG – CG<br />

= DG – BF<br />

= 14 – 6<br />

= 8 m<br />

∆ACD <strong>dan</strong> ∆ABE<br />

sebangun.<br />

⇔ AC<br />

3<br />

AC DC<br />

=<br />

AB EB<br />

⇔ AC =<br />

= 8<br />

1, 5<br />

3× 8<br />

1,5<br />

= 16 m<br />

Sehingga, BC = AC – AB = 16 – 3 = 13 m<br />

Jadi, jarak antara Ida <strong>dan</strong> gedung tersebut 13 m.<br />

Bab II Bangun Ruang Sisi<br />

Lengkung<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

belahan bola<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Kerucut mempunyai dua sisi, yaitu sisi alas <strong>dan</strong><br />

selimut.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

s2 = r2 + t2 = 152 + 202 t<br />

s<br />

= 225 + 400<br />

= 625<br />

r<br />

⇔ s = 625 = 25 cm<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

s2 = r2 + t2 ⇔ 102 = 62 + t2 ⇔ t2 = 102 – 62 = 100 – 36 = 64<br />

⇔ t= 64 = 8 cm<br />

⎯⎯→<br />

A<br />

3 m<br />

E<br />

1,5 m<br />

6 m<br />

sisi lengkung<br />

B C<br />

F G<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas kaleng = luas selimut + 2 × luas tutup<br />

⇔ 100 = 50 + 2 × luas tutup<br />

⇔ luas tutup = 25 cm 2<br />

D<br />

14 m<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Luas lingkaran pada tabung = luas tutup + luas<br />

alas<br />

Luas lingkaran pada kerucut = luas alas<br />

Diketahui luas alas kerucut = luas alas tabung<br />

sehingga diperoleh:<br />

Luas lingkaran pada tabung : luas lingkaran pada<br />

kerucut<br />

= (Lalas + Ltutup ) : Lalas = 2Lalas : Lalas = 2 : 1<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diameter tabung berupa lingkaran yang berjari-jari<br />

4 cm sehingga diameternya 2 × r = 8 cm.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

r = 7 cm<br />

t = 24 cm<br />

s2 = t2 + r2 = 242 + 72 = 625<br />

⇔ s = 625 = 25 cm<br />

Besar sudut pusat lingkaran selimut kerucut:<br />

α = r<br />

s<br />

× 360° = 7<br />

25<br />

× 360° = 100,8°<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

α = r<br />

× 360°<br />

s<br />

216° = r<br />

216°× 15<br />

× 360° ⇔ r =<br />

15 360°<br />

= 9 cm<br />

s2 = r2 + t2 152 = 92 + t2 ⇔ t2 = 152 – 92 ⇔ t2 = 225 – 81<br />

⇔ t2 = 144<br />

⇔ t = 12 cm<br />

Jadi, tinggi kerucut 12 cm.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Panjang busur lingkaran selimut kerucut sama<br />

dengan keliling lingkaran alas kerucut.<br />

K = 2πr = 2π × 3 = 6π<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Bi<strong>dan</strong>g alas tabung berupa lingkaran.<br />

K= 2πr<br />

⇔ 21,98 = 2 × 3,14 × r<br />

⇔ 21,98 = 6,28r<br />

⇔ r= 21,98<br />

= 3,5 cm<br />

6,28<br />

Diameter tabung = 2r = 7 cm.<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

s = 10 cm<br />

r = 5 cm<br />

s2 = r2 + t2 ⇔ 102 = 52 + t2 ⇔ t2 = 102 – 52 = 100 – 25 = 75<br />

⇔ t= 75 = 5 3<br />

Tinggi tabung = 2 × t = 2 × 5 3 = 10 3 cm.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 17


13. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

r = 1<br />

4 t<br />

Luas PQRS = PQ × QR = 2r × t = 2( 1<br />

2<br />

t<br />

t) × t =<br />

4 2<br />

⇔ 200 = 2<br />

t<br />

2<br />

⇔ t2 = 400<br />

⇔ t= 400 = 20 cm<br />

r = 1 1<br />

t = × 20 = 5 cm<br />

4 4<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui t = 35 cm<br />

dalas kerucut = dalas tabung = 30 cm<br />

ralas kerucut = 15 cm<br />

Panjang garis pelukis kerucut<br />

s2 = r2 + t2 = 152 + 352 = 225 + 1.225 = 1.450<br />

⇔ s = 1.450 = 38,08 cm<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bola menyinggung semua sisi kubus dari dalam,<br />

berarti diameter bola sama dengan panjang rusuk<br />

kubus, yaitu 16 cm. Jadi, jari-jari bola tersebut<br />

1.<br />

16<br />

2<br />

B. Uraian<br />

= 8 cm.<br />

Kerucut<br />

No. Tinggi (t) Jari-Jari (r) Diameter (d) Garis Pelukis (s)<br />

a. 8 cm 6 cm 12 cm 10 cm<br />

b. 36,96 cm 1,75 cm 3,5 cm 37 cm<br />

c. 21,35 cm 13 cm 26 cm 25 cm<br />

d. 40 cm 7,5 cm 15 cm 4,07 dm<br />

e. 30,5 cm 15 cm 30 cm 3,4 dm<br />

2. ttabung = 10 cm<br />

rtabung = 3<br />

4 rkerucut s = 5<br />

3 rtabung Akan dicari tkerucut .<br />

rtabung = 3<br />

4 rkerucut ⇔ rkerucut s2 = r2 kerucut + t2 kerucut<br />

= 4<br />

3 r tabung<br />

⇔ ( 5<br />

3 r tabung )2 = ( 4<br />

3 r tabung )2 + t 2 kerucut<br />

t 2 kerucut<br />

⇔ t 2 kerucut<br />

25<br />

=<br />

9 r2 16<br />

tabung –<br />

9 r2 tabung<br />

= 9<br />

9 r2 tabung<br />

⇔ t kerucut = r tabung<br />

Jadi, perbandingan tinggi kerucut <strong>dan</strong> jari-jari<br />

tabung 1 : 1.<br />

18 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

3. OT = 7 cm<br />

rbola = OQ = OR = 11 cm<br />

Jari-jari kerucut = TQ.<br />

TQ2 = OQ2 – OT2 = 112 – 72 = 121 – 49 = 72<br />

⇔ TQ = 72 = 6 2<br />

Jari-jari kerucut 6 2 cm.<br />

Garis pelukis kerucut = QR<br />

TR = OT + OR = 7 + 11 = 18 cm<br />

QR2 = TR2 + TQ2 = 182 + (6 2 ) 2 = 396<br />

⇔ QR = 396 ≈ 19,9<br />

Jadi, panjang garis pelukis kerucut ≈ 19,9 cm.<br />

4. Alas kerucut = 1 1<br />

d = × 60 = 30 cm<br />

2 2<br />

Tinggi kerucut = 40 cm<br />

Perhatikan gambar berikut.<br />

∆ABC sebangun dengan ∆ADE sehingga berlaku:<br />

AB BC<br />

=<br />

AD DE<br />

⇔<br />

40 30<br />

=<br />

10 r<br />

⇔ 40 × r = 30 × 10<br />

30 × 10<br />

⇔ r= =<br />

40<br />

30<br />

= 7,5 cm<br />

4<br />

Jadi, jari-jari bi<strong>dan</strong>g atas kerucut terpancung 7,5 cm.<br />

5. Perhatikan bahwa jari-jari tabung sama dengan jarijari<br />

alas kerucut terpancung.<br />

Diperoleh:<br />

jari-jari tabung<br />

jari-jari kerucut kecil =<br />

10<br />

⇔<br />

r k<br />

= t<br />

t<br />

2<br />

10<br />

⇔<br />

r k<br />

= 2<br />

⇔ r k = 5<br />

A<br />

10 cm<br />

D r E<br />

30 cm<br />

B<br />

30 cm<br />

tinggi tabung<br />

tinggi kerucut kecil<br />

Jadi, jari-jari kerucut kecil 5 cm.<br />

C<br />

O<br />

R<br />

P T Q


A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

L = 2πr(r + t)<br />

⇔ 2.992 = 2 × 22<br />

× r(r + 20)<br />

7<br />

⇔ 20.944 = 44r(r + 20)<br />

⇔ 476 = r(r + 20)<br />

⇔ r2 + 20r – 476 = 0<br />

2<br />

− b± b −4ac<br />

r1· 2 =<br />

2a<br />

2<br />

− 20 ±<br />

=<br />

20 −4⋅1 ⋅( −476)<br />

2⋅1 = 20 400 + 1.904<br />

− ±<br />

2<br />

= 20 2.304<br />

− ±<br />

2<br />

= 20 48<br />

− ±<br />

2<br />

− 20 + 48<br />

r1 = = 14<br />

2<br />

−20 −48<br />

r2 = = –34 (tidak memenuhi)<br />

2<br />

Jadi, jari-jari tabung 14 cm.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Diketahui: jari-jari tabung besar = r1 = 70 cm<br />

t1 = 100 cm<br />

r2 = 35 cm<br />

t2 = 50 cm<br />

V1 = πr 2<br />

1<br />

t1<br />

= 22<br />

7 × 702 × 100<br />

= 22 × 700 × 100 = 1.540.000 cm 3<br />

V 2 = πr 2 2 t2 = 22<br />

7 × 352 × 50 = 192.500 cm 2<br />

Banyak tabung kecil =<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

L= πr 2 + 2πrt<br />

= 22<br />

7 × 282 + 2 × 22<br />

7<br />

= 2.464 + 17.600<br />

= 20.<strong>06</strong>4 cm2 V<br />

V<br />

2<br />

1<br />

= 8 buah.<br />

× 28 × 100<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

L= 2πr(r + t)<br />

⇔ 79.200 = 2 × 22<br />

7 × 70 × (70 + t)<br />

⇔ 79.200 = 30.800 + 440t<br />

⇔ 440t = 48.400<br />

⇔ t = 110 cm<br />

Vtabung = πr2t = 22<br />

7 × 702 × 110<br />

= 1.694.000 cm3 = 1.694 dm3 = 1.694 liter<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Tabung I: d1 = 20 cm ⇔ r1 = 10 cm<br />

t1 = 15 cm<br />

Tabung II:d2 = 30 cm ⇔ r2 = 15 cm<br />

t2 = 25 cm<br />

Vtabung I = πr 2<br />

1<br />

t1 = 3,14 × 102 × 15 = 4.710 cm3 Vtabung I dimasukkan ke tabung II, artinya diketahui<br />

V = 4.710 cm3 , r2 = 15 cm, <strong>dan</strong> ditanyakan tair .<br />

V = πr 2<br />

2<br />

tair<br />

⇔ 4.710 = 3,14 × 152 × tair 4.710<br />

⇔ tair = 2<br />

3,14 × 15<br />

⇔ tair = 4.710<br />

≈ 6,67 cm<br />

7<strong>06</strong>,5<br />

Jadi, tinggi air pada tabung II 6,67 cm.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

d = 28 cm ⇔ r = 14 cm<br />

t = 50 cm<br />

Vbotol = 220 ml<br />

Vtabung = πr2t = 22<br />

7 × 142 × 50<br />

= 30.800 cm3 = 30.800 ml<br />

Banyak botol = 30.800<br />

= 140 buah<br />

220<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

d = 10 cm ⇔ r = 5 cm<br />

t = 12 cm<br />

s= 2 2<br />

t r<br />

+<br />

=<br />

2 2<br />

12 5<br />

+<br />

= 144 + 25<br />

= 169<br />

= 13 cm<br />

Luas selimut kerucut = πrs<br />

= 3,14 × 5 × 13<br />

= 204,1 cm2 10 cm<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

r = d<br />

= 14 cm<br />

2<br />

t = 48 cm<br />

12 cm<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 19


s=<br />

=<br />

2 2<br />

t r<br />

+<br />

2 2<br />

48 14<br />

+<br />

= 2.304 + 196<br />

= 2.500<br />

= 50 cm<br />

Lselimut = πrs<br />

= 22<br />

× 14 × 50<br />

7<br />

= 44 × 50<br />

= 2.200 cm2 Jadi, luas tumpeng yang akan dihias makanan<br />

2.200 cm2 .<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

V = 120 cm3 t = 10 cm<br />

V= 1<br />

3 πr2t ⇔ 120 = 1<br />

3 πr2 × 10<br />

⇔ r 2 = 36<br />

π<br />

⇔ r= 36<br />

π<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

V kerucut = 1<br />

3 πr2 t<br />

= 6<br />

π cm<br />

⇔ 314 = 1<br />

3 × 3,14 × 52 × t<br />

⇔ t = 12 cm<br />

Panjang garis pelukis:<br />

s2 = r2 + t2 = 52 + 122 = 169<br />

⇔ s = 169 = 13 cm<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

L = 4πr2 = 4 × 22<br />

7 × 212 = 5.544 cm2 12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

d = 10 cm → r = 5 cm<br />

L= 3πr 2<br />

= 3 × 3,14 × 5 2<br />

= 235,5 cm 2<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

s=<br />

2 2<br />

12 5<br />

+<br />

= 144 + 25<br />

= 169<br />

= 13 cm<br />

20 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

14. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

L selimut = πrs<br />

= 3,14 × 5 × 13<br />

= 204,1 cm 2<br />

L setengah bola = 1<br />

2 × 4πr2 = 2πr 2<br />

= 2 × 3,14 × 6 2 = 226,08 cm 2<br />

2 2<br />

s = 8 + 6 = 100 = 10 cm<br />

L selimut kerucut = πrs = 3,14 × 6 × 10 = 188,4 cm 2<br />

L bandul = 226,08 + 188,4 = 414,48 cm 2<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

d = 6 cm ⇔ r = 3 cm<br />

ttabung = 10 cm<br />

tkerucut = 4 cm<br />

Panjang garis pelukis kerucut:<br />

s=<br />

2 2<br />

r t<br />

+<br />

= 2 2<br />

3 4<br />

+<br />

= 25<br />

= 5 cm<br />

Luas seluruh permukaan benda<br />

= ( 1<br />

2 × 4πr2 ) + 2πrt + πrs<br />

= ( 1<br />

2 × 4 × 3,14 × 32 ) + (2 × 3,14 × 3 × 10)<br />

+ (3,14 × 3 × 5)<br />

= 56,52 + 188,4 + 47,1 = 292,02 cm2 B. Uraian<br />

1. Misalkan r1 = jari-jari bola putih,<br />

r2 = jari-jari bola hitam<br />

r1 = 2r2 Lbola putih = 4πr 2<br />

1<br />

Lbola hitam = 4πr 2<br />

2<br />

Lbola putih : Lbola hitam = 4πr 2<br />

1 : 4πr2 2<br />

= 4π(2r2 ) 2 : 4πr 2<br />

2<br />

= 4r 2<br />

2 : r2<br />

2<br />

= 4 : 1<br />

Jadi, luas permukaan bola putih dibanding luas<br />

permukaan bola hitam 4 : 1. Atau, luas permukaan<br />

bola hitam : luas permukaan bola putih = 1 : 4.<br />

2. Volume air = volume setengah tabung<br />

= 1<br />

2 × πr2 × t<br />

= 1<br />

2<br />

× 22<br />

7 × 62 × 42<br />

= 2.376 cm 3


3. d = 12 cm ⇒ r = 6 cm<br />

t tabung = 16 cm<br />

t kerucut = 8 cm<br />

V pasak = V tabung + V kerucut<br />

= πr 2 t tabung + 1<br />

3 πr2 t kerucut<br />

= 3,14 × 62 × 16 + 1<br />

3 × 3,14 × 62 × 8<br />

= 1.808,64 + 301,44<br />

= 2.110,08 cm3 4. d : t = 4 : 7 ⇒ d = 4<br />

7 t<br />

Luas selimut tabung = 2πrt = πdt<br />

⇔ 448π = π × 4<br />

t × t<br />

5.<br />

⇔<br />

4<br />

7 t2 = 448π<br />

π<br />

⇔ t2 = 448 × 7<br />

= 784<br />

4<br />

⇔ t= 784 = 28<br />

d = 4<br />

× 28 = 16<br />

7<br />

r = 1 1<br />

d = × 16 = 8<br />

2 2<br />

Luas permukaan tabung<br />

= 2πr(r + t)<br />

= 2π × 8(8 + 28) cm2 = 576π cm2 t = 80 cm<br />

7<br />

d = 56 cm<br />

Luas permukaan tugu yang terkena cat hijau<br />

= 2πrt + πr 2<br />

= (2 × 3,14 × 28 × (80 – 12)) + (3,14 × 28 2 )<br />

= 11.957,12 + 2.461,76<br />

= 14.418,88 cm 2<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

V1 : V2 = πr 2<br />

1 t: πr2 2t = r 2<br />

1 : r2<br />

2<br />

= 102 : 152 = 100 : 225<br />

= 4 : 9<br />

12 cm<br />

bagian yang dicat<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

V1 : V2 = r 2<br />

1 : r2<br />

2 1<br />

= (<br />

2 r2 )2 : r 2<br />

2<br />

= 1<br />

4 r2 2 : r 2 1<br />

2 = : 1 = 1 : 4<br />

4<br />

Jadi, perbandingan volume kerucut pertama <strong>dan</strong><br />

kerucut kedua 1 : 4.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Volume air yang tumpah = volume 3 kelereng<br />

3Vk = 12 4<br />

7<br />

⇔ 3 × ( 4<br />

3 πr3 )= 12 4<br />

7<br />

⇔ 4 × 22<br />

7 × r3 = 88<br />

7<br />

⇔ r3 = 1<br />

⇔ r= 1<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

r1 = 14 cm, t1 = 6 cm<br />

r2 = 1<br />

2 r1 = 7 cm<br />

Perubahan volume = 1<br />

3 πt(r1 2 – r 2<br />

2 )<br />

= 1 22<br />

×<br />

3 7 × 6(142 – 72 )<br />

= 924 cm3 5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

r1 = r2 = 5 cm<br />

t1 = 6 cm<br />

t2 = 4 cm<br />

Perbandingan volume:<br />

V1 : V2 = πr 2<br />

1<br />

t1 : πr 2<br />

2<br />

t2<br />

= t1 : t2 = 6 : 4 = 3 : 2<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Selisih volume = 244,92 cm3 r1 = 8 cm<br />

t = 6 cm<br />

Selisih volume = 1<br />

3 πt(r1 2 – r 2<br />

2 )<br />

⇔ 244,92 = 1<br />

3 × 3,14 × 6(82 – r 2<br />

2 )<br />

⇔ 244,92 = 6,28(64 – r 2<br />

2 )<br />

⇔ 39 = 64 – r 2<br />

2<br />

⇔ r 2<br />

2 = 25<br />

⇔ r2 = 5 cm<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

d1 = 8 dm ⇒ r1 = 4 dm<br />

V1 : V2 = 8 : 1<br />

⇔ 4<br />

3 πr1 3 : 4<br />

3 πr2 3 = 8 : 1<br />

⇔ r 3<br />

1 : r2<br />

3 = 8 : 1<br />

⇔ 43 : r 3<br />

2 = 8 : 1 ⇔ r2<br />

3 1<br />

=<br />

8 × 43 ⇔ r2 = 2<br />

Jadi, jari-jari bola setelah diubah adalah 2 dm.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 21


8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Selisih volume = 2.967,3 cm3 r2 = 8 cm<br />

t = 9 cm<br />

Selisih volume = πt(r 2<br />

1 – r2<br />

2 )<br />

⇔ 2.967,3 = 3,14 × 9(r 2<br />

1 – 82 )<br />

⇔ 2.967,3 = 28,26(r 2<br />

1 – 64)<br />

⇔ 105 = r 2<br />

1 – 64<br />

⇔ r 2<br />

1 = 169<br />

⇔ r1 = 13 cm<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

d1 = 12 cm ⇒ r1 = 6 cm<br />

d2 = 10 cm ⇒ r2 = 5 cm<br />

t = 21 cm<br />

Perubahan volume = π t(r 2<br />

1 – r2<br />

2 )<br />

= 22<br />

7 × 21(62 – 52 ) = 726 cm3 10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

d = 6 dm = 60 cm ⇒ r1 = 30 cm<br />

r2 = 30 – 3 = 27 cm<br />

Volume bola yang tersisa = 4<br />

3 π(r1 3 – r 3<br />

2 )<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

V1 = 1.<strong>06</strong>1,32 cm3 V2 = 759,88 cm3 t = 6 cm<br />

V1 = 1<br />

3 π r1 2 t<br />

⇔ 1.<strong>06</strong>1,32 = 1<br />

3 × 3,14 × r1 2 × 6<br />

⇔ 1.<strong>06</strong>1,32 = 6,28r 2<br />

1<br />

1.<strong>06</strong>1,32<br />

⇔ r 2<br />

1 =<br />

6,28<br />

⇔ r 2<br />

1 = 169<br />

⇔ r1 = 13<br />

V2 = 1<br />

3 πr2 2t ⇔ 759,88 = 1<br />

3 × 3,14 × 6 × r2 2<br />

⇔ 759,88 = 6,28r 2<br />

2<br />

= 4<br />

3 π(303 – 27 3 )<br />

= 9.756π cm 3<br />

⇔ r 2<br />

2 = 121<br />

⇔ r1 = 11<br />

Perbandingan jari-jarinya = r1 : r2 = 13 : 11.<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Perubahan volume = 209,664π cm3 r1 = 6 cm<br />

22 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Perubahan volume = 4<br />

3 π(r2 3 – r 3<br />

1 )<br />

⇔ 209,664π = 4<br />

3 π(r2 3 – 63 )<br />

⇔ 157,248 = r 3<br />

2 – 216<br />

⇔ r 3<br />

2 = 373,248<br />

⇔ r2 = 7,2<br />

Tebal lapisan = r2 – r1 = 7,2 – 6 = 1,2 cm<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

V1 = πr 2<br />

1 t<br />

= 3,14 × 92 × 25<br />

= 6.358,5<br />

V2 = πr 2<br />

2<br />

t2<br />

= 3,14 × 52 × ( 1<br />

× 25)<br />

4<br />

= 490,625<br />

Besar perubahan volume<br />

= V1 – V2 = 6.358,5 – 490,625<br />

= 5.867,9 cm3 14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

V1 : V2 = 7.598,8 : 6.079,04<br />

⇔πr2t1 : πr2t2 = 5 : 4<br />

⇔ t1 : t2 = 5 : 4<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

V2 = 8<br />

27 V1 ⇔ 4<br />

3 πr 2 3 = 8<br />

27<br />

⇔ r 2 3 = 8<br />

27 r 1 3<br />

⇔ 27r 2 3 = 8r1 3<br />

⇔ (3r 2 ) 3 = (2r 1 ) 3<br />

× 4<br />

3 πr 1 3<br />

⇔ 3r2 = 2r1 ⇔<br />

r2<br />

r 1<br />

2<br />

=<br />

3<br />

Sehingga, r2 : r1 = 2 : 3.<br />

B. Uraian<br />

a. V 1 = πr 1 2 t1 = 3,14 × 2 2 × 3 = 37,68 cm 3<br />

V 2 = πr 2 2 t2 = 3,14 × 2 2 × 6 = 75,36 cm 3<br />

V 3 = πr 3 2 t3 = 3,14 × 4 2 × 3 = 150,72 cm 3<br />

b. V 1 : V 2 : V 3 = r 1 2 t1 : r 2 2 t2 : r 3 2 t3<br />

= (22 × 3) : (22 × 6) : (42 × 3)<br />

= 1 : 2 : 4


2. ∆TOR <strong>dan</strong> ∆QOP sebangun maka:<br />

TO<br />

QO<br />

= OR<br />

OP<br />

⇔ TO<br />

18<br />

= 9<br />

12<br />

⇔ TO = 3<br />

4<br />

V 1 = 1<br />

3 πr 1 2 t 1 = 1<br />

3 × 3,14 × OP2 × QO<br />

= 1<br />

3 × 3,14 × 122 × 18 = 2.712,96<br />

V 2 = 1<br />

3 πr 2 2 t 2 = 1<br />

3 × 3,14 × OR2 × TO<br />

× 18 = 13,5<br />

= 1<br />

3 × 3,14 × 92 × 13,5 = 1.144,53<br />

Perubahan volume = V1 – V2 = 2.712,96 – 1.144,53<br />

= 1.568,43<br />

Jadi, besar perubahan volume kerucut 1.568,43 cm3 .<br />

3. Diketahui jari-jari tabung (r) sebagai berikut.<br />

r= 1<br />

× 5 m = 2,5 m = 25 dm<br />

2<br />

V1 = 120.608 liter = 120.608 dm3 V2 = πr 2t2 = 3,14 × 252 × 100 = 196.250 dm3 Perubahan volume = V1 – V2 = 196.250 – 120.608<br />

= 75.642 dm3 = 75.642 liter<br />

Jadi, selisih produksi susu 75.642 liter.<br />

4. a. V = debit × waktu<br />

= 1,54 × (30 × 60 detik)<br />

= 1,54 × 1.800 = 2.772 liter<br />

Jadi, volume tabung penampung air 2.772 liter.<br />

b. Diketahui r = 0,7 m = 7 dm<br />

Vtabung = V<br />

⇔ 2.772 = πr2t ⇔ 2.772 = 22<br />

7 × 72 × t<br />

⇔ 2.772 = 22 × 7 × t<br />

⇔ t= 2.772<br />

= 18 dm<br />

154<br />

Jadi, tinggi tabung 18 dm atau 1,8 m.<br />

5. V 1 = 4<br />

3 π r 1 3 = 4<br />

3 × 3,14 × (10,5)3 = 4.851 cm 3<br />

Perubahan volume = V 1 – V 2<br />

⇔ 4.671 1<br />

3 = 4.851 – V 2<br />

⇔ V 2 = 179 2<br />

3<br />

⇔ 4<br />

3 π r2 3 = 179 2<br />

3<br />

⇔ πr 2 3 = 539<br />

3<br />

× 3<br />

4<br />

⇔ r 3<br />

2 = 42,875<br />

⇔ r2 = 3,5 cm<br />

Jadi, jari-jari akhir bola 3,5 cm.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Sisi lengkung pada tabung berupa selimut tabung.<br />

Jadi, banyak sisi lengkung pada tabung adalah 1.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas alas = πr2 ⇔ 16π = πr2 ⇔ r = 4 cm<br />

L= πr2 + πrs<br />

⇔ 36π = 16π + πrs<br />

⇔ 20π = πrs<br />

⇔ 20 = 4 × s<br />

⇔ s = 5 cm<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Vtabung = πr 2<br />

1 t<br />

= 22<br />

7 × 212 × 28<br />

= 22 × 4 × 441<br />

= 38.808 cm3 Vtabung = Vbola ⇔ 38.808 = 4<br />

3 πr3<br />

⇔ 38.808 = 4<br />

3<br />

⇔ 22 × 4 × 441 = 4<br />

3<br />

⇔ 441 = 1<br />

3<br />

⇔ 9.261 = r3 × 22<br />

7<br />

× 22<br />

7<br />

× 1<br />

7<br />

× r3<br />

× r3<br />

× r3<br />

⇔ r= 3 9.261<br />

= 21 cm<br />

Jadi, jari-jari bola tersebut 21 cm.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Luas selimut tabung= 2πrt<br />

⇔ 1.408 = 2 × 22<br />

× r × 28<br />

7<br />

⇔ 1.408 = 176r<br />

⇔ r= 8<br />

Jadi, jari-jari alasnya 8 cm.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 23


5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

d = 12 cm ⇒ r = 6 cm<br />

t = 8 cm<br />

Panjang garis pelukis:<br />

s=<br />

2 2<br />

t + r =<br />

2 2<br />

8 6<br />

+<br />

= 100 = 10 cm<br />

Luas permukaan kerucut<br />

= luas selimut + luas alas<br />

= πr(s + r)<br />

= 3,14 × 6(10 + 6)<br />

= 301,44 cm 2<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

r 1 : r 2 = 8 : 6<br />

L 1 : L 2 = 4πr 1 2 : 4πr2 2<br />

= r 1 2 : r2 2 = 8 2 : 6 2<br />

= 64 : 36 = 16 : 9<br />

L1 = 240 cm2 L2 = 9<br />

× 240 = 135 cm2<br />

16<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Jari-jari = r = 70 cm = 7 dm<br />

Volume = V = 2.310 liter = 2.310 dm3 V = πr2t ⇔ 2.310 = 22<br />

7 × 72 × t<br />

⇔ 2.310 = 154t<br />

⇔ t = 15 dm<br />

Lselimut = 2πrt = 2 × 22<br />

× 7 × 15 = 660 dm2<br />

7<br />

Lalas = πr2 = 22<br />

7 × 72 = 154 dm2 Lplat besi = Lselimut + Lalas = 660 + 154 = 814 dm2 8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas bola = 4πr2 ⇔ 1.256 = 4 × 3,14 × r2 ⇔ 1.256 = 12,56r2 ⇔ r2 = 100<br />

⇔ r = 10 cm<br />

Volume bola = 4<br />

3 πr3<br />

= 4<br />

× 3,14 × 103<br />

3<br />

= 4.186,67 cm3 9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Luas sebuah parasut = 1<br />

× 4πr2<br />

2<br />

= 1<br />

× 4 × 3,14 × 22<br />

2<br />

= 25,12 m2 Luas plastik minimal = 15 × 25,12<br />

= 376,8 m2 24 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Volume bangun ruang<br />

= volume tabung + volume kerucut<br />

= πr2ttabung + 1<br />

3 πr2tkerucut = (3,14 × 62 × 16) + ( 1<br />

3 × 3,14 × 62 × 5)<br />

= 1.997,04 cm3 11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

V = 1<br />

3 πr2t ⇔ 1.232 = 1 22<br />

×<br />

3 7 × 72 × t<br />

⇔ t = 24 cm<br />

Panjang garis pelukis:<br />

s = 2 2<br />

t + r = 2 2<br />

7 + 24 = 625 = 25 cm<br />

Luas selimut kerucut = πrs<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

r A : r B = 2 : 4<br />

V A : V B = 2 3 : 4 3 = 1 : 8<br />

= 22<br />

7<br />

× 7 × 25 = 550 cm2<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Luas tabung tanpa tutup = luas alas + luas selimut<br />

⇔ 3.454 = πr2 + 2πrt<br />

⇔ 3.454 = (3,14 × 102 ) + (2 × 3,14 × 10 × t)<br />

⇔ 3.454 = 314 + 62,8t<br />

⇔ t= 3.140<br />

= 50 cm<br />

62,8<br />

Volume tabung = πr2t = 3,14 × 102 × 50<br />

= 15.700 cm3 14. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Diketahui t = 9 cm, r1 = 11 cm, <strong>dan</strong> r2 = 15 cm<br />

∆V = 1<br />

3 πt(r2 2 – r 2<br />

1 )<br />

= 1<br />

3 × 3,14 × 9(152 – 112 ) = 979,68 cm3 15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

ttabung = 2r → r = 1<br />

2 t<br />

rbola = rtabung = 1<br />

2 t<br />

Vtabung = πr2t Vbola = 4<br />

3 πr3<br />

= 4<br />

3 πr2 × 1<br />

2 t<br />

= 2<br />

3 πr2t = 2<br />

3 V tabung


Vtabung – Vbola = πr2t – 2<br />

3 πr2t = 1<br />

3 πr2t Luas permukaan bola = 4πr2 = 4π( 1<br />

2 t)2 = πt2 Luas selimut tabung = 2πrt = 2π × 1<br />

t × t = πt2<br />

2<br />

Jadi, luas permukaan bola = luas selimut tabung.<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Lsetengah bola = 1<br />

2 × 4πr2 = 2πr2 = 2π × 12 = 2π<br />

Lselimut kerucut = πrs = π × 1 × 2 = 2π<br />

Lpermukaan bandul = 2π + 2π = 4π cm2 17. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

t = 2 m = 200 cm<br />

r1 = 6 cm, r2 = 5 cm<br />

V= πt(r 2<br />

1 – r2<br />

2 )<br />

= 3,14 × 200 × (62 – 52 )<br />

= 6.908 cm3 18. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

t = 20 cm<br />

d = 16 cm ⇒ r = 8 cm<br />

V= πr 2 t<br />

= 3,14 × 8 2 × 20<br />

= 4.019,2 cm 3<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas bola = 4πr 2<br />

⇔ 2.464 = 4 × 22<br />

× r2<br />

7<br />

⇔ r2 = 196<br />

⇔ r = 14 cm<br />

Luas tabung tanpa tutup<br />

= luas alas + luas selimut<br />

= πr2 + 2πrt<br />

= ( 22<br />

7 × 142 ) + (2 × 22<br />

× 14 × 15)<br />

7<br />

= 616 + 1.320<br />

= 1.936 cm2 20. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

VT : VK : VB = πr 2<br />

T<br />

tT : 1<br />

3 πrK 2tK : 4<br />

3 πrB 3<br />

= (π × r2 × 2r) : ( 1<br />

3 π × r2 × 2r) : ( 4<br />

3 πr3 )<br />

= 2πr3 : 2<br />

3 πr3 : 4<br />

3 πr3<br />

= 2 : 2<br />

3<br />

: 4<br />

3<br />

= 3 : 1 : 2<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

C<br />

A<br />

s = BC =<br />

=<br />

2 2<br />

DB DC<br />

+<br />

2 2<br />

10 24<br />

+<br />

= 100 + 576<br />

= 676<br />

= 26 cm<br />

Luas selimut sebuah kerucut = πrs<br />

= 3,14 × 10 × 26<br />

= 31,4 × 26<br />

= 816,4 cm2 Luas karton = 10 × 816,4<br />

= 8.164 cm2 22. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Tinggi kerucut = 18 – 12<br />

= 6 cm<br />

Jari-jari kerucut = jari-jari tabung<br />

= 7 cm<br />

V= Vtabung + Vkerucut = πr 2<br />

1<br />

t1 + 1<br />

3 πr2 2t2 = 22<br />

7 × 72 × 12 + 1<br />

3<br />

= 22 × 7 × 12 + 1<br />

3<br />

= 1.848 + 308<br />

= 2.156 cm3 × 22<br />

7 × 72 × 6<br />

× 22 × 7 × 6<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misalkan volume tabung di luar kerucut = V<br />

V= Vtabung – Vkerucut = πr2t – 1<br />

3 πr2t = 2<br />

3 πr2t = 2<br />

3<br />

D<br />

24 cm<br />

× 22<br />

7<br />

10 cm<br />

× 7<br />

2<br />

= 2 × 22 × 1<br />

2<br />

= 2 × 22 × 7<br />

= 44 × 7<br />

= 308 cm3 B<br />

× 7<br />

2<br />

× 7<br />

2<br />

× 4<br />

× 12<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 25


24. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Vb : Vk = 4<br />

3 πrb 3 : 1<br />

3 πrk 2t = 4r 3<br />

b : rk<br />

2t = 4 × 33 : 32 × 3<br />

= 4 : 1<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Vtabung = πr 2<br />

t<br />

tt<br />

⇔ 6.280 = 3,14 × r 2<br />

t × 20<br />

⇔ 6.280 = 62,8 × r 2<br />

t<br />

⇔ r 2<br />

6.280<br />

t =<br />

62,8<br />

⇔ r 2<br />

t = 100<br />

⇔ rt = 10 cm<br />

Alas kerucut berimpit dengan alas tabung sehingga<br />

rk = rt = 10 cm<br />

Vk = 1<br />

3 πrk 2tk ⇔ 2.512 = 1<br />

3 × 3,14 × 102 × t k<br />

⇔ 7.536 = 314 × t k<br />

⇔ tk = 7.536<br />

314<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

t k =<br />

2 2<br />

25 20<br />

−<br />

= 625 − 400<br />

= 24 cm<br />

= 225<br />

= 15 cm<br />

Tinggi tabung = tt = 2 × tk = 30 cm<br />

Vt = πr2 × tt = 3,14 × (20) 2 × 30<br />

= 3,14 × 400 × 30<br />

= 37.680 cm3 Vk = 1<br />

3 πr2tk = 1<br />

3 × 3,14 × 202 × 15<br />

= 5 × 3,14 × 400<br />

= 6.280 cm3 Volume tabung di luar kotak<br />

= Vt – 2 × Vk = 37.680 – 2 × 6.280<br />

= 37.680 – 12.560 = 25.120 cm3 27. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Diketahui jari-jari setengah bola = jari-jari tabung<br />

= 30 cm<br />

Tinggi tabung = 50 cm.<br />

26 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Volume benda<br />

= volume tabung – volume setengah bola<br />

= πr 2 t b – 1<br />

2<br />

× 4<br />

3 πr3<br />

= 3,14 × 302 × 50 – 2<br />

× 3,14 × 303<br />

3<br />

= 3,14 × 302 × (50 – 2<br />

× 30)<br />

3<br />

= 2.826 × 30<br />

= 84.780 cm3 28. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Volume tabung = Vt yaitu:<br />

Vt = πr 2<br />

1<br />

t1<br />

= 3,14 × 202 × 24,75<br />

= 3,14 × 400 × 24,75<br />

= 31.086 cm3 Volume kerucut = Vk , sehingga tinggi kerucut:<br />

Vk = 1<br />

3 πr2 2t2 ⇔ 31.086 = 1<br />

3 × 3,14 × 302 × t 2<br />

⇔ 31.086 = 1<br />

3 × 3,14 × 900 × t 2<br />

⇔ 31.086 = 314 × 3 × t 2<br />

⇔ t2 = 31.086<br />

= 33 cm<br />

942<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misalkan luas permukaan belahan kerucut = L<br />

Panjang garis pelukis yaitu:<br />

s =<br />

2 2<br />

r + t =<br />

2 2<br />

9 + 12 = 15 cm<br />

L = luas setengah lingkaran alas + luas setengah<br />

selimut + luas segitiga sama kaki<br />

= 1<br />

2 × πr2 + 1<br />

2<br />

× πrs + 1<br />

2<br />

× 2r × t<br />

= 1<br />

r × (πr + πs + 2t)<br />

2<br />

= 1<br />

× 9 × (3,14 × 9 + 3,14 × 15 + 24)<br />

2<br />

= 4,5 × 99,36<br />

= 447,12 cm2 30. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Perhatikan gambar potongan bola berikut.<br />

L= 1<br />

1<br />

× luas permukaan bola + 3 × luas<br />

8 4 lingkaran<br />

= 1<br />

8 × (4πr2 ) + 3 × 1<br />

× πr2<br />

4<br />

= 1<br />

2 πr2 + 3<br />

4 πr2<br />

= 5<br />

4 πr2<br />

= 5<br />

4 × 3,14 × 102 = 392,5 cm 2


B. Uraian<br />

1. t 1 = 25 cm<br />

r 1 = 8 cm<br />

V 1 = πr 1 2 t1<br />

= 3,14 × 8 2 × 25<br />

= 5.024 cm 2<br />

V 2 = 1<br />

2 V 1<br />

= 1<br />

× 5.024<br />

2<br />

= 2.512 cm2 r2 = 4 cm<br />

Akan dicari t2 .<br />

V2 = πr 2<br />

2<br />

t2<br />

⇔ 2.512 = 3,14 × 42 × t2 ⇔ t2 = 50 cm<br />

Jadi, tinggi permukaan air dalam tabung yang baru<br />

50 cm.<br />

2. a. t = 9 cm, r = 4 cm<br />

Volume tabung = πr2t = 3,14 × 42 × 9<br />

= 452,16 cm2 Volume setengah bola = 1<br />

2<br />

× 4<br />

3 πr3<br />

= 2<br />

× 3,14 × 43<br />

3<br />

= 133,97 cm2 Volume gelas = V t + V setengah bola<br />

= 452,16 + 133,97<br />

= 586,13 cm 3<br />

b. Vair = 2<br />

× 586,13<br />

3<br />

= 390,75 cm3 Volume air dalam tabung<br />

= volume air – volume setengah bola<br />

= 390,75 – 133,97<br />

= 256,78 cm3 V= πr2t2 ⇔256,78 = 3,14 × 42 × t<br />

⇔ t = 5,11 cm<br />

Jadi, tinggi air dalam gelas 4 + 5,11 = 9,11<br />

cm.<br />

3. Panjang jari-jari bola<br />

= 1<br />

panjang rusuk kubus<br />

2<br />

= 3 cm<br />

a. Lbola = 4πr2 = 4 × 3,14 × 32 = 113,04 cm2 6 cm<br />

b. Vbola = 4<br />

3 πr3 = 4<br />

× 3,14 × 33<br />

3<br />

= 113,04 cm3 4. Tinggi tabung besar = tA = 20 cm<br />

Jari-jari alasnya = rA = 15 cm<br />

Tinggi kerucut = tinggi tabung besar = tK = 20 cm<br />

Jari-jari alas kerucut = jari-jari alas tabung = 15 cm<br />

Tinggi tabung kecil = tB = 1<br />

3 t 20<br />

A =<br />

3 cm<br />

a. Vtabung besar = πr 2<br />

A · tA<br />

= 3,14 × 152 × 20<br />

= 14.130 cm3 Jadi, volume tabung besar 14.130 cm3 .<br />

b. Irisan tabung kecil <strong>dan</strong> kerucut<br />

P<br />

C<br />

AC = 20<br />

AP = 20<br />

3<br />

AB = 15<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆QBO sebangun, sehingga:<br />

QB QO<br />

=<br />

AB AC<br />

⇔ QB<br />

15 =<br />

O<br />

A Q<br />

B<br />

20<br />

3<br />

20<br />

⇔ QB = 5<br />

Jari-jari tabung kecil = AQ<br />

= AB – QB<br />

= 15 – 5<br />

= 10 cm<br />

V tabung kecil = πr B 2 · tB<br />

= 3,14 × 102 × 20<br />

3<br />

= 2.093,3 cm3 Jadi, volume tabung kecil 2.093,3 cm3 .<br />

c. Vkerucut = 1<br />

3 πrA 2 · tK = 1<br />

3 × 3,14 × 152 × 20<br />

= 4.710 cm 3<br />

Jadi, volume kerucut 4.710 cm 3 .<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 27


5. V = 15,7 liter = 15,7 dm3 = 15.700 cm3 V= πr2 t<br />

⇔ 15.700 = 3,14 × r2 × 50<br />

⇔ 15.700 = 157r2 ⇔ r2 = 100<br />

⇔ r = 10 cm<br />

Luas seng = 2πrt + πr2 = (2 × 3,14 × 10 × 50) + (3,14 × 102 )<br />

= 3.140 + 314<br />

= 3.454 cm2 Jadi, luas seng yang digunakan 3.454 cm2 .<br />

6. Dari gambar tersebut disimpulkan:<br />

diameter bola = 1<br />

× rusuk kubus<br />

3<br />

= 1<br />

× 60<br />

3<br />

= 20 cm<br />

Jari-jari bola = 1<br />

× 20 = 10 cm<br />

2<br />

a. volume 1 bola = 4<br />

3 πr3<br />

= 4<br />

× 3,14 × 103<br />

3<br />

= 4<br />

× 314 × 10<br />

3<br />

= 12.560<br />

cm<br />

3<br />

3<br />

Volume seluruh bola = 27 × 12.560<br />

3<br />

= 9 × 12.560<br />

= 113.040 cm3 b. Volume ruang kosong<br />

= volume kubus – volume seluruh bola<br />

= 603 – 113.040<br />

= 216.000 – 113.040<br />

= 102.960 cm3 Jadi, volume seluruh bola 113.040 cm3 se<strong>dan</strong>gkan<br />

volume ruang kosong 102.960 cm3 .<br />

7. Vkerucut = 1<br />

3 πr2 2t2 = 1<br />

3 × 3,14 × 102 × 30<br />

= 314 × 10<br />

= 3.140 cm3 Misalkan volume air dalam tabung = Va , tinggi air<br />

dalam tabung = t.<br />

Va = πr 2<br />

1 t<br />

⇔ 3.140 = 3,14 × 302 × t<br />

⇔ 3.140 = 3,14 × 900 × t<br />

⇔ t= 3.140<br />

314 × 9<br />

= 10<br />

9<br />

= 1 1<br />

9 cm<br />

Jadi, tinggi air dalam tabung 1 1<br />

9 cm.<br />

28 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

8.<br />

Misalkan luas permukaan bambu yang tertutup<br />

cairan pewarna = L.<br />

Jari-jari tabung luar = r1 = 21 cm<br />

Tebal bambu = 1 cm.<br />

Jari-jari tabung dalam = r2 = r1 – 1 = 20 cm<br />

L = luas selimut tabung luar + luas selimut tabung<br />

dalam + 2 × luas cincin lingkaran<br />

= 2πr1t + 2πr2t + 2(πr 2<br />

1 – πr2 2 )<br />

= 2πt(r1 + r2 ) + 2π(r 2<br />

1 – r2<br />

2 )<br />

= 2 × 3,14 × 40 × (21 + 20) + 2 × 3,14 × (212 – 202 )<br />

= 6,28 × 40 × 41 + 2(3,14 × 41)<br />

= 10.299,2 + 257,48<br />

= 10.556,68 cm2 Jadi, luas permukaan bambu yang tertutup cairan<br />

pewarna adalah 10.556,68 cm 2 .<br />

9. Perhatikan irisan kerucut terpancung berikut.<br />

CD = 28 cm<br />

DB = 21 cm<br />

FG = 7 cm<br />

Diperoleh:<br />

2 2<br />

C<br />

BC = CD + BD<br />

2 2<br />

= 28 + 21<br />

= 35<br />

FG<br />

DB<br />

= CG<br />

BC<br />

⇔ 7 CG<br />

=<br />

21 35<br />

⇔ 1<br />

3<br />

= CG<br />

35<br />

⇔ CG = 35<br />

3 cm<br />

Luas selimut kerucut terpancung = L<br />

L = luas selimut kerucut sebelum dipancung – luas<br />

selimut pancungan kerucut<br />

= π × DB × BC – π × FG × CG<br />

= 22<br />

7<br />

× 21 × 35 – 22<br />

7<br />

= 66 × 35 – 22 × 35<br />

3<br />

= 2.310 – 770<br />

3<br />

= 6.160<br />

3<br />

40 cm<br />

≈ 2.053,33<br />

× 7 × 35<br />

3<br />

6.930 − 770<br />

=<br />

3<br />

21 cm<br />

1 cm<br />

A<br />

D<br />

B<br />

Jadi, luas selimut kerucut terpancung<br />

2.053,33 cm 2 .<br />

E<br />

F<br />

G


10. Misalkan luas potongan tabung = L<br />

L = 2(luas 1<br />

lingkaran) + 2 × luas persegi panjang<br />

4<br />

+ 1<br />

× luas selimut tabung<br />

4<br />

= 2( 1<br />

4 × πr2 ) + 2 × r × t + 1<br />

× 2πrt<br />

4<br />

= 1<br />

2 × 3,14 × 102 + 2 × 10 × 20 + 1<br />

× 3,14 × 10 × 20<br />

2<br />

= 157 + 400 + 314<br />

= 871 cm2 Jadi, luas permukaan potongan tabung tersebut<br />

871 cm2 .<br />

Latihan Ulangan Tengah Semester 1<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

a. Dua buah belah ketupat belum tentu sebangun.<br />

Walaupun perbandingan sisinya sama, tetapi<br />

perbandingan sudut yang bersesuaian belum<br />

tentu sama.<br />

Contoh:<br />

dengan<br />

b. Dua buah persegi panjang belum tentu<br />

sebangun. Walaupun sudut yang bersesuaian<br />

sama besar, tetapi perbandingan sisinya<br />

belum tentu sama.<br />

Contoh:<br />

dengan<br />

c. Dua buah segitiga siku-siku belum tentu<br />

sebangun karena perbandingan sisi yang<br />

bersesuaian <strong>dan</strong> sudutnya belum tentu sama.<br />

Contoh:<br />

dengan<br />

d. Dua buah segitiga sama sisi pasti sebangun,<br />

karena perbandingan sisi yang bersesuaian<br />

pasti sama <strong>dan</strong> sudutnya sama yaitu 60°.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

A<br />

D C S<br />

B<br />

Oleh karena bangun di atas sebangun maka<br />

R<br />

P Q<br />

AB<br />

PS<br />

21<br />

b<br />

⇔<br />

= BC<br />

PQ<br />

= 14<br />

4<br />

= CD<br />

QR<br />

= a<br />

1<br />

21<br />

b<br />

= 14<br />

4<br />

= AD<br />

SR<br />

= 2<br />

0,57<br />

⇔ b × 14 = 21 × 4<br />

⇔ b=<br />

14<br />

4<br />

= a<br />

1<br />

21× 4<br />

= 6 cm<br />

14<br />

⇔ a × 4 = 14 × 1<br />

⇔ a= 14<br />

= 3,5 cm<br />

4<br />

Jadi, a = 3,5 cm <strong>dan</strong> b = 6 cm.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

S R<br />

O<br />

P<br />

Q<br />

Jajargenjang di atas mempunyai 4 pasang segitiga<br />

yang kongruen, yaitu:<br />

1) ∆SPO kongruen dengan ∆QRO<br />

2) ∆OSR kongruen dengan ∆OQP<br />

3) ∆PQS kongruen dengan ∆RSQ<br />

4) ∆PQR kongruen dengan ∆RSP<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

1) AB bersesuaian dengan BE (AB = BE)<br />

2) ∠BAC bersesuaian dengan ∠EBD (∠BAC<br />

= ∠EBD = 60°)<br />

3) ∠ABC bersesuaian dengan ∠BED (∠ABC<br />

= ∠BED = 50°)<br />

4) ∠ACB bersesuaian dengan ∠BDE (∠ACB<br />

= ∠BDE = 180° – 50° – 60° = 70°)<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Perhatikan segitiga ADC <strong>dan</strong> segitiga BEC.<br />

A B<br />

D C E C<br />

∠ADC = ∠BEC = 90°<br />

DC = EC<br />

∠ACD = ∠BCE (sudut berimpit)<br />

Jadi, kekongruenan kedua segitiga tersebut<br />

terpenuhi oleh syarat sudut, sisi, sudut.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 29


6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Perhatikan segitiga AFB <strong>dan</strong> segitiga DEA.<br />

B A<br />

A F D E<br />

DF = EC maka AF = DE<br />

∠FAB = ∠EDA = 90°<br />

AB = DA (karena sisi persegi)<br />

Jadi, kedua segitiga tersebut kongruen karena<br />

memenuhi syarat sisi, sudut, sisi.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

panjang lukisan p1 = panjang papan – 2 × 3,75<br />

= 45 – 7,5<br />

= 37,5 cm<br />

lebar lukisan = 1 panjang papan = p<br />

lebar papan = <br />

Papan <strong>dan</strong> lukisan sebangun, sehingga diperoleh:<br />

p1<br />

1<br />

=<br />

p <br />

<br />

⇔ 37,5<br />

45 =<br />

1<br />

30<br />

37,5 × 30<br />

⇔ 1 = = 25<br />

45<br />

Luas papan yang tidak tertutupi lukisan = L<br />

L = Lpapan – Llukisan = 45 × 30 – 37,5 × 25<br />

= 1.350 – 937,5<br />

= 412,5 cm2 8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

a. Perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian pada<br />

segitiga (i) <strong>dan</strong> (ii):<br />

4<br />

3<br />

≠ 5<br />

4<br />

≠ 6<br />

4 .<br />

Oleh karena perbandingan sisi-sisi yang<br />

bersesuaian tidak sama maka segitiga (i) <strong>dan</strong><br />

(ii) tidak sebangun<br />

b. Perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian pada<br />

segitiga (ii) <strong>dan</strong> (iv):<br />

3<br />

1, 5<br />

= 2<br />

1<br />

4 2<br />

=<br />

2 1<br />

5 2<br />

=<br />

2,5 1<br />

Oleh karena perbandingan sisi-sisi yang<br />

bersesuaian sama, segitiga (ii) <strong>dan</strong> (iv)<br />

sebangun.<br />

30 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

c. Perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian pada<br />

segitiga (ii) <strong>dan</strong> (iii):<br />

3 1<br />

=<br />

6 2<br />

C<br />

4<br />

8<br />

5<br />

12<br />

= 1<br />

2<br />

= 5<br />

12<br />

Oleh karena perbandingan sisi-sisi yang<br />

bersesuaian tidak sama, segitiga (ii) <strong>dan</strong> (iii)<br />

tidak sebangun.<br />

d. Perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian pada<br />

segitiga (i) <strong>dan</strong> (iii):<br />

4 2<br />

=<br />

6 3<br />

5 5<br />

=<br />

8 8<br />

6<br />

12<br />

= 1<br />

2<br />

Oleh karena perbandingan sisi-sisi yang<br />

bersesuaian tidak sama, segitiga (i) <strong>dan</strong> (iii)<br />

tidak sebangun.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

D<br />

A E B<br />

Bayangan pohon : AB = 12 m<br />

Bayangan Budi : EB = 2 m<br />

Tinggi Budi : DE = 150 cm = 1,5 m<br />

Tinggi pohon : CA<br />

Segitiga ABC sebangun dengan segitiga EBD,<br />

maka berlaku:<br />

CA<br />

DE<br />

= AB<br />

EB<br />

⇔ CA<br />

1, 5<br />

= 12<br />

2<br />

⇔<br />

12 × 1,5<br />

CA = = 9 m<br />

2<br />

Jadi, tinggi pohon itu 9 m.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misalkan: PS = x<br />

∆PST <strong>dan</strong> ∆PQR sebangun.<br />

PS TS<br />

=<br />

PQ RQ<br />

⇔<br />

x<br />

x+ 6<br />

= 10<br />

15<br />

⇔<br />

x<br />

x+ 6<br />

= 2<br />

3<br />

⇔ 3x = 2(x+6)<br />

⇔ 3x = 2x + 12<br />

⇔ x= 12<br />

Jadi, panjang PS = 12 cm.


11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∆CAB <strong>dan</strong> ∆CDE sebangun<br />

DE CE<br />

=<br />

AB CB<br />

DE 8<br />

⇔ =<br />

5 12<br />

DE 2<br />

⇔ =<br />

5 3<br />

⇔ 3 · DE = 5 · 2<br />

⇔ DE = 10<br />

= 3,33 cm<br />

3<br />

Luas segitiga CDE = 1<br />

. DE · CE<br />

2<br />

= 1<br />

· 3,33 · 8 = 13,32 cm2<br />

2<br />

Jadi, luas segitiga CDE adalah 13,32 cm2 .<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Segitiga ABC sebangun dengan segitiga DEC,<br />

sehingga:<br />

AB<br />

DE<br />

⇔<br />

⇔<br />

BC<br />

=<br />

EC<br />

AB<br />

4<br />

AB<br />

4<br />

= 12<br />

3<br />

= 4<br />

1<br />

⇔ AB · 1 = 4 · 4<br />

⇔ AB = 16 m<br />

Jadi, lebar sungai adalah 16 m.<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

D<br />

A B<br />

Perhatikan bahwa ∆DAB kongruen dengan ∆DKM,<br />

serta ∆DCB kongruen dengan ∆MLB.<br />

Diperoleh:<br />

DK<br />

DA<br />

= KM<br />

AB<br />

⇔ 9<br />

13<br />

= KM<br />

15<br />

⇔ KM = 135<br />

13<br />

LM<br />

CD<br />

M<br />

K •<br />

L<br />

= BL<br />

BC<br />

⇔ LM<br />

28<br />

= 4<br />

13<br />

⇔ LM = 112<br />

13<br />

KL = KM + LM<br />

= 135<br />

13<br />

= 247<br />

13<br />

+ 112<br />

13<br />

= 19 cm<br />

C<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Segitiga KLM sebangun dengan segitiga KMN,<br />

sehingga: KN<br />

KM<br />

= MN<br />

ML .<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Segitiga ADK sebangun dengan segitiga BCK.<br />

Misal: BK = x, maka AK = 15 – x<br />

AD<br />

BC<br />

12<br />

6<br />

⇔<br />

= AK<br />

BK<br />

15 − x<br />

=<br />

x<br />

2<br />

1<br />

15 − x<br />

=<br />

x<br />

⇔ 15 – x = 2x<br />

⇔ 3x = 15<br />

⇔ x= 5<br />

Jadi, panjang BK = 5 cm.<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Tinggi model gedung<br />

Tinggi gedung sebenarnya =<br />

⇔<br />

8<br />

36<br />

= 5<br />

x<br />

⇔ 8 · x = 36 · 5<br />

Lebar model gedung<br />

Lebar gedung sebenarnya<br />

36 ⋅ 5<br />

⇔ x=<br />

8<br />

⇔ x = 22,5<br />

Jadi, lebar gedung sebenarnya 22,5 m.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Kedua segitiga di atas kongruen, sehingga sisi<br />

yang bersesuaian sama panjang, yaitu:<br />

10 = y + 2<br />

⇔ y = 10 – 2<br />

⇔ y= 8<br />

⇔ x + 2= y + 4<br />

⇔ x + 2= 8 + 4<br />

⇔ x + 2= 12<br />

⇔ x = 12 – 2<br />

⇔ x= 10<br />

⇔ x – y= 10 – 8 = 2<br />

Jadi, selisih x <strong>dan</strong> y adalah 2 cm.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

A 5 B<br />

4<br />

D E<br />

F<br />

12<br />

Segitiga ABC siku-siku di B.<br />

C<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 31


AC =<br />

2 2<br />

AB + BC =<br />

2 2<br />

5 + 12<br />

= 25 + 144 ⇔ AC = 169 = 13 cm<br />

Segitiga ABC sebangun dengan segitiga DEF,<br />

maka berlaku:<br />

AB<br />

DE<br />

= BC<br />

EF<br />

= AC<br />

DF<br />

⇔ 5<br />

4<br />

= 12<br />

EF<br />

= 13<br />

DF<br />

Dari perbandingan di atas diperolah :<br />

1)<br />

2)<br />

5<br />

4<br />

5<br />

4<br />

= 12<br />

EF<br />

= 13<br />

DF<br />

4⋅12 ⇔ EF =<br />

5<br />

4⋅13 ⇔ DF =<br />

5<br />

= 9,6 cm<br />

= 10,4 cm<br />

Keliling segitiga DEF = DE + EF + DF<br />

= 4 + 9,6 + 10,4<br />

= 24 cm<br />

Jadi, keliling segitiga yang diarsir 24 cm.<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Dari gambar di atas dapat dibandingkan sisi-sisi<br />

yang seletak yaitu:<br />

40<br />

32<br />

= 5<br />

4<br />

atau 20<br />

16<br />

= 5<br />

4<br />

Jadi, gambar A adalah gambar B yang diperbesar<br />

dengan skala 5<br />

4 .<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Slide dengan bayangannya pada layar bioskop<br />

sebangun, maka:<br />

panjang slide<br />

panjang bayangan slide =<br />

⇔<br />

6cm<br />

panjang bayangan slide<br />

lebar slide<br />

lebar bayangan slide<br />

= 5cm<br />

800 cm<br />

⇔ panjang bayangan slide = 4.800<br />

5<br />

= 960 cm<br />

= 9,6 m<br />

Luas bayangan slide = p × <br />

= 9,6 × 8<br />

= 76,8 m2 Jadi, luas bayangan slide 76,8 m2 .<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Tinggi tabung = diameter bola<br />

⇔ tinggi tabung = 2 · 2a<br />

= 4a cm<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Panjang busur pada juring lingkaran = keliling alas<br />

kerucut<br />

α<br />

o × 2πrjuring = 2πr<br />

360<br />

kerucut<br />

o<br />

o<br />

⇔<br />

270<br />

360 × 20 = rkerucut ⇔ rkerucut = 15 cm<br />

32 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

23. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Perhatikan gambar.<br />

Garis pelukis kerucut:<br />

2 2<br />

s =<br />

2 + 1,5<br />

2 2<br />

t + r ↔ s=<br />

⇔ s= 4+ 2,25<br />

⇔ s= 6,25<br />

= 2,5 cm<br />

Luas permukaan bandul<br />

= luas selimut kerucut + 1<br />

luas permukaan bola<br />

2<br />

= πrs + 1<br />

. 4πr2<br />

2<br />

= πrs + 2πr2 = 3,14 · 1,5 · 2,5 + 2 · 3,14 · (1,5) 2<br />

= 11,775 + 14,13<br />

= 25,905 cm2 24. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Volume tabung = 6.280 cm3 ⇔ πr2t = 6.280<br />

⇔ 3,14 · 202 · t = 6.280<br />

⇔ 1.256 · t = 6.280<br />

⇔ t = 6.280<br />

= 5 cm<br />

1.256<br />

Luas selimut tabung = 2πrt<br />

= 2 · 3,14 · 20 · 5<br />

= 628 cm2 25. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Perhatikan gambar.<br />

10 cm<br />

1,5 cm<br />

14 cm<br />

2 cm<br />

Belahan tabung padat di atas terdiri dari:<br />

1<br />

• selimut tabung<br />

2<br />

⇔ d = 14 cm, maka r = 7 cm<br />

t = 10 cm


• Persegi panjang<br />

⇔ p = diameter alas tabung (lingkaran)<br />

= 14 cm<br />

= tinggi tabung = 10 cm<br />

• Setengah lingkaran (ada 2) ⇒ r = 7 cm<br />

Luas belahan tabung padat<br />

= luas 1<br />

selimut tabung + luas persegi panjang +<br />

2<br />

2 · 1<br />

luas lingkaran<br />

2<br />

= luas 1<br />

selimut tabung + luas persegi panjang<br />

2<br />

+ luas lingkaran<br />

luas 1<br />

1<br />

selimut tabung = · 2πrt<br />

2 2<br />

= πrt<br />

= 22<br />

. 7 . 10<br />

7<br />

= 220 cm2 Luas persegi panjang = p · <br />

= d · t<br />

= 14 · 10<br />

= 140 cm2 Luas lingkaran = πr 2 = 22<br />

7 . 72 = 154 cm 2<br />

Luas belahan tabung = 220 + 140 + 154<br />

= 514 cm 2<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Volume ember (tabung) = Volume air yang<br />

dipindahkan ke ember.<br />

Volume air dalam ember = 30 · volume gayung<br />

⇔ πr2 e<br />

te = 30 · πr 2<br />

g<br />

tg<br />

⇔ r e 2 te = 30 · r g 2 tg<br />

⇔ 21 · 21 · t e = 30 · 3,5 · 3,5 · 12<br />

⇔ t e =<br />

30⋅3,5⋅3,5⋅12 21⋅ 21<br />

= 4.410<br />

= 10 cm<br />

441<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas permukaan bola = 4πr2 28. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Volume bola = 4<br />

3 πr3<br />

= 4 · 3,14 · 10 2<br />

= 1.256 cm 2<br />

= 4<br />

· 3,14 · 53<br />

3<br />

≈ 523,33 dm3 Jadi, volume bola tersebut 523,33 dm3 .<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bangun tersebut terdiri atas:<br />

1) kerucut, r = 3 dm, t = 4 dm<br />

2) tabung, r = 3 dm, t = 12 dm<br />

3) setengah bola, r = 3 dm<br />

Volume bangun = volume kerucut + volume tabung<br />

+ volume setengah bola<br />

= 1<br />

3 πr2tkerucut + πr2ttabung + 1<br />

2<br />

· 4<br />

3 πr3<br />

= 1<br />

3 πr2 (t kerucut + 3t tabung + 2r)<br />

= 1<br />

3 π · 32 ( 4 + 3 · 12 + 2 · 3)<br />

= 3π(4 + 36 + 6)<br />

= 3π · 46<br />

= 138π dm3 = 138π liter<br />

Jadi, volume bangun tersebut 138π liter.<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Keliling alas = 31,4 cm<br />

⇔ 2πr = 31,4<br />

⇔ 2 · 3,14 · r = 31,4<br />

⇔ 6,28 · r = 31,4<br />

⇔ r = 31,4<br />

= 5 cm<br />

6,28<br />

Garis pelukis kerucut: s = 13 cm, maka<br />

t =<br />

2 2<br />

s − t<br />

⇔ t =<br />

2 2<br />

13 − 5 = 169 − 25 = 144 = 12 cm<br />

Volume kerucut = 1<br />

3 πr2t ⇔ V= 1<br />

3 · 3,14 · 52 · 12<br />

= 1<br />

· 3,14 · 25 · 12<br />

3<br />

= 314 cm3 Jadi, volume kerucut itu adalah 314 cm3 .<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

volume 1<br />

2<br />

⇔ 1<br />

2<br />

⇔ 2<br />

3<br />

bola = 718 2<br />

3 cm3<br />

4<br />

·<br />

3 πr3 = 2.156<br />

3<br />

22<br />

·<br />

7 r3 = 2.156<br />

3<br />

⇔ r 3 = 2.156<br />

3<br />

⇔ r 3 = 343<br />

⇔ r = 7 cm<br />

Jadi, jari-jari bola 7 cm.<br />

· 3<br />

2<br />

· 7<br />

22<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 33


32. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Volume kerucut = 462 cm3 1<br />

⇔<br />

3 πr2t = 462<br />

⇔ 1<br />

3<br />

· 22<br />

7 · 72 . t = 462<br />

⇔ t = 462 · 3 7 1<br />

· ·<br />

1 22 49<br />

⇔ t = 9 cm<br />

Jadi, tinggi kerucut itu 9 cm.<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Perhatikan bahwa tinggi kerucut sama dengan jarijari<br />

bola. Diperoleh:<br />

Vkerucut = 1<br />

3 × πr2t ⇔ 100 = 1<br />

3 πr3<br />

V setengah bola = 1<br />

2<br />

× 4<br />

3 πr3<br />

= 2<br />

3 πr3<br />

= 2 × V kerucut<br />

= 200 cm 3<br />

Volume setengah bola di luar kerucut<br />

= Vsetengah bola – Vkerucut = 200 – 100<br />

= 100 cm3 Jadi, volume setengah bola di luar kerucut 100 cm3 .<br />

34. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

r = d<br />

= 3 cm<br />

2<br />

2 2<br />

s = t + r<br />

=<br />

2 2<br />

12 + 3<br />

= 153<br />

= 3 17<br />

= 12,36 cm<br />

Lalas = πr2 = 3,14 × 32 = 28,26 cm2 Lselimut = πrs<br />

= 3,14 × 3 × 12,36<br />

= 116,4312 cm2 Luas bahan = 4 × (Lalas + Lselimut )<br />

= 4 × (28,26 + 116,4312)<br />

= 578,7648 cm2 35. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas permukaan bola = 4πr 2<br />

= 4 · 22<br />

7 ·<br />

⎛21⎞ ⎜<br />

2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

= 1.386 cm2 34 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

2<br />

Bahan kulit sapi = 1 m2 = 10.000 cm2 Banyaknya bola yang dapat dibuat<br />

= 10.000<br />

≈ 7,2 ≈ 7 buah<br />

1.386<br />

Jadi, banyak bola yang dapat dibuat 7 buah.<br />

36. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Benda di atas terdiri atas:<br />

1) Tabung ⇒ r = 3 cm, t1 = 17 – 4 = 13 cm<br />

2) Kerucut ⇒ r = 3 cm, t2 = 4 cm<br />

s=<br />

2 2<br />

2 +<br />

t r<br />

2 2<br />

s= 4 + 3 = 16 + 9 = 25 = 5 cm<br />

Luas permukaan benda<br />

= luas permukaan tabung tanpa tutup + luas<br />

selimut kerucut<br />

= luas selimut tabung + luas lingkaran + luas<br />

selimut kerucut<br />

= 2πrt1 + πr2 + πrs<br />

= 2 · 3,14 · 3 · 17 + 3,14 · 32 + 3,14 · 3 · 5<br />

= 3,14 · 3(34 + 3 + 5 )<br />

= 9,42 · 42<br />

= 395,64 cm2 Jadi, luas permukaan benda 395,64 cm2 .<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

d = 70 cm, maka r = 35 cm<br />

t = 1,5 m = 150 cm<br />

Volume tabung = πr2t = 22<br />

7 · 352 · 150<br />

= 577.500 cm3 = 577,5 dm3 = 577,5 liter<br />

Waktu yang diperlukan untuk mengisi wadah air<br />

= 577,5<br />

= 19,25 menit<br />

30<br />

19,25 menit = 19 menit 15 detik<br />

Sudah diisi 10 menit, maka waktu tambahan<br />

= 9 menit 15 detik<br />

Jadi, tambahan waktu yang diperlukan 9 menit<br />

15 detik.<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Misal: tinggi kenaikan air = tt jari-jari tabung = rt jari-jari bola = rb Volume kenaikan air = volume bola<br />

⇔ πr2 t<br />

tt = 4<br />

3 πrb 3<br />

⇔ r t 2 tt = 4<br />

3 r b 3<br />

⇔ 82 . tt = 4<br />

· 63<br />

3<br />

⇔ tt = 4 216<br />

× = 4,5 cm<br />

3 64<br />

Jadi, tinggi kenaikan air = 4,5 cm


Tinggi air dalam tabung sekarang<br />

= 15 + 4,5 = 19,50 cm.<br />

Jadi, tinggi air dalam tabung sekarang 19,50 cm.<br />

39. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Roda alat tersebut berbentuk tabung, dengan<br />

diameter = 14 cm (r = 7 cm), tinggi = 45 cm<br />

Luas satu putaran roda<br />

= luas selimut tabung<br />

= 2πrt<br />

= 2 · 22<br />

· 7 · 45 = 1.980 cm2<br />

7<br />

Jadi, luas lapangan yang dapat dipangkas dengan<br />

satu putaran roda 1.980 cm2 .<br />

40. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Bola balon udara berdiameter 30 m, maka r = 15 m.<br />

Volume bola balon = 4<br />

3 πr3<br />

= 4<br />

· 3,14 · 153<br />

3<br />

= 14.130 m3 Jadi, volume gas helium yang dibutuhkan 14.130 m3 .<br />

B. Uraian<br />

1. a. Perhatikan segitiga APB <strong>dan</strong> segitiga DPC<br />

• ∠ABP = ∠DCP (sudut dalam berseberangan)<br />

• ∠BAP = ∠CDP (sudut dalam bersebarangan<br />

)<br />

• ∠APB = ∠DPC (sudut bertolak belakang)<br />

Oleh karena ketiga sudut yang bersesuaian<br />

pada ∆APB <strong>dan</strong> ∆DPC sama besar maka<br />

∆APB <strong>dan</strong> ∆DPC sebangun (terbukti).<br />

b. Perbandingan sisi-sisi yang bersesuaian <strong>dan</strong><br />

sebanding:<br />

2.<br />

c.<br />

A<br />

AB<br />

CD<br />

8<br />

20<br />

= BP<br />

CP<br />

= 9<br />

CP<br />

H<br />

E<br />

D<br />

B<br />

= AP<br />

DP<br />

20 × 9<br />

⇔ CP = = 22,5 cm<br />

8<br />

G<br />

F<br />

Perhatikan ∆AEH <strong>dan</strong> ∆ABD.<br />

∠EAH = ∠BAD (karena berimpit)<br />

∠AEH = ∠ABD (sudut sehadap)<br />

∠EHA = ∠BDA (sudut sehadap)<br />

Oleh karena ketiga sudut yang bersesuaian sama<br />

besar maka ∆AEH <strong>dan</strong> ∆ABD sebangun.<br />

C<br />

Perhatikan ∆BCD <strong>dan</strong> ∆FCG.<br />

∠BCD = ∠FCG (sudut berimpit)<br />

∠CBD = ∠CFG (sudut sehadap)<br />

∠BDC = ∠FGC (sudut sehadap)<br />

Oleh karena ketiga sudut yang bersesuaian sama<br />

besar maka ∆BCD <strong>dan</strong> ∆FCG sebangun.<br />

Pasangan segitiga yang sebangun yaitu:<br />

• ∆AEH <strong>dan</strong> ∆ABD<br />

• ∆BCD <strong>dan</strong> ∆FCG<br />

3. a. C<br />

AC : tinggi pohon<br />

DE : tinggi tiang listrik<br />

AB : panjang bayangan pohon<br />

DB : panjang bayangan tiang listrik<br />

b. ∆ABC sebangun dengan ∆DBE sehingga<br />

berlaku perbandingan:<br />

AB<br />

DB<br />

= AC<br />

DE<br />

⇔ 8<br />

5<br />

= AC<br />

7,5<br />

4. a.<br />

Jadi, tinggi pohon 12 m.<br />

∆CBD <strong>dan</strong> ∆BAD sebangun<br />

CD BD<br />

=<br />

BD DA<br />

⇔ BD2 = CD × DA<br />

⇔ BD = CD× DA<br />

⇔ BD = (25 − 9) × 9<br />

= 16 × 9<br />

= 144<br />

= 12 cm<br />

b. ∆CBD <strong>dan</strong> ∆CAB sebangun<br />

BC<br />

AC<br />

7,5 m<br />

E<br />

A D 5 m B<br />

8 m<br />

= CD<br />

BC<br />

⇔ BC 2 = CD × AC<br />

⇔ BC = CD× CA<br />

= 16× 25<br />

= 400<br />

= 20 cm<br />

8× 7,5<br />

⇔ AC =<br />

5<br />

= 12<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 35


5. Permasalahan tersebut dapat digambarkan<br />

sebagai berikut.<br />

E<br />

A B<br />

Perhatikan bahwa ∆ABE <strong>dan</strong> ∆CDB sebangun.<br />

AB<br />

CD<br />

= AE<br />

BC<br />

⇔ 3,2 1, 6<br />

=<br />

9,6 BC<br />

9,6 × 1,6<br />

⇔ BC = = 4,8 m<br />

3,2<br />

Ketinggian air kolam = kedalaman kolam – BC<br />

= 10 – 4,8<br />

= 5,2 m<br />

Jadi, ketinggian air kolam 5,2 m.<br />

6. Bangun di atas terdiri atas 2 bagian, yaitu :<br />

1) Kerucut kecil (atas) ⇒ rkk = 5 cm, skk = 8 cm<br />

2) Kerucut besar ⇒ rkb = 10 cm, skb = 20 cm<br />

Luas bahan kap lampu<br />

= luas selimut kerucut besar – luas selimut kerucut<br />

kecil<br />

= πrkbskb – πrkkskk = π(rkbskb – rkkskk )<br />

= 3,14 (10 · 20 – 5 · 8)<br />

= 3,14 (200 – 40)<br />

= 3,14 · 160<br />

= 502,4 cm2 7. Tenda tersebut terdiri atas:<br />

1) Kerucut ⇒ rk = 2 m, tk = 1,5 m<br />

s=<br />

C D<br />

2 2<br />

k k<br />

r + t =<br />

2 2<br />

2 1,5<br />

+<br />

= 4+ 2,25 = 6,25 = 2,5 cm<br />

2) Tabung ⇒ rt = 2 m, tt = 1,5 m<br />

Luas bahan tenda<br />

= luas selimut kerucut + luas selimut tabung<br />

= πrks + 2πrttt = 3,14 · 2 · 2,5 + 2 · 3,14 · 2 · 1,5<br />

= 3,14 · 2 (2,5 + 2 · 1,5)<br />

= 6,28 (5,5) = 34,54 m2 Jadi, bahan yang diperlukan untuk membuat tenda<br />

tersebut 34,54 m2 .<br />

36 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

8. Luas daratan = 30% × luas permukaan bumi<br />

= 30% × 4πr 2<br />

= 30<br />

× 4 · 3,14 · 6.4002<br />

100<br />

= 154.337.280 km2 Jadi, luas daratan 154.337.280 km2 .<br />

9. Volume paku = volume kerucut + volume tabung<br />

panjang + volume tabung pendek<br />

Volume kerucut:<br />

VI = 1<br />

3 πr1 2t1 = 1<br />

2<br />

⎛3⎞ × 3,14 ×<br />

3<br />

⎜<br />

2<br />

⎟ × 5<br />

⎝ ⎠<br />

= 1<br />

9<br />

× 3,14 × × 5<br />

3 4<br />

= 11,775 mm3 Volume tabung panjang:<br />

VII = πr 2<br />

2<br />

t2<br />

⎛3⎞ = 3,14 × ⎜<br />

2<br />

⎟ × 50<br />

⎝ ⎠<br />

= 353,25 mm3 Volume tabung pendek:<br />

VIII = πr 2<br />

3<br />

t3<br />

2<br />

2<br />

⎛5⎞ = 3,14 × ⎜<br />

2<br />

⎟ × 2<br />

⎝ ⎠<br />

= 3,14 × 25<br />

2<br />

= 39,25 mm3 Vpaku = VI + VII _ VIII = 11,775 + 353,25 + 39,25<br />

= 404,275 mm3 Jadi, volume paku tersebut 404,275 mm3 .<br />

2 10. V = πr t<br />

tabung besar 1<br />

2 ⇔ 12.560 = 3,14 × r × 10 1<br />

12.560<br />

2 ⇔ r = 1 31,4<br />

2 ⇔ r = 400<br />

1<br />

⇔ r = 20 cm<br />

1<br />

Misalkan jari-jari tabung kecil = r2 Dari gambar dapat disimpulkan bahwa:<br />

r = diameter tabung kecil<br />

1<br />

⇔ 20 = 2 × r ⇒ r = 10 cm<br />

2 2<br />

Volume tabung kecil = V2 2 V = πr t<br />

2 2<br />

= 3,14 × 102 × 10<br />

= 3.140 cm3 Volume ruang kosong = V – 2 × V 1 2<br />

= 12.560 – 2 × 3.140<br />

= 6.280 cm3 Jadi, volume ruang kosong di luar tabung kecil<br />

adalah 6.280 cm3 .


Bab III Statistika <strong>dan</strong> Peluang<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Jumlah siswa seluruhnya 40 anak.<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 3 = 1 anak<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 4 = 5 anak<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 5 = 8 anak<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 6 = 12 anak<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 7 = 9 anak<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 8 = 5 anak<br />

Nilai tertinggi 8 dengan banyak siswa 5 anak.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak siswa yang tingginya 147 cm = 12 anak.<br />

Banyak siswa yang tingginya 148 cm = 5 anak.<br />

Banyak siswa yang tingginya 149 cm = 7 anak.<br />

Jadi, banyak siswa yang tingginya kurang dari<br />

150 cm = 12 + 5 + 7 = 24 anak.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Keseluruhan balita di Indonesia merupakan<br />

populasi, yaitu keseluruhan objek yang akan diteliti.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Sampel adalah bagian dari populasi yang akan<br />

diteliti. Jadi, sampelnya adalah balita yang terpilih<br />

untuk diteliti.<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Populasi adalah keseluruhan objek yang diteliti.<br />

Dalam hal ini, objek yang diteliti adalah seluruh<br />

siswa SMP di Semarang.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Sampel adalah bagian dari populasi yang akan<br />

diteliti. Dalam hal ini, jumlah tas yang diteliti adalah<br />

400 tas.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak sampel penelitian<br />

= 75 × banyak desa<br />

= 75 × 13<br />

= 975 orang<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Sampel dari penelitian adalah 50 siswa kelas XII<br />

dari setiap SMA di Provinsi Jawa Barat.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Keseluruhan objek yang akan diteliti adalah siswa<br />

kelas XII SMA se-Jawa Barat.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak siswa yang akan diobservasi<br />

= (38 × 50) + (42 × 50 ) = 4.000 siswa<br />

B. Uraian<br />

1. Data kualitatif adalah data yang diperoleh dari<br />

pengamatan sifat suatu objek.<br />

Data kuantitatif adalah data yang diperoleh dari<br />

hasil pengukuran atau perhitungan.<br />

a. Data kuantitatif<br />

b. Data kualitatif<br />

c. Data kualitatif<br />

d. Data kuantitatif<br />

2. Populasinya adalah seluruh penderita diare di<br />

daerah A.<br />

Sampelnya adalah beberapa penderita diare yang<br />

diambil dari beberapa tempat di daerah A secara<br />

acak.<br />

3. Populasinya adalah seluruh ikan yang bernapas<br />

dengan insang di Laut Jawa. Sampelnya adalah<br />

sejumlah ikan yang bernapas dengan insang yang<br />

diambil dari beberapa tempat di Laut Jawa secara<br />

acak.<br />

4. Populasinya adalah piring hasil produksi pabrik<br />

yang dikemas dalam 50 kotak.<br />

Jumlah populasi = 100 buah × 50 kotak<br />

= 5.000 piring<br />

Sampelnya adalah satu piring dari setiap kotak.<br />

Jumlah sampel = 1 × 50 = 50 piring.<br />

5. a. Populasi: sawah seluas 0,5 ha = 5.000 m2 Sampel: lahan seluas 10 m2 b. Dari sampel tiap 10 m2 diperoleh 8 kg gabah.<br />

Kira-kira hasil panen yang diperoleh<br />

= (5.000 : 10) × 8<br />

= 4.000 kg gabah basah<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak data = 14<br />

Mean<br />

= (1 4) (3 5) (2 6) (4 7) (2 8) (2 9)<br />

× + × + × + × + × + ×<br />

14<br />

= 93<br />

= 6,6<br />

14<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Mean = 17<br />

19 + 16 + 20 + 17 + 15 + x + 14<br />

17 =<br />

7<br />

x + 101<br />

⇔ 17 =<br />

7<br />

⇔ x = 17 × 7 – 101 = 18<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 37


3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan: 3, 4, 5, 5, 6, 7, 8, 9.<br />

Banyak data 8 (genap).<br />

Mediannya adalah rata-rata data keempat <strong>dan</strong><br />

5 + 6<br />

kelima, yaitu = 5,5.<br />

2<br />

Modusnya adalah 5 karena paling banyak muncul,<br />

yaitu dua kali.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Modus adalah nilai yang paling sering muncul yaitu<br />

nilai yang frekuensinya terbesar. Modusnya adalah 5.<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Banyak data = 2 + 5 + 5 + 6 + 6 + 9 + 5 + 1<br />

= 39 (ganjil)<br />

⎛39 + 1⎞<br />

Median = data ke- ⎜<br />

2<br />

⎟ = data ke-20 = 7.<br />

⎝ ⎠<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak data = 2 + 5 + 8 + 6 + 6 + 3 = 30 (genap)<br />

Nilai tengah = median<br />

= data ke-15 + data ke-16<br />

2<br />

= 6 7 +<br />

= 6,5<br />

2<br />

Jadi, nilai tengah ulangan di kelas tersebut 6,5.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Rata-rata<br />

= (3 5) (8 6) (10 7) (11 8) (6 9) (2 10)<br />

× + × + × + × + × + ×<br />

3 + 8 + 10 + 11+ 6 + 2<br />

= 295<br />

= 7,375<br />

40<br />

Siswa yang mendapat nilai di atas 7,375 sebanyak<br />

11 + 6 + 2 = 19 anak.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Rata-rata<br />

= (5 35) (3 37) (5 39) (4 41) (3 43)<br />

× + × + × + × + ×<br />

5 + 3 + 5 + 4 + 3<br />

= 774<br />

= 38,7<br />

20<br />

Siswa yang mempunyai berat ba<strong>dan</strong> kurang dari<br />

38,7 kg sebanyak 5 + 3 = 8 orang.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak data = 10.<br />

Mediannya nilai rata-rata data ke-5 <strong>dan</strong> ke-6.<br />

6 + 6<br />

Median = = 6<br />

2<br />

(1× 4) + (2 × 5) + (3 × 6) + (2 × 7) + (2 × 8)<br />

Mean =<br />

1 + 2 + 3 + 2 + 2<br />

= 62<br />

10<br />

= 6,2<br />

Modus = 6<br />

Jadi, pernyataan (i), (ii), <strong>dan</strong> (iii) benar.<br />

38 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(20 × 80) + (8 × 90) + (2 × 100)<br />

Rata-rata nilai ujian =<br />

30<br />

= 2.520<br />

= 84<br />

30<br />

Jadi, rata-rata nilai ujian di kelas tersebut 84.<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Jumlah nilai 4 siswa = 4 × 60 = 240<br />

Jumlah nilai 5 siswa = 240 + 70 = 310<br />

Nilai rata-rata 5 siswa = 310<br />

= 62<br />

5<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Jumlah nilai 42 siswa = 42 × 6,5 = 273<br />

Jumlah nilai 3 siswa = 3 × 8 = 24<br />

273 + 24<br />

Nilai rata-rata sekarang = =<br />

42 + 3<br />

297<br />

= 6,6<br />

45<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Rata-rata = 70,5<br />

(3 × 90) + (5 × 80) + (4 × 70) + (n × 60) + (2 × 50)<br />

⇒ = 70,5<br />

3+5+4+n+2<br />

1.050 + 60n<br />

⇔ = 70,5<br />

14 + n<br />

⇔ 1.050 + 60n = 987 + 70,5n<br />

⇔ 70,5n – 60n = 1.050 – 987<br />

⇔ 10,5n = 63<br />

⇔ n= 63<br />

= 6<br />

10,5<br />

Jadi, banyak anak yang nilainya 60 ada 6.<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Misal banyak siswa pria = x<br />

Maka, banyak siswa wanita = 40 – x<br />

Nilai rata-rata kelas = 72<br />

Jumlah nilai siswa pria <strong>dan</strong> wanita<br />

⇔ = 72<br />

Jumlah siswa pria <strong>dan</strong> wanita<br />

69x + 74(40 − x)<br />

⇔<br />

= 72<br />

40<br />

⇔ 69x + 2.960 – 74x = 2.880<br />

⇔ 5x = 80<br />

⇔ x= 16<br />

Jadi, banyak siswa pria 16 orang.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

jumlah data<br />

Rata-rata =<br />

banyak data<br />

jumlah data<br />

⇒ 7,5 =<br />

12<br />

⇔ Jumlah data = 12 × 7,5 = 90<br />

Misal: x = jumlah nilai 3 siswa baru<br />

Rata-rata baru = 7,8<br />

90 + x<br />

⇔<br />

= 7,8<br />

12 + 3<br />

⇔ 90 + x = 117<br />

⇔ x= 27<br />

Rata-rata nilai 3 siswa baru = x 27<br />

= = 9.<br />

3 3


B. Uraian<br />

20 + 41 + 27 + 35 + 32 + 46 + 23<br />

1. Mean =<br />

7<br />

Jadi, mean dari data tersebut 32.<br />

= 224<br />

7<br />

= 32<br />

2. Data setelah diurutkan: 15, 16, 17, 17, 17, 18, 18,<br />

18, 19, 19, 19, 19, 20, 20, 20, 20, 20, 21,<br />

21, 22.<br />

Banyak data = 20<br />

Mediannya adalah nilai rata-rata data ke-10 <strong>dan</strong><br />

ke-11.<br />

19 + 19<br />

Median = = 19<br />

2<br />

Modus adalah nilai yang mempunyai frekuensi<br />

terbanyak.<br />

Modus = 20<br />

Jadi, diperoleh median = 19 <strong>dan</strong> modus = 20.<br />

3. a. Data setelah diurutkan: 4, 5, 5, 5, 6, 6, 7, 8, 9.<br />

Banyak data = 9 (ganjil)<br />

4 + 5 + 5 + 5 + 6 + 6 + 7 + 8 + 9<br />

1) Mean =<br />

9<br />

= 55<br />

= 6,1<br />

9<br />

2) Modus = 5<br />

3) Mediannya data ke-5, yaitu 6.<br />

b. Data setelah diurutkan: 11, 12, 12, 14, 14,<br />

15, 16, 17, 18, 19<br />

Banyak data = 10 (genap)<br />

1) Mean<br />

= 11 + 12 + 12 + 14 + 14 + 15 + 16 + 17 + 18 + 19<br />

10<br />

= 148<br />

= 14,8<br />

10<br />

2) Modus = 12 <strong>dan</strong> 14<br />

3) Mediannya nilai rata-rata data ke-5 <strong>dan</strong><br />

ke-6 =<br />

14 + 15<br />

2<br />

= 29<br />

2<br />

= 14,5<br />

c. Data setelah diurutkan: 21, 25, 27, 31, 33,<br />

36, 38, 42, 48, 61.<br />

Banyak data = 10 (genap)<br />

1) Mean<br />

= 21 + 25 + 27 + 31 + 33 + 36 + 38 + 42 + 48 + 61<br />

10<br />

= 362<br />

10<br />

= 36,2<br />

2) Setiap data mempunyai frekuensi yang<br />

sama, yaitu satu sehingga data tidak<br />

mempunyai modus.<br />

3) Mediannya nilai rata-rata data ke-5 <strong>dan</strong><br />

ke-6 =<br />

33 + 36<br />

2<br />

= 69<br />

2<br />

= 34,5<br />

4. a. Mean<br />

= (2 3) (5 4) (6 5) (11 6) (10 7) (8 8) (6 9)<br />

× + × + × + × + × + × + ×<br />

2+ 5+ 6+ 11+ 10+ 8+ 6<br />

= 310<br />

48<br />

= 6,458<br />

≈ 6,5<br />

b. Modus = 6<br />

c. Mediannya merupakan nilai rata-rata data<br />

6+ 7 13<br />

ke-24 <strong>dan</strong> ke-25 = = = 6,5<br />

2 2<br />

5. Data setelah diurutkan: 3, 4, 6, 6, 6, 7, 8, 9.<br />

Banyak data = 8 (genap)<br />

3 + 4 + 6 + 6 + 6 + 7 + 8 + 9<br />

Mean = =<br />

8<br />

49<br />

= 6,125<br />

8<br />

Modus = 6<br />

Mediannya adalah rata-rata data ke-4 <strong>dan</strong> ke-5<br />

= 6 6 +<br />

= 6.<br />

2<br />

Pernyataan yang benar untuk data di atas adalah<br />

(ii) <strong>dan</strong> (iv).<br />

jumlah data<br />

6. Rata-rata =<br />

banyak data<br />

⇒<br />

jumlah data<br />

6=<br />

9<br />

⇔ jumlah data = 6 × 9 = 54<br />

Misal: x = nilai yang dibuang<br />

Rata-rata delapan bilangan = 6,5<br />

⇒<br />

54 − x<br />

8<br />

= 6,5<br />

⇔ 54 – x = 52<br />

⇔ x= 2<br />

Jadi, nilai yang dibuang adalah 2.<br />

7. Misal tinggi Adi = tinggi Dodi = tinggi Rita = x<br />

(12 × 152) + 3x<br />

Rataan =<br />

12 + 3<br />

1.824 + 3x<br />

⇔ 153 =<br />

15<br />

⇔ 2.295 = 1.824 + 3x<br />

⇔ 3x = 2.295 – 1.824 = 471<br />

⇔ x= 471<br />

3<br />

= 157<br />

Jadi, tinggi Adi, Dodi, <strong>dan</strong> Rita 157 cm.<br />

8. Mean berat ba<strong>dan</strong> 25 siswa = 51 kg<br />

⇔ Jumlah berat ba<strong>dan</strong> 25 siswa = 25 × 51 kg<br />

Misal: p = mean berat ba<strong>dan</strong> 15 siswa<br />

Jumlah berat ba<strong>dan</strong> 15 siswa = 15 × p = 15p<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 39


Mean berat ba<strong>dan</strong> 40 siswa = 52,5 kg<br />

jumlah berat ba<strong>dan</strong> 40 siswa<br />

40<br />

= 52,5<br />

⇒<br />

(25 × 51) + (15 × p)<br />

40<br />

= 52,5<br />

⇔<br />

(1.275 + 15p)<br />

40<br />

= 52,5<br />

⇔ 15p = 40 × 52,5 – 1.275<br />

⇔ 15p = 825<br />

⇔ p= 825<br />

= 55<br />

15<br />

Jadi, mean berat ba<strong>dan</strong> 15 siswa tersebut 55 kg.<br />

9. Misal: n1 = jumlah siswa wanita<br />

n2 = jumlah siswa laki-laki<br />

jumlah nilai<br />

Rata-rata =<br />

banyak siswa<br />

⇔ Jumlah nilai = rata-rata × banyak siswa<br />

Jumlah nilai siswa wanita = n1 × 73 = 73n1 Jumlah nilai siswa laki-laki = n2 × 71 = 71n2 Nilai rata-rata kelas = 71,8<br />

73n1 + 71n2<br />

⇒ n1 + n = 71,8<br />

2<br />

⇔ 73n1 + 71n2 = 71,8n1 + 71,8n2 ⇔ 1,2n1 = 0,8n2 n1<br />

0,8 2<br />

⇔<br />

n = =<br />

2 1,2 3<br />

n1 : n2 = 2 : 3<br />

Persentase banyak siswa wanita<br />

n1<br />

= × 100%<br />

n1 + n2<br />

2<br />

=<br />

2+ 3<br />

× 100% = 40%<br />

Persentase banyak siswa laki-laki<br />

n2<br />

= × 100%<br />

n1 + n2<br />

3<br />

=<br />

2+ 3<br />

× 100%<br />

= 60%<br />

10. Selisih data terbesar <strong>dan</strong> terkecil tidak lebih dari 4<br />

maka selisihnya 0, 1, 2, 3, atau 4.<br />

Kemungkinan bilangan yang terbentuk:<br />

a, a – 4, a – 4 a, a – 3, a – 3 a, a – 1, a – 2<br />

a, a – 3, a – 4 a, a – 2, a – 3 a, a, a – 2<br />

a, a – 2, a – 4 a, a – 1, a – 3 a, a – 1, a – 1<br />

a, a – 1, a – 4 a, a, a – 3 a, a, a – 1<br />

a, a, a – 4 a, a – 2, a – 2 a, a, a<br />

Urutan bilangan yang ditandai merupakan<br />

kemungkinan bilangan yang terbentuk bilangan<br />

bulat.<br />

40 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Rata-rata = 10<br />

a + (a − 2) + (a − 4)<br />

= 10<br />

3<br />

⇔<br />

3a − 6<br />

3<br />

= 10<br />

30 + 6<br />

⇔ a= = 12<br />

3<br />

Bilangan yang terbentuk: 12, 10, 8.<br />

a + (a − 3) + (a − 3)<br />

= 10<br />

3<br />

⇔ 3a = 30 + 6<br />

⇔ a= 36<br />

= 12<br />

3<br />

Bilangan yang terbentuk: 12, 9, 9.<br />

a + a + (a − 3)<br />

= 10<br />

3<br />

⇔<br />

3a − 3<br />

3<br />

= 10<br />

⇔<br />

30 + 3<br />

a= = 11<br />

3<br />

Bilangan yang terbentuk: 11, 11, 8.<br />

a + (a − 1) + (a − 2)<br />

3<br />

= 10<br />

⇔<br />

3a − 3<br />

3<br />

= 10<br />

⇔<br />

30 + 3<br />

a= = 11<br />

3<br />

Bilangan yang terbentuk: 11, 10, 9.<br />

a + a + a<br />

= 10 ⇔<br />

3<br />

3a<br />

3<br />

= 10<br />

⇔ a= 30<br />

= 10<br />

3<br />

Bilangan yang terbentuk: 10, 10, 10.<br />

Untuk barisan bilangan yang lain tidak mungkin<br />

terbentuk karena jika rata-rata ketiga bilangan 10<br />

akan diperoleh a yang bukan bilangan bulat.<br />

Jadi, ada 5 kombinasi bilangan yang mungkin, yaitu<br />

12, 10, 8; 12, 9, 9; 11, 11, 8; 11, 10, 9; atau<br />

10, 10, 10.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Nilai tertinggi = 91<br />

Nilai terendah = 36<br />

Jangkauan = 91 – 36 = 55<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Berat tertinggi = 61<br />

Berat terendah = 35<br />

Jangkauan = 61 – 35 = 26


3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan:<br />

2 3 4 5 9 11 13 14 15 17<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 Q1 = 4<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Data setelah diurutkan:<br />

3 4 5 6 6 7 9 9 11 12 13<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 Q2 = 7<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Data setelah diurutkan:<br />

1 2 3 4 5 7 9 11 13 14 18 21<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q 1 Q 2 Q 3<br />

13 + 14<br />

Q3 = = 13,5<br />

2<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan:<br />

5 6 6 6 7 7 8 8 8 8 8 8 8 9 9 9<br />

↑ ↑ ↑<br />

Q1 Q2 Q3 Q 1 =<br />

6 + 7<br />

2<br />

= 6,5<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan:<br />

5 8 9 11 19 22 24 29 31 36<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 Jangkauan interkuartil:<br />

Q3 – Q1 = 29 – 9 = 20<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Data setelah diurutkan:<br />

2 4 5 8 9 11 12 13 14 17 19 21<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 5+ 8<br />

Q1 = = 6,5<br />

2<br />

14 + 17<br />

Q3 = = 15,5<br />

2<br />

Q2 Q3 Jangkauan semi interkuartil<br />

= 1<br />

2 (Q 3 – Q 1 )<br />

= 1<br />

(15,5 – 6,5)<br />

2<br />

= 4,5<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Data setelah diurutkan:<br />

4 5 5 6 6 6 7 7 8 8<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 Q1 = 5<br />

6+ 6<br />

Q2 = median = = 6<br />

2<br />

Q3 = 7<br />

Jangkauan interkuartil = Q3 – Q1 = 7 – 5 = 2<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1) <strong>dan</strong> (2).<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan:<br />

2 4 5 7 9 11 13 15 17 19 20 23 24<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 5+ 7 12<br />

Q1 = = = 6<br />

2 2<br />

Q2 = 13<br />

19 + 20<br />

Q3 = =<br />

2<br />

39<br />

= 19,5<br />

2<br />

Nilai tertinggi = 24<br />

Nilai terendah = 2<br />

Jangkauan = 24 – 2 = 22<br />

Jangkauan interkuartil: Q3 – Q1 = 19,5 – 6 = 13,5<br />

Jadi, pernyataan yang benar (1), (2), <strong>dan</strong> (4).<br />

B. Uraian<br />

1. a. Nilai tertinggi = 17<br />

Nilai terendah = 8<br />

Jangkauan = 17 – 8 = 9<br />

b. Nilai tertinggi = 16<br />

Nilai terendah = 3<br />

Jangkauan = 16 – 3 = 13<br />

c. Nilai tertinggi = 21<br />

Nilai terendah = 2<br />

Jangkauan = 21 – 2 = 19<br />

d. Nilai tertinggi = 49<br />

Nilai terendah = 21<br />

Jangkauan = 49 – 21 = 28<br />

2. a. 2 3 6 7 9<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 2+ 3 5<br />

Q1 = = = 2,5<br />

2 2<br />

Q2 = 6<br />

7+ 9 16<br />

Q3 = = = 8<br />

2 2<br />

b. 12 14 15 16 18 20 22<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q 1 Q 2 Q 3<br />

Q 1 = 14, Q 2 = 16, Q 3 = 20<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 41


c. 21 25 26 27 28 29 30<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 d.<br />

Q1 = 25, Q2 = 27, Q3 = 29<br />

122 125 128 130 132 144 145 148 156<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 125 + 128<br />

Q1 = = 126,5<br />

2<br />

Q2 = 132<br />

145 + 148<br />

Q3 = = 146,5<br />

2<br />

3. Data setelah diurutkan:<br />

39 40 42 43 45 47 48 50 50 52 54 55<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 Q2 Q3 a. Q 1 =<br />

Q 2 =<br />

Q 3 =<br />

42 + 43<br />

2<br />

47 + 48<br />

2<br />

50 + 52<br />

2<br />

= 85<br />

2<br />

= 95<br />

2<br />

= 102<br />

2<br />

= 42,5<br />

= 47,5<br />

= 51<br />

b. Jangkauan interkuartil:<br />

Q3 – Q1 = 51 – 42,5 = 8,5<br />

Jangkauan semi interkuartil:<br />

1<br />

2 (Q3 – Q 1<br />

1 )= × 8,5 = 4,25<br />

2<br />

4. a. Keuntungan terendah diperoleh pada bulan<br />

ke-6 sebesar 1,5 juta.<br />

Keuntungan tertinggi diperoleh pada bulan<br />

ke-12 sebesar 2,3 juta.<br />

b. Jangkauan keuntungan<br />

= xmaks – xmin = 2,3 – 1,5 = 0,8 juta<br />

1,7 + 1,6<br />

c. Q1 = = 1,65 juta<br />

2<br />

1,5 + 1,8<br />

Q2 = = 1,65 juta<br />

2<br />

2,1+ 2,0<br />

Q3 = = 2,05 juta<br />

2<br />

Jangkauan interkuartil<br />

= Q3 – Q1 = 2,05 – 1,65 = 0,4 juta<br />

5. Data setelah diurutkan:<br />

4 6 7 8 8 10 11 12<br />

12 13 14 14 15 15 15 16<br />

17 17 18 20 21 21 23 25<br />

a. xmaks = 25<br />

xmin = 4<br />

Jangkauan = xmaks – xmin = 25 – 4 = 21<br />

42 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

b. Q 1 =<br />

Q 2 =<br />

Q 3 =<br />

10 + 11<br />

2<br />

14 + 15<br />

2<br />

17 + 18<br />

2<br />

= 21<br />

2<br />

= 29<br />

2<br />

= 35<br />

2<br />

= 10,5<br />

= 14,5<br />

= 17,5<br />

c. Jangkauan interkuartil:<br />

Q3 – Q1 = 17,5 – 10,5 = 7<br />

Jangkauan semi interkuartil:<br />

1<br />

2 (Q3 – Q 1<br />

1 ) =<br />

2<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak Anak<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

Turus<br />

||||<br />

|||| |<br />

|||| |||<br />

|||| |||| ||||<br />

||||<br />

|||<br />

× 7 = 3,5<br />

Banyak keluarga yang memiliki 4 anak atau lebih<br />

= 15 + 4 + 3<br />

= 22<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Tabel distribusi frekuensi dengan interval kelas<br />

mulai dari 47 sebagai berikut.<br />

Nilai<br />

47–49<br />

50–52<br />

53–55<br />

56–58<br />

59–61<br />

Turus<br />

|<br />

|||| |<br />

|||| |<br />

|||| ||<br />

||||<br />

Banyak kelas ada 5.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Tabel distribusinya:<br />

Nilai<br />

0–2<br />

3–5<br />

6–8<br />

9–11<br />

Turus<br />

|||| |||| |<br />

|||| |||| ||||<br />

|||| ||||<br />

|<br />

Frekuensi<br />

4<br />

6<br />

8<br />

15<br />

4<br />

3<br />

Frekuensi<br />

1<br />

6<br />

6<br />

7<br />

4<br />

Frekuensi<br />

11<br />

14<br />

10<br />

1<br />

Frekuensi pada kelas kedua adalah 14.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Banyak siswa wanita selama 5 tahun<br />

= 50 + 100 + 200 + 200 + 200<br />

= 750 orang


5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Waktu yang kurang dari 74 detik, yaitu 73, 72, <strong>dan</strong> 71.<br />

Banyak murid yang mencapai garis finish kurang<br />

dari 74 detik = 5 + 4 + 2 = 11 orang.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Tabel nilai ulangan Matematika sebagai berikut.<br />

Nilai 5 6 7 8 9 10<br />

Frekuensi 1 4 5 6 5 2<br />

Rata-rata<br />

= jumlah data<br />

banyak data<br />

= (1 5) (4 6) (5 7) (6 8) (5 9) (2 10)<br />

× + × + × + × + × + ×<br />

1+ 4 + 5 + 6 + 5 + 2<br />

= 177<br />

23<br />

= 7,69<br />

Nilai lebih dari rata-rata adalah 8, 9, <strong>dan</strong> 10.<br />

Banyak siswa yang memperoleh nilai lebih dari<br />

rata-rata ada 6 + 5 + 2 = 13 anak.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Rata-rata keperluan air keluarga A<br />

= 30 50 25 + +<br />

3<br />

= 105<br />

= 35<br />

3<br />

Rata-rata keperluan air keluarga B<br />

= 40 45 14 + +<br />

3<br />

= 99<br />

3<br />

= 33<br />

Selisih rata-rata keperluan air keluarga A <strong>dan</strong><br />

keluarga B<br />

= 35 – 33<br />

= 2 liter<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Jumlah siswa keseluruhan = 30 + 55 + 70 + 45<br />

= 200<br />

Persentase siswa gemar renang = 55<br />

× 100%<br />

200<br />

= 27,5%<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diagram garis yang sesuai dengan data adalah<br />

pilihan d.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Jumlah produksi gula dari tahun 2007 sampai<br />

dengan 2009 = 500 + 450 + 400 = 1.350 ton<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Tahun 2005–20<strong>06</strong> = 6.000 – 10.000 = –4.000<br />

(mengalami penurunan)<br />

Tahun 20<strong>06</strong>–2007 = 8.000 – 6.000 = 2.000<br />

Tahun 2007–2008 = 12.000 – 8.000 = 4.000<br />

Tahun 2008–2009 = 18.000 – 12.000 = 6.000<br />

Selang waktu kenaikan produksi terbesar tahun<br />

2008–2009.<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Besar sudut pada daerah menari<br />

= 360° – (90° + 36° + 54° + 72°)<br />

= 108°<br />

Banyak siswa yang mengikuti ekstrakurikuler<br />

menari = 108°<br />

360°<br />

× 60 = 18 orang<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Persentase yang berpendidikan SMP<br />

= 100% – (45% + 8% + 12%)<br />

= 35%<br />

Banyak orang tua siswa berpendidikan SMP<br />

= 35<br />

× 900<br />

100<br />

= 315 orang<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Sudut pusat penggemar musik pop<br />

= 360 – (60° + 40° + 120°)<br />

= 360° – 220° = 140°<br />

Persentase penggemar musik pop<br />

= 140°<br />

360°<br />

× 100%<br />

= 38 8<br />

9 %<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Sudut pusat penggemar olahraga<br />

= 360° – (75° + 45° + 120°)<br />

= 360° – 240°<br />

= 120°<br />

Perbandingan anak yang gemar IPA dengan gemar<br />

olahraga = 75° : 120° = 5 : 8.<br />

B. Uraian<br />

1.<br />

Frekuensi<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

Bus kota<br />

Mobil<br />

Sepeda motor<br />

Sepeda<br />

Jalan kaki<br />

Angkutan (Cara) ke Sekolah<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 43


2. a. Banyak dokter tahun 2004 = 17.800 orang.<br />

b. Banyak dokter tahun 20<strong>06</strong> sama banyak<br />

dengan jumlah dokter tahun 2007, yaitu<br />

sebanyak 15.400 orang.<br />

c. Selisih banyak dokter tahun 2004 dengan<br />

tahun 2007 = 17.800 – 15.400 = 2.400 orang.<br />

3. a. Diagram garis<br />

b. Garis mulai turun setelah jam 12.00,<br />

berarti mulai jam 12.00 banyak kendaraan<br />

yang diparkir mulai berkurang.<br />

4. a. Penjualan bulan Januari 2008 = 15<br />

Penjualan bulan Januari 2009 = 20<br />

Selisih penjualan = 20 – 15 = 5<br />

b. Terjadi penurunan penjualan pada tahun 2008,<br />

yaitu pada bulan Februari, Maret, <strong>dan</strong> April.<br />

c. Perkembangan penjualan yang baik terjadi<br />

pada tahun 2009, hal ini terlihat dari grafik yang<br />

terus menanjak.<br />

5. a. Kegiatan yang paling banyak dilakukan, yaitu<br />

bekerja sebesar 55%.<br />

b. Banyak yang bersekolah = 20% × 1.400<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Frekuensi relatif muncul mata dadu 3<br />

=<br />

Banyak Kendaraan<br />

20<br />

18<br />

16<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

banyak muncul mata dadu 3<br />

banyak percobaan yang dilakukan<br />

= 9<br />

50<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

S = {1, 2, 3, 4, 5, 6}, n(S) = 6<br />

A = kejadian muncul mata dadu faktor dari 6<br />

= {1, 2, 3, 6}<br />

n(A) = 4<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

Waktu<br />

6.00 8.0010.00 12.00 14.0016.00 18.00<br />

= 4<br />

6<br />

= 2<br />

3<br />

44 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Jadi, peluang muncul mata dadu faktor dari 6<br />

2<br />

adalah .<br />

3<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak huruf penyusun = n(S) = 10<br />

Banyak huruf A = n(A) = 3<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 3<br />

10<br />

Jadi, peluang terambilnya huruf A adalah 3<br />

10 .<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak kelereng biru: n(C) = 10<br />

Banyak kelereng seluruhnya:<br />

n(S) = 8 + 12 + 10 = 30<br />

Peluang terambil kelereng biru: P(C) = 10<br />

30 = 1<br />

3<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

n(S) = 25<br />

A = kejadian terambilnya kartu bilangan prima<br />

= {2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23}<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 9<br />

25<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

n(S) = 52<br />

A = kejadian terambilnya kartu bernomor ganjil<br />

= {1, 3, 5, 7, 9 dari 4 jenis kartu}<br />

n(A) = 4 × 5 = 20<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

20<br />

=<br />

52 = 5<br />

13<br />

Jadi, peluang terambilnya kartu bernomor ganjil<br />

5<br />

adalah .<br />

13<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

S = {(A, A, A), (A, A, G), (A, G, A), (A, G, G),<br />

(G, A, A), (G, A, G), (G, G, A), (G, G, G)}<br />

n(S) = 8<br />

A = kejadian muncul satu gambar<br />

= {(A, A, G), (A, G, A), (G, A, A)}<br />

n(A) = 3<br />

Peluang muncul satu gambar: P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 3<br />

8<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = kejadian keluarga Amir memenangkan undian<br />

n(A) = 12<br />

n(S) = 2.526<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 12<br />

2.526<br />

= 2<br />

421<br />

Jadi, peluang keluarga Amir memenangkan undian<br />

2<br />

421 .


9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Jika kotak II ditambah 1 bola hitam maka jumlah<br />

bola dalam kotak II ada 9 bola, yaitu 3 bola hitam<br />

<strong>dan</strong> 6 bola putih.<br />

n(S) = 9<br />

A = kejadian terambil bola putih<br />

n(A) = 6<br />

Peluang terambil bola putih:<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 6<br />

9<br />

= 2<br />

3<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak sampel yang diambil di setiap kota sama,<br />

yaitu 40 anak.<br />

Peluang anak buta warna =<br />

P(anak buta warna di kota A) = 6<br />

40<br />

P(anak buta warna di kota B) = 2<br />

40<br />

P(anak buta warna di kota C) = 4<br />

40<br />

P(anak buta warna di ketiga kota)<br />

banyak anak buta warna<br />

banyak sampel<br />

= 3<br />

20<br />

= 1<br />

20<br />

= 1<br />

10<br />

6 + 2+ 4<br />

=<br />

=<br />

40 + 40 + 40<br />

12 1<br />

=<br />

120 10<br />

Jadi, pernyataan yang benar pada pilihan d.<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

G = kejadian muncul gambar<br />

n(G) = 36<br />

P(G) = n(G) 36 9<br />

= =<br />

n(S) 80 20<br />

Peluang muncul angka:<br />

P(G′) = 1 – P(G) = 1 – 9 11<br />

=<br />

20 20<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = kejadian siswa laki-laki menjadi ketua kelas<br />

n(A) = 16<br />

P(A) = n(A) 16 2<br />

= =<br />

n(S) 40 5<br />

Peluang siswa perempuan menjadi ketua kelas:<br />

P(A′) = 1 – P(A) = 1 – 2 3<br />

=<br />

5 5<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Pada dasarnya kulit terdiri dari dua lapisan yaitu<br />

epidermis <strong>dan</strong> dermis. Di dalam epidermis terdapat<br />

lapisan tanduk. Di dalam dermis terdapat lapisan<br />

Malpighi, saraf, kelenjar keringat, <strong>dan</strong> sel lemak.<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = kejadian mata dadu yang muncul berjumlah<br />

10 atau lebih<br />

= {(6, 4), (5, 5), (4, 6), (6, 5), (5, 6), (6, 6)}<br />

n(A) = 6<br />

P(A) = 6<br />

36<br />

= 1<br />

6<br />

Peluang mata dadu yang muncul berjumlah kurang<br />

dari 10: P(A′) = 1 – P(A) = 1 – 1 5<br />

=<br />

6 6<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misal: pebulu tangkis pria = A, B, C, D<br />

pebulu tangkis wanita = x, y, z<br />

x → (A, x)<br />

x → (C, x)<br />

A y → (A, y) C y → (C, y)<br />

z → (A, z)<br />

z → (C, z)<br />

B y → (B, y) D y → (D, y)<br />

z → (B, z)<br />

z → (D, z)<br />

Jadi, ada 12 pasangan ganda campuran yang<br />

terbentuk.<br />

Titik sampel yang muncul dari gambar <strong>dan</strong> angka<br />

dadu ganjil:<br />

B = (G, 1), (G, 3), (G, 5)<br />

Jadi, banyak titik sampel = 3<br />

2. Banyak percobaan yang dilakukan: n(S) = 200<br />

Banyak muncul angka: n(A) = 85<br />

Banyak muncul gambar: n(B) = 200 – 85 = 115<br />

a. Frekuensi relatif muncul angka:<br />

n(A)<br />

n(S)<br />

= 85<br />

200<br />

= 17<br />

40<br />

b. Frekuensi relatif muncul gambar:<br />

n(B)<br />

n(S)<br />

x → (B, x)<br />

= 115<br />

200<br />

= 23<br />

40<br />

x → (D, x)<br />

B. Uraian<br />

1.<br />

1 2 3 4 5 6<br />

A (A, 1) (A, 2) (A, 3) (A, 4) (A, 5) (A, 6)<br />

G (G, 1) (G, 2) (G, 3) (G, 4) (G, 5) (G, 6)<br />

3. Kartu pos yang jawabannya benar<br />

= 1.862 – 475 = 1.387<br />

A = kejadian kartu pos Roni terambil menjadi<br />

pemenang<br />

n(A) = 5<br />

5<br />

P(A) =<br />

1.387<br />

5<br />

Jadi, peluang Roni menjadi pemenang<br />

1.387 .<br />

4. a. A = kejadian jarum menunjukkan daerah putih<br />

n(A) = besar sudut putih<br />

= 360° – (90° + 80° + 80°) = 110°<br />

n(S) = 360°<br />

P(A) = 110°<br />

360°<br />

= 11<br />

36<br />

Jadi, peluang lempengan menunjukkan daerah<br />

putih 11<br />

36 .<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 45


. B = kejadian jarum menunjukkan daerah<br />

merah<br />

B′ = kejadian jarum menunjukkan daerah<br />

selain merah<br />

P(B) = 80°<br />

360°<br />

= 2<br />

9<br />

P(B′) = 1 – P(B) = 1 – 2 7<br />

=<br />

9 9<br />

Jadi, peluang jarum menunjukkan daerah<br />

selain merah 7<br />

9 .<br />

5. a. A = kejadian muncul mata dadu berjumlah 7<br />

= {(6, 1), (5, 2), (4, 3), (3, 4), (2, 5), (1, 6)}<br />

n(A) = 6<br />

n(S) = 36<br />

P(A) = 6 1<br />

=<br />

36 6<br />

Jadi, peluang muncul mata dadu berjumlah 7<br />

adalah 1<br />

6 .<br />

b. B = kejadian muncul mata dadu berjumlah<br />

kurang dari atau sama dengan 3<br />

= {(1, 1), (2, 1), (1, 2)}<br />

n(B) = 3<br />

P(B) = 3<br />

36<br />

= 1<br />

12<br />

Peluang kejadian muncul mata dadu<br />

berjumlah lebih dari 3:<br />

P(B′) = 1 – P(B) = 1 – 1 11<br />

=<br />

12 12<br />

Jadi, peluang muncul mata dadu berjumlah<br />

lebih dari 3 adalah 11<br />

12 .<br />

c. Misal dadu pertama adalah dadu merah.<br />

C = kejadian muncul mata dadu pertama<br />

bilangan prima<br />

= {(2, 1), (2, 2), (2, 3), (2, 4), (2, 5), (2, 6),<br />

(3, 1), (3, 2), (3, 3), (3, 4), (3, 5), (3, 6),<br />

(5, 1), (5, 2), (5, 3), (5, 4), (5, 5), (5, 6)}<br />

n(C) = 18<br />

Peluang muncul mata dadu merah bilangan<br />

prima:<br />

P(C) = n(C) 18 1<br />

= =<br />

n(S) 36 2<br />

Jadi, peluang muncul mata dadu merah<br />

bilangan prima adalah 1<br />

2 .<br />

d. D = kejadian muncul kedua mata dadu genap<br />

= {(2, 2), (2, 4), (2, 6), (4, 2), (4, 4), (4, 6),<br />

(6, 2), (6, 4), (6, 6)}<br />

n(D) = 9<br />

Peluang muncul kedua mata dadu genap:<br />

P(D) = n(D)<br />

n(S)<br />

= 9<br />

36<br />

= 1<br />

4<br />

Jadi, peluang muncul mata dadu keduanya<br />

genap adalah 1<br />

4 .<br />

46 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Kejadian yang mustahil terjadi mempunyai<br />

peluang 0.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Kejadian yang pasti terjadi adalah setiap makhluk<br />

hidup akan mati.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

1<br />

Semua kejadian A mempunyai peluang P(A) = ,<br />

2<br />

kecuali :<br />

A = kejadian muncul mata dadu 3<br />

1<br />

= {3} → P(A) =<br />

6<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misal: dadu pertama merah <strong>dan</strong> dadu kedua hitam<br />

A = kejadian muncul mata dadu 3 merah<br />

= {(3, 1), (3, 2), (3, 3), (3, 4), (3, 5), (3, 6)}<br />

B = kejadian muncul mata dadu 2 hitam<br />

= {(1, 2), (2, 2), (3, 2), (4, 2), (5, 2), (6, 2)}<br />

A ∩ B = {(3, 2)} → n(A ∩ B) = 1<br />

P(A ∩ B) = 1<br />

36<br />

Jadi, peluang muncul dadu 3 merah <strong>dan</strong> 2 hitam<br />

adalah 1<br />

36 .<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 12<br />

A = kejadian muncul gambar<br />

= {(G, 1), (G, 2), (G, 3), (G, 4), (G, 5), (G, 6)}<br />

B = kejadian muncul angka 5<br />

= {(A, 5), (G, 5)}<br />

A ∩ B = {(G, 5)} → n(A ∩ B) = 1<br />

P(A ∩ B) = 1<br />

12<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misal P = perempuan <strong>dan</strong> L = laki-laki.<br />

Kemungkinan anak lahir: PP, PL, LP, LL<br />

n(S) = 4<br />

A = kejadian keduanya lahir laki-laki<br />

A = {(L, L)}<br />

n(A) = 1<br />

Peluang kejadian kedua anak lahir laki-laki<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S) = 1<br />

4<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 36<br />

Kejadian muncul mata dadu berjumlah 7:<br />

A = {(1, 6), (2, 5), (3, 4), (4, 3), (5, 2), (6, 1)}<br />

n(A) = 6


Kejadian muncul mata dadu berjumlah 10:<br />

B = {(4, 6), (5, 5), (6, 4)}, n(B) = 3<br />

A <strong>dan</strong> B saling lepas sehingga peluang muncul<br />

mata dadu berjumlah 7 atau 10:<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B)<br />

= 6<br />

36<br />

= 9<br />

36<br />

= 1<br />

4<br />

+ 3<br />

36<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 36<br />

Kejadian muncul jumlah mata dadu bilangan ganjil:<br />

A = {(1, 2), (1, 4), (1, 6), (2, 1), (2, 3), (2, 5), (3, 2),<br />

(3, 4), (3, 6), (4, 1), (4, 3), (4, 5), (5, 2), (5, 4),<br />

(5, 6), (6, 1), (6, 3), (6, 5)}<br />

n(A) = 18<br />

Kejadian muncul jumlah mata dadu bilangan prima:<br />

B = {(1, 1), (1, 2), (1, 4), (1, 6), (2, 1), (2, 3), (2, 5),<br />

(3, 2), (3, 4), (4, 1), (4, 3), (5, 2), (5, 6), (6, 1),<br />

(6, 5)}<br />

n(B) = 15<br />

A ∩ B = {(1, 2), (1, 4), (1, 6), (2, 1), (2, 3), (2, 5),<br />

(3, 2), (3, 4), (4, 1), (4, 3), (5, 2), (5, 6),<br />

(6, 1), (6, 5)}<br />

n(A ∩ B) = 14<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B) – P(A ∩ B)<br />

= 18<br />

36<br />

+ 15<br />

36<br />

– 14<br />

36<br />

= 19<br />

36<br />

Jadi, peluang jumlah mata dadu yang muncul<br />

merupakan bilangan ganjil atau bilangan prima<br />

adalah 19<br />

36 .<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diagram Venn:<br />

S<br />

B K<br />

16 – x x 21 – x<br />

15<br />

B = {siswa memelihara burung}<br />

K = {siswa memelihara kucing}<br />

Banyak siswa = 40<br />

⇒ (16 – x) + x + (21 – x) + 15 = 40<br />

⇔ 52 – x = 40<br />

⇔ x = 52 – 40 = 12<br />

x = banyak siswa memelihara burung <strong>dan</strong> kucing<br />

= 12 siswa<br />

A = {siswa memelihara burung <strong>dan</strong> kucing}<br />

n(A) = 12<br />

n(S) = 40<br />

P(A) = n(A) 12 3<br />

= =<br />

n(S) 40 10<br />

Jadi, peluang terpilih siswa memelihara burung <strong>dan</strong><br />

kucing 3<br />

10 .<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misal:<br />

A = {anak gemar Matematika}<br />

B = {anak gemar Fisika}<br />

x = banyak anak yang tidak gemar Fisika <strong>dan</strong><br />

Matematika<br />

Diagram Venn:<br />

S<br />

A B<br />

35 – 15 15 30 – 15<br />

n(S) = 60<br />

n(A ∪ B) = (35 – 15) + 15 + (30 – 15)<br />

= 20 + 15 + 15 = 50<br />

n(A ∪ B) 50 5<br />

P(A ∪ B) = = =<br />

n(S) 60 6<br />

Jadi, peluang dipanggil anak yang gemar keduanya<br />

5<br />

6 .<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 8<br />

Kejadian muncul tepat dua gambar:<br />

A = {(A, G, G), (G, A, G), (G, G, A)}<br />

n(A) = 3<br />

P(A) = n(A) 3<br />

=<br />

n(S) 8<br />

Frekuensi harapan muncul dua gambar:<br />

Fh (A) = P(A) × n = 3<br />

× 400 = 150<br />

8<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 12<br />

K = kejadian muncul angka <strong>dan</strong> mata dadu genap<br />

= {(A, 2), (A, 4), (A, 6)}<br />

n(K) = n(A) 3 1<br />

= =<br />

n(S) 12 4<br />

Frekuensi harapan muncul angka <strong>dan</strong> mata dadu<br />

genap:<br />

Fh (K) = P(K) × n = 1<br />

× 60 = 15<br />

4<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 6<br />

A = kejadian muncul mata dadu lebih dari 4<br />

= {5, 6}<br />

n(A) = 2<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 47<br />

x


P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

Fh (A) = P(A) × n ⇒ 120 = 1<br />

× n<br />

3<br />

⇔ n = 360<br />

Jadi, banyak percobaan yang dilakukan 360 kali.<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Peluang turun hujan: P(H) = 0,4<br />

Peluang tidak turun hujan: P(T) = 1 – 0,4 = 0,6<br />

Frekuensi harapan tidak turun hujan di Jakarta<br />

selama bulan April (n = 30):<br />

Fh (T) = P(T) × n = 0,6 × 30 = 18<br />

Jadi, di Jakarta tidak turun hujan selama 18 hari.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

A = kejadian lolos tes masuk akademi<br />

P(A) = 1 – P(A′) = 1 – 0,42 = 0,58<br />

Fh (A) = P(A) × n = 0,58 × 3.000 = 1.740<br />

Jadi, banyak peserta yang diterima 1.740 orang.<br />

= 2<br />

6<br />

= 1<br />

3<br />

B. Uraian<br />

1. a. kepastian<br />

b. kemustahilan<br />

c. kepastian<br />

d. kemustahilan<br />

Bilangan prima adalah bilangan yang tepat<br />

mempunyai dua faktor, yaitu 1 <strong>dan</strong> bilangan<br />

itu sendiri.<br />

2. A = kejadian terambil kartu Jack<br />

P(A) = 4<br />

52<br />

B = kejadian terambil kartu Queen<br />

P(B) = 4<br />

52<br />

Oleh karena A ∩ B = 0 maka<br />

P(A ∪ B)= P(A) + P(B) = 4 4 8 2<br />

+ = =<br />

52 52 52 13<br />

Jadi, peluang terambil kartu Jack atau Queen<br />

adalah 2<br />

13 .<br />

3.<br />

1 2 3 4 5 6<br />

A (A, 1) (A, 2) (A, 3) (A, 4) (A, 5) (A, 6)<br />

G (G, 1) (G, 2) (G, 3) (G, 4) (G, 5) (G, 6)<br />

n(S) = 12<br />

a. Kejadian muncul angka pada mata uang<br />

A = {(A, 1), (A, 2), (A, 3), (A, 4), (A, 5), (A, 6)}<br />

n(A) = 6<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 6<br />

12<br />

= 1<br />

2<br />

B = kejadian muncul mata dadu 4<br />

B = {(A, 4), (G, 4)}<br />

n(B) = 2<br />

48 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

P(B) = n(B) 2<br />

=<br />

n(S) 12<br />

A ∩ B = {(A, 4)}<br />

n(A ∩ B) = 1<br />

= 1<br />

6<br />

P(A ∩ B) = 1<br />

12<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B) – P(A ∩ B)<br />

= 6<br />

12<br />

+ 2<br />

12<br />

– 1<br />

12<br />

= 7<br />

12<br />

Jadi, peluang muncul angka pada mata uang<br />

atau muncul mata dadu 4 adalah 7<br />

12 .<br />

b. C = kejadian muncul mata dadu bilangan<br />

genap<br />

C = {(A, 2), (A, 4), (A, 6), (G, 2), (G, 4), (G, 6)}<br />

n(C) = 6<br />

P(C) = n(C) 6 1<br />

= =<br />

n(S) 12 2<br />

D = kejadian muncul mata dadu bilangan prima<br />

D = {(A, 2), (A, 3), (A, 5), (G, 2), (G, 3), (G, 5)}<br />

n(D) = n(D) 6 1<br />

= =<br />

n(S) 12 2<br />

C ∩ D = {(A, 2), (G, 2)} → P(C ∩ D) = 2<br />

12<br />

P(C ∪ D) = P(C) + P(D) – P(C ∩ D)<br />

= 6<br />

12<br />

= 10<br />

12<br />

+ 6<br />

12<br />

– 2<br />

12<br />

= 5<br />

6<br />

Jadi, peluang muncul mata dadu bilangan<br />

genap atau muncul mata dadu bilangan prima<br />

adalah 5<br />

6 .<br />

4. M = kemungkinan menang di kan<strong>dan</strong>g lawan<br />

P(M) = 0,76<br />

Banyak pertandingan seluruhnya = n = 25 kali.<br />

Fh (M) = P(M) × n = 0,76 × 25 = 19<br />

Tim tersebut diharapkan dapat menang 19 kali di<br />

kan<strong>dan</strong>g lawan.<br />

5. a. n(S) = 12 + 13 + 15 = 40<br />

A = kejadian terambil sebuah bola biru<br />

P(A) = 13<br />

40<br />

Fh (A) = 13<br />

× 120 = 39 kali<br />

40<br />

Jadi, frekuensi harapan terambil bola biru<br />

39 kali.<br />

b. B = kejadian terambil sebuah bola hijau<br />

P(B) = 12<br />

40


A ∩ B = { } maka P(A ∩ B) = 0<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B)<br />

= 13 12 25 5<br />

+ = =<br />

40 40 40 8<br />

Fh (A ∪ B) = 5<br />

× 120 = 75 kali<br />

8<br />

Jadi, frekuensi harapan terambil bola hijau<br />

atau biru 75 kali.<br />

c. C = kejadian terambil bola kuning<br />

P(C) = 15<br />

40<br />

= 3<br />

8<br />

P(C′) = 1 – P(C) = 1 – 3<br />

8<br />

= 5<br />

8<br />

Fh (C′) = P(C′) × n = 5<br />

× 120 = 75 kali<br />

8<br />

Jadi, frekuensi harapan terambil bukan bola<br />

kuning 75 kali.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Data setelah diurutkan:<br />

4 4 5 5 5 5 6 6 6 6<br />

6 7 7 7 7 8 8 8 9 9<br />

Nilai yang lebih dari 6 yaitu 7, 8, <strong>dan</strong> 9.<br />

Jadi, banyak siswa yang memperoleh nilai lebih<br />

dari 6 adalah 4 + 3 + 2 = 9 orang.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Objek yang akan diteliti adalah hasil Ujian Nasional<br />

SMP di DKI Jakarta. Sampel terbaik untuk<br />

penelitian tersebut adalah siswa beberapa SMP<br />

negeri <strong>dan</strong> swasta di DKI Jakarta.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Populasinya adalah seluruh siswa SMP di<br />

provinsi A.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

berat ba<strong>dan</strong> keseluruhan<br />

Rata-rata =<br />

banyak siswa<br />

⇒<br />

berat ba<strong>dan</strong> keseluruhan<br />

34,2 =<br />

10<br />

⇔ berat ba<strong>dan</strong> keseluruhan = 34,2 × 10 = 342<br />

Misal: x = berat ba<strong>dan</strong> siswa baru<br />

Rata-rata baru = 35<br />

⇒<br />

342 + x<br />

11<br />

= 35<br />

⇔ 342 + x = 385 ⇔ x = 43<br />

Jadi, berat ba<strong>dan</strong> siswa baru 43 kg.<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Rata-rata =<br />

tinggi keseluruhan<br />

banyak orang<br />

tinggi keseluruhan<br />

⇒ 165 =<br />

10<br />

⇔ tinggi keseluruhan = 165 × 10 = 1.650<br />

Misal: x = tinggi penjaga gawang<br />

Rata-rata baru = 165 + 1 = 166<br />

1.650 + x<br />

⇒ = 166<br />

11<br />

⇔ 1.650 + x = 1.826 ⇔ x = 176<br />

Jadi, tinggi penjaga gawang tersebut 176 cm.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak data = 1 + 1 + 3 + 7 + 7 + 10 + 4 + 2 + 3<br />

= 38<br />

Median =<br />

data ke-19 + data ke-20<br />

2<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 49<br />

= 80 85<br />

+<br />

2<br />

= 82,5<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Banyak data = 5 + 7 + 6 + 4 + 2 = 24 (genap)<br />

data ke-12 + data ke-13<br />

Median =<br />

2<br />

= 6 7 +<br />

2<br />

= 6,5<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Jumlah nilai 36 siswa = 36 × 7,2 = 259,2<br />

Jumlah nilai 38 siswa = 38 × 7,1 = 269,8<br />

Jumlah nilai 2 siswa baru = 269,8 – 259,2 = 10,6<br />

Rata-rata nilai 2 siswa = 10,6<br />

= 5,3<br />

2<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Misal: x = nilai yang telah diperoleh Ali<br />

n = banyak ujian yang diikuti Ali<br />

Pada ujian yang ke-n Ali memperoleh nilai 94.<br />

x + 94<br />

⇒ = 89<br />

n<br />

⇔ x – 89n = –94 . . . (1)<br />

Pada ujian yang ke-n Ali memperoleh nilai 79.<br />

x + 79<br />

⇒ = 86<br />

n<br />

⇔ x – 86n = –79 . . . (2)<br />

Eliminasi x dari (1) <strong>dan</strong> (2):<br />

x – 89n = –94<br />

x – 86n = –79<br />

––––––––––––– –<br />

–3n = –15<br />

⇔ n= 15 −<br />

= 5<br />

−3<br />

Jadi, Ali akan mengikuti ujian yang ke-5.


10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Data setelah diurutkan:<br />

1 2 2 3 4 4 5 6 7 8 8 9<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 2+ 3<br />

Q1 = = 2,5<br />

2<br />

4+ 5<br />

Q2 = = 4,5<br />

2<br />

7+ 8<br />

Q3 = = 7,5<br />

2<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Q2 Q3 Data setelah diurutkan:<br />

2 3 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 15<br />

↓ ↓ ↓<br />

Q1 3 + 4<br />

Q1 = = 3,5<br />

2<br />

Q2 Q3 10 + 12<br />

Q3 = = 11<br />

2<br />

Jangkauan semi interkuartil =<br />

11− 3,5<br />

2<br />

= 3,75<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak siswa yang memperoleh nilai 6 = 5 orang<br />

Banyak siswa yang memperoleh nilai 9 = 9 orang<br />

Selisih banyak siswa yang memperoleh nilai 6 <strong>dan</strong> 9<br />

= 9 – 5 = 4 orang<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Sudut pusat kegiatan sosial<br />

= 360° – (70° + 60° + 60° + 50° + 40°)<br />

= 360° – 280° = 80°<br />

Banyak responden yang melakukan kegiatan<br />

sosial = 80°<br />

360°<br />

× 180 = 40 orang<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Misal: x = banyak penjualan bensin hari Rabu<br />

y = banyak penjualan bensin hari Jumat<br />

Rata-rata penjualan bensin 1 minggu = 3.000 liter<br />

4.000 + 2.000 + x + 3.000 + y + 2.000 + 5.000<br />

⇔ = 3.000<br />

7<br />

16.000 + x + y<br />

⇔ = 3.000<br />

7<br />

⇔ 16.000 + x + y = 21.000<br />

⇔ x + y = 21.000 – 16.000 = 5.000 liter<br />

Jadi, jumlah penjualan hari Rabu <strong>dan</strong> Jumat<br />

5.000 liter.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

(4 × 4) + (2 × 5) + (6 × 6) + (5 × 7) + (3 × 8)<br />

Rata-rata =<br />

4 + 2 + 6 + 5 + 3<br />

= 121<br />

= 6,05<br />

20<br />

Siswa yang mendapat nilai lebih dari nilai rata-rata<br />

sebanyak 5 + 3 = 8 orang.<br />

50 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

16. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Banyak titik sampel = 6 × 6 × 2 = 72<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

n(S) = 21<br />

Dua huruf mempunyai peluang sama jika banyak<br />

huruf yang muncul sama.<br />

Peluang terambil huruf D<br />

= peluang terambil huruf P = 2<br />

21<br />

Jadi, huruf yang mempunyai peluang sama yaitu<br />

huruf D <strong>dan</strong> P.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Banyak bola merah: n(C) = 4<br />

n(S) = 3 + 5 + 4 = 12<br />

Peluang terambil bola merah:<br />

P(C) = n(C)<br />

n(S)<br />

= 4<br />

12<br />

= 1<br />

3<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak anggota ruang sampel: n(S) = 23 = 8<br />

A = kejadian muncul tepat dua sisi gambar<br />

= {(A, G, G), (G, A, G), (G, G, A)}<br />

n(A) = 3<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S) = 3<br />

8<br />

3<br />

Jadi, peluang munculnya tepat dua sisi gambar .<br />

8<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

n(H) = 4<br />

n(C) = 5<br />

n(P) = 7<br />

n(S) = 4 + 5 + 7 = 16<br />

Peluang terambil bola putih = n(P)<br />

n(S)<br />

= 7<br />

16<br />

Peluang terambil bukan bola putih = 1 – 7<br />

16<br />

= 9<br />

16<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = kejadian jumlah mata dadu yang keluar lebih<br />

dari atau sama dengan 11<br />

= {(5, 6), (6, 5), (6, 6)}<br />

n(A) = 3<br />

P(A) = 3<br />

36<br />

= 1<br />

12<br />

P(A′) = 1 – P(A) = 1 – 1<br />

12<br />

= 11<br />

12<br />

Jadi, peluang muncul jumlah mata dadu yang<br />

keluar kurang dari 11 adalah 11<br />

12 .<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

P(A) = peluang terambil buah rambutan<br />

=<br />

25<br />

25 + 17 + 18<br />

= 25<br />

60<br />

= 5<br />

12


P(B) = peluang terambil buah jeruk<br />

=<br />

17<br />

25 + 17 + 18<br />

= 17<br />

60<br />

Oleh karena A ∩ B = { } maka P(A ∩ B) = 0.<br />

Peluang terambil rambutan atau jeruk:<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B)<br />

= 25<br />

60<br />

+ 17<br />

60<br />

= 42<br />

60<br />

= 7<br />

10<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

n(S) = 12<br />

A = kejadian muncul mata dadu prima<br />

= {(2, A), (2, G), (3, A), (3, G), (5, A), (5, G)}<br />

n(A) = 6<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

= 6<br />

12<br />

= 1<br />

2<br />

B = kejadian muncul mata dadu faktor dari 6<br />

= {(1, A), (1, G), (2, A), (2, G), (3, A), (3, G),<br />

(6, A), (6, G)}<br />

n(B) = 8<br />

12 = 2<br />

3<br />

(A ∩ B) = {(2, A), (2, G), (3, A), (3, G)}<br />

n(A ∩ B) = 4<br />

P(A ∪ B) = P(A) + P(B) – P(A ∩ B)<br />

= 6<br />

12<br />

+ 8<br />

12<br />

– 4<br />

12<br />

= 10<br />

12<br />

= 5<br />

6<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misal:<br />

A = {pengendara motor tidak membawa SIM}<br />

B = {pengendara motor tidak membawa STNK}<br />

x = banyak pengendara motor yang tidak<br />

membawa SIM <strong>dan</strong> STNK<br />

Diagram Venn:<br />

S<br />

Jumlah pengendara motor yang kena tilang = 50<br />

⇔ (35 – x) + x + (25 – x) = 50<br />

⇔ 60 – x = 50<br />

⇔ x = 60 – 50 = 10<br />

n(A ∩ B) = 10<br />

P(A ∩ B) =<br />

A B<br />

35 – x x 25 – x<br />

n(A ∩ B) 10<br />

=<br />

n(S) 50<br />

= 1<br />

5<br />

Jadi, peluang terpilih pengendara motor yang tidak<br />

membawa SIM <strong>dan</strong> STNK adalah 1<br />

5 .<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Cara I<br />

Misal:<br />

A = {siswa gemar Matematika}<br />

B = {siswa gemar Fisika}<br />

x = banyak siswa gemar Matematika <strong>dan</strong> Fisika<br />

Diagram Venn:<br />

S<br />

Banyak siswa = 36<br />

⇔ (21 – x) + x + (17 – x) + 5 = 36<br />

⇔ 43 – x = 36<br />

⇔ x= 7<br />

n(A ∪ B)= (21 – x) + x + (17 – x)<br />

= (21 – 7) + 7 + (17 – 7) = 31<br />

Peluang terpilih siswa gemar Matematika atau<br />

n(A ∪ B) 31<br />

Fisika: P(A ∪ B) = =<br />

n(S) 36<br />

Cara II<br />

Misal:<br />

C = {terpilih siswa yang tidak gemar Matematika<br />

<strong>dan</strong> Fisika}<br />

n(C) = 5<br />

Peluang terpilih siswa gemar Matematika atau<br />

Fisika: P(C′) = 1 – P(C) = 1 – 5<br />

36<br />

= 31<br />

36<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

P(bayi terkena campak) = 0,05<br />

Fh (bayi terkena campak)<br />

= n × P(bayi terkena campak)<br />

= 1.500 × 0,05 = 75<br />

Jadi, terdapat 75 bayi yang terkena campak.<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Peluang ditolak = 1 – 0,13 = 0,87<br />

Banyak lamaran yang ditolak = 0,87 × 100<br />

= 87 orang<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = kejadian muncul mata dadu faktor dari 6<br />

= {1, 2, 3, 6}<br />

n(A) = 4<br />

P(A) = n(A)<br />

n(S)<br />

A B<br />

21 – x x 17 – x<br />

= 4<br />

6<br />

= 2<br />

3<br />

Fh (A) = P(A) × n ⇒ 8 = 2<br />

8× 3<br />

× n ⇔ n = = 12<br />

3 2<br />

Jadi, percobaan tersebut dilakukan sebanyak<br />

12 kali.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 51<br />

5


29. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

P(berawan) = 1 – (P(cerah) + P(hujan))<br />

= 1 – (0,6 + 0,3)<br />

= 0,1<br />

n = banyak hari pada bulan Mei = 31<br />

Fh (berawan) = 0,1 × 31 = 3,1 ≈ 3 hari<br />

Jadi, pada bulan Mei diperkirakan berawan selama<br />

3 hari.<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

P(bola tepat masuk ring) = 0,65<br />

n = banyak pelemparan<br />

Fh (bola tepat masuk ring) = 52<br />

⇔ n × P(bola tepat masuk ring) = 52<br />

⇔ n × 0,65 = 52<br />

⇔ n= 52<br />

0,65<br />

⇔ n = 80 kali<br />

Jadi, pemain basket telah melakukan pelemparan<br />

sebanyak 80 kali.<br />

B. Uraian<br />

1. a. Mean<br />

– (4 × 3) + (6 × 4) + (12 × 5) + ... + (1×<br />

9)<br />

x =<br />

4 + 6 + 12 + 11+ 8 + 5 + 1<br />

= 267<br />

= 5,68<br />

47<br />

b. n = 47<br />

Median terletak pada data ke-24.<br />

Median = 6<br />

c. Modus adalah data yang mempunyai<br />

frekuensi terbesar.<br />

Modus = 5<br />

d. n = 47 (ganjil)<br />

Q1 = data ke- 1<br />

(47 + 1) = data ke-12 = 5<br />

4<br />

Q3 = data ke- 3<br />

(47 + 1) = data ke-36 = 7<br />

4<br />

Jangkauan semi interkuartil = 1<br />

2 (Q3 – Q1 )<br />

2.<br />

Panjang Bayi (cm)<br />

44–46<br />

47–49<br />

50–52<br />

53–55<br />

Turus<br />

||||<br />

|||| ||||<br />

|||| ||<br />

|||<br />

= 1<br />

(7 – 5)<br />

2<br />

= 1<br />

3. Besar sudut pusat juring SD = 40<br />

200<br />

Besar sudut pusat juring SMP = 60<br />

200<br />

Besar sudut pusat juring SMA = 90<br />

200<br />

Frekuensi<br />

4<br />

10<br />

7<br />

3<br />

× 360° = 72°<br />

× 360° = 108°<br />

× 360° = 162°<br />

52 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Besar sudut pusat juring SMK = 10<br />

× 360° = 18°<br />

200<br />

Diagram lingkarannya:<br />

a. Skor terbanyak yang diperoleh peserta, yaitu 5.<br />

b. Skor rata-rata<br />

(1× 3) + (4 × 4) + (8 × 5) + (6 × 6) + (3 × 7) + (3 × 8)<br />

1+ 4 + 8 + 6 + 3 + 3<br />

= 140<br />

= 5,6<br />

25<br />

c. Skor rata-rata setelah diskualifikasi<br />

= (1 3) (4 4) (8 5) (5 6) (3 7) (3 8)<br />

× + × + × + × + × + ×<br />

1+ 4 + 8 + 5+ 3 + 3<br />

= 134<br />

24<br />

= 5,58<br />

SMP<br />

SD<br />

108° 72°<br />

162°<br />

18° SMK<br />

SMA<br />

4. Misal: p = banyak siswa yang memperoleh nilai 8<br />

Rata-rata = 6<br />

(20 × 4) + (40 × 5) + (70 × 6) + (p × 8) + (10 × 10)<br />

⇔ = 6<br />

20 + 40 + 70 + p + 10<br />

⇔<br />

800 + 8p<br />

140 + p<br />

= 6<br />

⇔ 800 + 8p = 840 + 6p<br />

⇔ 8p – 6p = 840 – 800<br />

⇔ 2p = 40<br />

⇔ p= 40<br />

= 20<br />

2<br />

Jadi, banyak anak yang memperoleh nilai 8 ada<br />

20 orang.<br />

5. Skor Frekuensi<br />

3<br />

1<br />

4<br />

4<br />

5<br />

8<br />

6<br />

6<br />

7<br />

3<br />

8<br />

3<br />

6. a. A = kejadian anak yang lahir paling sedikit dua<br />

anak laki-laki<br />

= lahir 2, 3, atau 4 anak laki-laki<br />

A′ = kejadian anak yang lahir paling banyak<br />

1 anak laki-laki<br />

= {(L, P, P, P), (P, L, P, P), (P, P, L, P),<br />

(P, P, P, L)}


n(A′) = 4<br />

P(A′) =<br />

n(A ′ ) 4<br />

=<br />

n(S) 16<br />

= 1<br />

4<br />

P(A) = 1 – P(A′) = 1 – 1 3<br />

=<br />

4 4<br />

Jadi, peluang memiliki paling sedikit dua anak<br />

laki-laki adalah 3<br />

4 .<br />

b. B = kejadian lahir anak kedua <strong>dan</strong> keempat<br />

perempuan<br />

= {(L, P, L, P), (L, P, P, P), (P, P, L, P),<br />

(P, P, P, P)}<br />

n(B) = 4<br />

n(S) = 16<br />

P(B) = n(B) 4 1<br />

= =<br />

n(S) 16 4<br />

Jadi, peluang memiliki anak kedua <strong>dan</strong><br />

keempat perempuan adalah 1<br />

4 .<br />

7. a. Calon laki-laki = A, B, C<br />

Calon perempuan = P, Q<br />

Wakil Presiden<br />

A B C P Q<br />

A (A, A) (A, B) (A, C) (A, P) (A, Q)<br />

B (B, A) (B, B) (B, C) (B, P) (B, Q)<br />

C (C, A) (C, B) (C, C) (C, P) (C, Q)<br />

P (P, A) (P, B) (P, C) (P, P) (P, Q)<br />

Q (Q, A) (Q, B) (Q, C) (Q, P) (Q, Q)<br />

Presiden<br />

Ruang sampelnya adalah pasangan selain<br />

yang diarsir.<br />

b. n(S) = 25 – 5 = 20<br />

c. K = kejadian muncul keduanya perempuan<br />

= {(P, Q), (Q, P)}<br />

n(K) = 2<br />

Peluang terpilih keduanya perempuan<br />

= P(K) = n(K)<br />

n(S)<br />

= 2<br />

20<br />

= 1<br />

10<br />

d. L = kejadian terpilih presiden perempuan <strong>dan</strong><br />

wakil presiden laki-laki<br />

= {(P, A), (P, B), (P, C), (Q, A), (Q, B),<br />

(Q, C)}<br />

n(L) = 6<br />

P(L) = 6<br />

20<br />

= 3<br />

10<br />

Jadi, peluang presidennya perempuan <strong>dan</strong><br />

wakil presidennya laki-laki 3<br />

10 .<br />

8. n(M) = 6, n(H) = 5, n(K) = 8, n(U) = 7<br />

n(S) = 6 + 5 + 8 + 7 = 26<br />

a. P(K) = n(K)<br />

n(S)<br />

P(M) = n(M)<br />

n(S)<br />

= 8<br />

26<br />

= 6<br />

26<br />

= 4<br />

13<br />

= 3<br />

13<br />

n(K ∩ M) = 0 ⇒ P(K ∩ M) = 0<br />

P(K atau M) = P(K) + P(M)<br />

b. P(B) = n(B)<br />

n(S)<br />

= 4<br />

13<br />

= 7<br />

13<br />

= 0<br />

26<br />

+ 3<br />

13<br />

= 0<br />

Peluang terambil bola biru tidak mungkin<br />

terjadi.<br />

c. Peluang terambil bukan K:<br />

P(K′) = 1 – P(K) = 1 – 4<br />

13<br />

9. a. P(U) = n(U)<br />

n(S)<br />

= 2<br />

50<br />

= 1<br />

25<br />

= 9<br />

13<br />

Jadi, peluang Ucup menjadi pemenang 1<br />

25 .<br />

b. n(S2 ) = 50 – 1 = 49<br />

n(U2 ) = 2 – 1 = 1<br />

n(U 2)<br />

1<br />

P(U2 ) = n(S 2)<br />

=<br />

49<br />

Jadi, peluang Ucup memenangkan hadiah<br />

kedua 1<br />

49 .<br />

10. P = 0,12; n = 1.500<br />

Fh = P × n = 0,12 × 1.500 = 180<br />

Jadi, frekuensi harapannya 180 remaja.<br />

Latihan Ulangan Akhir Semester 1<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Layang-layang terdiri atas 3 pasang segitiga yang<br />

kongruen, yaitu :<br />

1) ∆LMO <strong>dan</strong> ∆LKO<br />

2) ∆MNO <strong>dan</strong> ∆KNO<br />

3) ∆LMN <strong>dan</strong> ∆LKN<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Syarat kesebangunan, yaitu sudut-sudut yang<br />

bersesuaian sama besar <strong>dan</strong> panjang sisi-sisi yang<br />

bersesuaian sebanding. Syarat-syarat tersebut<br />

dipenuhi pada pilihan a.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Ketiga pasang sudut yang bersesuaian sama besar<br />

belum tentu sisi-sisi yang bersesuaian sama<br />

panjang.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Suatu persegi panjang dikatakan sebangun dengan<br />

persegi panjang berukuran 7,5 cm × 5 cm apabila<br />

perbandingan panjang <strong>dan</strong> lebar kedua persegi<br />

panjang itu sama.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 53


Perbandingan panjang <strong>dan</strong> lebar pada pesegi<br />

panjang:<br />

(i) Perbandingan panjang ⇒ 7,5<br />

30<br />

Perbandingan lebar ⇒ 5<br />

20<br />

(ii) Perbandingan panjang ⇒ 7,5<br />

45<br />

Perbandingan lebar ⇒ 5<br />

30<br />

(iii) Perbandingan panjang ⇒ 7,5<br />

40<br />

Perbandingan lebar ⇒ 5<br />

30<br />

(iv) Perbandingan panjang ⇒ 7,5<br />

120<br />

= 1<br />

4<br />

= 1<br />

4<br />

1<br />

=<br />

6<br />

1<br />

=<br />

6<br />

= 3<br />

16<br />

1<br />

=<br />

6<br />

1<br />

=<br />

16<br />

Perbandingan lebar ⇒ 5 1<br />

=<br />

80 16<br />

Jadi, persegi panjang yang sebangun adalah (i),<br />

(ii), <strong>dan</strong> (iv).<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

PQ SR<br />

=<br />

MN KL<br />

⇔<br />

PQ<br />

12 + 8 + 8<br />

= 4<br />

8<br />

⇔<br />

⇔<br />

PQ 1<br />

=<br />

28 2<br />

PQ = 1<br />

N<br />

12 cm X 8 cm Y8<br />

cm<br />

M<br />

20 cm<br />

K 8 cm L<br />

× 28 = 14 cm<br />

2<br />

Jadi, panjang PQ = 14 cm.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Misal panjang AF = x.<br />

D E<br />

10<br />

AFED sebangun dengan BCEF, sehingga:<br />

AF EF<br />

=<br />

BC BF ⇒<br />

x<br />

10 =<br />

10<br />

25 − x<br />

⇔ x(25 – x) = 100<br />

⇔ 25x – x2 = 100<br />

⇔ x2 A x F 25 – x B<br />

– 25x + 100 = 0<br />

⇔ (x – 5)(x – 20) = 0<br />

⇔ x = 5 atau x = 20<br />

Jadi, panjang AF = 5 cm atau AF = 20 cm.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Pada pilihan a. R<br />

B<br />

5,5 cm<br />

4,5 cm<br />

50° 70°<br />

P 5 cm Q<br />

∠R = 180° – (50° + 70°) = 180° – 120° = 60° = ∠B<br />

54 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

C<br />

C<br />

10<br />

5,5 cm<br />

50°<br />

60°<br />

5 cm<br />

4,5 cm<br />

A<br />

Oleh karena sudut-sudut yang bersesuaian sama<br />

besar <strong>dan</strong> sisi-sisi yang bersesuaian sama panjang<br />

maka kedua segitiga tersebut kongruen.<br />

Jadi, pilihan yang sesuai adalah a.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∆TQP <strong>dan</strong> ∆SPQ kongruen dengan ∠PTQ = ∠QSP,<br />

∠SPQ = ∠TQP, <strong>dan</strong> ∠TPQ = ∠SQP.<br />

Jadi, pilihan yang benar c.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∆CDE <strong>dan</strong> ∆ADB sebangun.<br />

CE bersesuaian dengan AB <strong>dan</strong> CE 6 3<br />

= =<br />

AB 8 4 .<br />

∆ADB merupakan perbesaran dari ∆CDE dengan<br />

faktor skala k = 4<br />

3 .<br />

Luas ∆ABD = k2 luas ∆CDE<br />

=<br />

2<br />

⎛4⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝3⎠ × 18 = 32 cm2<br />

Luas BCEA = luas ∆ABD – luas ∆CDE<br />

= 32 – 18<br />

= 14 cm 2<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Volume patung = k3 volume model patung<br />

⇔ 2.700 = k3 × 100<br />

⇔ k3 = 27<br />

⇔ k= 3 27<br />

⇔ k= 3<br />

Tinggi patung = k tinggi model patung<br />

⇔ 60 = 3t<br />

⇔ t = 20 cm<br />

Jadi, tinggi model patung 20 cm.<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

PS = SQ × SR = 4× 25 = 100 = 10 cm<br />

Luas segitiga PQR = 1<br />

× alas × tinggi<br />

2<br />

= 1<br />

× QR × PS<br />

2<br />

= 1<br />

× 29 × 10<br />

2<br />

= 145 cm2 Jadi, luas segitiga PQR adalah 145 cm2 .<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABC sebangun dengan ∆ADE maka berlaku<br />

perbandingan:<br />

AE<br />

AC<br />

= DE<br />

BC ⇔<br />

12<br />

16 =<br />

6<br />

x + 3<br />

⇔ 12x + 36 = 96<br />

⇔ 12x = 60<br />

⇔ x = 5 cm<br />

Jadi, nilai x = 5 cm.


13. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Panjang jari-jari = r = 1<br />

1<br />

diameter =<br />

2 2 d<br />

Volume tabung = πr2t = π( 1<br />

2 d)2 · t<br />

= π · 1<br />

4 d2 · t<br />

= 1<br />

4 πd2t Jadi, volume tabung itu 1<br />

4 πd2t. 14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas permukaan tabung tanpa tutup<br />

= luas alas + luas selimut tabung<br />

= πr(r + 2t)<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

d = 21 cm maka r = 10,5 cm<br />

t = 30 cm<br />

Volume tabung = πr2t = 22<br />

7 × 10,52 × 30<br />

= 10.395 cm3 16. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Volume kerucut = 1.232 cm3 1<br />

3 πr2t = 1.232<br />

⇔ 1<br />

3<br />

× 22<br />

7 × 72 × t = 1.232<br />

⇔ t = 1.232 × 3 × 7<br />

22<br />

⇔ t = 24 cm<br />

Garis pelukis: s = 2 2<br />

r t<br />

+ = 2 2<br />

7 + 24<br />

= 625 = 25 cm<br />

Jadi, panjang garis pelukisnya 25 cm.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Volume bola = 113,04 cm3 4<br />

⇔<br />

3 πr3 = 113,04<br />

⇔ 4<br />

3 × 3,14 × r3 = 113,04<br />

⇔ r 3 = 113,04 × 3<br />

4<br />

⇔ r3 = 27<br />

⇔ r = 3 cm<br />

Jadi, d = 2 × r = 2 × 3 = 6 cm.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas alas kerucut = 78,5 cm2 ⇔ πr2 = 78,5<br />

⇔ 3,14 × r 2 = 78,5<br />

⇔ r2 = 78,5<br />

3,14<br />

⇔ r 2 = 25<br />

⇔ r = 5 cm<br />

× 1<br />

3,14<br />

× 1<br />

49<br />

2 2 2 2<br />

s= r + t = 5 12<br />

+<br />

Luas permukaan kerucut<br />

= luas alas + luas selimut<br />

= 78,5 + πrs<br />

= 78,5 + 3,14 × 5 × 13<br />

= 78,5 + 204,1<br />

= 282,6 cm<br />

= 169 = 13 cm<br />

2<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

d = 7 cm maka r = 3,5 cm<br />

Volume tabung = 770 cm3 ⇔ πr2t = 770<br />

⇔ 22<br />

7 × (3,5)2 × t = 770<br />

⇔ t = 770 × 7<br />

22<br />

⇔ t = 20 cm<br />

Luas selimut = πdt = 22<br />

7<br />

× 7 × 20<br />

× 1<br />

3,5<br />

× 1<br />

3,5<br />

= 22 × 20 = 440 cm<br />

Jadi, luas selimut tabung 440 cm.<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Luas belahan bola padat<br />

= 1<br />

× luas permukaan bola + luas lingkaran<br />

2<br />

= 1<br />

2 × 4πr2 + πr2 = 1<br />

2 × 4 × 3,14 × 102 + 3,14 × 102 = 628 + 314<br />

= 942 cm2 21. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bangun di atas terdiri dari:<br />

1) Belahan bola (ada 2) sehingga menjadi satu<br />

bola ⇒ r = 3,5 cm<br />

2) Tabung: r = 3,5 cm; t = 10 cm<br />

Luas permukaan = Luas bola + luas selimut tabung<br />

= 4πr2 + 2πrt<br />

= 4 × 22<br />

× (3,5)2<br />

7<br />

+ 2 × 22<br />

× 3,5 × 10<br />

7<br />

= 154 + 220<br />

= 374 cm2 22. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Pada juring lingkaran yang dibuat kerucut, panjang<br />

jari-jari juring = panjang garis pelukis kerucut<br />

(s = 13 cm).<br />

Luas juring lingkaran = luas selimut kerucut<br />

⇔ 204,1 = πrs<br />

⇔ 204,1 = 3,14 × r × 13<br />

⇔ 204,1 = 40,82 × r<br />

⇔ r = 5 cm<br />

t = 2 2<br />

s − r = 2 2<br />

13 − 5 = 144 = 12 cm<br />

Jadi, tinggi kerucut yang terjadi 12 cm.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 55


23. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Bola terbesar yang dapat masuk ke dalam kubus<br />

yaitu bola dengan panjang diameter sama dengan<br />

panjang rusuk kubus.<br />

Jadi, r = 7 cm.<br />

Volume bola = 4<br />

3 πr3 = 4<br />

3<br />

× 22<br />

7 × 73 = 1.437,33 cm 3<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Bangun di atas terdiri dari:<br />

1) Tabung ⇒ r = 2 cm<br />

t = 5 cm<br />

2) Kerucut ⇒ r = 2 cm<br />

t = 3 cm<br />

Vpasak = volume tabung + volume kerucut<br />

= πr2t + 1<br />

3 πr2t = 3,14 × 22 × 5 + 1<br />

3 × 3,14 × 22 × 3<br />

= 62,8 + 12,56 = 75,36 cm3 25. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

5 + 8 + 7 + 9 + 7 + 6 + 7 + 9 + 10 + 8<br />

Mean = = 7,6<br />

10<br />

Modus adalah nilai yang sering muncul yaitu 7<br />

(muncul 3 kali).<br />

Data setelah diurutkan: 5, 6, 7, 7, 7, 8, 8, 9, 9, 10<br />

7 + 8<br />

Median = = 7,5<br />

2<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

<br />

↓<br />

Median<br />

x 3 4 5 6 7 8 9 10<br />

f 1 6 10 15 10 4 1 1<br />

f k 1 7 17 32 42 46 47 48<br />

Median = 1<br />

(data ke-24 + data ke-25)<br />

2<br />

= 1<br />

(6 + 6)<br />

2<br />

= 6,0<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

xi 4 5 6 7 8 9<br />

fi 2 4 5 6 2 1<br />

f i · x i 8 20 30 42 16 9<br />

Σf ⋅ x<br />

Nilai rata-rata =<br />

Σf<br />

= 8 20 30 42 16 9<br />

+ + + + +<br />

20<br />

= 6,25<br />

Nilai di atas 6,25 dimulai dari nilai 7.<br />

Banyak siswa yang memperoleh nilai di atas ratarata<br />

= 6 + 2 + 1 = 9 orang.<br />

56 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

28. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

n1 = 7 orang<br />

x<br />

–<br />

1 = 171 cm<br />

n2 = 1 orang<br />

x<br />

–<br />

2 = p cm (tinggi orang yang keluar)<br />

x<br />

–<br />

gabungan = 172 cm<br />

x<br />

– nx 1 1 + n2x2 gabungan =<br />

n + n<br />

1 2<br />

7 ⋅171−1⋅p ⇔ 172 =<br />

7 − 1<br />

1.197 − p<br />

⇔ 172 =<br />

6<br />

⇔ 172 × 6 = 1.197 – p<br />

⇔ p = 1.197 – 1.032 ⇔ p = 165 cm<br />

Jadi, tinggi orang yang keluar 165 cm.<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Untuk kelompok putri: n1 = a orang; x – 1 = 7,5<br />

Untuk kelompok putra:n2 = b orang; x – 2 = 6,7<br />

x<br />

–<br />

gabungan = 6,9<br />

– nx 1 1 + n2x2 x gabungan =<br />

n1 + n2<br />

a ⋅ 7,5 + b ⋅6,7<br />

⇔ 6,9 =<br />

a + b<br />

⇔ 6,9(a + b) = 7,5a + 6,7b<br />

⇔ 6,9a + 6,9b = 7,5a + 6,7b<br />

⇔ 7,5a – 6,9a = 6,9b – 6,7b<br />

⇔ 0,6a = 0,2b<br />

a 0,2 a 1<br />

⇔<br />

= ⇔ =<br />

b 0,6 b 3<br />

Banyak siswa putra : banyak siswa putri = 3 : 1<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Rata-rata untuk kelas <strong>IX</strong>A<br />

= (4 4) (5 2) (6 6) (7 5) (8 3)<br />

⋅ + ⋅ + ⋅ + ⋅ + ⋅<br />

4 + 2 + 6 + 5 + 3<br />

= 121<br />

= 6,05<br />

20<br />

Rata-rata untuk kelas <strong>IX</strong>B<br />

= (4 3) (5 7) (6 5) (7 4) (8 2)<br />

⋅ + ⋅ + ⋅ + ⋅ + ⋅<br />

3 + 7 + 5 + 4 + 2<br />

= 121<br />

= 5,76<br />

21<br />

Selisih rata-rata kelas <strong>IX</strong>A <strong>dan</strong> <strong>IX</strong>B = 6,05 – 5,76<br />

= 0,29<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Besar sudut pusat Matematika<br />

= 360° – 45° – 40° – 50° – 95° – 60°<br />

= 70°<br />

Banyak siswa yang gemar Matematika<br />

= 70°<br />

360°<br />

× 144 = 28<br />

Jadi, banyak siswa yang gemar Matematika ada<br />

28 orang.


32. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misal frekuensi nilai 7 = x<br />

(5 ⋅ 1) + (6 ⋅ 2) + (7 ⋅ x) + (8 ⋅ 6) + (9 ⋅ 4) + (10 ⋅2)<br />

Nilai rata-rata=<br />

1+ 2+ x+ 6+ 4+ 2<br />

5 + 12 + 7x + 48 + 36 + 20<br />

⇔ 7,8 =<br />

15 + x<br />

⇔ 7,8(15+x) = 121 + 7x<br />

⇔ 117+7,8x = 121 + 7x<br />

⇔ 7,8x – 7x = 121 – 117<br />

⇔ 0,8x = 4 ⇔ x = 5<br />

Jadi, siswa yang mendapat nilai 7 ada 5 orang.<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

a, b, <strong>dan</strong> 25 mempunyai rata-rata 27, berarti<br />

a + b + 25<br />

⇔ = 27<br />

3<br />

⇔ a + b + 25 = 81 . . . (1)<br />

a, b, 25, c, d, mempunyai rata-rata 41<br />

a + b + 25 + c + a<br />

⇔ = 41<br />

5<br />

⇔ a + b + 25 + c + d = 205 . . . (2)<br />

Substitusikan persamaan (1) ke persamaan (2):<br />

a + b + 25 + c + d = 205<br />

⇔ 81 + c + d = 205<br />

⇔ c + d = 124<br />

Rata-rata dari c <strong>dan</strong> d adalah 124<br />

= 62.<br />

2<br />

34. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Sampel merupakan bagian dari populasi. Sampel<br />

pada umumnya merupakan bagian yang akan<br />

diteliti.<br />

35. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Banyak ruang sampel untuk kartu bridge:<br />

n(S) = 52<br />

Banyaknya kartu Queen: n(Q) = 4<br />

Peluang terambilnya kartu Queen<br />

= n(Q) 4 1<br />

= =<br />

n(S) 52 13<br />

36. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Ruang sampel pelambungan sebuah dadu <strong>dan</strong><br />

sebuah mata uang:<br />

1 2 3 4 5 6<br />

A (A, 1) (A, 2) (A, 3) (A, 4) (A, 5) (A, 6)<br />

G (G, 1) (G, 2) (G, 3) (G, 4) (G, 5) (G, 6)<br />

Daerah yang diarsir tebal adalah kejadian muncul<br />

bukan mata dadu 5.<br />

Misal K = kejadian muncul bukan mata dadu 5<br />

n(S) = 12<br />

n(K) = 10<br />

P(K) = n(K)<br />

n(S)<br />

= 10<br />

12<br />

= 5<br />

6<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diagram pohon ruang sampel pelambungan 3 mata<br />

uang logam:<br />

A<br />

G<br />

Daerah yang diarsir tebal adalah kejadian muncul<br />

tepat dua gambar.<br />

n(K) = 3<br />

n(S) = 8<br />

Peluang = n(K)<br />

n(S)<br />

= 3<br />

8<br />

Frekuensi harapan = 3<br />

× 400 = 150 kali<br />

8<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Tabel ruang sampel pelambungan dua dadu:<br />

Daerah yang diarsir tebal menyatakan mata dadu<br />

yang berjumlah 7.<br />

n(S) = 36<br />

n(K) = 6<br />

Peluang = n(K)<br />

n(S)<br />

A<br />

G<br />

A<br />

G<br />

= 6<br />

36<br />

= 1<br />

6<br />

(A, A, A)<br />

(A, A, G)<br />

(A, G, A)<br />

(A, G, G)<br />

(G, A, A)<br />

(G, A, G)<br />

(G, G, A)<br />

(G, G, G)<br />

1 2 3 4 5 6<br />

1 (1, 1) (1, 2) (1, 3) (1, 4) (1, 5) (1, 6)<br />

2 (2, 1) (2, 2) (2, 3) (2, 4) (2, 5) (2, 6)<br />

3 (3, 1) (3, 2) (3, 3) (3, 4) (3, 5) (3, 6)<br />

4 (4, 1) (4, 2) (4, 3) (4, 4) (4, 5) (4, 6)<br />

5 (5, 1) (5, 2) (5, 3) (5, 4) (5, 5) (5, 6)<br />

6 (6, 1) (6, 2) (6, 3) (6, 4) (6, 5) (6, 6)<br />

Frekuensi harapan = 1<br />

× 240 = 40 kali<br />

6<br />

39. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyaknya balita yang diperkirakan terkena diare<br />

= 0,02 × 2.500 = 50 orang.<br />

Banyaknya balita yang diperkirakan tidak terkena<br />

diare = 2.500 – 50 = 2.450 orang.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 57<br />

A<br />

G<br />

A<br />

G<br />

A<br />

G<br />

A<br />

G


40. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Berikut ini adalah tabel ruang sampel dari<br />

kemungkinan bayi yang lahir:<br />

Daerah yang diarsir adalah kejadian yang<br />

diharapkan muncul.<br />

n(S) = 4<br />

n(K) = 1<br />

Peluang = n(K)<br />

n(S)<br />

B. Uraian<br />

1.<br />

2.<br />

= 1<br />

4<br />

∆ABC <strong>dan</strong> ∆AED sebangun, maka berlaku:<br />

BC<br />

ED<br />

= AB<br />

AE<br />

⇔ BC<br />

216 =<br />

200<br />

200 + 40<br />

⇔ BC = 200<br />

× 216 = 180 cm<br />

240<br />

CF = BC + BF = 180 + 20 = 200 cm = 2 m<br />

Jadi, panjang tongkat sebelum ditanam 2 m.<br />

a. Segitiga ABD sebangun dengan segitiga EGD<br />

sehingga berlaku perbandingan:<br />

DE<br />

DA<br />

Anak Kedua<br />

Anak Pertama<br />

A<br />

6 cm<br />

A<br />

3 cm<br />

E<br />

L<br />

P<br />

= EG<br />

AB<br />

C<br />

2 m B<br />

20 cm {<br />

40 cm<br />

F<br />

⇔ 3<br />

9<br />

L P<br />

(L, L)<br />

(L, P)<br />

<br />

= p<br />

18<br />

(P, L)<br />

(P, P)<br />

3× 18<br />

⇔ p =<br />

9<br />

= 6 cm<br />

b. Untuk menentukan q, dicari terlebih dahulu<br />

panjang EF.<br />

ED ⋅ AB + EA ⋅CD<br />

EF = =<br />

DE + EA<br />

3 18 6 12 ⋅ + ⋅<br />

3 + 6<br />

= 126<br />

= 14 cm<br />

9<br />

FG = q = EF – EG = 14 – 6 = 8 cm<br />

c. Segitiga BCD sebangun dengan segitiga BFG,<br />

58 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

D<br />

E<br />

D 12 cm C<br />

p q<br />

G<br />

18 cm<br />

2,16 m<br />

6 cm<br />

F<br />

r<br />

B<br />

maka berlaku perbandingan:<br />

FB GF<br />

=<br />

CB DC ⇔<br />

r<br />

r + 6<br />

= 8<br />

12<br />

⇔ 8r + 48 = 12r<br />

⇔ 12r – 8r = 48<br />

⇔ 4r = 48 ⇔ r = 12 cm<br />

3. ABCD merupakan jajargenjang maka:<br />

AD // BC <strong>dan</strong> AD = BC<br />

AB // CD <strong>dan</strong> AB = CD<br />

Perhatikan ∆ABE <strong>dan</strong> ∆CDF:<br />

• ∠EBA = ∠FDC (sudut siku-siku)<br />

• AB = CD (pada jajargenjang sisi berhadapan<br />

sama panjang)<br />

• ∠EAB = ∠FCD (pada jajargenjang sudut yang<br />

berhadapan sama besar)<br />

Oleh karena memenuhi sudut, sisi, sudut maka<br />

∆ABE <strong>dan</strong> ∆CDF kongruen.<br />

4. Bangun I adalah 1<br />

bola: r = 9 cm<br />

2<br />

Bangun II adalah kerucut:<br />

d = 14 cm, maka r = 7 cm<br />

t = 21 cm<br />

a. Volume I = 1<br />

1 4<br />

volume bola = ×<br />

2 2 3 πr3<br />

= 1 4<br />

×<br />

2 3 × 3,14 × 93 = 1.526,04 cm3 b. Volume II = volume kerucut<br />

= 1<br />

3 × πr2t = 1 22<br />

×<br />

3 7 × 72 × 21<br />

= 1.078 cm3 c. Selisih volume = 1.526,04 – 1.078<br />

= 448,04 cm3 5. Vkerucut = 1<br />

3 × πr2 × t = 1<br />

3<br />

1<br />

2 Vtabung = Vkerucut = 66 cm3<br />

⇔ Vtabung = 2 × 66 cm3 = 132 cm3 × 22<br />

7 × 32 × 7 = 66<br />

6. L permukaan = L seperempat bola + 2 × L setengah lingkaran<br />

7.<br />

x i<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

Jumlah<br />

= 1<br />

4 × 4πr2 + 2 × 1<br />

2 πr2<br />

= πr 2 + πr 2 = 2πr 2<br />

= 2 × 22<br />

× 7 × 7<br />

7<br />

= 308 cm2 f i<br />

2<br />

5<br />

6<br />

11<br />

y<br />

8<br />

6<br />

38 + y<br />

f i · x i<br />

6<br />

20<br />

30<br />

66<br />

7y<br />

64<br />

54<br />

240 + 7y


a. Nilai rata-rata =<br />

240 + 7y<br />

38 + y<br />

240 + 7y<br />

⇔ 6,5 =<br />

38 + y<br />

⇔ 6,5(38 + y) = 240 + 7y<br />

⇔ 247 + 6,5y = 240 + 7y<br />

⇔ 7y – 6,5y = 247 – 240<br />

⇔ 0,5y = 7<br />

⇔ y= 14<br />

b. Median<br />

Median terletak di antara data ke-26 <strong>dan</strong> ke-27.<br />

Data ke-26 = 7, data ke-27 = 7<br />

7 + 7<br />

Jadi, median = = 7.<br />

2<br />

c. Modus = 7<br />

8. a. Pendidikan SD = 100<br />

× 360° = 150°<br />

240<br />

Pendidikan SMP = 70<br />

× 360° = 105°<br />

240<br />

Pendidikan SMA = 50<br />

× 360° = 75°<br />

240<br />

Pendidikan SMK = 20<br />

× 360° = 30°<br />

240<br />

b.<br />

Jumlah<br />

Nilai<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

120<br />

100<br />

80<br />

60<br />

40<br />

20<br />

0<br />

SMA<br />

Frekuensi<br />

2<br />

5<br />

6<br />

11<br />

14<br />

8<br />

6<br />

SMK<br />

30°<br />

75° 150°<br />

105°<br />

SMP<br />

SD<br />

f k<br />

2<br />

7<br />

13<br />

24<br />

38<br />

46<br />

52<br />

SD SMP SMA SMK<br />

Tingkat Pendidikan<br />

9. n(S) = 14 + 6 + 8 = 28<br />

K = kejadian terambil kelereng kuning<br />

P(K) = 8<br />

28<br />

= 2<br />

7<br />

M = kejadian terambil kelereng merah<br />

P(M) = 14<br />

28<br />

= 1<br />

2<br />

Fh (K) = P(K) × n ⇔ 140= 2<br />

× n ⇔ n = 490<br />

7<br />

Jadi, frekuensi harapan terambil kelereng merah:<br />

Fh (M) = P(M) × n = 1<br />

× 490 = 245<br />

2<br />

10. n(S) = 45<br />

O = siswa gemar lagu pop, n(O) = 25<br />

B = siswa gemar lagu rock, n(B) = 20<br />

n(tidak gemar keduanya) = 5<br />

n(O ∪ B) = 45 – 5 = 40<br />

n(gemar keduanya) = n(O ∩ B)<br />

= n(O) + n(B) – n(O ∪ B)<br />

= 25 + 20 – 40<br />

= 5<br />

Peluang terpanggil anak gemar keduanya:<br />

n(O ∩ B) 5<br />

P(O ∩ B) = =<br />

n(S) 45<br />

Fh (O ∩ B) = P(O ∩ B) × n<br />

⇔ 12 = 1<br />

9<br />

= 1<br />

9<br />

× n ⇔ n = 108<br />

Jadi, banyaknya pemanggilan 108 kali.<br />

Bab IV Pangkat <strong>dan</strong> Bentuk<br />

Akar<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

82 + 82 + 82 + 82 = 4 × 82 = 22 × (23 ) 2<br />

= 22 × 26 = 22 + 6 = 28 2. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Oleh karena m = 3 diperoleh:<br />

m 5 + m 4 + m 6 = 3 5 + 3 4 + 3 6<br />

= 3 × 3 4 + 3 4 + 3 2 × 3 4<br />

= (3 + 1 + 3 2 ) 3 4<br />

= (4 + 9) 81<br />

= 13 × 81<br />

= 1.053<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 59


3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

12<br />

m<br />

4 × 2 n+1 =<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

16 8 = (2 4 ) 8 = 2 32<br />

12<br />

2<br />

4 × 2 3+1<br />

= 4 6 × 2 4 = (2 2 ) 6 × 2 4<br />

= 2 12 × 2 4 = 2 12 + 4 = 2 16<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

(3 × 5) –3 13.500<br />

× 13.500 = 3<br />

(3× 5)<br />

13.500<br />

3 × 5<br />

= 3 3<br />

= 4 = 2 2<br />

= 13.500<br />

27× 125<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

3 –2 × 1<br />

81 : 3–6 = 3 –2 1<br />

× 4<br />

3 : 1<br />

6<br />

3<br />

= 3 –2 × 3 –4 × 36 = 30 = 1<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

7 –3 1<br />

:<br />

2.301 + 49 = 1<br />

3 × 2.301 + 49<br />

7<br />

2.301<br />

= 3 + 49<br />

7<br />

= 2.301<br />

+ 49<br />

343<br />

= 7 + 49<br />

= 7 + 72 8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

1 −2<br />

−1 −2<br />

− 1 × ( −2) −2<br />

( m) (3 m) 3 m<br />

3 = =<br />

=<br />

27 27<br />

27<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

3<br />

⎛ 2<br />

ab ⎞<br />

⎜ 5 3 ⎟<br />

xyz⎟<br />

⎝ ⎠ =<br />

2× 3 3<br />

a b<br />

5× 3 3 3× 3<br />

x y z<br />

6 3<br />

ab<br />

= 15 3 9<br />

x y z<br />

−15 −3−9 x y z<br />

= −6 −3<br />

a b<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

2n0 – n –1 – n –2 = 2 × 100 – 10 –1 – 10 –2<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

4n + 2<br />

×<br />

n −1<br />

3n + 1 n<br />

4 2<br />

2 :2<br />

=<br />

= 2 × 1 – 1 1<br />

–<br />

10 100<br />

= 2 – 0,1 – 0,01<br />

= 2 – 0,11<br />

= 1,89<br />

2(4n + 2) n −1<br />

×<br />

3n + 1−n 2 2<br />

2<br />

8n + 4 + n −1<br />

2n + 1<br />

2<br />

=<br />

2<br />

= 29n + 3 – (2n + 1) = 27n + 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

27m = 1<br />

2<br />

3m<br />

60 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

18<br />

48<br />

2 1<br />

2 1<br />

( ) ( 3) ( 2)<br />

3 1<br />

54<br />

3 2 2<br />

=<br />

=<br />

(2× 9)<br />

8 3<br />

( 2× 27)<br />

( 3) ( 2)<br />

3 1<br />

48<br />

48<br />

3 2 2<br />

3<br />

2 3 ( 3 ) ( 2)<br />

2 3⎛ 1<br />

3<br />

2× 3<br />

3<br />

⎞<br />

2 2<br />

(2× 3 ) ⎜<br />

⎝<br />

⎟<br />

⎠<br />

48<br />

3 6<br />

2 × 3 × × ×<br />

= 1<br />

6<br />

2<br />

2<br />

3<br />

2 3 ×39 32 22<br />

4 3<br />

3× 16 3× 2 × 3<br />

= 4 3 = 4<br />

2 3 −<br />

×<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

4 –2 1 1<br />

= 2 = = 0,<strong>06</strong>25 = 6,25 × 10–2<br />

4 16<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

E= mc2 = 2.400 × (3 × 108 ) 2<br />

= 2.400 × 32 × 1016 = 21.600 × 1016 = 2,16 × 1020 15. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

x + 1 x + 2 x + 3<br />

3 + 3 + 3<br />

= 27<br />

39<br />

⇔<br />

x x 2 x 3<br />

3 × 3+ 3 × 3 + 3 × 3<br />

39<br />

= 27<br />

⇔<br />

x 2 3<br />

3(3+ 3 + 3)<br />

39<br />

= 27<br />

⇔<br />

x<br />

3 × 39<br />

= 3<br />

39<br />

3<br />

⇔ 3x = 33 ⇔ x= 3<br />

B. Uraian<br />

1. a.<br />

1<br />

81 = 1<br />

4 = 3–4<br />

3<br />

b. 94 = (32 ) 4 = 38 c. 3 × 729 –1 = 3 × 1<br />

729<br />

3<br />

= 6<br />

3 = 1<br />

5<br />

3<br />

2. a. (p q × p<br />

r )2 = (3 –2 × 3<br />

5 )2<br />

× 3<br />

5 )2<br />

= 3<br />

729<br />

1<br />

= ( 2<br />

3<br />

= ( 1 1<br />

×<br />

3 5 )2<br />

= ( 1<br />

15 )2 = 1<br />

225<br />

= 3–5<br />

b. (q + 3) p (r – 3) p + 1 (p – 2) p + 2<br />

= (–2 + 3) 3 (5 – 3) 3 + 1 (3 – 2) 3 + 2<br />

= (1) 3 (2) 4 (1) 5<br />

= 1 × 16 × 1 = 16<br />

2<br />

= 81


3. a.<br />

c. (3p + 2q + r) r + q + p<br />

b.<br />

c.<br />

= (3 × 3 + 2 × (–2) + 5)<br />

= (9 – 4 + 5) 6<br />

= 10 6 = 1.000.000<br />

m+ n −m m−r n n − r n r n+ 1<br />

nn rm mr + −m<br />

5 + (–2) + 3<br />

(a ) (a ) (a a ) (a )<br />

(a ) (a ) (a )<br />

2 2<br />

−m−mnmn−nr n − nr nr + r<br />

a ⋅a ⋅a ⋅a<br />

=<br />

2 2<br />

n mr −m −mr<br />

a ⋅a ⋅a<br />

2 2<br />

( −m− mn + mn − nr + n − nr + nr + r)<br />

a<br />

=<br />

2 2<br />

(n + mr −m−mr) a<br />

2 2<br />

−m − nr + n + r)<br />

a<br />

=<br />

2 2<br />

n − m<br />

a<br />

2 2 2 2<br />

( −m − nr + n + r) −(n −m<br />

)<br />

= a = a –nr + r<br />

⎛ 4 3 3 2 3<br />

p − p q⎞⎛p q + pq ⎞<br />

⎜ 2 2 ⎟⎜ 4 2 ⎟<br />

p − q ⎟⎜ p q ⎟<br />

⎝ ⎠⎝ ⎠<br />

3<br />

2 2<br />

4 2<br />

p(p−q) pq (p + q)<br />

=<br />

·<br />

(p + q)(p −q)<br />

pq<br />

3 2 p p + q<br />

= ·<br />

p+ q 3<br />

p<br />

=<br />

2<br />

p + q<br />

p+ q<br />

x y<br />

−<br />

+ x y<br />

−<br />

−x<br />

y<br />

−m −n<br />

−(x<br />

y )<br />

=<br />

m n m n m n<br />

m n<br />

m<br />

x<br />

n<br />

y<br />

n<br />

y<br />

m<br />

x<br />

1<br />

− m n<br />

x y<br />

x y + −<br />

+ x 2m – y 2n<br />

+ x 2m – y 2n<br />

= (xmyn + m<br />

x<br />

n<br />

y –<br />

n<br />

y<br />

m )(–x<br />

x<br />

myn ) + x2m – y2n = –x2my2n – x2m + y2n + x2m – y2n = –x2my2n 30<br />

4. ρ = m<br />

V =<br />

8,4 × 10<br />

25<br />

4,2 × 10<br />

= 2 × 105 kg/m3 5. Jarak antara planet Jupiter dengan matahari:<br />

d = 778 × 1<strong>06</strong> km<br />

6<br />

1, 4 × 10<br />

Jari-jari matahari: r = = 0,7 × 10<br />

2<br />

6 km<br />

k: panjang lintasan satu kali revolusi planet Jupiter<br />

k= 2π(d + r) = 2 × 3,14 × (778 × 1<strong>06</strong> + 0,7 × 1<strong>06</strong> )<br />

= 4.890,236 × 1<strong>06</strong> t : waktu satu kali revolusi planet Jupiter<br />

t = 12 hari = 12 × 24 jam = 288 jam<br />

v : kecepatan rata-rata revolusi planet Jupiter<br />

v = k<br />

t =<br />

4.890,236× 10<br />

288<br />

6<br />

≈ 1,7 × 10 7 km/jam<br />

Jadi, kecepatan rata-rata revolusi planet Jupiter<br />

1,7 × 10 7 km/jam.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

( 100 – 36 ) 2 = (10 – 6) 2 = 42 = 16<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

a. 3 16 = 3 24 =<br />

b.<br />

3 3 6<br />

(2 × 3 ) =<br />

4<br />

3<br />

2<br />

c. 5 629 = 5 2<br />

27 =<br />

d. 4 36 = 4 2<br />

6 =<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

1<br />

a × b ×<br />

a<br />

2 =<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

75 × 10 :<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

3 2<br />

(2 × 3 ) = 2 × 32 = 18<br />

1<br />

4 × 3<br />

= 1<br />

12 ×<br />

= 1<br />

12<br />

= 1<br />

12 ×<br />

= 1<br />

12<br />

2<br />

4<br />

6<br />

3 2<br />

5 (3 ) = 5 6<br />

3 =<br />

4<br />

2<br />

2 × 2<br />

2<br />

2<br />

× ( 2 )2<br />

2<br />

4<br />

× 4 = 1<br />

3<br />

− 1<br />

2<br />

32 = 3 × 25 × 10 :<br />

3 1.728 + 3 2.025 = 3 3<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

1 1 2<br />

− ( 3 4 3)<br />

6<br />

a b c =<br />

1<br />

3<br />

a ×<br />

− 1<br />

2<br />

32<br />

6<br />

5<br />

3<br />

= 5 3 × 10 × 32<br />

= 5 3 × 10 × 4 2<br />

= 50 3 × 4 2 = 200 6<br />

12 +<br />

= 12 + 45<br />

= 57<br />

6<br />

b<br />

= a2 − 6<br />

b 4 c4 = a2 − 3<br />

b 2 c4 2 4<br />

ac<br />

= 3<br />

2<br />

b<br />

2 4<br />

ac<br />

= 1<br />

12<br />

b<br />

=<br />

1<br />

4 6 − ×<br />

2 4<br />

ac<br />

b b<br />

2<br />

3 6<br />

c ×<br />

2<br />

45<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 61


7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

4<br />

⎛ n ⎞<br />

4n + 2<br />

z ⎜z2⎟ 1<br />

×<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

3 3 9n 2 4 8n<br />

z z :z z<br />

z z :z z<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

⎛ 4 ⎞<br />

⎜<br />

a b<br />

⎟<br />

2<br />

⎜ 5 ⎟ 3 ⎝ab ⎠<br />

3<br />

−<br />

2<br />

=<br />

=<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

=<br />

=<br />

=<br />

⎛ 4 ⎞<br />

⎜<br />

b<br />

⎟<br />

2<br />

⎜ 4 ⎟ 3 ⎝ab ⎠<br />

4n+ 2 2n<br />

( z 2 ) × z<br />

( ) ( )<br />

1 1<br />

3 9n 3 2 8n 4<br />

2n + 1 2n<br />

z × z<br />

3 3n 2 2n<br />

z × z :z × z<br />

z<br />

z<br />

z<br />

1<br />

= n<br />

z<br />

( )<br />

−<br />

5<br />

× −<br />

3<br />

12 2<br />

−6<br />

b<br />

a<br />

6<br />

5 3<br />

p p × p 3 p<br />

= ( ) 1<br />

6 3 5<br />

p p × p ×<br />

= ( ) 1<br />

1 5<br />

6<br />

pp 3 ×<br />

=<br />

=<br />

=<br />

6<br />

5<br />

p ×<br />

1<br />

15<br />

p ×<br />

6<br />

+<br />

1<br />

+<br />

4<br />

p 5 15 3 =<br />

39<br />

15<br />

p =<br />

4<br />

3<br />

p<br />

13<br />

5<br />

p =<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

b × a c + c<br />

= 3 × 2 4 + 4<br />

4<br />

3<br />

p<br />

3<br />

−<br />

2<br />

2n + 1+ 2n<br />

z<br />

3n + 3 − 2 + 2n<br />

4n + 1<br />

5n + 1 = z4n + 1 – 5n – 1 = z –n<br />

=<br />

b<br />

a<br />

= −<br />

1<br />

3<br />

p<br />

18 + 1+ 20<br />

p 15<br />

13<br />

5 p<br />

3 4<br />

(2a) –<br />

4<br />

3<br />

1 2 −<br />

⎛ − ⎞ 2<br />

4 3<br />

⎜bb ⎟<br />

4<br />

⎜ ⎟<br />

⎜ a ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

62 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5<br />

8<br />

6<br />

3a<br />

(2b)<br />

3 4<br />

(2 × 2) –<br />

3 5<br />

= 3 × 16 + 4 2 –<br />

= 48 + 4 ×<br />

= 47 + 4 ×<br />

5<br />

3<br />

2 – 1<br />

2<br />

1 3<br />

2<br />

= 47 + 4 × 2 2 ×<br />

2<br />

3<br />

2<br />

6<br />

2 × 3<br />

5<br />

8<br />

= a6 b = a6 8 5<br />

b<br />

c<br />

4<br />

3 × 2<br />

(2 × 3)<br />

= 47 + 4 × 2 2 × 3 4 = 47 + 16 3 4<br />

4<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

0,04 × 0,4 × a = 0,4 × 0,04 × b<br />

⇔ 0,04 × 0,4 × a = 0,4 × 0,04 × b<br />

⇔<br />

⇔<br />

a<br />

b<br />

a<br />

b<br />

=<br />

0,4 × 0,04<br />

0,4 × 0,04<br />

= 0,4 × 0,04<br />

⇔ ( a<br />

b )2 = ( 0,4 × 0,04 ) 2<br />

⇔<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

0,0236 = 2,36<br />

100<br />

0,00236 =<br />

a<br />

b<br />

= 0,4 × 0,04<br />

= 0,016<br />

= 2,36<br />

100<br />

23,6<br />

10.000 =<br />

= 1, 54<br />

10<br />

23,6<br />

10.000<br />

= 0,154<br />

= 4,86<br />

100<br />

= 0,0486<br />

0,0236 + 0,00236 = 0,154 + 0,0486 = 0,2026<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

0,<strong>06</strong>25 + 0,02 2 = 6,25<br />

100<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

h = 1<br />

2 gt2<br />

= 6,25<br />

100 +<br />

⇔ 180 = 1<br />

× 10 × t2<br />

2<br />

⇔ 360 = 10 × t2 ⇔ 36 = t2 ⇔ t= 36 = 6<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Misal V = volume kubus<br />

+ ( 2<br />

100 )2<br />

4<br />

10.000<br />

= 2,5<br />

+ 0,0004<br />

10<br />

= 0,2504<br />

panjang rusuk kubus = 3 V<br />

= 3 27 2<br />

3<br />

= 3 ( 2)<br />

=<br />

1<br />

1 3<br />

2<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

1 1 1<br />

3 × ×<br />

3 2 3<br />

3 × 2<br />

= 3 ×<br />

1<br />

6<br />

2<br />

= 3 6 2 cm


B. Uraian<br />

1. a.<br />

2.<br />

b.<br />

4<br />

3. a.<br />

3<br />

2 −3<br />

3 × 9 × 3<br />

3 × 81 × 3<br />

8<br />

⎛ 8 ⎞<br />

=<br />

=<br />

3<br />

2 2 −3<br />

3 × 3 × 3<br />

3 × 3 × 3<br />

3<br />

= 3<br />

= 3 12<br />

2 × 16<br />

4 8 × ⎜ ⎟<br />

⎝ 32 ⎠ =<br />

y −6<br />

x8 z<br />

64x<br />

2<br />

=<br />

=<br />

= 4 9 12 8<br />

= 4 10<br />

=<br />

=<br />

4<br />

4<br />

4<br />

=<br />

= 4 3 7<br />

= 4 10<br />

=<br />

4 8<br />

4 −3<br />

3 × 3<br />

13<br />

3<br />

3<br />

13<br />

3<br />

3 −<br />

= 3 –4 = 1<br />

81<br />

8 4<br />

4 3 ⎛2 × 2 ⎞<br />

2 × ⎜ 5 ⎟<br />

⎝ 2 ⎠<br />

12<br />

4 3 ⎛2⎞ 2 × ⎜ 5 ⎟<br />

⎝ 2 ⎠<br />

2 × 2<br />

2<br />

10<br />

4<br />

2 =<br />

= 2 2 ×<br />

= 4 2<br />

3 −6<br />

2 × 8 × 4<br />

2<br />

64 × 2<br />

3 3 2 −6<br />

2 × (2 ) × (2 )<br />

6 2<br />

2 × 2<br />

9 −12<br />

2 × 2 × 2<br />

8<br />

2<br />

1<br />

2<br />

2<br />

1<br />

2 2<br />

2<br />

− −<br />

2× 2 × 2 × 2<br />

2 −<br />

8<br />

2 4<br />

−<br />

= 2 –2 ×<br />

× 4 2<br />

= 4 8 2<br />

− −<br />

2 × 2<br />

2 −<br />

1<br />

2 2<br />

−<br />

2<br />

−<br />

3 3 2 5<br />

x × (xz) y<br />

3 2<br />

(yz)<br />

=<br />

=<br />

=<br />

= 1<br />

4<br />

× 1<br />

2<br />

= 1<br />

4 2<br />

2<br />

−<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

⎛ ⎞<br />

⎜x ⎟ × (xz) y<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

2 5 ( )<br />

1<br />

2 3<br />

( (yz) )<br />

1 1<br />

−<br />

3 3<br />

× ( 2 2 5)<br />

1<br />

2 2 3 ( yz)<br />

x xzy<br />

2 2 5<br />

xzy<br />

3<br />

2 2<br />

xy z<br />

=<br />

= ( )<br />

1<br />

2 2 5<br />

xzy 3<br />

2 2<br />

× ( )<br />

1 1<br />

3 3<br />

x y z<br />

3<br />

3 xy = y 3 x<br />

b.<br />

2<br />

2<br />

⎛ ⎞ 5<br />

⎜ 4 2 3 3 4<br />

xy × z ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

⎜ 2<br />

6 y 3 ⎟<br />

⎜ ( x)<br />

z ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

= ( )<br />

=<br />

=<br />

=<br />

2 3<br />

1 4<br />

3<br />

12<br />

5<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ 4 ( xy) × z ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

1<br />

⎜ −2<br />

2 3 ⎟<br />

⎜ 6 ( x y z ) ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3 16<br />

2 3 5<br />

xy 5 × z<br />

2<br />

−2<br />

2 3 5 ( x y z )<br />

( xy) × z<br />

−2<br />

2 3 ( x y z )<br />

⎛<br />

⎜<br />

⎜<br />

2<br />

3<br />

3<br />

1<br />

16 ⎞5<br />

⎟<br />

2 ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

5<br />

6 9 16<br />

xyz<br />

x y z<br />

−4<br />

4 6<br />

10 5 10<br />

5 x y z = x 2 yz 2<br />

4. Misalkan volume kubus A = VA , volume kubus B<br />

= VB maka diperoleh:<br />

VA : VB = 1 : 8<br />

⇔<br />

VA<br />

V B<br />

1<br />

=<br />

8<br />

⇔<br />

3<br />

s A<br />

3<br />

sB<br />

= 1<br />

8<br />

⇔<br />

−2<br />

3<br />

(5 × 10 )<br />

3<br />

sB<br />

= 1<br />

8<br />

−6<br />

125 × 10<br />

⇔<br />

3 =<br />

sB<br />

1<br />

8<br />

⇔ 125 × 10 –6 × 8 = s 3<br />

B<br />

⇔ 1000 × 10 –6 = s B 3<br />

⇔ 10 3 × 10 –6 = s B 3<br />

⇔<br />

3 3 6<br />

10 × 10 − = s B<br />

⇔ 10 –1 = s B<br />

Jadi, sisi kubus B adalah 10 –1 m.<br />

5. t = 3 × r2 , π = 22<br />

7 , <strong>dan</strong> Lalas = 66 cm2<br />

Lalas = π × r2 66 = 22<br />

⇔<br />

× r2<br />

7<br />

r2 66× 7<br />

= = 21 ⇔ r =<br />

22<br />

21<br />

t = 3 × 21 = 63<br />

V = Lalas × t = 66 × 63 = 4.158 cm3 Lselimut = 2πrt<br />

= 2 × 22<br />

×<br />

7<br />

21 × 63<br />

= 396 × 0,21× 100<br />

= 396 × 0,46 × 10<br />

= 1.821,6 cm2 Jadi, volume tabung 4.158 cm 3 <strong>dan</strong> luas selimutnya<br />

1.821,6 cm 2 .<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 63


A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

4 × 4 × 4 × 4 × 4 = 16 × 16 × 4<br />

= 2 × 8 × 2 × 8 × 4<br />

= 8 × 8 × 8 × 2<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

( ) 1<br />

128 7<br />

−<br />

− = ( 2)<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

= 8 3 ×<br />

( ) 1<br />

7<br />

−<br />

7<br />

3 81 = 3 4<br />

3 = 3 3 3<br />

6 4<br />

9 =<br />

4<br />

9<br />

2 4<br />

6 (3 ) =<br />

27 = ( ) 4<br />

3 9<br />

9 2<br />

729 =<br />

3 =<br />

1<br />

3<br />

8 =<br />

10<br />

3<br />

8<br />

− = –2 –1 = – 1<br />

2<br />

8<br />

6<br />

3 =<br />

4<br />

3<br />

3 =<br />

6 2<br />

9 (3 ) =<br />

4 729 = 4 6<br />

3 =<br />

Jadi, 4 729 ≠ 3 81<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

6<br />

4<br />

3 =<br />

1<br />

1 3<br />

3 = 3 3 3<br />

1<br />

1 3<br />

3 = 3 3 3<br />

12<br />

9<br />

3 =<br />

1<br />

1 3<br />

3 = 3 3 3<br />

1<br />

1 2<br />

3 = 3 3<br />

3 1<br />

0,027 + 4 256 – (0,5)2 27<br />

= 3<br />

1.000 + 1<br />

4 4<br />

4 –<br />

⎛1⎞ ⎜<br />

2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

= 3<br />

10<br />

= 3<br />

10<br />

+ 1<br />

4<br />

4 6<br />

225 : 125 = ( ) 1<br />

225 4 : ( ) 1<br />

125 6<br />

× : ( ) 1<br />

3 6<br />

= ( ) 1<br />

9 25 4<br />

– 1<br />

4<br />

64 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5<br />

= ( ) 1<br />

2<br />

3 4 × ( ) 1<br />

2 4<br />

=<br />

=<br />

=<br />

1<br />

2<br />

3 ×<br />

1<br />

2<br />

3 ×<br />

1<br />

2<br />

5 :<br />

1<br />

2<br />

3 × 5 0<br />

= 3<br />

1 1<br />

2 2<br />

5 −<br />

5 :<br />

1<br />

2<br />

5<br />

3<br />

6<br />

5<br />

2<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

s= 2 2<br />

12 + 8<br />

= 144 + 64<br />

= 208<br />

= 16× 13<br />

= 4 13<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

( ) 3<br />

2 4<br />

9p + 6 ( ) 1<br />

3p 2<br />

−<br />

= ( ) 3<br />

2 4<br />

× + 6 ( ) 1<br />

3 4 2<br />

−<br />

×<br />

9 4<br />

= ( ) 3<br />

2 4 4<br />

=<br />

=<br />

3 × 2 +<br />

3<br />

2 4<br />

3 ×<br />

×<br />

3<br />

2<br />

3 × 2 3 +<br />

3<br />

4 4<br />

2 ×<br />

2× 3<br />

2 3<br />

= 3 3 × 8 + 3<br />

= 24 3 + 3<br />

= 25 3<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

1 0 −1<br />

3 + 3 + 3<br />

−3 −2 −1<br />

+ (3<br />

3 + 3 + 3<br />

1 + 3 –1 ) –1<br />

1<br />

3+ 1+<br />

3<br />

1<br />

= 1 1 1 + (3 + ) –1<br />

+ + 3<br />

=<br />

27 9 3<br />

13<br />

3<br />

1+ 3+ 9 + (<br />

27<br />

10<br />

3 )–1<br />

= 13<br />

3<br />

× 27<br />

13<br />

+ 3<br />

10<br />

= 9 + 0,3 = 9,3<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

2<br />

10x<br />

x− x + 2x + x<br />

4 3 2<br />

=<br />

=<br />

=<br />

2<br />

6<br />

( ) 1<br />

2<br />

3× 2 2<br />

6<br />

+ 2<br />

3× 2<br />

x− 10x<br />

2 2<br />

x (x + 2x+ 1)<br />

2<br />

10x<br />

2<br />

x− x (x+ 1)<br />

2<br />

10x<br />

=<br />

x− x(x+ 1)<br />

2<br />

10x<br />

x(1 − (x + 1))<br />

= 10x<br />

1−x−1 = 10x<br />

= –10<br />

− x<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

m−n p n−p m p−m n<br />

(z ) (z ) (z ) z<br />

m− p n n p+ 1 m n− 1 =<br />

(z ) (z ) : (z ) z<br />

× z<br />

× z<br />

× z<br />

:z<br />

= mp np mn mp np nm<br />

−<br />

z<br />

−<br />

z<br />

+<br />

+<br />

−<br />

+<br />

+<br />

−<br />

−<br />

+<br />

=<br />

0<br />

z<br />

m n<br />

1<br />

z +<br />

mp −np mn −mp np −nm<br />

mn − np np + n mn −m<br />

mn np np n mn m<br />

z + = m n


11. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

BC =<br />

=<br />

2 2<br />

CE + EB<br />

2 2<br />

(4 3) (3 3)<br />

+<br />

= 48 + 27<br />

= 75<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

= 25× 3 = 5 3<br />

⇔ 3<br />

⇔<br />

⇔<br />

648<br />

343 =<br />

n<br />

⎛6⎞ ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

8× 81<br />

7<br />

⎛6⎞ = ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3 3<br />

2 × 3<br />

3<br />

7<br />

⎛6⎞ = ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3<br />

⎛2× 3⎞<br />

⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ =<br />

⎛6⎞ ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3<br />

n<br />

n<br />

n<br />

n<br />

⇔<br />

⎛6⎞ ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ =<br />

⎛6⎞ ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⇔ n= 3<br />

Nilai n2 + n + 1 = 32 + 3 + 1 = 9 + 4 = 13<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2 −2 −2<br />

2<br />

xy − x y<br />

−2 −2<br />

x − y<br />

2 2<br />

x y<br />

2 − 2 4 4<br />

y x x − y<br />

= 1 1 = 2 2<br />

− y − x<br />

2<br />

x<br />

2<br />

y<br />

2<br />

−<br />

2 2<br />

+<br />

2<br />

2 2<br />

(x<br />

=<br />

y )(x y )<br />

−(x −y<br />

)<br />

= –(x2 + y2 )<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

p × 3 4<br />

pq × 6 pq =<br />

1<br />

2<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

=<br />

= p<br />

= p<br />

4n+ 2 6n−2 2−8n 2n p × q × r<br />

p × ( ) 1<br />

3<br />

1<br />

2<br />

p ×<br />

= ( ) 1<br />

4n+ 2 6n−2 2−8n × × 2n<br />

=<br />

=<br />

p q r<br />

4n+ 2 6n−2 2−8n 2n 2n 2n<br />

p × q × r<br />

1 1 1<br />

2+ 3− −4<br />

n n n<br />

p × q × r<br />

1 1 1<br />

−<br />

n n<br />

= p2q3r –4 × pq nr<br />

2 3<br />

pq pr<br />

= n<br />

4<br />

r q<br />

D<br />

A 7 3 E 3 3 B<br />

pq × ( ) 1<br />

4<br />

pq 6<br />

1<br />

3<br />

p<br />

1 1 1<br />

+ +<br />

2 3 6<br />

3+ 2+ 1<br />

6<br />

1<br />

3<br />

q ×<br />

×<br />

×<br />

7 3<br />

4 3 4 3<br />

1<br />

6<br />

p<br />

1 2<br />

q 3 3<br />

+<br />

C<br />

2<br />

3<br />

q<br />

3<br />

3<br />

q = pq<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2<br />

3 2<br />

y × 3 z = 2 × 3 ×<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3<br />

⎛ 3 3 ⎞<br />

⎜ xy × z ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

⎜ 3 2 5<br />

xyz⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

3<br />

⎛ 6 3 3 2<br />

(xy ) z ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

6 2 5<br />

⎜ xyz ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

2× 3 3 2 2<br />

y(z)<br />

= 6<br />

6 3 4<br />

yz<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 65<br />

=<br />

= ( ) 3<br />

4<br />

xy z 6 = ( ) 1<br />

4<br />

xy z 2<br />

=<br />

4<br />

xy z = y 2 xz<br />

⎛ 3 9 2<br />

x y z ⎞<br />

6 ⎜ 2 5 ⎟<br />

⎝ x y z⎠<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diameter: d = 1,08 × 1011 m<br />

Jari-jari: r = 1<br />

2 d = 5,4 × 1010 m<br />

Volume = 4<br />

3 πr3 = 4<br />

3 × 3,14 × (5,4 × 1010 ) 3<br />

= 4<br />

3 × 3,14 × (5,4)3 × (10 10 ) 3<br />

= 659,25 × 10 30 ≈ 6,6 × 10 32<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Massa benda: m = 56 ton = 5,6 × 104 kg<br />

w= mg<br />

= 5,6 × 104 × 10<br />

= 5,6 × 105 newton<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

30 km = 3.000.000 cm = 3 × 1<strong>06</strong> cm<br />

jarak pada peta<br />

Skala =<br />

jarak sebenarnya<br />

⇔ jarak pada peta = skala × jarak sebenarnya<br />

1<br />

= × 3 × 1<strong>06</strong><br />

2.500.000<br />

6<br />

3× 10<br />

=<br />

6 = 3<br />

= 1,2 cm<br />

2,5<br />

2,5 × 10<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Untuk menghitung besar tabungan digunakan<br />

rumus M n = M × (1 + p) n . Diperoleh:<br />

M 5 = M 0 × (1 + 2%) 5<br />

= 5 × 10 6 × (1 + 0,02) 5<br />

= 5 × 10 6 × (1 + 2 × 10 –2 ) 5<br />

= 5 × 10 6 × (10 2 × 10 –2 + 2 × 10 –2 ) 5<br />

= 5 × 10 6 × ((10 2 + 2) × 10 –2 ) 5<br />

= 5 × 10 6 × (102 × 10 –2 ) 5<br />

= 5 × 10 6 × (102) 5 × 10 –10<br />

= 5 × (102) 5 × 10 –4<br />

= 5 × (102) 5 × 10 –4<br />

= 5 × (1,02 × 10 2 ) 5 × 10 –4<br />

= 5 × (1,02) 5 × 10 10 × 10 –4<br />

= 5 × (1,02) 5 × 10 6<br />

= 5 × 1,1040808032 × 10 6<br />

= 5,520404016 × 10 6<br />

= 5.520.404,016 ≈ 5.520.404<br />

Jadi, tabungan yang diperoleh Rp5.502.404,00.<br />

3


22. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

3 tahun cahaya = 3 × 9,46 × 1012 km<br />

= 28,38 × 1012 km<br />

= 2,838 × 1013 km<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

p = mv atau m = p<br />

, sehingga diperoleh:<br />

m= p<br />

v =<br />

5<br />

5× 10<br />

200<br />

=<br />

v<br />

5× 10<br />

2× 10<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

p= mv<br />

= 8,5 × 10 –31 × 2,5 × 107 = 8,5 × 2,5 × 10 –24<br />

= 21,25 × 10 –24<br />

= 2,125 × 10 –23 kg m/s<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui: A = 10 mm2 = 10 × 10 –6 m2 = 1 × 10 –5 m2 σ = F<br />

A<br />

66 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5<br />

2<br />

= 2,5 × 10 3 = 2.500 kg<br />

20<br />

= 5<br />

1 × 10 − = 20 × 105 = 2 × 1<strong>06</strong> N/m2 26. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui: ρ = 1 g/cm3 = 10 –3 kg/10 –6 m3 = 103 kg/m3 P = P0 + ρgh<br />

⇔ P – P0 = ρgh<br />

P−P0 ⇔ h=<br />

ρg<br />

5 5<br />

(4 × 10 ) − (1,01× 10 )<br />

=<br />

3<br />

10 × 10<br />

5<br />

2,99 × 10<br />

= 4<br />

10<br />

= 2,99 × 10<br />

= 29,9 m<br />

Jadi, penyelam berada pada kedalaman 29,9 m.<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

h = 1<br />

2 gt2<br />

⇔ 20 = 1<br />

× 10 × t2<br />

2<br />

⇔ 20 = 5 × t2 ⇔ t2 = 4<br />

⇔ t= 2<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

L = πr2 ⇔ 154 × 10 –6 = 22<br />

× r2<br />

7<br />

⇔ 154 × 7 × 10 –6 = 22 × r2 ⇔ 7 × 7 × 10 –6 = r2 ⇔ r = 7 × 10 –3<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Vbola = 4<br />

× π × r3<br />

3<br />

⇔ 1,1304 × 10 –4 = 4<br />

× 3,14 × r3<br />

3<br />

⇔ 3,3912 × 10 –4 = 4 × 3,14 × r3 ⇔ 3,3912 × 10 –4 = 12,56 × r3 ⇔ r3 = 3,3912<br />

12,56<br />

⇔ r3 = 339,12<br />

12,56<br />

⇔ r3 = 27 × 10 –6<br />

⇔ r=<br />

× 10–4<br />

× 10–6<br />

3 6<br />

27 10 −<br />

×<br />

= 3 × 10 –2<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Luas penampang logam = L = s 2<br />

2,56 × 10 –4 = s 2<br />

⇔ s 2 =<br />

Panjang diagonal =<br />

4<br />

2,56 10 −<br />

× = 1,6 × 10 –2 m = 1,6 cm<br />

2 2<br />

s + s =<br />

2<br />

2 1,6<br />

×<br />

= 2 m = 1,6 2 cm<br />

B. Uraian<br />

1. 275 – 5 × 313 – 312 = (33 ) 5 – 5 × 313 – 312 = 315 – 5 × 313 – 312 = 312 (33 – 5 × 3 – 1)<br />

= 312 (27 – 15 – 1)<br />

= 312 × 11<br />

2. Vtangki = 30.800 liter = 30.800 dm3 = 30,8 m3 V = πr2t 30,8 = 22<br />

7 × r2 × 5<br />

⇔ r2 30,8 × 7<br />

=<br />

22× 5<br />

1, 4 × 7<br />

⇔ r= = 1, 4 × 1, 4 = 2<br />

5<br />

(1,4) = 1,4 m<br />

Diameter = 2r = 2 × 1,4 = 2,8 m.<br />

Jadi, diameter tangki 2,8 m.<br />

3. Bola dimasukkan ke dalam kubus. Oleh karena<br />

sisi-sisi kubus menyentuh bola maka panjang rusuk<br />

kubus = diameter bola.<br />

Vbola = 4<br />

3 πr3 = 4 d<br />

π(<br />

3 2 )3<br />

⇔ 4.851 = 4<br />

3<br />

× 22<br />

7 ×<br />

3<br />

d<br />

8<br />

⇔ d3 4.851× 21<br />

=<br />

11<br />

⇔ d3 = 441 × 21<br />

⇔ d3 = 21 × 21 × 21<br />

⇔ d= 3 21× 21× 21 = 21 cm<br />

s<br />

s<br />

s


Panjang rusuk kubus: s = d = 21 cm<br />

Luas permukaan kubus = 6s2 = 6 × 212 = 6 × 441<br />

= 2.646 cm2 4. n = 3,01 × 10 21<br />

mol = n<br />

L =<br />

3,01× 10<br />

6,02 × 10<br />

21<br />

23<br />

= 3,01<br />

6,02 × 1021 – 23 = 0,5 × 10 –2 = 0,005<br />

Jadi, gas tersebut 0,005 mol.<br />

5. a. Panjang sisi belah ketupat:<br />

s = 116 : 4 = 29 cm<br />

Misalkan panjang diagonal d1 = x maka<br />

panjang d2 = 2 1 5<br />

x =<br />

2 2 x.<br />

s2 = ( 1<br />

2 d1 )2 + ( 1<br />

2 d2 )2<br />

⇔ 292 = ( 1<br />

2 x)2 + ( 1 5<br />

×<br />

2 2 x)2<br />

⇔ 292 = 1<br />

4 x2 + 25<br />

16 x2<br />

⇔ 292 = 29<br />

16 x2<br />

⇔ x2 = 292 × 16<br />

29<br />

⇔ x= 29× 16 = 4 29<br />

d2 = 5 5<br />

x = × 4 29 = 10 29<br />

2 2<br />

Jadi, panjang diagonal belah ketupat<br />

4 29 cm <strong>dan</strong> 10 29 cm.<br />

b. L = 1<br />

2 (d1 × d 1<br />

2 ) = (4 29 × 10 29 )<br />

2<br />

= 1<br />

(4 × 10 × 29) = 20 × 29 = 580 cm2<br />

2<br />

Jadi, luas belah ketupat 580 cm2 .<br />

6. m = 1 g = 1 × 10 –3 kg<br />

Ek = 1<br />

2 mv2<br />

= 1<br />

2 × 1 × 10–3 × (100) 2<br />

= 1<br />

2 × 10–3 × 10 4<br />

= 1<br />

2 × 10 = 5 kg m2 /s2 7. M5 = M0 (1 + p) 6<br />

= 3.000.000(1 + 4%) 6<br />

= 3 × 1<strong>06</strong> (1 + 0,04) 6<br />

= 3 × 1<strong>06</strong> (1,04) 6<br />

= 3 × 1<strong>06</strong> × 1,265319018496<br />

= 3,795957055488 × 1<strong>06</strong> ≈ 3.795.957<br />

Jadi, tabungan Bibi Irma setelah 6 tahun kira-kira<br />

Rp3.795.957,00.<br />

s<br />

1<br />

2 d 1<br />

1<br />

2 d 2<br />

s<br />

s s<br />

8. Luas permukaan kepala paku = luas lingkaran,<br />

sehingga diperoleh:<br />

L= πr 2<br />

= 22<br />

= 22<br />

= 22<br />

7<br />

7 × ( ) 2<br />

d<br />

2<br />

7 × ( ) 2<br />

49 3<br />

×<br />

2 10−<br />

( 49)2<br />

×<br />

4<br />

× 10 –6<br />

−6<br />

11× 49× 7× 10<br />

=<br />

2<br />

= 11 × 49 × 7 × 5 × 10 –7<br />

= 18.865 × 10 –7<br />

= 1,8865 × 10 –3 m2 9. E = mc 2<br />

⇔ 4,5 × 10 6 = m × (3 × 10 8 )<br />

⇔ 4,5 × 10 6 = m × 9 × 10 16<br />

⇔ m=<br />

6<br />

16<br />

4,5 × 10<br />

9× 10<br />

= 5 × 10 –11 kg<br />

10. = 1<br />

p ⇒ p = 2<br />

2<br />

L = p × <br />

⇔ 72 × 10 –4 = 2 × <br />

⇔ 72 × 10 –4 = 2 2<br />

⇔ 2 = 36 × 10 –4<br />

⇔ = 36 10 −<br />

×<br />

= 6 × 10 –2<br />

Karena p = 2 diperoleh:<br />

p = 2 × 6 × 10 –2<br />

= 12 × 10 –2 = 1,2 × 10 –1<br />

Jadi, panjang persegi panjang tersebut 1,2 × 10 –1 m.<br />

Latihan Ulangan Tengah Semester 2<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

24 + 42 = 2 × 2 × 2 × 2 + 4 × 4<br />

<br />

4 faktor 2 faktor<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

7 3 × 7 5 = 7 3 + 5 = 7 8<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

p p : p 6 = 8 8 : 8 6 = 8 8 – 6 = 8 2<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

3 4 + 5 3 × 5 2<br />

= 3 4 + 5 5<br />

= 3 × 3 × 3 × 3 + 5 × 5 × 5 × 5 × 5<br />

= 81 + 3.125<br />

= 3.2<strong>06</strong><br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 67<br />

4


5. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

(23 ) 2 – ((–2) 3 ) 2 = 23 × 2 – (–2)<br />

= 26 – 26 = 0<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

0,0001080 = 1,08 × 10 –4<br />

3 × 2<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Pembulatan sampai dua tempat desimal:<br />

4.450.000.000 = 4,45 × 10 9<br />

Pembulatan sampai satu tempat desimal:<br />

4.450.000.000 = 4,5 × 10 9<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(5 × 10 –5 ) × (4 × 10 –4 ) × 1012 = 5 × 10 –5 × 4 × 10 –4 × 1012 = 5 × 4 × 10 –5 × 10 –4 × 1012 = 20 × 10 –5 – 4 + 12<br />

= 20 × 103 = 2 × 101 + 3 = 2 × 104 9. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

(32 ) –4 1<br />

× 3<br />

9 − = 9 –4 1<br />

× 3<br />

9 −<br />

= 9 –4 – (–3)<br />

= 9 –4 + 3<br />

= 9 –1 = 1<br />

9<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

−5<br />

3<br />

−5<br />

⎛3⎞ ⎛9⎞ 3 3<br />

⎜<br />

4<br />

⎟ × ⎜<br />

⎝ ⎠ 4<br />

⎟ = × − 5 ⎜<br />

⎝ ⎠ 4<br />

⎜ ⎟<br />

4 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

−5<br />

6<br />

3 3<br />

= − 5 × 3<br />

4 4 =<br />

6−5 3<br />

3−5 4<br />

3<br />

= 2<br />

4 − =3 × 42 = 3 × 16 = 48<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

(32 –3 ) 4 = 2a ⇔ ((25 ) –3 ) 4 = 2a ⇔ 25 × (–3) × 4 = 2a ⇔ 2 –60 = 2a Sehingga, a = –60<br />

Jadi, nilai a = –60.<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

1<br />

2 5<br />

(3 ) =<br />

−n<br />

⎛1⎞ ⎜<br />

9<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⇔<br />

1<br />

10<br />

3<br />

1<br />

= 2 n<br />

(3 ) −<br />

⇔<br />

1<br />

10<br />

3<br />

1<br />

= 2n<br />

3 −<br />

⇔ 310 = 3 –2n<br />

Sehingga, 10 = –2n<br />

⇔ n = –5<br />

Jadi, nilai 1<br />

n<br />

= – 1<br />

5 .<br />

3<br />

⎛ 2 ⎞<br />

68 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

13. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(–27) 2z + 6 = 912 – z<br />

⇔ ((–3) 3 ) 2z + 6 = ((–3) 2 ) 12 – z<br />

⇔ (–3) 6z + 18 = (–3) 24 – 2z<br />

Sehingga, 6z + 18 = 24 – 2z<br />

⇔ 8z = 6<br />

⇔ z= 6<br />

8<br />

Jadi, nilai z = 3<br />

4 .<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3<br />

x= 164<br />

3<br />

4 = (2 ) 4 = 23 = 8<br />

y=<br />

=<br />

2<br />

3<br />

27<br />

2<br />

3 3<br />

(3 )<br />

= 3 2<br />

2<br />

5<br />

125 :<br />

3<br />

5<br />

25 =<br />

2<br />

3 5<br />

(5 ) :<br />

= 3<br />

4<br />

= 9<br />

Jadi, nilai x – y = 8 – 9 = –1.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

3<br />

2 (5 ) 5<br />

=<br />

6<br />

5<br />

5 :<br />

6 6<br />

5 5<br />

5 −<br />

6<br />

5<br />

5<br />

=<br />

= 50 =1<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3 3 1<br />

2 4 2<br />

3 3 1<br />

2 2 4 3 2<br />

2(4+ 8) = 2((2) + (2))<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

1<br />

5 10<br />

=<br />

3 3 3<br />

2 2 2<br />

2(2+ 2)<br />

3 3 3 3<br />

+ +<br />

2 2 2 2<br />

= 2 + 2<br />

= 23 + 23 = 8 + 8<br />

= 16<br />

= 24 − 2<br />

(25 ) + (9 4)<br />

− × (36 6)<br />

=<br />

=<br />

1<br />

25 2<br />

−<br />

1<br />

2 (5 ) 2<br />

−<br />

+<br />

+<br />

1<br />

1<br />

9 2<br />

−<br />

×<br />

1<br />

2 2<br />

(3 ) −<br />

= 5 –1 + 3 –1 × 6<br />

= 1<br />

5<br />

= 1<br />

5<br />

= 2 1<br />

5<br />

+ 1<br />

3<br />

+ 2<br />

× 6<br />

1<br />

2<br />

36<br />

×<br />

1<br />

3<br />

1<br />

2 2<br />

(6 )


18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

1<br />

⎛2⎞3 ⎜<br />

7<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ :<br />

⎛ 1 1⎞<br />

− ⎜⎛ 4 ⎞ 2 ⎛1⎞3 ⎟<br />

⎜⎜ ⎟ − ⎟<br />

⎜<br />

⎜ ⎟<br />

⎝49 ⎠ ⎝8⎠ ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

=<br />

=<br />

=<br />

2<br />

7<br />

2<br />

7<br />

2<br />

7<br />

2<br />

7<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

:<br />

:<br />

:<br />

: 7 1<br />

⎛ 1<br />

− ⎞<br />

⎜ 4 2 1 ⎟<br />

⎜ − 1 1 ⎟<br />

− ⎜<br />

49 2 83<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⎛ 1<br />

− ⎞<br />

2 ⎜(2 ) 2 1 ⎟<br />

⎜ − 1 1 ⎟<br />

− ⎜ 2 2 3<br />

(7 ) (2 ) 3 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⎛ −1<br />

2 1⎞<br />

⎜ − −1<br />

⎟<br />

7 2 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ −<br />

2 2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

2<br />

= :<br />

7<br />

6<br />

2<br />

1<br />

= a : 3<br />

b<br />

= 1 1<br />

: 3 =<br />

ab 3ab<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

1 3<br />

6 2 2<br />

1 3<br />

2<br />

3 6 2<br />

(8 − 2 ) = ((2 ) − 2 )<br />

1 3<br />

2<br />

= (22 −2<br />

2)<br />

1<br />

2 = (2 2)<br />

– 2 1<br />

(2 2)<br />

1 3<br />

1 + +<br />

2 2<br />

= 2 – 2<br />

= 2 – 23 + 23 = 2<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

1<br />

5<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

5<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ ×<br />

2<br />

5<br />

5 =<br />

= 5 2<br />

= 5 2<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3 2<br />

49 7 = 72 ×<br />

=<br />

=<br />

2<br />

7 +<br />

1<br />

5<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

5<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ ×<br />

1<br />

2 5<br />

(5 )<br />

5 × 5 25<br />

3<br />

(2 2)<br />

+ 3<br />

2<br />

+ 2 3<br />

5 25 × = 5 10<br />

2<br />

3<br />

7<br />

2<br />

3<br />

6 + 2<br />

7 3<br />

=<br />

8<br />

3<br />

7<br />

(2 )<br />

2<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

3 6 75 = 3 6 3 × 25<br />

= 3 × 6 3 ×<br />

= 3 ×<br />

1<br />

1 6<br />

1<br />

6<br />

3 ×<br />

= 3 ×<br />

= pq<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

1<br />

3<br />

5<br />

2<br />

6<br />

5<br />

6 2<br />

5<br />

3 0,002744 + 3 2.744<br />

=<br />

3 −3<br />

2,744 × 10 +<br />

= 3 2,744 ×<br />

3 3<br />

2,744 × 10<br />

3 − 3 3 10 + 2,744 ×<br />

= 1,4 × 10 –1 + 1,4 × 10<br />

= 0,14 + 14<br />

= 14,14<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

⇔<br />

2a 1 25 − = 1<br />

2 2a− 1<br />

(5 ) = 1<br />

4a 2 5 − = 1<br />

1<br />

4a 2 2<br />

⇔ (5 − ) = 1<br />

⇔ 52a–1 = 50 ⇔ 2a – 1 = 0<br />

⇔ 2a = 1<br />

⇔ a= 1<br />

2<br />

Jadi, a –3 =<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

4 1<br />

8<br />

⎛1⎞ ⎜<br />

2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

−3<br />

1 4 3<br />

: 4 = 2<br />

16 −<br />

=<br />

=<br />

=<br />

=<br />

3<br />

2 4<br />

−<br />

2<br />

2<br />

1<br />

= 3<br />

2 − = 1<br />

1<br />

8<br />

:<br />

: 4 4<br />

4<br />

2 4<br />

−<br />

3 4<br />

− −( − )<br />

4 4<br />

3 4<br />

− +<br />

4 4<br />

1<br />

4<br />

2<br />

= 4 2<br />

2 −<br />

= 8.<br />

3 3<br />

10<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 69


26. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Volume kubus = s 3<br />

= ( 80 ) 3<br />

= ( 80 ) 2 × 80<br />

= 80 × 16 × 5<br />

= 80 ×<br />

2<br />

4 × 5<br />

= 80 × 4 × 2,24<br />

= 716,8 cm3 Jadi, volume kotak tersebut 716,8 cm3 .<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

36<br />

y<br />

36<br />

y<br />

2<br />

6<br />

y<br />

6<br />

y<br />

= 3<br />

3<br />

= 3<br />

27<br />

2<br />

8<br />

27<br />

64<br />

3 3<br />

3<br />

=<br />

3 3<br />

= 3<br />

4<br />

⇔ y = 4<br />

× 6<br />

3<br />

⇔ y = 8<br />

⇔ y=82 = 64<br />

Jadi, y + 6 = 64 + 6 = 70.<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

4<br />

1<br />

3 12 × 6 3 2 : 3<br />

3<br />

3<br />

1<br />

= 3 12 × 6 3 2 × 3 3<br />

3<br />

=<br />

=<br />

3 3<br />

3<br />

1× 6× 2 × 3<br />

3× 12<br />

3<br />

3<br />

2 6<br />

12<br />

2<br />

= 3 2<br />

= 3<br />

3<br />

8<br />

2<br />

= 3 4<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

⎛<br />

⎜<br />

⎝<br />

1<br />

6<br />

x ⎞<br />

5 ⎟ x<br />

⎠ – ( 25 )3<br />

x<br />

= (5<br />

6<br />

= (5<br />

=<br />

1<br />

2 )<br />

1<br />

2 )<br />

1<br />

2<br />

5 –<br />

6 – (5<br />

6 – (5<br />

2<br />

x ) 3<br />

2<br />

6 ) 3<br />

6<br />

6<br />

5 = 5 – 5<br />

70 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

30. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

4 4<br />

2<br />

⎛ ⎞<br />

⎜<br />

9<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

×<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

(<br />

⇔ (16<br />

⇔ ((2 4 )<br />

1 −2<br />

⎛ ⎞<br />

⎜<br />

27<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ =<br />

⎛4⎞ ⎜<br />

9<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

5<br />

x 2<br />

16 −<br />

x − 2<br />

2<br />

=<br />

2<br />

4<br />

2 1<br />

2<br />

2<br />

⎛2⎞ ⎜ ⎟<br />

3 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

= 2<br />

3 ×<br />

=2 ×<br />

=2 ×<br />

=2 5 3<br />

×<br />

⎛ 1 ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝27 ⎠<br />

2<br />

−<br />

5<br />

× ( ) 2<br />

−3<br />

−<br />

3 5<br />

6<br />

5<br />

3<br />

6 1<br />

5<br />

3 −<br />

1<br />

5<br />

3<br />

) 3 = (2 2 – x ) 4<br />

) 3 = (2 2 – x ) 4<br />

x − 2<br />

2 ) 3 =28 – 4x<br />

⇔ (22x – 4 ) 3 =28 – 4x<br />

⇔ 26x – 12 =28 – 4x<br />

Sehingga, 6x – 12 = 8 – 4x<br />

⇔ 10x = 20<br />

⇔ x= 2<br />

Jadi, nilai x = 2.<br />

32. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Keliling = 16 + 8 2<br />

2(p + ) = 16 + 8 2<br />

⇔ p + = 1<br />

(16 + 8 2 )<br />

2<br />

⇔ p + = 8 + 4 2<br />

⇔ (6 + 2 ) + = 8 + 4 2<br />

⇔ = 8 + 4 2 – (6 + 2 )<br />

⇔ = 8 – 6 + 4 2 – 2<br />

⇔ = 2 + 3 2<br />

Jadi, lebar persegi panjang tersebut (2 + 3 2 )cm.<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

(5 – 10 )(2 + 10 )<br />

= 5(2 + 10 ) – 10 (2 + 10 )<br />

= 10 + 5 10 – 2 10 – 10<br />

= 3 10


34. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Luas segitiga = 1<br />

× alas × tinggi<br />

2<br />

= 1<br />

2 ×<br />

4<br />

3− 1<br />

×<br />

8<br />

1 + 3<br />

=<br />

=<br />

=<br />

16<br />

( 3− 1)(1+ 3)<br />

= 16<br />

2<br />

3(1+ 16<br />

3) − (1+ 3)<br />

16<br />

3 + 3−1− 3<br />

= 8<br />

Jadi, luas potongan kertas kado tersebut 8 dm2 .<br />

35. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(2 3 + 5 ) 2 = (2 3 ) 2 + 2(2 3 )( 5 ) + ( 5 ) 2<br />

36. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas persegi = s 2<br />

= 4 × 3 + 4 15 + 5<br />

= 12 + 5 + 4 15<br />

= 17 + 4 15<br />

2<br />

⎛6−6⎞ = ⎜ ⎟<br />

6 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

2<br />

(6 − 6)<br />

= 2<br />

( 6)<br />

=<br />

= 36 12 6 6<br />

= 42 12 6<br />

2 2<br />

6 − 12 6 + ( 6)<br />

6<br />

− +<br />

6<br />

−<br />

6<br />

= 7 – 2 6<br />

= 7 – 2 × 3 × 2<br />

= 7 – 2ab<br />

Jadi, luas persegi tersebut (7 – 2ab)m 2 .<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

D<br />

6 cm<br />

A E<br />

(5 + 5 )cm B<br />

C<br />

(1 + 5 )cm<br />

AE = AB – EB<br />

= (5 + 5 ) – 6<br />

= ( 5 – 1)cm<br />

AD 2 = AE 2 + DE 2<br />

= ( 5 – 1) 2 + (1 + 5 ) 2<br />

= (5 – 2 5 + 1) + (1 + 2 5 + 5)<br />

= (6 – 2 5 ) + (6 + 2 5 )<br />

= 12<br />

AD = 12<br />

= 4× 3<br />

= 2 3 = 2m<br />

Jadi, panjang AD = (2m) cm.<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

4 4 4<br />

8 16 4 4 4<br />

39. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

2<br />

7+ 5<br />

− × =<br />

=<br />

40. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

4 4 8 16− 4 4 × 4<br />

4 4<br />

= 8 16−4 16<br />

=<br />

2<br />

×<br />

7+ 5<br />

7 5<br />

4 4 16<br />

= 4 ×<br />

= 2 × 2<br />

= 2 2<br />

2( 7 − 5)<br />

= 2 2<br />

( 7) −(<br />

5)<br />

= 2( 7 5) −<br />

7−5 = 2( 7 5) −<br />

2<br />

= 7 – 5<br />

−<br />

7 − 5<br />

4 4<br />

2<br />

2 3−2 =<br />

4+ 2 3<br />

2 3 2 −<br />

×<br />

4+ 2 3<br />

4 2 3 −<br />

4−2 3<br />

2 3(4−2 3) −2(4−2 3)<br />

= 2 2<br />

4 −(2<br />

3)<br />

= 8 3 12 8 4 3<br />

= 12 3 20<br />

= 4(3 3 5)<br />

− − +<br />

16 − 12<br />

−<br />

4<br />

−<br />

4<br />

= 3 3 – 5<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 71


B. Uraian<br />

1. a. 24 + (–2) 2 + (–(–2)) 3<br />

= 16 + 4 – (–2) 3<br />

= 20 – (–8)<br />

= 20 + 8<br />

= 28<br />

3<br />

⎛4⎞ b. ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ ×<br />

2<br />

⎛9⎞ ⎜<br />

4<br />

⎟ – 23<br />

⎝ ⎠<br />

2<br />

2 3<br />

(2 ) ⎛ 2<br />

3 ⎞<br />

= 3 × ⎜ 2<br />

3<br />

⎜ ⎟<br />

2 ⎟ – 8<br />

⎝ ⎠<br />

6<br />

2<br />

= 3<br />

3 ×<br />

4<br />

3<br />

4 – 8<br />

2<br />

= 26 – 4 × 34 – 3 – 8<br />

= 22 × 3 – 8<br />

= 12 – 8 = 4<br />

c. (52 ) 2 3<br />

⎛ 2<br />

⎛1⎞ ⎞ 1<br />

+ ⎜⎜ ⎟<br />

⎜ 5<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ ⎟ : 4<br />

⎝ ⎠ 25<br />

= 54 1<br />

+ 2 3 × 254 (5 )<br />

1<br />

= 625 + 6<br />

5 × (52 ) 4<br />

1<br />

= 625 + 6 × 58<br />

5<br />

= 625 + 58 – 6<br />

= 625 + 52 = 625 + 25<br />

= 650<br />

2. a. (2p –2 ) 2 – 2(p2 ) –2 + (–2p –2 ) 2<br />

= 22 (p –4 ) – 2p –4 + (–2) 2 (p –4 )<br />

4<br />

= 4<br />

p – 2<br />

4<br />

p + 4<br />

p = 4<br />

p<br />

b. (3a –4 ) –1 1<br />

: 2 3<br />

c.<br />

3a − – (–3a) 2<br />

= 3 –1 a 4 × 3 2 a –3 – (–3) 2 a 2<br />

= 32 – 1 × a4 – 3 – 9a2 = 3a – 9a2 = 3a(1 – 3a)<br />

4<br />

−2<br />

2<br />

−1<br />

8 −2<br />

25m n ⎛ 5m n ⎞<br />

− 6 × ⎜<br />

mn<br />

⎜ ⎟<br />

(mn) ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

8 6<br />

2<br />

25m n<br />

mn<br />

×<br />

72 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

6<br />

2<br />

⎛ −1<br />

(mn) ⎞<br />

⎜ 2 ⎟<br />

5m n ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

= 25m7n4 1<br />

× 4 2 2<br />

25m n (mn)<br />

= 25m7n4 1<br />

× 4 2 2 2<br />

25m n (m n )<br />

= m7n4 1<br />

× 6 4<br />

mn<br />

= m7–6n4–4 = m × 1<br />

= m<br />

3. a.<br />

b.<br />

4. a.<br />

3<br />

4<br />

9 –<br />

⇔<br />

⇔<br />

1<br />

2<br />

125 =<br />

1<br />

1<br />

3 4 + 5<br />

1 1<br />

4 4<br />

9 − 25<br />

n 1<br />

27 6<br />

−<br />

n 1<br />

3 (3 ) 6<br />

−<br />

n1<br />

3 2<br />

−<br />

3<br />

2 4<br />

(3 ) –<br />

1<br />

1<br />

3 2<br />

(5 ) =<br />

6<br />

4<br />

3 –<br />

6 = (3 4<br />

3 ) – (5 2)<br />

= a6 – b3 =<br />

=<br />

1<br />

1 1<br />

4 + 2 2<br />

1 1<br />

2 4 2 4<br />

3(3 ) (5 )<br />

(3 ) − (5 )<br />

1 1<br />

4 + 2 2<br />

1 1<br />

4 2 2<br />

3(3 ) (5 )<br />

(3 ) − 5<br />

= 9n + 2<br />

= (3 2 ) n+2<br />

= 3 2n+4<br />

=<br />

2<br />

3a + b<br />

2<br />

a − b<br />

Sehingga,<br />

n− 1<br />

2<br />

= 2n + 4<br />

⇔ n – 1 = 4n + 8<br />

⇔ 3n = –9<br />

⇔ n= –3<br />

b. 16n + 1 1<br />

= −n − 2<br />

32<br />

⇔ (24 ) n + 1 = 5<br />

1<br />

(n 2)<br />

− +<br />

(2 )<br />

1<br />

2<br />

⇔ 24n + 4 = − (5n + 10)<br />

⇔ 24n + 4 = 25n + 10<br />

Sehingga, 4n + 4 = 5n + 10<br />

⇔ n= –6<br />

5. a. Bukti:<br />

1 1<br />

1<br />

4 4<br />

1<br />

1 4<br />

1<br />

4<br />

2( 2 − 2 )= 2( 2 ) – 2( 2 )<br />

(terbukti)<br />

b. Bukti<br />

1<br />

4<br />

(2 ) 3 3<br />

2 :<br />

23<br />

4<br />

(terbukti)<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

=<br />

=<br />

5<br />

1 4<br />

2 +<br />

9<br />

4<br />

2 –<br />

–<br />

5<br />

4<br />

1<br />

1 4<br />

2 +<br />

1<br />

4<br />

2 = ( 2 ) 9 – (<br />

1<br />

3 2<br />

(5 )<br />

1<br />

2 4 ) 5<br />

= ( 4 2 ) 9 – ( 4 2 ) 5 = p 9 – p 5<br />

=<br />

=<br />

=<br />

=<br />

4 2<br />

3 3<br />

2 −<br />

2 1<br />

3 × 3<br />

1<br />

3 2<br />

2 4<br />

(3 )<br />

1 1<br />

3 × 3<br />

1<br />

3 2<br />

(3 )<br />

2<br />

1<br />

43<br />

1<br />

3<br />

4 4<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

×<br />

=<br />

=<br />

=<br />

4<br />

3<br />

1<br />

3<br />

2<br />

3<br />

1 1<br />

2 3 × 3<br />

1<br />

3 2<br />

(2 ) 4<br />

(3 )<br />

1<br />

3 2<br />

1<br />

3 2<br />

(4 )<br />

(3 )<br />

2<br />

⎛ 3 4 ⎞<br />

⎜ ⎟ 3 3 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

2<br />

⎛z⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝y⎠


6. a.<br />

b.<br />

3<br />

16<br />

6<br />

4<br />

27 = 6<br />

4<br />

3<br />

=<br />

4 3<br />

(2 )<br />

(3 )<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3<br />

4<br />

3 8<br />

25 :<br />

5 5<br />

2<br />

=<br />

=<br />

=<br />

7. Bukti:<br />

4<br />

3<br />

3 8<br />

25<br />

3 4<br />

12<br />

6<br />

2<br />

5 5<br />

4<br />

× 3<br />

348× 2<br />

5325× 5<br />

4 4<br />

3 2<br />

5 5<br />

3 3<br />

4 4<br />

8 4 4 32 2<br />

=<br />

=<br />

3× 2<br />

=<br />

5× 5<br />

=<br />

4<br />

3<br />

12 1<br />

6<br />

12<br />

⎛2⎞ ⎜ ⎟<br />

3 ⎟<br />

⎝ ⎠<br />

2<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

3 16<br />

5 125<br />

= 6<br />

25<br />

= 4<br />

9<br />

1<br />

2 4<br />

2<br />

1 1 ⎛ 1 ⎞<br />

2 : : ⎜ ⎟<br />

⎝ ⎠ =<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ 1 1 ⎛ 1 ⎞<br />

2 4 : : ⎟<br />

⎜ 8 4 ⎜ 4 ⎟<br />

32 ⎝ 2 ⎠<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

=<br />

⎛ 3<br />

⎞<br />

⎜ −<br />

4 1 1 ⎟<br />

⎜2(2 ): : 5 1 ⎟<br />

⎜ 4 4 2 ⎟<br />

⎝ 2 (2 ) ⎠<br />

3 5 1 1<br />

1− − −<br />

4 4 2 4<br />

= (2 :2 :2 )<br />

1 ⎛ 5⎞ ⎛ 1⎞ −<br />

1<br />

⎜− ⎟−⎜− ⎟<br />

4 ⎝ 4⎠ ⎝ 2⎠ 4 =<br />

= (2 )<br />

8 1<br />

4 4<br />

(2 ) =<br />

1<br />

4<br />

1<br />

2<br />

2 = 2<br />

6 2 1<br />

+<br />

4 4 4<br />

(2 )<br />

=<br />

(terbukti)<br />

8. a. Jika panjang rusuk kubus = s maka panjang<br />

diagonal bi<strong>dan</strong>gnya = s 2 .<br />

Panjang diagonal bi<strong>dan</strong>g kubus pada soal<br />

= (3 2 + 3 ) 2<br />

= (3 2 )( 2 ) + ( 3 )( 2 )<br />

2 = 3 ( 2) + 6<br />

= 3 × 2 + 6<br />

= (6 + 6 )cm<br />

b. Jika panjang rusuk kubus = s maka panjang<br />

diagonal ruangnya = s 3 .<br />

Panjang diagonal ruang kubus di atas<br />

= (3 2 + 3 ) 3<br />

= (3 2 )( 3 ) + ( 3 )( 3 )<br />

= 3 2 6 + ( 3)<br />

= (3 6 + 3)cm<br />

9. a. Keliling sawah = 8 + 12 8<br />

10. a.<br />

⇔ 2(p + ) = 8 + 12 8<br />

⇔ p + = 4 + 6 8<br />

⇔ p + (4 8 – 2) = 4 + 6 8<br />

⇔ p = 4 + 6 8 – 4 8 + 2<br />

⇔ p = 6 + 2 8<br />

Jadi, nilai p = (6 + 2 8 )m.<br />

b. Luas sawah = p × <br />

b.<br />

= (6 + 2 8 )(4 8 – 2)<br />

= 6(4 8 – 2) + 2 8 (4 8 – 2)<br />

= 24 8 – 12 + 8( 8 ) 2 – 4 8<br />

= 20 8 – 12 + 8(8)<br />

= 20 8 – 12 + 64<br />

= 52 + 20 8<br />

Jadi, luas sawah tersebut (52 + 20 8 )m2 .<br />

1−2 2<br />

×<br />

1+ 2<br />

1 2 −<br />

1−2 = (1 2 2)(1 2)<br />

− −<br />

(1 + 2)(1 − 2)<br />

(1− =<br />

2) −22(1− 2 2<br />

1 −(<br />

2)<br />

2)<br />

1− =<br />

2<br />

2− 2 2+ 2( 2)<br />

1−2 = 1 3 2 2(2)<br />

− +<br />

−1<br />

= –(1 – 3 2 + 4)<br />

= –(5 – 3 2 )<br />

= 3 2 – 5<br />

2( 3 + 5)<br />

×<br />

5−3 5 3<br />

= (2 3 2 5)( 5 3)<br />

+<br />

5+ 3<br />

+ +<br />

( 5 − 3)( 5 + 3)<br />

2 3( 5+ 3) + 2 5( 5+ 3)<br />

( 5) −(<br />

3)<br />

= 2 2<br />

= 2 15 2(3) 2(5) 2 15<br />

= 16 4 15<br />

+ + +<br />

5−3 +<br />

2<br />

= 8 + 2 15<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 73


Bab V Barisan <strong>dan</strong> Deret<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U1 = 2 = 1 × 2<br />

U2 = 6 = 2 × 3<br />

U3 = m = 3 × 4<br />

U4 = 20 = 4 × 5<br />

U5 = 30 = 5 × 6<br />

U6 = 42 = 6 × 7<br />

Jadi, m = 3 × 4 = 12.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

5 8 13 20 U5 U6 U7 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13<br />

U5 = 20 + 9 = 29<br />

U6 = 29 + 11 = 40<br />

U7 = 40 + 13 = 53<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Pola diagram<br />

maka<br />

<strong>dan</strong> maka<br />

Jadi, diperlukan tiga lingkaran (<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

7 + 9 + 11 + 13<br />

21 + 19 + 17 + 15 + 23<br />

–––––––––––––––––––– +<br />

28 + 28 + 28 + 28 + 23<br />

= (4 × 28) + 23<br />

= 112 + 23 = 135<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Pola bilangan:<br />

3<br />

+ 3<br />

).<br />

6 + 2 = 21 + 5<br />

11 + 4 = 22 + 9<br />

20 + 8 = 23 + 17<br />

37 + 16 = 24 + n<br />

x + 32 = 25 + p<br />

135<br />

74 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Nilai n = 17 + 16 = 33<br />

Nilai x = 37 + n = 37 + 33 = 70<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Segitiga Pascal<br />

1 → 1 = 20 1 1 → 2 = 21 1 2 1 → 4 = 22 1 3 3 1 → 8 = 23 1 4 6 4 1 → 16 = 24 1 5 10 10 5 1 → 32 = 25 Jumlah bilangan pada baris ke-n = 2n – 1<br />

Jumlah bilangan pada baris ke-10 = 2<br />

10 – 1<br />

= 2 9<br />

= 512<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Perhatikan hubungan segitiga Pascal <strong>dan</strong> koefisien<br />

suku-suku dari bentuk (a + b) n berikut.<br />

(a + b) 0 → 1<br />

(a + b) 1 = a + b → 1 1<br />

. → 1 2 1<br />

. → 1 3 3 1<br />

. → 1 4 6 4 1<br />

1 5 10 10 5 1<br />

(a + b) 5 = a5 + 5a4 + 10a3b2 + 10a2b3 + 5ab4 + b5 Koefisien suku-suku (a + b) 5 sesuai dengan<br />

koefisien segitiga Pascal sehingga:<br />

p = 5; q = 10; r = 10; s = 5<br />

Jadi, 5p – 2q + 3r = (5 × 5) – (2 × 10) + (3 × 10) = 35<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Banyak kelereng:<br />

Pola 1 = 1<br />

Pola 2 = 1 + 2<br />

Pola 3 = 1 + 2 + 3<br />

Pola 4 = 1 + 2 + 3 + 4<br />

<br />

Pola 7 = 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 = 28<br />

Jadi, banyak kelereng pada pola ke-7 ada 28.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Pola banyak batang korek api:<br />

1 4 9 U4U5 U6 U7 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 +13<br />

U4 = 9 + 7 = 16<br />

U5 = 16 + 9 = 25<br />

U6 = 25 + 11 = 36<br />

U7 = 36 + 13 = 49


10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Pola selanjutnya sebagai berikut.<br />

•<br />

13 17<br />

Pola bilangannya: 1, 5, 9, 13, 17, · · ·<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Barisan bilangan memiliki pola sebagai berikut.<br />

Suku ke-4 <strong>dan</strong> seterusnya merupakan penjumlahan<br />

3 suku di depannya.<br />

U1 = 1<br />

U2 = 2<br />

U3 = 3<br />

U4 = 6 = 1 + 2 + 3<br />

U5 = 11 = 2 + 3 + 6<br />

U6 = 20 = 3 + 6 + 11<br />

U7 = x = 6 + 11 + 20 = 37<br />

U8 = 68 = 11 + 20 + x = 31 + 37 = 68<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Pola ke-1 = 1 × 3<br />

Pola ke-2 = 2 × 4<br />

Pola ke-3 = 3 × 5<br />

Pola ke-4 = 4 × 6<br />

Pola ke-5 = 5 × 7<br />

<br />

Pola ke-n = n(n + 2)<br />

Pola ke-10 = 10(10 + 2) = 10 × 12 = 120<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Bilangan ke-1 = 1<br />

2 =<br />

2<br />

Bilangan ke-2 = 4<br />

3 =<br />

Bilangan ke-3 = 9<br />

4 =<br />

Bilangan ke-4 = 16<br />

5 =<br />

Bilangan ke-9 =<br />

2<br />

9<br />

9 + 1<br />

= 81<br />

1<br />

1+ 1<br />

2<br />

2<br />

2 + 1<br />

2<br />

3<br />

3 + 1<br />

2<br />

4<br />

4 + 1<br />

10<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misalkan umur anak kedua = x maka umur anak<br />

pertama x + 3 <strong>dan</strong> umur anak ketiga x – 3,<br />

sehingga:<br />

(x + 3) + x + (x – 3) = 12<br />

⇔ 3x = 12<br />

⇔ x= 4<br />

Jadi, umur anak pertama = x + 3 = 4 + 3 = 7 tahun.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Ukuran Tanah Banyak Ubi Batang<br />

1 × 1 2 2 + 1 2 = 4 + 1 = 5<br />

2 × 2 3 2 + 2 2 = 9 + 4 = 13<br />

3 × 3 4 2 + 3 2 = 16 + 9 = 25<br />

<br />

10 × 10 11 2 + 10 2 = 121 + 100 = 221<br />

B. Uraian<br />

1. Banyaknya segi empat pada gambar membentuk<br />

pola bilangan berikut.<br />

Gambar 1 → 4 × (1 – 1) = 0<br />

Gambar 2 → 4 × (2 – 1) = 4<br />

Gambar 3 → 4 × (3 – 1) = 8<br />

Gambar 4 → 4 × (4 – 1) = 12<br />

<br />

Gambar ke-n → 4 × (n – 1)<br />

Banyaknya segi empat pada gambar ke-6 yaitu<br />

4 × (6 – 1) = 4 × 5 = 20.<br />

2. Bilangan ganjil yang dijumlahkan:<br />

19 + 21 + 23 + · · · + 57<br />

Bilangan ganjil sebelum 19 yaitu 17.<br />

Bilangan ganjil ke-n = 2n – 1.<br />

17 = 2n – 1 ⇔ 2n = 18 ⇔ n = 9<br />

57 = 2n – 1 ⇔ 2n = 58 ⇔ n = 29<br />

Jumlah n bilangan ganjil pertama = n2 Jumlah 9 bilangan ganjil pertama:<br />

1 + 3 + 5 + · · · + 17 = 92 = 81<br />

Jumlah 29 bilangan ganjil pertama:<br />

1 + 3 + 5 + · · · + 57 = 292 = 841<br />

Jumlah bilangan ganjil dari 19 sampai dengan 57<br />

= 841 – 81 = 760<br />

3. Banyak diagonal segitiga = 0<br />

+ 2<br />

Banyak diagonal segi empat = 2<br />

+ 3<br />

Banyak diagonal segi lima = 5<br />

+ 4<br />

Banyak diagonal segi enam = 9<br />

+ 5<br />

Banyak diagonal segi tujuh = 14<br />

+ 6<br />

Banyak diagonal segi delapan = 20<br />

4. 8 + 7 + 6 + 5 + 4 + 3 + 2 + 1 = 36<br />

Jadi, banyak anggota grup paduan suara tersebut<br />

36 orang.<br />

5. Misal L = luas segitiga hitam<br />

L1 = 0<br />

L2 = 1<br />

4<br />

L 3 = 1<br />

4<br />

+ 3 × 1<br />

4<br />

× 1<br />

4<br />

= 1<br />

3<br />

4<br />

4 + 2<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 75


L 4 = 1<br />

3<br />

4<br />

4 + 2<br />

+ 3 × 3 × 1<br />

4<br />

2<br />

× 1<br />

4<br />

× 1<br />

4<br />

= 1<br />

4 + 3<br />

2<br />

4 +<br />

3<br />

3<br />

4<br />

Luas segitiga hitam pada gambar ke-5:<br />

L5 = 1<br />

4 + 3<br />

2<br />

4 +<br />

2<br />

3<br />

3<br />

4 +<br />

3<br />

3<br />

4<br />

4<br />

=<br />

3<br />

+ ×<br />

2<br />

+<br />

4<br />

2<br />

× +<br />

3<br />

4 3 4 3 4 3<br />

4<br />

= 175<br />

256<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

a. 1, 5, 9, 13, · · · (barisan)<br />

+ 4 + 4 + 4<br />

b. 5, 12, 20, 29, · · · (barisan)<br />

+ 7 + 8 + 9<br />

c. 6, 8, 13, 16, · · · (bukan barisan)<br />

+ 2 + 5 + 4<br />

d. 10, 21, 33, 46, · · · (barisan)<br />

+ 11 + 12 + 13<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

12 9 5 m –6 n<br />

–3 –4 –5 –6 –7<br />

Diperoleh:<br />

5 – 5 = m ⇒ m = 0<br />

–6 – 7 = n ⇒ n = –13<br />

2m + n = 2 × 0 + (–13) = –13<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2 5 10 17 U5 U6 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11<br />

+ 2 + 2 + 2 + 2<br />

U5 = 17 + 9 = 26<br />

U6 = U5 + 11 = 26 + 11 = 37<br />

Jadi, dua suku berikutnya 26 <strong>dan</strong> 37.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U1 = 3<br />

–6<br />

U2 = –3<br />

U3 = –9<br />

U4 = –15<br />

– 6<br />

– 6<br />

76 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Oleh karena selisih suku-sukunya selalu sama,<br />

rumus barisan dicari dengan Un = an + b.<br />

U1 = 3 = a × 1 + b = a + b<br />

U2 = –3 = a × 2 + b = 2a + b<br />

Diperoleh:<br />

a + b = 3<br />

2a + b = –3<br />

–––––––––– –<br />

–a = 6<br />

⇔ a = –6<br />

Substitusikan a = –6 ke persamaan a + b = 3,<br />

sehingga diperoleh:<br />

–6 + b = 3<br />

⇔ b = 9<br />

Jadi, Un = –6n + 9.<br />

U16 = –6 × 16 + 9<br />

= –96 + 9<br />

= –87<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

U1 = 1 = 4 – 3 = 4(1) – 3<br />

U2 = 5 = 8 – 3 = 4(2) – 3<br />

U3 = 9<br />

= 12 – 3<br />

= 4(3) – 3<br />

U4 = 13<br />

= 16 – 3<br />

= 4(4) – 3<br />

Un = 4n – 3<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Barisan bilangan tersebut dapat dipisahkan<br />

menjadi dua barisan bilangan.<br />

Barisan bilangan pertama diambil dari suku ganjil.<br />

Barisan bilangan kedua diambil dari suku genap.<br />

1 , 1, 1 , 2, 2 , 3, 3 , 4, 5 , 5, 8 , 6, 13 , 7, 21<br />

Barisan pertama:<br />

1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, . . .<br />

Barisan tersebut merupakan barisan Fibonacci.<br />

Suku berikutnya merupakan jumlah dari dua suku<br />

sebelumnya.<br />

Barisan kedua:<br />

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, . . .<br />

Barisan tersebut merupakan barisan bilangan asli.<br />

Jadi, suku berikutnya dari barisan bilangan tersebut<br />

adalah suku dari bilangan Fibonacci:<br />

13 + 21 = 34.<br />

Suku berikutnya lagi adalah bilangan asli setelah<br />

7, yaitu 8.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3 4 7 12 · · · ⇒ barisan tingkat dua<br />

+ 1 + 3 + 5<br />

+ 2 + 2


Misal rumus suku ke-n: Un = an2 + bn + c.<br />

U1 = 3 → a + b + c = 3 . . . . (i)<br />

U2 = 4 → 4a + 2b + c = 4 . . . . (ii)<br />

U3 = 7 → 9a + 3b + c = 7 . . . . (iii)<br />

Eliminasi c dari persamaan (ii) <strong>dan</strong> (i):<br />

4a + 2b + c = 4<br />

a + b + c = 3<br />

––––––––––––– –<br />

3a + b = 1 . . . . (iv)<br />

Eliminasi c dari persamaan (ii) <strong>dan</strong> (iii):<br />

9a + 3b + c = 7<br />

4a + 2b + c = 4<br />

––––––––––––– –<br />

5a + b = 3 . . . . (v)<br />

Eliminasi b dari persamaan (iv) <strong>dan</strong> (v):<br />

3a + b = 1<br />

5a + b = 3<br />

––––––––––– –<br />

–2a = –2<br />

⇔ a= 1<br />

Substitusi a = 1 ke persamaan (iv):<br />

3(1) + b = 1 ⇔ b = 1 – 3 = –2<br />

Substitusi a = 1 <strong>dan</strong> b = –2 ke persamaan (i):<br />

1 + (–2) + c = 3 ⇔ c = 4<br />

Jadi, rumus suku ke-n: Un = n2 – 2n + 4.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

a. Un = n(n + 1)<br />

U1 = 1(1 + 1) = 2<br />

Rumus tidak sesuai karena U1 = 1.<br />

n(n + 1)<br />

b. Un =<br />

2<br />

1(1+ 1)<br />

U1 = = 1<br />

2<br />

2(2 + 1)<br />

U2 = = 3<br />

2<br />

3(3 + 1)<br />

U3 = = 6<br />

2<br />

4(4 + 1)<br />

U4 = = 10<br />

2<br />

5(5 + 1)<br />

U5 = = 15<br />

2<br />

6(6 + 1)<br />

U6 = = 21<br />

2<br />

Rumus sesuai dengan pola bilangan.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak diagonal segi-n dimulai dengan n = 3.<br />

Segitiga = 0<br />

= 1<br />

(3 × 0)<br />

2<br />

= 1<br />

(3 × (3 – 3))<br />

2<br />

Segi empat = 2<br />

= 1<br />

(4 × 1)<br />

2<br />

= 1<br />

(4 × (4 – 3))<br />

2<br />

Segi lima = 5<br />

= 1<br />

(5 × 2)<br />

2<br />

= 1<br />

(5 × (5 – 3))<br />

2<br />

Segi enam = 9<br />

= 1<br />

(6 × 3)<br />

2<br />

= 1<br />

(6 × (6 – 3))<br />

2<br />

Segi-n = 1<br />

n(n – 3)<br />

2<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3 5 9 15 23 · · · ⇒ barisan tingkat<br />

dua<br />

+ 2 + 4 + 6 + 8<br />

+ 2 + 2 + 2<br />

Rumus suku ke-n: Un = an2 + bn + c<br />

U1 = 3 ⇒ a + b + c = 3 . . . (i)<br />

U2 = 5 ⇒ 4a + 2b + c = 5 . . . (ii)<br />

U3 = 9 ⇒ 9a + 3b + c = 9 . . . (iii)<br />

Eliminasi c dari (i) <strong>dan</strong> (ii):<br />

4a + 2b + c = 5<br />

a + b + c = 3<br />

––––––––––––– –<br />

3a + b = 2 . . . (iv)<br />

Eliminasi c dari (ii) <strong>dan</strong> (iii):<br />

9a + 3b + c = 9<br />

4a + 2b + c = 5<br />

––––––––––––– –<br />

5a + b = 4 . . . (v)<br />

Eliminasi b dari (iv) <strong>dan</strong> (v):<br />

5a + b = 4<br />

3a + b = 2<br />

––––––––– –<br />

2a = 2 ⇔ a = 1<br />

Substitusi a = 1 ke (iv):<br />

3 × 1 + b = 2 ⇔ b = –1<br />

Substitusi a = 1 <strong>dan</strong> b = –1 ke (i):<br />

1 – 1 + c = 3 ⇔ c = 3<br />

Un = n2 – n + 3<br />

Suku ke-16: U16 = 162 – 16 + 3 = 243<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 77


11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

5n − 3<br />

Un =<br />

4<br />

U 2 =<br />

5×2− 3<br />

4<br />

5×3− 3<br />

U3 =<br />

4<br />

U2 + U3 = 1 3<br />

4<br />

= 7<br />

4<br />

= 12<br />

4<br />

= 1 3<br />

4<br />

= 3<br />

+ 3 = 4 3<br />

4<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Un = n2 – 2n<br />

U10 = 102 – 2 × 10 = 100 – 20 = 80<br />

U11 = 112 – 2 × 11 = 121 – 22 = 99<br />

U10 + U11 = 80 + 99 = 179<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

3 5 7 9<br />

<br />

U1 U2 U3 Un = 2n + 1<br />

U1 = 2 + 1 = 3<br />

U2 = 4 + 1 = 5<br />

U3 = 6 + 1 = 7<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: e<br />

U4 (1) 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256 mempunyai<br />

rumus Un = 2n – 1 .<br />

(2) 1, 2, 4, 7, 11, 16, 22, 29, 37<br />

+1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8<br />

+ 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1<br />

merupakan barisan bertingkat dua<br />

(3) 1, 2, 4, 2, 9, 2, 16, 2, 25<br />

<br />

12 22 32 42 52 Pola bilangannya suku ganjil merupakan<br />

bilangan asli pangkat dua <strong>dan</strong> suku genap<br />

nilainya 2.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

25 45 65 · · · ⇒ barisan tingkat satu<br />

+ 20 + 20<br />

Rumus suku ke-n barisan bertingkat satu:<br />

U n = an + b<br />

U 1 = 25 ⇒ a + b = 25<br />

U 2 = 45 ⇒ 2a + b = 45<br />

–––––––––––– –<br />

–a = –20<br />

⇔ a= 20<br />

Substitusi a = 20 ke a + b = 25:<br />

20 + b = 25 ⇔ b = 5<br />

U n = 20n + 5<br />

U 15 = 20 × 15 + 5 = 305<br />

Jadi, ketinggian anak tangga terakhir dari permukaan<br />

tanah 305 cm atau 3,05 m.<br />

78 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

B. Uraian<br />

1. U7 = 3(72 ) – 7 = 3 × 49 – 7 = 140<br />

U9 = 3(92 ) – 9 = 3 × 81 – 9 = 234<br />

U7 + U9 = 140 + 234 = 374<br />

Jadi, U7 + U9 = 374.<br />

2. a. 16 12 8 4 0 –4 –8 . . .<br />

– 4 – 4 – 4 – 4 – 4 – 4<br />

Jadi, tiga suku berikutnya: 0, –4, <strong>dan</strong> –8.<br />

b. 1 4 9 16 25 36 49 . . .<br />

<br />

1 2 2 2 3 2 4 2 5 2 6 2 7 2<br />

Jadi, tiga suku berikutnya: 25, 36, <strong>dan</strong> 49.<br />

c. U1 = 1 × 2 = 1 × (1 + 1)<br />

U2 = 2 × 3 = 2 × (2 + 1)<br />

U3 = 3 × 4 = 3 × (3 + 1)<br />

U4 = 4 × 5 = 4 × (4 + 1)<br />

U5 = 5 × (5 + 1) = 5 × 6<br />

U6 = 6 × (6 + 1) = 6 × 7<br />

U7 = 7 × (7 + 1) = 7 × 8<br />

Jadi, tiga suku berikutnya: (5 × 6), (6 × 7),<br />

<strong>dan</strong> (7 × 8).<br />

d.<br />

1<br />

2 ,<br />

2<br />

3 ,<br />

3<br />

4 ,<br />

4<br />

5 ,<br />

5<br />

6 ,<br />

6<br />

7 ,<br />

7<br />

, · · ·<br />

8<br />

<br />

1<br />

1+ 1<br />

, 2<br />

2+ 1<br />

,<br />

3<br />

3 + 1<br />

,<br />

4<br />

4 + 1<br />

,<br />

5<br />

5+ 1<br />

,<br />

6<br />

6 + 1<br />

,<br />

7<br />

7 + 1<br />

,· · ·<br />

Jadi, suku berikutnya: 5 6 7<br />

, , <strong>dan</strong><br />

6 7 8 .<br />

3. a. 23 18 13 8<br />

– 5 – 5 – 5<br />

U n = 28 – 5n<br />

b. U1 = 0 = 12 – 1<br />

U2 = 3 = 22 – 1<br />

U3 = 8 = 32 – 1<br />

U4 = 15 = 42 – 1<br />

Un = n2 – 1<br />

c. U 1 = 1<br />

3<br />

U 2 = 2<br />

4<br />

U 3 = 3<br />

5<br />

U 4 = 4<br />

6<br />

Un = n<br />

n+ 2<br />

1<br />

=<br />

1+ 2<br />

2<br />

=<br />

2+ 2<br />

3<br />

=<br />

3+ 2<br />

4<br />

=<br />

4+ 2


4. Misalkan bilangan-bilangan ganjil itu adalah<br />

2n – 1, 2n + 1, <strong>dan</strong> 2n + 3 maka:<br />

(2n – 1) + (2n + 1) + (2n + 3) = 123<br />

⇔ 6n + 3 = 123<br />

⇔ 6n = 120<br />

⇔ n= 20<br />

2n – 1 = 2(20) – 1 = 39<br />

2n + 1 = 2(20) + 1 = 41<br />

2n + 3 = 2(20) + 3 = 43<br />

Jadi, ketiga bilangan itu 39, 41, <strong>dan</strong> 43.<br />

5. t1 = 2<br />

t2 = 1<br />

+ = 2 1<br />

t −1<br />

−<br />

t 1 2+ 1<br />

= 1<br />

1<br />

t −1<br />

t3 = 2<br />

t + 1<br />

=<br />

2<br />

3<br />

1<br />

−<br />

3<br />

1<br />

+<br />

3<br />

= – 1<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

1<br />

3<br />

2<br />

t4 = 3 t −1<br />

t + 1<br />

=<br />

− −1<br />

= –3<br />

− + 1<br />

t5 = 4 t −1<br />

t4+ 1<br />

= 3 1 − −<br />

= 2<br />

− 3+ 1<br />

Perhatikan bahwa t5 = t1 . Berarti, rumus di atas<br />

berulang dengan periode 4. Dengan kata lain, rumus<br />

tersebut ditulis: tn = t (4 × a + b) = tb , b = 1, 2, 3, 4,<br />

<strong>dan</strong> a = 1, 2, 3, 4, 5, · · · .<br />

t1999 = t (4 × 499 + 3) = t3 = – 1<br />

2<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Barisan aritmetika memiliki beda yang tetap. Pada<br />

barisan –2, 0, 2, 4, 6, . . . berlaku 0 – (–2) = 2 – 0<br />

= 4 – 2 = 6 – 4 = 2.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Dari barisan tersebut diketahui:<br />

b = 19 – 16<br />

= 3<br />

Oleh karena m <strong>dan</strong> n anggota barisan aritmetika<br />

maka berlaku:<br />

25 – m = 3<br />

⇔ m= 22<br />

34 – n = 3<br />

⇔ n= 31<br />

Diperoleh:<br />

2m + n = 2 × 22 + 31<br />

= 44 + 31<br />

= 75<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Un = 18 + 3n<br />

⇔ U12 = 18 + 3 × 12<br />

= 18 + 36<br />

= 54<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diketahui a = 1<br />

b = –4 – 1<br />

= –5<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

= 1 + (n – 1)(–5)<br />

= 1 – 5n + 5<br />

= 6 – 5n<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Dengan sifat barisan aritmetika diperoleh:<br />

Ut = 1<br />

2 (U1 + U3 )<br />

⇔ 2(m – 5) = 1<br />

((m + 10) + (2m + 1))<br />

2<br />

⇔ 2m – 10 = 1<br />

(3m + 11)<br />

2<br />

⇔ 4m – 20 = 3m + 11<br />

⇔ m= 31<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diketahui barisan aritmetika –18, –22, –26, –30, . . .<br />

sehingga diperoleh:<br />

a = –18<br />

b = –22 – (–18)<br />

= –4<br />

Un = a + (n –1)b<br />

= –18 + (n – 1)(–4)<br />

= –18 – 4n + 4<br />

= –4n – 14<br />

U20 = –4(20) – 14<br />

= –80 – 14<br />

= –94<br />

U22 = –4(22) – 14<br />

= –88 – 14<br />

= –102<br />

U20 + U22 = –94 + (–102)<br />

= –196<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2, 5, 8, 11, 14, · · ·<br />

+ 3 + 3 + 3 + 3<br />

Suku awal = a = 2<br />

Beda = b = 3<br />

Rumus umum suku ke-n barisan aritmetika:<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

U50 = 2 + (50 – 1)(3)<br />

= 2 + 49(3)<br />

= 2 + 147<br />

= 149<br />

Jadi, suku ke-50 adalah 149.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 79


8. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Diketahui: U10 = 8, b = 1<br />

8<br />

U10 = a + 9b<br />

⇔ 8 = a + 9<br />

8<br />

⇔ 64 = 8a + 9<br />

⇔ 55 = 8a<br />

⇔ a= 6 7<br />

8<br />

U2 = a + b<br />

= 6 7<br />

8<br />

= 7<br />

+ 1<br />

8<br />

sehingga diperoleh:<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U18 = 182<br />

U20 = 314<br />

Rumus umum Un yaitu Un = 1 + (n – 1)b<br />

sehingga diperoleh hubungan:<br />

U18 = a + (18 – 1)b<br />

⇔ 182= a + 17b . . . . . . . . . (i)<br />

U30 = a + (30 – 1)b<br />

⇔ 314 = 1 + 29b . . . . . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

182 = a + 17b<br />

314 = a + 29b<br />

–––––––––––– –<br />

–132 = –12b<br />

⇔ b= 11<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Diketahui: suku awal = a = 12<br />

beda = b = 2<br />

Banyak barisan ke-20 = U20 :<br />

U20 = a + 19b<br />

= 12 + 19 × 2<br />

= 12 + 38<br />

= 50<br />

Jadi, baris ke-20 terdapat 50 kursi.<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

a = 6<br />

b = –2 – 6<br />

= –8<br />

S20 = 1<br />

× 20(2 × 6 + (20 – 1)(–8))<br />

2<br />

= 10(12 + 19(–8))<br />

= 10(12 – 152)<br />

= 10(–140)<br />

= –1.400<br />

80 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui: a = –3, b = 4<br />

S15 = 1<br />

× 15[2 × (–3) + (15 – 1)(4)]<br />

2<br />

= 7,5[–6 + 14 × 4]<br />

= 7,5 × 50<br />

= 375<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Deret aritmetika dengan suku awal (a) = 18 <strong>dan</strong><br />

beda (b) = –7<br />

Jumlah 15 suku pertama:<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

S15 = 1<br />

× 15(2 × 18 + (15 – 1)(–7))<br />

2<br />

= 1<br />

× 15 × (36 – 98)<br />

2<br />

= 1<br />

× 15 × (–62)<br />

2<br />

= –465<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Deret aritmetika tersebut:<br />

5 + 10 + 15 + 20 + · · · + 95<br />

U1 = a = 5<br />

Un = 95; b = 5<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

95 = 5 + (n – 1)5<br />

⇔ 95 = 5n<br />

⇔ n= 19<br />

Jumlah deret aritmetika:<br />

S19 = 1<br />

2 n(a + Un )<br />

= 1<br />

× 19(5 + 95)<br />

2<br />

= 950<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Permasalahan di atas merupakan deret aritmetika.<br />

U1 = a = 1; b = 1; n = 11<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

S11 = 1<br />

× 11(2 × 1 + (11 – 1)1)<br />

2<br />

= 1<br />

× 11(2 + 10)<br />

2<br />

= 66<br />

Jadi, jumlah pipa 66 buah.


16. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Misal: sisi-sisi segitiga tersebut<br />

a – b, a, <strong>dan</strong> a + b<br />

Pada segitiga siku-siku berlaku<br />

rumus Pythagoras.<br />

(a + b) 2 = a2 + (a – b) 2<br />

⇔ a2 + 2ab + b2 = a2 + a2 – 2ab + b2 ⇔ a2 = 4ab<br />

⇔ a= 4b<br />

Sehingga sisi-sisinya mempunyai perbandingan<br />

(4b – b) : 4b : (4b + b) = 3b : 4b : 5b = 3 : 4 : 5<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Suku ke-1 = U1 = a = 8<br />

U4 = 23 ⇒ a + 3b = 23<br />

8 + 3b = 23<br />

3b = 15<br />

b= 5<br />

Jumlah 19 suku pertama:<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

S19 = 1<br />

× 19(2 × 8 + (19 – 1)5)<br />

2<br />

= 1<br />

× 19(16 + 90)<br />

2<br />

= 1<br />

× 19 × 1<strong>06</strong><br />

2<br />

= 1.007<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bulan Januari<br />

Bulan Februari<br />

Bulan Maret<br />

<br />

= U1 = a = 7.500<br />

= U2 = 10.000<br />

= U3 = 12.500<br />

Bulan Desember = U12 Beda = b = 2.500<br />

Jumlah uang sampai bulan Desember = S12 .<br />

Sn = n<br />

(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

S12 = 12<br />

a<br />

a + b<br />

a – b<br />

(2(7.500) + (12 – 1)2.500)<br />

2<br />

= 6(15.000 + 27.500)<br />

= 6(42.500) = 255.000<br />

Jadi, tabungan Angga sampai akhir bulan<br />

Desember berjumlah Rp255.000,00.<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

S n = 4n 2 + 3n<br />

U n = S n – S n – 1<br />

= 4n 2 + 3n – (4(n – 1) 2 + 3(n – 1))<br />

= 4n 2 + 3n – (4(n 2 – 2n + 1) + 3n – 3)<br />

= 4n 2 + 3n – (4n 2 – 8n + 4 + 3n – 3)<br />

= 4n 2 + 3n – 4n 2 + 5n – 1<br />

= 8n – 1<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diketahui Sn = n2 + n<br />

Sn – 1 = (n – 1) 2 + (n – 1)<br />

= n2 – 2n + 1 + n – 1<br />

= n2 – n<br />

Un = Sn – Sn – 1<br />

= n2 + n – (n2 – n)<br />

= 2n<br />

Beda (b) = Un – Un – 1<br />

= 2n – 2(n – 1)<br />

= 2n – 2n + 2<br />

= 2<br />

B. Uraian<br />

1. a. Suku pertama = a = –12<br />

Beda = b = –4<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

= –12 + (n – 1)(–4)<br />

= –12 – 4n + 4<br />

= –4n – 8<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S20 = 1<br />

× 20(2 × (–12) + (20 – 1)(–8))<br />

2<br />

= 10(–24 + 19(–8))<br />

= 10(–24 – 152)<br />

= –1.760<br />

Jadi, Un = –4n – 8 <strong>dan</strong> S20 = –1.760.<br />

b. Suku pertama = a = –4<br />

Beda = b = 1<br />

2<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

= –4 + (n – 1) 1<br />

2<br />

= –4 + 1 1<br />

n –<br />

2 2<br />

= 1 1<br />

n – 4<br />

2 2<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S 20 = 1<br />

2<br />

× 20(2 × (–4) + (20 – 1) 1<br />

2 )<br />

= 10(–8 + 9 1<br />

2 )<br />

= 10 × 1 1<br />

2<br />

= 15<br />

Jadi, Un = 1 1<br />

n – 4<br />

2 2 <strong>dan</strong> S20 = 15.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 81


2. Permasalahan pada soal dapat ditulis dalam<br />

bentuk deret aritmetika. Bilangan bulat yang habis<br />

dibagi 4 yaitu 100, 104, 108, 112, . . ., 296, 300.<br />

Diperoleh: a = 100, b = 4, <strong>dan</strong> deret aritmetika<br />

100 + 104 + 108 + . . . + 296 + 300<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ 300 = 100 + (n – 1)4<br />

⇔ 200 = 4n – 4<br />

⇔ 204 = 4n<br />

⇔ n = 51<br />

S51 = 1<br />

× 51(2 × 100 + (51 – 1) × 4)<br />

2<br />

= 1<br />

× 51(200 + 50 × 4)<br />

2<br />

= 51<br />

2 (400)<br />

= 10.200<br />

Jadi, jumlah semua bilangan bulat antara 98 <strong>dan</strong><br />

301 yang habis dibagi 4 adalah 10.200.<br />

3. Misalkan segitiga tersebut digambarkan seperti<br />

berikut.<br />

a + b<br />

Misal sisi-sisi segitiga itu adalah a, a + b, <strong>dan</strong><br />

a + 2b = 50.<br />

50 − a<br />

50 = a + 2b ⇒ 2b = 50 – a ⇔ b =<br />

2<br />

Rumus Pythagoras pada segitiga siku-siku:<br />

a2 + (a + b) 2 = 502 ⇔ a2 + a2 + 2ab + b2 = 2.500<br />

⇔ 2a2 ⎛50 − a ⎞<br />

+ a(50 – a) + ⎜<br />

2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

82 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

2<br />

= 2.500<br />

⇔ 2a2 + 50a – a2 ⎛ 1 ⎞<br />

+ ⎜25 − a<br />

2<br />

⎟ = 2.500<br />

⎝ ⎠<br />

⇔ a 2 + 50a + 625 – 25a + 1<br />

4 a2 = 2.500<br />

⇔ 5<br />

4 a2 + 25a – 1.875 = 0<br />

⇔ 5a 2 + 100a – 7.500 = 0<br />

⇔ a 2 + 20a – 1.500 = 0<br />

⇔ (a + 50)(a – 30) = 0<br />

⇔ a = –50 atau a = 30<br />

Untuk a = –50 tidak memenuhi<br />

maka a = 30<br />

50 = a + 2b<br />

⇒ 50 = 30 + 2b<br />

⇔ b = 10<br />

a<br />

50 = a + 2b<br />

2<br />

40<br />

30<br />

50<br />

Luas segitiga = 1<br />

× 30 × 40<br />

2<br />

= 600<br />

Jadi, luas segitiga 600 cm2 .<br />

4. Permasalahan pada soal dapat diselesaikan<br />

menggunakan deret aritmetika.<br />

Diketahui: beda = b = 10<br />

a = 98<br />

Un = 2,08 m<br />

= 208 cm<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ 208 = 98 + (n – 1)10<br />

⇔ 110 = (n – 1)10<br />

⇔ n – 1 = 11<br />

⇔ n = 12<br />

Jadi, ketinggian tanaman mencapai 2,08 meter<br />

setelah 12 minggu.<br />

5. a. Misalkan barisan tersebut digambarkan<br />

sebagai berikut.<br />

16, , , , , 41<br />

<br />

Barisan aritmetika<br />

U1 = a = 16<br />

U6 = 41 ⇒ U6 = a + 5b<br />

41 = 16 + 5b<br />

⇔ 5b = 41 – 16<br />

⇔ 5b = 25<br />

⇔ b= 25<br />

5<br />

= 5<br />

Jadi, beda barisan tersebut 5.<br />

b. Jumlah deret = S6 S6 = 6<br />

2 (a + U6 )<br />

= 3(16 + 41)<br />

= 3(57)<br />

= 171<br />

Jadi, jumlah seluruh deret tersebut 171.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

U1 , U2 , U3 , · · ·, Un disebut barisan geometri jika<br />

U<br />

U =<br />

U<br />

U =<br />

U<br />

2<br />

1<br />

3<br />

2<br />

4<br />

U 3<br />

= · · · = Un<br />

.<br />

Un−1 Pilihan c masuk kriteria karena:<br />

2<br />

3<br />

1<br />

−<br />

6<br />

=<br />

1<br />

−<br />

6<br />

1<br />

24<br />

=<br />

1<br />

24<br />

1<br />

−<br />

96<br />

= – 1<br />

4 .


2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

a = 23<br />

U2<br />

−69<br />

r = = = –3<br />

U 1 23<br />

m= U3 = ar2 = 23 × 9 = 207<br />

n = U5 = ar4 = 23 × 81 = 1.863<br />

2m – n = 2 × 207 – 1.863<br />

= 414 – 1.863<br />

= –1.449<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Barisan di atas adalah barisan geometri dengan<br />

r = 2. Setelah 24, bilangan selanjutnya yaitu<br />

3, 6 12, 24, 48, 96, 192, 384, . . .<br />

× 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2 × 2<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

n−3 Un<br />

4×3<br />

r = =<br />

U ((n −1) − 3)<br />

n−1 4×3<br />

n − 3<br />

3<br />

= n − 4 = 3<br />

3<br />

(n – 3) – (n – 4) = 3<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui barisan geometri: 2, 1 1<br />

,<br />

4 32 , . . .<br />

U2<br />

r=<br />

U 1<br />

=<br />

1<br />

4<br />

2<br />

n – 1<br />

U n = ar<br />

⎛1⎞ = 2 × ⎜ ⎟<br />

⎝8⎠ n − 1<br />

1<br />

= 2 × n − 1<br />

8<br />

1<br />

3<br />

2<br />

= 1<br />

8<br />

n−1 = 2 × ( ) n 1<br />

2<br />

= 3n 3<br />

2 − 2<br />

= 3n 3<br />

4 – 3n<br />

= 2<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U 5 = ar 4<br />

8<br />

5<br />

−<br />

2 × 2 − =<br />

⇔ 1<br />

4 = ar4 . . . . . . (i)<br />

U8 = ar7 ⇔ 6 = ar7 . . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

U<br />

U =<br />

7<br />

ar<br />

4<br />

ar<br />

⇔<br />

1<br />

4<br />

6 = r 3<br />

⇔ 24 = r 3<br />

⇔ r = 3 24 = 3 3×8 =<br />

3<br />

3n<br />

2×2<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

=<br />

4<br />

3n<br />

2<br />

2<br />

⇔ 1<br />

4<br />

U 5 = ar 4<br />

3<br />

= a × ( 2 3 ) 4<br />

1<br />

⇔ 2<br />

2 = a × 24 ×<br />

⇔ 2 –2 = a × 2 4 ×<br />

⇔ a =<br />

Un = arn – 1<br />

= (2 –6 ×<br />

= 2 –6 ×<br />

−2<br />

2<br />

4<br />

4 3<br />

2 × 3<br />

3<br />

3<br />

= 2 n – 7 ×<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Un = ar<br />

⇔ U5 = ar4 −4<br />

3<br />

−4<br />

3<br />

3<br />

n – 1<br />

⎛1⎞ ⇔ 18 = a ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

4<br />

4<br />

3<br />

3<br />

4<br />

3<br />

3<br />

= 2 –6 ×<br />

3<br />

) × ( 2 3 )<br />

× 2 n – 1 ×<br />

n−5 3<br />

4<br />

3 3<br />

−<br />

n – 1<br />

n−1 3<br />

⇔ 18 = a × 1<br />

81<br />

⇔ a = 18 × 81 = 2 × 3 2 × 3 4 = 2 × 3 6<br />

U 8 = ar 7 = 2 × 3 6 ×<br />

U 10 = ar 9 = 2 × 3 6 ×<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 83<br />

3<br />

7<br />

⎛1⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ = 2 × 36 1 2<br />

× 7 =<br />

3 3<br />

9<br />

⎛1⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ = 2 × 36 1<br />

× 9<br />

3 = 2<br />

3<br />

3<br />

2<br />

3<br />

2<br />

=<br />

3 + 2<br />

2<br />

3 = 6 + 2 8<br />

2 =<br />

3 9<br />

U8 + 3U10 = 2<br />

3 + 3 × 3<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Diketahui: U4 = 3<br />

8 , U3 : U6 = 64, <strong>dan</strong> r > 0<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U4 = ar3 ⇔ 2<br />

3 = ar3 . . . . . . . (i)<br />

U3<br />

U6<br />

= 64<br />

⇔ 2<br />

ar<br />

5<br />

ar<br />

= 64<br />

⇔<br />

1<br />

3<br />

r<br />

= 64<br />

⇔<br />

3<br />

⎛1⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝r⎠ = 64<br />

⇔ 1<br />

r = 3 64<br />

⇔ 1<br />

r<br />

= 4<br />

⇔ r = 1<br />

4<br />

. . . . . . . . (ii)


Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

3<br />

= ar3<br />

8<br />

⇔ 3<br />

8<br />

3<br />

⇔ 3<br />

2<br />

3<br />

⇔ 3<br />

3<br />

⎛1⎞ = a ⎜ ⎟<br />

⎝4⎠ 3<br />

⎛ 1 ⎞<br />

= a ⎜ 2 ⎟<br />

⎝2⎠ 2 = a × 1<br />

6<br />

2<br />

3<br />

⇔ a = 3<br />

2 × 26 = 3 × 23 = 24<br />

U9 = ar8 = 24 ×<br />

8<br />

⎛1⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝4⎠ = (23 ⎛ 1 ⎞<br />

× 3) × ⎜ 2 ⎟<br />

⎝2⎠ = 23 1<br />

× 3 × 16<br />

8<br />

2 = 13<br />

2<br />

84 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

3<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Barisan tersebut adalah barisan geometri dengan<br />

a = 18.<br />

r =<br />

U<br />

U<br />

2<br />

1<br />

= 9<br />

18<br />

= 1<br />

2<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ 9<br />

64<br />

n−1 ⎛1⎞ = 18 × ⎜ ⎟<br />

⎝2⎠ ⇔ 2<br />

3<br />

6<br />

2<br />

= 32 1<br />

× 2 × n 1<br />

2 −<br />

⇔<br />

1<br />

6<br />

2<br />

1<br />

= 2 × n 1<br />

2 × 2 −<br />

⇔<br />

1<br />

6<br />

2<br />

= 2 × 2 –n × 21 ⇔ 2 –6 = 2 –n × 22 ⇔ 2 –8 = 2 –n<br />

⇔ n = 8<br />

Jadi, banyak suku barisan ada 8.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Un = 2 × 3 –n + 2<br />

⇔<br />

2<br />

= 2 × 3–n<br />

+ 2<br />

6.561<br />

⇔<br />

1<br />

= 3–n<br />

+ 2<br />

6.561<br />

⇔<br />

1<br />

8<br />

3<br />

= 3–n<br />

+ 2<br />

–n + 2<br />

⇔ 3 –8 = 3<br />

⇔ –8 = –n + 2<br />

⇔ –n = –10<br />

⇔ n= 10<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Diketahui U3 = ar2 = 1 <strong>dan</strong> U7 = ar6 = 625<br />

U7<br />

U 3<br />

=<br />

ar<br />

ar<br />

6<br />

2<br />

= 625<br />

1 ⇔ r4 = 625 ⇔ r =<br />

4 4<br />

5 = 5<br />

U3 = ar2 = 1 ⇒ a × 52 = 1 ⇔ a = 1<br />

25<br />

U1 × U2 × U3 × U4 × U5 = a × ar × ar 2 × ar 3 × ar 4<br />

= a 5 r 10 =<br />

5<br />

⎛ 1 ⎞<br />

⎜<br />

25<br />

⎟<br />

⎝ ⎠ × 510 1<br />

= 10<br />

5 × 510 = 1<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U1 + U4 = –42 ⇔ a + ar3 = –42<br />

U2 + U5 = 84 ⇔ ar + ar4 = 84<br />

⇔ r(a + ar3 )= 84<br />

⇔ r(–42) = 84<br />

⇔ r= 84 −<br />

42<br />

a + ar3 = –42<br />

a + a(–2) 3 = –42<br />

⇔ a – 8a = –42<br />

⇔ –7a = –42<br />

⇔ a= 6<br />

U3 = ar2 = 6(–2) 2 = 6 × 4 = 24<br />

U1 + U2 + U3 + U4 + U5 = (U1 + U4 ) + (U2 + U5 ) + U3 = –42 + 84 + 24<br />

= 66<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

a = 1<br />

<strong>dan</strong> r = 2<br />

2<br />

10<br />

a(r − 1)<br />

S10 =<br />

=<br />

r − 1<br />

(2 − 1)<br />

2−1 1 10<br />

2<br />

= 1<br />

(1.024 – 1)<br />

2<br />

= 511 1<br />

2<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Misal U1 = potongan terpendek<br />

a = U1 = 4 cm<br />

U5 = ar4 = 64<br />

4r 4 = 64 ⇔ r 4 = 16 ⇔ r = 4 16 = 2<br />

S 5 =<br />

5<br />

a(r − 1)<br />

r − 1<br />

5<br />

4(2 − 1)<br />

2−1 = –2<br />

=<br />

= 4(32 – 1)<br />

= 124 cm<br />

= 1,24 m<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Dari deret U4 + U5 + U6 + U7 + U8 suku tengahnya U6 .<br />

U 6 = 4 8<br />

U U<br />

× = 8 128<br />

× = 1.024 = 32<br />

U 4 + U 6 + U 8 = 8 + 32 + 128 = 168


16. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Sn = 1.026<br />

n<br />

a(1 − r )<br />

= 1.026 ⇔<br />

1−r n<br />

6(1 −( −2)<br />

)<br />

1 −( −2)<br />

= 1.026<br />

⇔<br />

n<br />

6(1 −( −2)<br />

)<br />

3<br />

= 1.026<br />

⇔ 1 – (–2) n = 513<br />

⇔ (–2) n = –512<br />

⇔ (–2) n = (–2) 9<br />

⇔ n= 9<br />

Jadi, banyak suku deret tersebut 9.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Ut = U1× Un<br />

⇒ 144 = U164 ×<br />

⇔ 1442 = U1 × 64<br />

2<br />

144<br />

⇔ U1 = = 324<br />

64<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

U1 + U3 = 468<br />

a + ar2 = 468 ⇔ a(1 + r2 ) = 468<br />

⇔ 1 + r 2 = 468<br />

a<br />

⇔ r 2 = 468<br />

a<br />

= 1 4<br />

9<br />

⇔ r= ± 2<br />

3<br />

Oleh karena r > 0 maka r = 2<br />

3 .<br />

Un = 64<br />

arn – 1 = 64<br />

⎛2⎞ 324 ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

n − 1<br />

= 64 ⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

n − 1<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

n − 1<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

n − 1<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

= 64<br />

324<br />

= 16<br />

81<br />

=<br />

4<br />

⎛2⎞ ⎜<br />

3<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

⇔ n – 1 = 4<br />

⇔ n= 5<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Sn = 16 – 24 – n<br />

U12 = S12 – S11 = (16 – 24 – 12 ) – (16 – 24 – 11 )<br />

= (16 – 2 –8 ) – (16 – 2 –7 )<br />

= 16 – 2 –8 – 16 + 2 –7<br />

= 2 –8 – 2 –7 = 2 –7 (2 –1 – 1)<br />

= 2 –7 ( 1<br />

⎛ 1⎞<br />

– 1) = 2–7<br />

2<br />

⎜− 2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

= –2 –8 = – 1<br />

256<br />

– 1 = 468<br />

324<br />

– 1 = 4<br />

9<br />

– 1<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(8 + 25x), (4 + 8x), (8 + x) membentuk barisan<br />

geometri maka:<br />

(4 + 8x) 2 = (8 + 25x)(8 + x)<br />

⇔ (4 + 8x) 2 = 64 + 200x + 8x + 25x2 ⇔ 16 + 64x + 64x2 = 64 + 208x + 25x2 ⇔ 39x2 – 144x – 48 = 0<br />

⇔ 13x2 – 48x – 16 = 0<br />

⇔ (13x + 4)(x – 4) = 0<br />

⇔ x = – 4<br />

atau x = 4<br />

13<br />

Jadi, nilai x = – 4<br />

B.<br />

atau x = 4.<br />

13<br />

Uraian<br />

1. Setiap sel dalam satu cawan akan membelah<br />

sehingga terbentuk deret geometri (perhatikan tabel<br />

berikut).<br />

Menit Ke- Jumlah Sel<br />

1 1<br />

2 2<br />

3 4<br />

<br />

Deret yang terbentuk yaitu 1 + 2 + 4 + 8 + . . .<br />

dengan a = 1 <strong>dan</strong> r = 2.<br />

Banyak sel dalam satu cawan setelah 7 menit yaitu:<br />

S 5 =<br />

7<br />

a(r − 1)<br />

r − 1<br />

=<br />

7<br />

1(2 − 1)<br />

2 − 1<br />

= 127<br />

Olah karena terdapat 3 cawan maka banyak sel<br />

3 × 127 = 381 buah.<br />

Jadi, terdapat 381 buah sel setelah 7 menit.<br />

2. Diketahui S5 = 242<br />

, r = 3.<br />

16<br />

Oleh karena r = 3 (lebih dari nol) <strong>dan</strong> n = 5 maka<br />

diperoleh:<br />

Sn n<br />

a(r − 1)<br />

=<br />

r − 1<br />

⇔<br />

242<br />

16 =<br />

5<br />

a(3 − 1)<br />

3 − 1<br />

⇔<br />

242<br />

4<br />

2<br />

5<br />

a(3 − 1)<br />

=<br />

2<br />

⇔<br />

242<br />

3 = a(3<br />

2<br />

5 ⇔<br />

– 1)<br />

242 = 23 × a × (35 – 1)<br />

⇔ 243 – 1 = 23 × a × (35 – 1)<br />

⇔ 35 – 1 = 23 × a × (35 – 1)<br />

⇔ 1 = 23 × a<br />

⇔<br />

1 1<br />

a = 3 =<br />

2 8<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 85


Hasil kali kelima deret yaitu:<br />

a × ar × ar2 × ar3 × ar4 = a5 × r1 + 2 + 3 + 4<br />

5<br />

⎛1⎞ = ⎜ ⎟ × 310<br />

⎝8⎠ 5<br />

⎛ 1 ⎞<br />

= ⎜ 3 ⎟ × 310<br />

⎝2⎠ 1<br />

= 15 × 310<br />

2<br />

10<br />

3<br />

= 15<br />

2<br />

= 59.049<br />

32.768<br />

3. Misalkan ketiga bilangan tersebut a<br />

, a, <strong>dan</strong> ar,<br />

r<br />

diperoleh:<br />

a<br />

× a × ar = 1.728<br />

r<br />

⇔ a3 = 1.728<br />

⇔ a = 3 1.728 = 12<br />

a<br />

+ a + ar = 63<br />

r<br />

⇔<br />

12<br />

+ 12 + 12r = 63<br />

r<br />

⇔ 12( 1<br />

+ 1 + r) = 63<br />

r<br />

⇔<br />

1<br />

63<br />

+ 1 + r =<br />

r 12<br />

⇔<br />

1 63 12<br />

+ r = –<br />

r 12 12<br />

⇔<br />

1 51<br />

+ r =<br />

r 12<br />

⇔<br />

12<br />

+ 12r = 51<br />

r<br />

⇔<br />

12<br />

+ 12r – 51 = 0<br />

r<br />

⇔ 12 + 12r2 – 51r = 0<br />

⇔ 12r2 – 51r + 12 = 0<br />

⇔ 4r2 – 17r + 4 = 0<br />

⇔ (4r – 1)(r – 4) = 0<br />

⇔ 4r – 1 = 0 atau r – 4 = 0<br />

⇔ r = 1<br />

atau r = 4<br />

4<br />

Oleh karena r > 1 maka r = 4.<br />

r = 4 ⇒ a 12<br />

= = 3<br />

r 4<br />

⇒ ar = 12 × 4 = 48<br />

Jadi, bilangan-bilangan yang dicari 3, 12, <strong>dan</strong> 48.<br />

4. Misal: U1 = pertambahan penduduk pada tahun<br />

2001<br />

maka U4 = pertambahan penduduk pada tahun<br />

2004<br />

a = 10<br />

86 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

U4 = 80<br />

⇔ ar3 = 80<br />

⇔ 10r3 = 80<br />

⇔ r3 = 8<br />

⇔ r = 3 8 = 2<br />

Un = 1.280 ⇔ arn – 1 = 1.280<br />

⇔ 10 × 2n – 1 = 1.280<br />

⇔ 2n – 1 = 128<br />

⇔ 2n – 1 = 27 ⇔ n – 1 = 7 ⇔ n = 8<br />

Oleh karena n = 1 berarti tahun 2001 maka n = 8<br />

berarti tahun 2008. Jadi, pada tahun 2008<br />

pertambahan penduduk menjadi 1.280.<br />

5. U1 × U2 × U3 × · · · × Un = a × ar × ar2 × · · · × arn – 1<br />

= (a × a × a × · · · × a) × (r × r2 × r3 × · · · × rn – 1 )<br />

= an × r1 + 2 + 3 + · · · + (n – 1)<br />

Jumlah pangkat r dihitung sebagai berikut.<br />

1 + 2 + 3 + · · · + (n – 1) merupakan deret aritmetika<br />

n− 1<br />

1 + 2 + 3 + · · · + (n – 1)= (1 + (n – 1))<br />

2<br />

= n 1 −<br />

× n<br />

2<br />

= n<br />

(n – 1)<br />

2<br />

Jadi, terbukti bahwa<br />

U1 × U2 × U3 × · · · × Un = an n<br />

r 2 (n – 1) <br />

n faktor<br />

.<br />

A. Pilihan Ganda<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bilangan genap pertama yaitu 6.<br />

Bilangan genap ke-n yaitu 2n + 4.<br />

Bilangan genap ke-n yaitu 126, sehingga diperoleh:<br />

2n + 4 = 126<br />

⇔ 2n = 122<br />

⇔ n= 61<br />

Jadi, terdapat 61 bilangan genap.<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Bilangan genap pertama yaitu 12.<br />

Rumus bilangan ke-n yaitu 2n + 10.<br />

Bilangan genap terakhir yaitu 80, sehingga<br />

diperoleh:<br />

80 = 2n + 10<br />

⇔ 70 = 2n<br />

⇔ n = 35


17 bilangan genap pertama dijumlahkan secara<br />

bersusun dengan 18 bilangan genap selanjutnya.<br />

Diperoleh:<br />

12 + 14 + 16 + 18 + . . . + 42 + 44<br />

78 + 76 + 74 + 72 + . . . + 48 + 46 + 80<br />

––––––––––––––––––––––––––––––––– +<br />

= 90 + 90 + 90 + 90 + . . . + 90 + 90 + 80<br />

= 90 × 17 + 80<br />

= 1.620 + 80<br />

= 1.700<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U1 = 5 → 2 × 1 + 3<br />

U2 = 7 → 2 × 2 + 3<br />

U3 = 9 → 2 × 3 + 3<br />

U4 = 11 → 2 × 4 + 3<br />

<br />

Un = 2n + 3<br />

Suku ke-91 yaitu:<br />

U91 = 2 × 91 + 3<br />

= 182 + 3<br />

= 185<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Pola bilangan persegi yaitu n2 .<br />

Bilangan persegi antara 15 <strong>dan</strong> 80 yaitu:<br />

16 = 42 25 = 52 36 = 62 49 = 72 64 = 82 Jumlah bilangan-bilangan tersebut<br />

16 + 25 + 36 + 49 + 64 = 180.<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misalkan kedua bilangan tersebut m <strong>dan</strong> n.<br />

m + n = mn<br />

Misalkan m = 12 sehingga diperoleh hubungan<br />

berikut.<br />

12 + n = 12n ⇔ 12 = 11n<br />

⇔ n = 12<br />

11<br />

m 12<br />

= 11<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U 1 = 4 → 2 × 1(1 + 1)<br />

U 2 = 12 → 2 × 2(2 + 1)<br />

U 3 = 24 → 2 × 3(3 + 1)<br />

U 4 = 40 → 2 × 4(4 + 1)<br />

U 5 = 60 → 2 × 5(5 + 1)<br />

n = 12<br />

11<br />

<br />

Un → 2 × n(n + 1)<br />

Jadi, rumus suku ke-n barisan tersebut 2n(n + 1).<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

U6 = 5 × 6 – 3 = 27<br />

U9 = 5 × 9 – 3 = 42<br />

U15 = 5 × 15 – 3 = 72<br />

Jadi, suku-suku yang dicari 27, 42, <strong>dan</strong> 72.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Un = 12 – 3n<br />

U2 = 12 – 3 × 2 = 6<br />

U5 = 12 – 3 × 5 = –3<br />

U9 = 12 – 3 × 9 = –15<br />

Hasil kali ketiga suku tersebut yaitu:<br />

U2 × U5 × U9 = 6 × (–3) × (–15) = 270<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Permasalahan tersebut dapat diselesaikan<br />

menggunakan segitiga Pascal.<br />

(m + n) 0 → 1<br />

(m + n) 1 → 1 1<br />

(m + n) 2 → 1 2 1<br />

(m + n) 3 → 1 3 3 1<br />

(m + n) 4 → 1 4 6 4 1<br />

Diperoleh (m + n) 4 = m4 + 4m3n + 6m2n2 + 4mn3 + n4 .<br />

Jadi, diperoleh a = 4 , b = 6, c = 4<br />

3a2 + b – 2c = 3(4) 2 + 6 – 2 × 4<br />

= 3 × 16 + 6 – 8<br />

= 46<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Suku ke-n dari pola bilangan persegi panjang adalah<br />

Un = n × (n + 1).<br />

Untuk n = 100 diperoleh:<br />

U100 = 100 × 101<br />

= 10.100<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Barisan di atas adalah barisan aritmetika dengan<br />

a = 4 1<br />

1<br />

<strong>dan</strong> b =<br />

2 2 .<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

= 4 1<br />

2<br />

= 4 1<br />

2<br />

= 4 + n<br />

2<br />

+ (n – 1) 1<br />

2<br />

+ n<br />

2<br />

– 1<br />

2<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Pembilang dari pembagian tersebut adalah deret<br />

aritmetika dengan a = 2.000 <strong>dan</strong> b = 2.<br />

Jumlah dari pembilang yaitu:<br />

S6 = 1<br />

× 4(2.000 + 2.0<strong>06</strong>) = 2(4.0<strong>06</strong>) = 8.012<br />

2<br />

Penyebut dari pembagian tersebut adalah deret<br />

aritmetika dengan a = 1.986 <strong>dan</strong> b = 6.<br />

Jumlah dari penyebut yaitu:<br />

S6 = 1<br />

× 4(1.986 + 2.004) = 2(3.990) = 7.980<br />

2<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 87


Diperoleh:<br />

2.000 + 2.002 + 2.004 + 2.0<strong>06</strong><br />

1.986 + 1.992 + 1.998 + 2.004<br />

= 8.012<br />

7.980<br />

= 4.0<strong>06</strong><br />

3.990<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

U8 = 44<br />

U20 = 92<br />

Un = a + (n + 1)b, diperoleh:<br />

U8 = a + 7b . . . . . (i)<br />

U20 = a + 19b . . . . . (ii)<br />

Kurangkan (ii) dari (i) sehingga diperoleh:<br />

a + 7b = 44<br />

a + 19b = 92<br />

––––––––––– –<br />

–12a = –48<br />

a= 4<br />

U8 = a + 7b<br />

⇔ 44 = 4 + 7b<br />

⇔ 40 = 7b<br />

⇔ b= 40<br />

7<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S 21 = 1<br />

2<br />

× 21 (2 × 4 + (21 – 1) 40<br />

7 )<br />

= 21 800 21 856<br />

(8 + ) = × = 1.284<br />

2 7 2 7<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Un = Sn – Sn – 1<br />

⎛ 2<br />

n + 3n⎞<br />

= ⎜ ⎟<br />

⎝ 16 ⎠ –<br />

⎛ 2<br />

(n − 1) + 3(n −1)<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 16 ⎠<br />

⎛ 2<br />

n + 3n⎞<br />

= ⎜ ⎟<br />

⎝ 16 ⎠ –<br />

⎛ 2<br />

n − 2n + 1+ 3n − 3⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 16 ⎠<br />

⎛ 2<br />

n + 3n⎞<br />

= ⎜ ⎟<br />

⎝ 16 ⎠ –<br />

2<br />

n + n− 2<br />

16<br />

2 2<br />

n − n + 3n− n+ 2<br />

=<br />

=<br />

16<br />

2n 2 +<br />

=<br />

16<br />

n 1 +<br />

8<br />

5 + 1 6<br />

U5 = =<br />

8 8<br />

7 + 1 8<br />

U7 = =<br />

8 8<br />

9 + 1 10<br />

U9 = =<br />

8 8<br />

U5 + U7 + U9 = 6 8 10 24<br />

+ + = = 3<br />

8 8 8 8<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ U7 = a + (7 – 1)b<br />

⇔ 17 1<br />

= a + 6b . . . . . . . (i)<br />

2<br />

U19 = a + (19 – 1)b<br />

⇔ 20 1<br />

= a + 18b . . . . . . (ii)<br />

2<br />

88 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh<br />

17 1<br />

= a + 6b<br />

2<br />

20 1<br />

= a + 18b<br />

2<br />

––––––––––––– –<br />

3 = 12b ⇔ b = 1<br />

4<br />

17 1<br />

= a + 6b<br />

2<br />

⇔ 17 1 6<br />

= a +<br />

2 4<br />

⇔ a = 17 1 6 35 3 32<br />

– = – = = 16<br />

2 4 2 2 2<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S40 = 1<br />

1<br />

× 40(2 × 16 + 39 ×<br />

2 4 )<br />

= 20(32 + 39<br />

4 )<br />

= 640 + 5 × 39<br />

= 640 + 195<br />

= 835<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ U8 = a + (8 – 1)b<br />

⇔ 21 1<br />

= a + 7b . . . . . . . (i)<br />

2<br />

U13 = a + (13 – 1)b<br />

⇔ 36 1<br />

= a + 12b . . . . . . (ii)<br />

2<br />

Kurangkan (ii) dari (i) sehingga diperoleh:<br />

21 1<br />

= a + 7b<br />

2<br />

36 1<br />

= a + 12b<br />

2<br />

––––––––––––– –<br />

–15 = –5b<br />

⇔ b= 3<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Dengan sifat dasar barisan aritmetika diperoleh:<br />

2 × suku tengah = jumlah suku tepi<br />

⇔ 2 × (5m + 4) = (m + 6) + (24 – 2m)<br />

⇔ 10m + 8 = m – 2m + 30<br />

⇔ 10m + 8 = –m + 30<br />

⇔ 11m = 22<br />

⇔ m= 2


18. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S8 = 1<br />

× 8 (2a + (8 – 1)b)<br />

2<br />

⇔ 152 = 4(2a + 7b)<br />

⇔ 38 = 2a + 7b . . . . . . . . . . . . . . . (i)<br />

S16 = 1<br />

× 16(2a + (16 – 1)b)<br />

2<br />

⇔ 560 = 8(2a + 15b)<br />

⇔ 70 = 2a + 15b . . . . . . . . . . . . . . (ii)<br />

Kurangkan (ii) dari (i) sehingga diperoleh:<br />

38 = 2a + 7b<br />

70 = 2a + 15b<br />

–––––––––––– –<br />

–32 = –8b<br />

⇔ b= 4<br />

38 = 2a + 7b<br />

⇔ 38 = 2a + 7 × 4<br />

⇔ 38 – 28 = 2a<br />

⇔ a= 5<br />

Jadi, a = 5 <strong>dan</strong> b = 4.<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

S9 = 1<br />

× 9(2a + (9 – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S9 = 9<br />

(2a + 8b)<br />

2<br />

⇔ Z16 = 9a + 36b . . . . . . . . . . . . . . (i)<br />

S20 = 1<br />

× 20(2a + 19b)<br />

2<br />

⇔ 810 = 10(2a + 19b)<br />

⇔ 810 = 20a + 190b. . . . . . . . . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

216 = 9a + 36b × 20 4.320 = 180a + 720b<br />

810 = 20a + 190b × 9 7.290 = 180a + 1.710b<br />

––––––––––––––––––– –<br />

2.970 = 990b<br />

⇔ b= 3<br />

216 = 9a + 36b<br />

⇔ 216 = 9a + 36 × 3<br />

⇔ 216 = 9a + 108<br />

⇔ 108 = 9a<br />

⇔ a= 12<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ U2 = 12 + 3 = 15<br />

U4 = 12 + 3 × 3<br />

= 12 + 9 = 21<br />

U2 + U4 = 15 + 21 = 36<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui: a = 50, b = –3, Un = 29<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ 29 = 50 + (n – 1)(–3)<br />

⇔ –21 = –3n + 3<br />

⇔ –24 = –3n<br />

⇔ n= 8<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

a = 10<br />

r = 5 − 1<br />

= −<br />

10 2<br />

Un = arn – 1 sehingga diperoleh:<br />

m = U 4 = 10 ×<br />

3<br />

⎛ 1 ⎞<br />

⎜−⎟ ⎝ 2 ⎠<br />

⎛ 1 ⎞<br />

n = U6 = 10 × ⎜−⎟ ⎝ 2 ⎠<br />

m + 2n = 5<br />

− + 2<br />

4<br />

5 ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝32 ⎠<br />

= 5<br />

− +<br />

4<br />

5<br />

16<br />

= 20 5<br />

− +<br />

16<br />

6<br />

= – 15<br />

16<br />

= 10 ×<br />

⎛ 1 ⎞<br />

⎜−⎟ ⎝ 8 ⎠<br />

= 10 × 1<br />

64<br />

10<br />

= − =<br />

8<br />

5<br />

−<br />

4<br />

= 10<br />

64<br />

= 5<br />

32<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Rumus umum suku anggota barisan geometri<br />

adalah U n = ar n – 1 , sehingga diperoleh:<br />

U 4 = ar 3<br />

⇔ 4= ar 3<br />

⇔ r3 = 4<br />

. . . . . . . . . . (i)<br />

a<br />

U9 = ar8 ⇔ 128 = ar8 . . . . . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

128 = ar8 ⇔ 128 = a × r5 × r3 ⇔ 128 = a × r 5 × 4<br />

a<br />

⇔ 128 = 4r 5<br />

⇔ 32 = r 5<br />

⇔ 5 32 = r<br />

⇔ r= 2<br />

U 4 = ar 3<br />

⇔ 4 = a × 2 3<br />

⇔ a= 1<br />

2<br />

U 7 + U 8 = ar 6 + ar 7<br />

= ar 6 (1 + r)<br />

= 1<br />

2 × 26 (1 + 2)<br />

= 2 5 (3)<br />

= 32 × 3<br />

= 96<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 89


23. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Rasio barisan tersebut yaitu:<br />

r= 2 1<br />

=<br />

8 4<br />

Suku-suku sebelum bilangan 8 yaitu:<br />

8 × 4 = 32<br />

32 × 4 = 128<br />

128 × 4 = 512<br />

Jadi, tiga suku sebelum barisan<br />

. . ., 8, 2, 1<br />

2 , . . . adalah 512, 128, 32.<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U8 = a( 1<br />

)8<br />

– 1<br />

4<br />

⇔ 1<br />

1.024 = a( 1<br />

3<br />

2 )7<br />

⇔ 1<br />

1.024 = a × 1<br />

14<br />

2<br />

14<br />

2<br />

1.024 =<br />

14<br />

10<br />

2<br />

⇔ a=<br />

= 2<br />

2<br />

4<br />

U4 – 2U5 = ar3 – 2 × (ar4 )<br />

= ar3 – 2ar4 = ar3 (1 – 2r)<br />

= 24 ×( 1<br />

4 )3 × (1 – 2 × 1<br />

4 )<br />

= 24 1<br />

× ( 2<br />

2 )3 × (1 – 1<br />

2 )<br />

= 24 1 1<br />

× 6 ×<br />

2 2<br />

1 1<br />

= 2 ×<br />

2 2<br />

= 1<br />

8<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U6 = ar5 ⇔<br />

3<br />

16 = ar5 . . . . . (i)<br />

U12 = ar11 ⇔<br />

3<br />

1.024 = ar11 . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

ar<br />

ar<br />

11<br />

5<br />

=<br />

3<br />

1.024<br />

3<br />

16<br />

⇔ r 6 = 16<br />

1.024<br />

⇔ r=<br />

= 6<br />

6 16<br />

1.024 =<br />

1<br />

6<br />

2<br />

= 1<br />

2<br />

6<br />

90 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

4<br />

2<br />

2<br />

10<br />

⇔ 3<br />

16<br />

3<br />

⇔ 4<br />

U 6 = ar 5<br />

= a( 1<br />

2 )5<br />

2 = a × 1<br />

5<br />

2<br />

3<br />

⇔ a= 4<br />

2<br />

= 3 × 2<br />

= 6<br />

Un = arn – 1<br />

× 25<br />

⇔ Un = 6 × ( 1<br />

)n<br />

– 1<br />

2<br />

1<br />

= 2 × 3 × n 1<br />

2 −<br />

1<br />

= 2 × 3 × n 1<br />

2 × 2 −<br />

= 2 × 3 ×<br />

= 3 × 2 ×<br />

= 3 ×<br />

2<br />

n<br />

2<br />

2<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Un = ar<br />

⇔ U2 = ar<br />

⇔ 6= ar<br />

1<br />

n<br />

2<br />

2<br />

1<br />

n<br />

2<br />

2<br />

= 3 × 22 – n<br />

n – 1<br />

2 – 1<br />

⇔ r= 6<br />

a<br />

2U 5 : U 7 = 2 × ar 4 : ar 6<br />

⎛6⎞ ⇔ 18 = 2 × a ⎜ ⎟<br />

⎝a⎠ 4<br />

4<br />

4<br />

6<br />

⎛6⎞ : a ⎜ ⎟<br />

⎝a⎠ 6<br />

6<br />

6<br />

⇔ 18 = 2 × a ×<br />

a :<br />

6 a<br />

a<br />

4<br />

4<br />

6<br />

6<br />

6<br />

⇔ 18 = 2 × a ×<br />

a ×<br />

a<br />

6 a<br />

4<br />

3<br />

6<br />

⇔ 18 = 2 ×<br />

a ×<br />

a<br />

6<br />

⇔ 18 = 2 ×<br />

⇔ 9=<br />

⇔ 9=<br />

2<br />

2<br />

a<br />

6<br />

2<br />

⎛ a ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 6 ⎠<br />

⇔ 9 = a<br />

6<br />

⇔ 3= a<br />

6<br />

⇔ a= 18<br />

2<br />

2<br />

a<br />

6<br />

5<br />

6


Un = arn – 1<br />

= a ×<br />

= 18 ×<br />

= 18 ×<br />

⎛6⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝a⎠ n−1 ⎛ 6 ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝18 ⎠<br />

⎛1⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝3⎠ 1<br />

= 18 × n 1<br />

3 −<br />

n−1 n−1 1<br />

= 18 × n 1<br />

3 3 −<br />

×<br />

3<br />

= 18 × n<br />

54<br />

3 = n<br />

3<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Un = arn – 1<br />

⎛1⎞ ⇔ U3 = a ⎜ ⎟<br />

⎝3⎠ ⇔ 5<br />

9<br />

2<br />

= a × 1<br />

9<br />

⇔ a = 5<br />

9<br />

: 1<br />

9<br />

= 5<br />

× 9<br />

9<br />

= 5<br />

2U6 + 3U7 = 2 × ar5 + 3 × ar6 = 2 × 5 × ( 1<br />

3 )5 + 3 × 5 × ( 1<br />

3 )6<br />

= 2 × 5 × 3 –5 + 3 × 5 × 3 –6<br />

= 2 × 5 × 3 –5 + 5 × 3 –5<br />

= (2 × 5 + 5) × 3 –5<br />

15<br />

= 5<br />

3<br />

= 15<br />

243<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Diketahui: U4 = 8<br />

3 , U6 Un = arn – 1<br />

U6<br />

U =<br />

5<br />

ar<br />

3<br />

ar<br />

⇔<br />

4<br />

32<br />

3<br />

8<br />

9<br />

= r 2<br />

= 32<br />

3 .<br />

⇔ 32<br />

8<br />

= r2<br />

⇔ r= 4 = 2 (karena r > 0)<br />

U4 = ar3 ⇔ 8<br />

3<br />

= a × 23<br />

⇔ a= 1<br />

3<br />

U1 × U2 × U3 × U4 × U5 = a × ar × ar2 × ar3 × ar4 = a5 × r1 + 2 + 3 + 4<br />

= a5 × r10 29. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Diketahui: r = 3<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U4 = ar3 ⇔ 67,5 = a × 33 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 91<br />

=<br />

5<br />

⎛1⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝3⎠ = 1.024<br />

243<br />

⇔ a= 67,5<br />

27<br />

= 2,5<br />

Diketahui pula Un = 1.822,5<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ 1.822,5 = 2,5 × 3n – 1<br />

⇔ 1.822,5<br />

2,5<br />

= 3n – 1<br />

⇔ 729 = 3n – 1<br />

⇔ 3 6 = 3<br />

n – 1<br />

⇔ 6 = n – 1<br />

⇔ n= 7<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

U n =<br />

n<br />

4×6<br />

9<br />

n<br />

4×6<br />

⇔ 96 =<br />

9<br />

⇔ 96 × 9 = 4 × 6n ⇔ 16 × 6 × 9 = 4 × 6n ⇔ 4 × 6 × 9 = 6n ⇔ 22 × 2 × 3 × 32 = (2 × 3) n<br />

⇔ 23 × 33 = (2 × 3) n<br />

⇔ (2 × 3) 3 = (2 × 3) n<br />

⇔ n= 3<br />

Jadi, 96 adalah suku ke-3.<br />

B. Uraian<br />

× 210<br />

1. Banyak batang korek api bentuk ke-1<br />

= 4 = 4 × 1<br />

Banyak batang korek api bentuk ke-2<br />

= 12 = 6 × 2<br />

Banyak batang korek api bentuk ke-3<br />

= 24 = 8 × 3<br />

Banyak batang korek api bentuk ke-4<br />

= 40 = 10 × 4<br />

Banyak batang korek api bentuk ke-5<br />

= 12 × 5 = 60<br />

Banyaknya batang korek api bentuk ke-6<br />

= 14 × 6 = 84


2. U3 = 2(3) 2 – 3 × 3<br />

= 18 –9 = 9<br />

U8 = 2(8) 2 – 3 × 8<br />

= 2 × 64 – 24<br />

= 128 – 24<br />

= 104<br />

U3 × U8 = 9 × 104 = 936<br />

Jadi, hasil perkalian suku ke-3 <strong>dan</strong> suku ke-8<br />

adalah 936.<br />

3. Bilangan ganjil pertama yaitu 43, sehingga<br />

diperoleh: Un = 2n + 41.<br />

Bilangan ganjil terakhir yaitu 149 sehingga<br />

diperoleh:<br />

149 = 2n + 41<br />

⇔ 108 = 2n<br />

⇔ n= 54<br />

Oleh karena banyak bilangan 54 maka penjumlahan<br />

dilakukan secara bersusun. 27 bilangan<br />

ganjil pertama diletakkan di atas, se<strong>dan</strong>gkan 27<br />

bilangan ganjil yang lain diletakkan di bawah.<br />

Diperoleh:<br />

43 + 45 + 47 + . . . + 93 + 95<br />

149 + 147 + 145 + . . . + 99 + 97<br />

––––––––––––––––––––––––––––– +<br />

= 192 + 192 + 192 + . . . + 192 + 192<br />

= 27 × 192<br />

= 5.184<br />

4. Diketahui: U9 = 37, U22 = 89<br />

Un = a (n – 1)b<br />

U9 = a + 8b<br />

⇔ 37 = a + 8b . . . . . . (i)<br />

U22 = a + 21b<br />

⇔ 89 = a + 21b . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

37 = a + 8b<br />

89 = a + 21b<br />

––––––––––– –<br />

52 = 13b ⇔ b = 4<br />

Masukkan b = 4 ke (i), sehingga diperoleh:<br />

37 = a + 8 × 2<br />

⇔ 37 = a + 32<br />

⇔ a= 5<br />

Sn = 1<br />

n[2a + (n – 1)b]<br />

2<br />

S30 = 1<br />

× 30[2 × 5 + (30 – 1)4]<br />

2<br />

= 15(10 + 29 × 4)<br />

= 15(126)<br />

= 1.890<br />

Jadi, jumlah 30 suku pertama dari deret tersebut<br />

adalah 1.890.<br />

92 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5. Diketahui: S9 = 63, S15 = –75<br />

Sn = 1<br />

n(2a + (n – 1)b)<br />

2<br />

⇔ S9 = 1<br />

× 9(2a + 8b)<br />

2<br />

⇔ 63 = 9<br />

(2a + 8b)<br />

2<br />

⇔ 14 = 2a + 8b . . . . . . . (i)<br />

S15 = 1<br />

× 15(2a + 14b)<br />

2<br />

⇔ –75 = 15<br />

(2a + 14b)<br />

2<br />

⇔ –10 = 2a + 14b. . . . . . (ii)<br />

Dari (i) <strong>dan</strong> (ii) diperoleh:<br />

14 = 2a + 8b<br />

–10 = 2a + 14b<br />

––––––––––––– –<br />

24 = –6b ⇔ b = –4<br />

Subtitusikan b = –4 ke (i) sehingga diperoleh:<br />

14 = 2a + 8 × (–4)<br />

⇔ 46 = 2a<br />

⇔ a= 23<br />

Oleh karena Un = a + (n – 1)b, diperoleh:<br />

U1 = a = 23<br />

U2 = 23 + (–4)<br />

= 19<br />

U3 = 23 + (–8)<br />

= 15<br />

U4 = 23 + (–12)<br />

= 11<br />

U5 = 23 + (–16)<br />

= 7<br />

U6 = 23 + (–20) = 3<br />

Jadi, 6 suku pertama adalah 23, 19, 15, 11, 7, 3.<br />

6. Diketahui: a = 30, b = 2, Un = 48<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

⇔ 48 = 30 + (n – 1)2<br />

⇔ 18 = 2n – 2<br />

⇔ 20 = 2n<br />

⇔ n = 10<br />

Jadi, panjang kawat 48 diperoleh dengan gaya<br />

10 newton.<br />

7. Misalkan U1 adalah banyak kijang pada tahun<br />

2008, sehingga diperoleh:<br />

U1 = 1.224<br />

r = 1<br />

(ingat bahwa akan dicari banyak kijang<br />

2<br />

pada tahun-tahun lalu)


Banyak kijang pada tahun 1994 adalah U4 .<br />

U4 = ar3 = 1.224 × ( 1<br />

2 )3 = 1.224 × 1<br />

= 153<br />

8<br />

Jadi, banyak kijang pada tahun 1994 adalah<br />

153 ekor.<br />

8. Diketahui: U10 = 17 1<br />

, r =<br />

256 2<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U10 = ar9 ⇔<br />

⇔<br />

17<br />

256<br />

17<br />

256<br />

= a( 1<br />

2 )9<br />

= a × 1<br />

512<br />

⇔ a= 17<br />

× 512 = 34<br />

256<br />

Un = arn – 1<br />

⇔<br />

17<br />

1.024<br />

1<br />

= 34 × ( )n<br />

– 1<br />

2<br />

⇔<br />

17<br />

1.024 × 34<br />

1<br />

= ( )n<br />

– 1<br />

2<br />

⇔<br />

1<br />

2.048 = 1<br />

n 1<br />

2 −<br />

⇔ 2n – 1 = 2.048<br />

⇔ 2n – 1 = 211 ⇔ n – 1 = 11<br />

⇔ n= 12<br />

Jadi, 1<br />

adalah suku ke-12.<br />

2<br />

9. Un U3 = arn – 1<br />

= ar2 ⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

⇔<br />

3<br />

2<br />

= ar2<br />

U6 = ar5 ⇔ 40,5 = ar5 U<br />

U<br />

3<br />

6<br />

3<br />

2<br />

40,5<br />

3<br />

2<br />

81<br />

2<br />

3<br />

81<br />

1<br />

27<br />

1<br />

=<br />

ar<br />

ar<br />

= r–3<br />

= r –3<br />

= r–3<br />

= r–3<br />

1<br />

r<br />

27 = 3<br />

2<br />

5<br />

1<br />

1<br />

3<br />

27 = 3 3<br />

r<br />

1<br />

r<br />

= 1<br />

3<br />

⇔ r = 3<br />

⇔<br />

3<br />

2<br />

3<br />

2<br />

= ar2<br />

⇔ a = 3<br />

2<br />

= a × (3)2<br />

× 1<br />

9<br />

= 1<br />

6<br />

Hasil kali empat suku pertama yaitu:<br />

a × ar × ar 2 × ar 3 = a 4 × r 6<br />

=<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 93<br />

4<br />

⎛ 1 ⎞<br />

⎜<br />

3×2<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

1<br />

= 4 4<br />

3 × 2<br />

2<br />

4<br />

× 36<br />

× 36<br />

3 9<br />

= =<br />

2 16<br />

Jadi, hasil kali empat suku pertama deret tersebut<br />

9<br />

16 .<br />

10. Diketahui U4 = 6 3 3<br />

, r =<br />

4 4<br />

Un = arn – 1<br />

⇔ U 4 = a ×<br />

⇔ 6 3<br />

4<br />

= a ×<br />

3<br />

⎛3⎞ ⎜ ⎟<br />

⎝4⎠ 3<br />

3<br />

3<br />

4<br />

⇔ 27<br />

4 = a × 27<br />

3<br />

4<br />

⇔ a= 27<br />

4 ×<br />

3<br />

4<br />

27<br />

= 16<br />

5U2 + 8U6 = 5 ar + 8ar5 = 5 × 16 × 3<br />

4<br />

+ 8 × 16 ×<br />

= 5 × 4 × 3 × + 8 × 4 2 ×<br />

= 60 + 8 ×<br />

5<br />

3<br />

3<br />

4<br />

= 60 + 8 × 243<br />

64<br />

= 60 + 243<br />

8<br />

= 480 243<br />

+<br />

8<br />

= 723<br />

8<br />

Jadi, 5U 2 + 8U 6 = 723<br />

8 .<br />

5<br />

⎛ 3 ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 4 ⎠<br />

5<br />

5<br />

3<br />

4


Latihan Ujian Nasional 1<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

(–18 + 2) : (–3 – 1)= (–16) : (–4)<br />

= 4<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

<strong>Jawaban</strong> benar diberi skor 4.<br />

<strong>Jawaban</strong> salah diberi skor (–2).<br />

Tidak dijawab diberi skor 0.<br />

36 soal dijawab benar, 8 soal dijawab salah, <strong>dan</strong><br />

50 – (36 + 8) = 6 soal tidak dijawab.<br />

Skor = 36 × 4 + 8 × (–2) + 6 × 0<br />

= 144 – 16 + 0<br />

= 128<br />

Jadi, skor peserta tersebut 128.<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Lingkaran dibagi menjadi 8 bagian.<br />

Daerah yang diarsir ada 3 bagian.<br />

Bagian yang diarsir<br />

= daerah yang diarsir<br />

daerah lingkaran<br />

= 3<br />

8<br />

Jadi, luas yang diarsir menunjukkan pecahan 3<br />

8 .<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Daerah yang ditanami singkong<br />

= 1 – 1<br />

4<br />

= 20<br />

20<br />

Pepaya<br />

– 3<br />

5<br />

– 5<br />

20<br />

Jagung<br />

Singkong<br />

– 12<br />

20<br />

= 3<br />

20 bagian<br />

Luas kebun yang ditanami singkong<br />

= 3<br />

× luas kebun<br />

20<br />

= 3<br />

× 800<br />

20<br />

= 120 m2 Jadi, luas kebun yang ditanami singkong 120 m2 .<br />

94 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Skala = jarak pada peta : jarak sebenarnya<br />

Jarak sebenarnya<br />

= jarak pada peta<br />

skala<br />

4<br />

=<br />

1 : 2.000.000<br />

= 4 × 2.000.000<br />

= 8.000.000 cm<br />

= 80 km<br />

Jadi, jarak sebenarnya kedua kota tersebut 80 km.<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Cara I<br />

Dua anak menerima 10 buku tulis.<br />

Banyak buku = 2 × 10 = 20.<br />

Buku diberikan pada 5 anak.<br />

Tiap anak memperoleh = 20<br />

= 4 buku tulis.<br />

5<br />

Cara II<br />

2 anak → 10 buku<br />

5 anak → x buku<br />

Menggunakan perbandingan berbalik nilai.<br />

2<br />

5<br />

= x<br />

10<br />

2× 10<br />

⇔ x = = 4<br />

5<br />

Jadi, tiap anak memperoleh 4 buku tulis.<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Harga sepatu yang harus dibayar<br />

= 150.000 – 25<br />

× 150.000<br />

100<br />

= 150.000 – 37.500<br />

= 112.500<br />

Harga tas yang harus dibayar<br />

= 120.000 – 20<br />

× 120.000<br />

100<br />

= 120.000 – 24.000<br />

= 96.000<br />

Uang yang harus dibayar Sania<br />

= 112.500 + 96.000<br />

= 208.500<br />

Jadi, Sania harus membayar Rp208.500,00.<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Jumlah pinjaman selama 10 bulan<br />

= pinjaman awal + bunga<br />

= 1.000.000 + 10 × 1% × 1.000.000<br />

= 1.000.000 + 100.000<br />

= 1.100.000


Besar angsuran setiap bulan<br />

= 1.100.000<br />

10<br />

= 110.000<br />

Jadi, besar angsuran setiap bulan yang harus<br />

dibayar Rp110.000,00.<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

20 20 + 4 20 + 4 + 4<br />

<br />

U1 U2 U3 Banyak kursi membentuk barisan aritmetika<br />

dengan U1 = a = 20 <strong>dan</strong> b = 4.<br />

Un = a + (n – 1)b<br />

U15 = 20 + (15 – 1)4<br />

= 20 + 14 × 4<br />

= 20 + 56<br />

= 76<br />

Jadi, pada baris ke-15 ada 76 kursi.<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Un = n2 – 2n<br />

U10 = 102 – 2(10) = 100 – 20 = 80<br />

U11 = 112 – 2(11) = 121 – 22 = 99<br />

U10 + U11 = 80 + 99 = 179<br />

Jadi, jumlah suku ke-10 <strong>dan</strong> ke-11 adalah 179.<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(2x – 3)(x + 5)<br />

= 2x(x + 5) – 3(x + 5)<br />

= 2x2 + 10x – 3x – 15<br />

= 2x2 + 7x – 15<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

2<br />

p −p−6 2 =<br />

p − 9<br />

(p 2)(p 3) + −<br />

=<br />

(p + 3)(p −3)<br />

p 2 +<br />

p+ 3<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

2x<br />

3 : 4x 2x<br />

2 =<br />

3x 3 ×<br />

2<br />

3x<br />

4x =<br />

2<br />

x<br />

2<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

5x – 1 = 2x + 11<br />

⇔ 5x – 2x = 11 + 1<br />

⇔ 3x = 12<br />

⇔ x= 12<br />

= 4<br />

3<br />

Nilai x – 1 = 4 – 1 = 3<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A = {x | x < 6, x ∈ bilangan asli}<br />

= {1, 2, 3, 4, 5}<br />

B = {x | x ≤ 6, x ∈ bilangan cacah}<br />

= {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6}<br />

A ∩ B = {1, 2, 3, 4, 5}<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Misal:<br />

A = himpunan siswa memilih olahraga<br />

B = himpunan siswa memilih seni<br />

n(S) = 150<br />

n(A) = 105<br />

n(B) = 82<br />

n(A ∩ B) = 70<br />

x = banyak siswa yang memilih kegiatan lain<br />

S<br />

A<br />

B<br />

105 – 70 70 82 – 70<br />

(105 – 70) + 70 + (82 – 70) + x = 150<br />

⇔ 35 + 70 + 12 + x = 150<br />

⇔ 117 + x = 150<br />

⇔ x = 150 – 117 = 33<br />

Jadi, siswa yang memilih kegiatan lain ada 33<br />

orang.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

P Q<br />

2 3<br />

3 4<br />

4 5<br />

5 6<br />

2 satu kurangnya dari 3<br />

3 satu kurangnya dari 4<br />

4 satu kurangnya dari 5<br />

5 satu kurangnya dari 6<br />

Jadi, relasi yang tepat adalah satu kurangnya dari.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

f(x) = 2x – 5<br />

f(a) = 11<br />

⇔ 2a – 5 = 11<br />

⇔ 2a = 11 + 5 = 16<br />

⇔ a= 16<br />

= 8<br />

2<br />

Jadi, nilai a = 8.<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Sistem persamaan linear<br />

2x + 3y = 20 . . . . (1)<br />

3x + 5y = 15 . . . . (2)<br />

Persamaan (1) dikurangkan terhadap persamaan (2).<br />

3x + 5y = 15<br />

2x + 3y = 20<br />

––––––––––– –<br />

x + 2y = –5<br />

Jadi, nilai x + 2y = –5<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 95<br />

x


20. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Misal<br />

x = harga buku tulis<br />

y = harga bolpoin<br />

Sistem persamaan linear:<br />

3x + 5y = 43.000 . . . (1)<br />

4x + 2y = 34.000 ⇔ 2x + y = 17.000<br />

Eliminasi y dari (1) <strong>dan</strong> (2):<br />

. . . (2)<br />

3x + 5y = 43.000 × 1 3x + 5y = 43.000<br />

2x + y = 17.000 × 5 10x + 5y = 85.000<br />

–––––––––––––––– –<br />

–7x = –42.000<br />

⇔ x = 6.000<br />

Substitusi nilai x = 6.000 ke (2):<br />

⇔ 2 × 6.000 + y = 17.000<br />

⇔ 12.000 + y = 17.000<br />

⇔ y = 17.000 – 12.000 = 5.000<br />

Nilai 5x + 7y<br />

= 5 × 6.000 + 7 × 5.000<br />

= 30.000 + 35.000 = 65.000<br />

Jadi, harga 5 buku tulis <strong>dan</strong> 7 bolpoin Rp65.000,00.<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Persamaan garis y = mx + c mempunyai gradien m.<br />

• 2y = –x + 6 → (dikali 1<br />

2 )<br />

⇔ y = – 1<br />

x + 3<br />

2<br />

Gradien = – 1<br />

2 .<br />

• y = –2x + 6<br />

Gradien = –2<br />

• 4y = –2x + 8 → (dikali 1<br />

4 )<br />

⇔ y = – 1<br />

x + 2<br />

2<br />

Gradien = – 1<br />

•<br />

2<br />

y = 2x + 8<br />

Gradien = 2<br />

Dua garis yang sejajar mempunyai gradien sama.<br />

Sehingga garis 2y = –x + 6 sejajar dengan garis<br />

4y = –2x + 8.<br />

Jadi, garis yang grafiknya saling sejajar (1) <strong>dan</strong> (3).<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Persamaan garis y = 3x + 6<br />

• Titik potong dengan sumbu Y<br />

x = 0 → y = 3 × 0 + 6 = 6<br />

Titik potong (0, 6)<br />

• Titik potong dengan sumbu X<br />

y = 0 → 3x + 6 = 0<br />

⇔ 3x = –6<br />

⇔ x = – 6<br />

= –2<br />

3<br />

Titik potong (–2, 0).<br />

96 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

Grafik garis y = 3x + 6 seperti di bawah ini.<br />

Jadi, grafik garis y = 3x + 6 adalah gambar<br />

pada pilihan b.<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Pada segitiga siku-siku,<br />

kuadrat sisi terpanjang<br />

sama dengan jumlah<br />

kuadrat dari sisi yang lain.<br />

c2 = a2 + b2 Pada segitiga dengan<br />

panjang sisi 6 cm, 8 cm,<br />

<strong>dan</strong> 10 cm berlaku:<br />

102 = 62 + 82 b<br />

c<br />

a<br />

Sehingga 6 cm, 8 cm, <strong>dan</strong> 10 cm merupakan<br />

panjang sisi-sisi pada segitiga siku-siku.<br />

Jadi, (2) merupakan panjang sisi-sisi segitiga siku-siku.<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

AD = BC = 4 cm<br />

E<br />

DE =<br />

2 2<br />

DF + EF<br />

=<br />

2 2<br />

3 + 4<br />

= 9+ 16<br />

= 25 = 5 cm<br />

CE = DE = 5 cm A 6 cm B<br />

Keliling bangun = AB + BC + CE + DE + AD<br />

= 6 + 4 + 5 + 5 + 4<br />

= 24 cm<br />

Jadi, keliling bangun 24 cm.<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

• AB = CD<br />

= AD EF −<br />

2<br />

= 28 14 −<br />

2<br />

= 7 cm<br />

Diperoleh<br />

AB = CD = 7 cm<br />

• BF =<br />

=<br />

–2 0<br />

2 2<br />

AF − AB<br />

2 2<br />

25 − 7<br />

Y<br />

6<br />

= 625 − 49<br />

X<br />

25 cm<br />

= 576 = 24 cm<br />

D<br />

4 cm<br />

3 cm F<br />

F<br />

14 cm<br />

G<br />

4 cm<br />

C<br />

A<br />

7 cm<br />

D<br />

B 14 cm C 7 cm<br />

E


Luas daerah yang diarsir<br />

= luas trapesium – luas setengah lingkaran<br />

= 1<br />

1<br />

(AD + EF) × BF – × π × EG2<br />

2 2<br />

= 1<br />

1<br />

(28 + 14) × 24 –<br />

2 2<br />

= 1<br />

2<br />

× 42 × 24 – 1<br />

2<br />

× 22<br />

7<br />

× 22<br />

7<br />

× 142<br />

× 142<br />

= 504 – 308 = 196 cm2 Jadi, luas daerah yang diarsir 196 cm2 .<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

• AC = 30 m<br />

AO = 1<br />

2 AC<br />

= 1<br />

D<br />

× 30<br />

2<br />

A 15 m<br />

O<br />

8 m<br />

•<br />

= 15 m<br />

BD = 16 m<br />

BO = 1<br />

2 BD<br />

= 1<br />

× 16 = 8 m<br />

2<br />

• AB =<br />

2 2<br />

AO + BO<br />

=<br />

2 2<br />

15 + 8 = 289 = 17 m<br />

Keliling taman = 4 × AB<br />

= 4 × 17<br />

= 68 m<br />

Jarak tempuh atlit = 50 × keliling taman<br />

= 50 × 68<br />

= 3.400 m<br />

= 3,4 km<br />

Jadi, jarak tempuh atlit sejauh 3,4 km.<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Sudut AOC <strong>dan</strong> sudut BOC merupakan sudut<br />

berpenyiku.<br />

Besar ∠AOC + besar ∠BOC = 90°<br />

⇔ x° + 2x° = 90°<br />

⇔ 3x° = 90°<br />

⇔ x° = 90°<br />

= 30°<br />

3<br />

Besar ∠BOC = 2x° = 2 × 30° = 60°<br />

Jadi, besar ∠BOC = 60°.<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

C<br />

70°<br />

O<br />

A B<br />

D<br />

∠AOC <strong>dan</strong> ∠BOC merupakan sudut berpelurus.<br />

B<br />

C<br />

Besar ∠AOC + besar ∠BOC = 180°<br />

⇔ 70° + besar ∠BOC = 180°<br />

⇔ besar ∠BOC = 180° – 70° = 110°<br />

∠BOC merupakan sudut pusat yang menghadap<br />

busur BC.<br />

∠CDB merupakan sudut keliling yang menghadap<br />

busur BC.<br />

Besar ∠CDB = 1<br />

besar ∠BOC<br />

2<br />

= 1<br />

× 110° = 55°<br />

2<br />

Jadi, besar ∠CDB = 55°.<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

besar ∠A2 = 65° (sehadap)<br />

∠A1 berpelurus dengan ∠A2 ∠A1 + ∠A2 = 180°<br />

⇔ ∠A1 + 65° = 180°<br />

⇔ ∠A1 = 180° – 65°<br />

⇔ ∠A1 = 115°<br />

Jadi, besar ∠A1 = 115°.<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

R<br />

QR = 9 cm<br />

x<br />

RS = QR – QS<br />

= 9 – 4 = 5 cm<br />

Misal:<br />

Besar ∠QPS = x<br />

Besar ∠SPR = 90° – x<br />

P<br />

x<br />

Q<br />

Berdasarkan teorema (sudut, sudut, sudut)<br />

maka ∆PQS <strong>dan</strong> ∆PQR sebangun.<br />

R<br />

P<br />

PQ<br />

QR<br />

= SQ<br />

PQ<br />

⇒ PQ<br />

9<br />

9 cm<br />

S 4 cm Q P Q<br />

= 4<br />

PQ<br />

⇔ PQ2 = 9 × 4 = 36<br />

⇔ PQ = 36 = 6 cm<br />

Jadi, panjang PQ 6 cm.<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Panjang AB = CD = 3 cm<br />

Panjang AD = BC = 4 cm<br />

A<br />

4 cm<br />

3 cm<br />

5 cm<br />

A 1 2<br />

3<br />

4<br />

65°<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 97<br />

S<br />

D<br />

B<br />

4 cm<br />

3 cm<br />

C


∆ABD <strong>dan</strong> ∆BCD kongruen.<br />

A<br />

3 cm<br />

3 cm<br />

B<br />

AD = BD = 4 cm <strong>dan</strong> BD = BC = 4 cm<br />

Jadi, panjang BC = 4 cm.<br />

32. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Cara 1<br />

160 cm → 2 meter<br />

x m → 5 meter<br />

Menggunakan perbandingan senilai<br />

160<br />

x<br />

4 cm<br />

= 2<br />

5<br />

D<br />

4 cm<br />

⇔ x = 5<br />

× 160<br />

2<br />

⇔ x = 400 cm<br />

= 4 m<br />

Jadi, tinggi tiang sebenarnya 4 m.<br />

Cara 2<br />

∆ADE sebangun dengan ∆ABC<br />

AD DE AE<br />

= =<br />

AB BC AC<br />

⇔<br />

2<br />

C<br />

⇔<br />

1, 6<br />

=<br />

5 BC<br />

5× 1,6<br />

BC =<br />

2<br />

A<br />

E<br />

1,6 m<br />

2 m D<br />

B<br />

= 4<br />

5 m<br />

Jadi, tinggi tiang sebenarnya 4 m.<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Prisma segi-n<br />

Banyak titik sudut = 2n<br />

Banyak rusuk = 3n<br />

Banyak sisi = n + 2<br />

Banyak sisi pada prisma segi 7 = 7 + 2 = 9<br />

Jadi, banyak sisi pada prisma segi 7 adalah 9.<br />

34. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

1<br />

2 3<br />

4<br />

5 6<br />

Jika persegi nomor 1 menjadi sisi alas maka persegi<br />

nomor 4 menjadi sisi atas kubus.<br />

Jadi, sisi atas kubus adalah persegi nomor 4.<br />

98 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

D<br />

1<br />

4 cm<br />

B<br />

C<br />

4 cm<br />

35. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

AB =<br />

2 2<br />

AO + BO<br />

=<br />

2 2<br />

8 + 6<br />

= 100<br />

= 10 cm<br />

Luas ABCD<br />

= 1<br />

× AC × BD<br />

2<br />

= 1<br />

× 16 × 12<br />

2<br />

= 96 cm2 Luas ABFE<br />

= AB × BF<br />

= 10 × t<br />

= 10t<br />

Luas permukaan prisma<br />

= 2 × luas ABCD + 4 × luas ABFE<br />

⇔ 792 = 2 × 96 + 4 × 10t<br />

⇔ 792 = 192 + 40t<br />

⇔ 40t = 792 – 192<br />

⇔ 40t = 600<br />

⇔ t= 600<br />

= 15<br />

40<br />

Diperoleh tinggi prisma 15 cm.<br />

Volume prisma = luas ABCD × t<br />

= 96 × t<br />

= 1.440 cm3 Jadi, volume prisma 1.440 cm3 .<br />

36. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Volume kerucut<br />

Vk = 1<br />

3 πr 2t = 1 22<br />

×<br />

3 7 × 72 × 6<br />

= 308 cm3 Volume tabung<br />

Vt = πr2t = 22<br />

7 × 72 × 12<br />

= 1.848 cm3 D<br />

6 cm<br />

A<br />

8 cm O<br />

C<br />

B<br />

E<br />

H<br />

F<br />

G<br />

t<br />

A<br />

D<br />

C<br />

B<br />

6 cm<br />

12 cm<br />

7 cm<br />

14 cm<br />

Volume benda = volume kerucut + volume tabung<br />

= 308 + 1.848 = 2.156 cm 3<br />

Jadi, volume benda 2.156 cm 3<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

2 2<br />

AB = AO + BO<br />

=<br />

2 2<br />

10 + 24<br />

= 100 + 576<br />

= 676<br />

= 26 cm<br />

B<br />

24 cm<br />

O<br />

10 cm<br />

A


Apotema = s = AB = 26 m<br />

Luas selimut kerucut<br />

= πrs<br />

= 3,14 × 10 × 26<br />

= 816,4 cm 2<br />

Satu topi membutuhkan 816,4 cm 2 karton.<br />

Sepuluh topi membutuhkan karton = 10 × 816,4<br />

= 8.164 cm 2<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Nilai Frekuensi<br />

5 3<br />

6 8<br />

7 10<br />

8 11<br />

9 6<br />

10 2<br />

Jumlah nilai:<br />

= 3 × 5 + 8 × 6 + 10 × 7 + 11 × 8 + 6 × 9 + 2 × 10<br />

= 15 + 48 + 70 + 88 + 54 + 20<br />

= 295<br />

Banyak data = 3 + 8 + 10 + 11 + 6 + 2 = 40<br />

Nilai rata-rata =<br />

Jumlah nilai<br />

Banyak data<br />

= 295<br />

40<br />

= 7,375<br />

Nilai di atas rata-rata adalah 8, 9, <strong>dan</strong> 10.<br />

Banyak siswa yang mendapat nilai 8, 9, <strong>dan</strong> 10<br />

= 11 + 6 + 2<br />

= 19<br />

Jadi, ada 19 anak yang mendapat nilai di atas ratarata.<br />

39. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Jumlah nilai<br />

Rata-rata =<br />

Banyak data<br />

Jumlah nilai<br />

⇔ 165 =<br />

10<br />

⇔ Jumlah nilai = 10 × 165<br />

= 1.650<br />

Misal tinggi penjaga gawang = x<br />

Rata-rata yang baru = 165 + 1 = 166<br />

Banyak data yang baru = 10 + 1 = 11<br />

Jumlah nilai yang baru = 1.650 + x<br />

Jumlah nilai baru<br />

Rata-rata baru =<br />

Banyak data baru<br />

1.650 + x<br />

⇒ 166 =<br />

11<br />

⇔ 1.650 + x = 11 × 166<br />

⇔ x = 1.826 – 1.650 = 176<br />

Jadi, tinggi penjaga gawang 176 cm.<br />

40. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Sudut daerah kegiatan sosial<br />

= 360° – (70° + 60° + 60° + 50° + 40°)<br />

= 360° – 280°<br />

= 80°<br />

Banyak responden yang melakukan kegiatan sosial<br />

= Sudut daerah kegiatan sosial<br />

× banyak responden<br />

360°<br />

= 80°<br />

360°<br />

× 180<br />

= 40 orang<br />

Jadi, ada 40 orang responden yang melakukan<br />

kegiatan sosial di waktu luangnya.<br />

Latihan Ujian Nasional 2<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

1 1<br />

kuintal = 150 kg<br />

2<br />

Harga jual per kilogram = Rp5.600,00.<br />

Hb = harga beli<br />

Hj = harga jual<br />

U = keuntungan<br />

Hj − Hb<br />

%U = × 100%<br />

Hb<br />

5.600 − Hb<br />

12% = × 100%<br />

Hb<br />

⇔ 0,12Hb = 5.600 – Hb<br />

⇔ 1,12Hb = 5.600 ⇔ Hb = 5.600<br />

= 5.000<br />

1,12<br />

Harga beli Rp5.000,00 per kilogram<br />

Harga beli beras 1 1<br />

kuintal = 150 × Rp5.000,00<br />

2<br />

= Rp750.000,00<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2 1<br />

1 1 5 3 4 1<br />

: 0,75 – 1 × = : – ×<br />

2 3 2 2 4 3 2<br />

= 5 4 2<br />

× –<br />

2 3 3<br />

= 10 2<br />

–<br />

3 3<br />

= 8 2<br />

= 2<br />

3 3<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Permasalahan perbandingan senilai.<br />

Waktu Biaya<br />

7 hari ⎯→ 840.000<br />

15 hari ⎯→ n<br />

7 840.000<br />

15 × 840.000<br />

= ⇔ n =<br />

= 1.800.000<br />

15 n<br />

7<br />

Jadi, biaya penginapan di hotel tersebut untuk<br />

15 hari Rp1.800.000,00.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 99


4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Un = 2n(n – 1)<br />

U8 = 2 × 8 × (8 – 1) = 16 × 7 = 112<br />

U7 = 2 × 7 × (7 – 1) = 14 × 6 = 84<br />

U8 – U7 = 112 – 84 = 28<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

48 : (–6) – 5 × (–3) = –8 + 15<br />

= 7<br />

6. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Suhu daging = –8°C + 82°C – 36°C<br />

= 74°C – 36°C<br />

= 38°C<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Bunga 4 bulan = Rp40.000,00.<br />

Bunga 1 tahun = 12<br />

× Rp40.000,00<br />

4<br />

= Rp120.000,00<br />

bunga 1tahun<br />

% bunga per tahun = × 100%<br />

modal<br />

= 120.000<br />

× 100% = 6%<br />

2.000.000<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Luas tanah = 2 3<br />

4 hektare<br />

Luas tanah yang ditanami jeruk<br />

= 2<br />

5<br />

× 2 3<br />

4<br />

= 2<br />

5<br />

× 11<br />

4<br />

= 22<br />

20 hektare<br />

Luas tanah yang digunakan untuk beternak ikan<br />

= 2 3<br />

4<br />

– 22<br />

20<br />

= 11 22<br />

–<br />

4 20<br />

= 33<br />

20<br />

= 165<br />

100<br />

× 5<br />

5<br />

55 − 22<br />

=<br />

20<br />

= 1,65 hektare<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Jarak sebenarnya = 450.000 × 4 cm = 1.800.000 cm<br />

= 18 km<br />

10. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Permasalahan perbandingan berbalik nilai.<br />

Kecepatan Waktu<br />

50 km/jam ⎯→ 1 1<br />

2 jam<br />

60 km/jam ⎯→ n jam<br />

50<br />

60 = n<br />

×<br />

1 ⇔ n =<br />

1<br />

2<br />

1<br />

50 1<br />

2<br />

60<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

6x + 2 = 4x – 5<br />

⇔ 6x – 4x = –5 – 2<br />

⇔ 2x = –7<br />

⇔ 2x + 3 = –7 + 3 = –4<br />

= 1 1<br />

4 jam<br />

100 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

12. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

P = {1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19}<br />

Q = {1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 12, 18, 24, 36, 72}<br />

Anggota persekutuan himpunan P <strong>dan</strong> Q yaitu 1,<br />

3, <strong>dan</strong> 9.<br />

Jadi, P ∩ Q = {1, 3, 9}.<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

R = siswa gemar renang<br />

V = siswa gemar voli<br />

S<br />

R V<br />

20 – x x 23 – x<br />

12<br />

50 – 12 = 20 – x + 23 – x + x<br />

⇔ 38 = 43 – x<br />

⇔ x = 5<br />

n(V) = 23 – x = 23 – 5 = 18<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

3x – y = 10 × 3 9x – 3y = 30<br />

2x + 3y = 3 × 1 2x + 3y = 3<br />

––––––––––– +<br />

11x = 33<br />

⇔ x<br />

3x – y = 10 ⇒ 9 – y = 10<br />

–y = 1<br />

y = –1<br />

= 3<br />

Nilai x – 2y = 3 – 2(–1) = 3 + 2 = 5.<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

x = harga 1 buku<br />

y = harga 1 pensil<br />

4x + 5y = 15.500 . . . (i)<br />

2x + 6y = 13.000 . . . (ii)<br />

Eliminasil x:<br />

2 × (ii) : 4x + 12y = 26.000<br />

(i) : 4x + 5y = 15.500<br />

–––––––––––––––– –<br />

7y = 10.500<br />

⇔ y = 1.500<br />

Substitusi y = 1.500 ke (ii):<br />

2x + 6 × 1.500 = 13.000<br />

⇔ 2x + 9.000 = 13.000<br />

⇔ 2x = 4.000<br />

⇔ x = 2.000<br />

Harga 3 buku <strong>dan</strong> 2 pensil = 3x + 2y<br />

= 3 × 2.000 + 2 × 1.500<br />

= 9.000


16. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Gradien garis 2x + 3y = 2 adalah m = – 2<br />

3 .<br />

Persamaan garis: y – 2 = m(x – 3)<br />

y – 2 = – 2<br />

(x – 3)<br />

3<br />

⇔ 3(y – 2) = –2(x – 3)<br />

⇔ 3y – 6 = –2x + 6<br />

⇔ 2x + 3y = 12<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

f(x) = – 3<br />

x + 3<br />

2<br />

x = 0 → f(0) = – 3<br />

× 0 + 3 = 3<br />

2<br />

Berarti grafik memotong sumbu Y di (0, 3).<br />

f(x) = 0 → 0 = – 3<br />

x + 3 ⇔ x = 2<br />

2<br />

Berarti grafik memotong sumbu X di (2, 0).<br />

Grafik yang sesuai adalah b.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

(3x + 2)(x – 4) = 3x(x – 4) + 2(x – 4)<br />

= 3x2 – 12x + 2x – 8<br />

= 3x2 – 10x – 8<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

2<br />

x − 2x −8<br />

= 2<br />

x − 4<br />

(x + 2)(x 4) −<br />

=<br />

(x + 2)(x − 2)<br />

x 4 −<br />

x − 2<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

2<br />

p + 3 –<br />

p + 1<br />

3p + 9 =<br />

2<br />

p + 3 –<br />

p + 1<br />

3(p + 3)<br />

2× 3 − (p + 1)<br />

=<br />

3(p + 3)<br />

6 −p −1<br />

=<br />

3p + 9<br />

5 − p<br />

=<br />

3p + 9<br />

21. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

a. Bukan fungsi, karena satu ukuran sepatu<br />

dapat dipakai lebih dari satu orang.<br />

b. Bukan fungsi, karena satu kelas ada lebih dari<br />

satu siswa.<br />

c. Bukan fungsi, karena seorang bapak dapat<br />

memiliki lebih dari satu anak.<br />

d. Fungsi, karena satu negara pasti mempunyai<br />

satu ibukota.<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

f(x) = 8 – 2x<br />

f(a) = –2 ⇒ 8 – 2a = –2<br />

⇔ –2a = –10<br />

⇔ a= 5<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

∠BOC <strong>dan</strong> ∠COD berpenyiku, yaitu:<br />

∠BOC + ∠COD = 90°<br />

3x + 2x = 90°<br />

⇔ 5x = 90°<br />

⇔ x = 18°<br />

∠BOC = 3x = 3 × 18° = 54°<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Klingkaran = 2πr = 2π × OC = 2 × 22<br />

7<br />

panjangbusurPC<br />

= K<br />

lingkaran<br />

⇔ ∠BOC<br />

360°<br />

= 22<br />

132<br />

× 21 = 132 cm<br />

360°<br />

⇔ ∠BOC = = 60°<br />

6<br />

Sudut BAC merupakan sudut keliling yang<br />

menghadap busur yang sama dengan sudut pusat<br />

∠BOC maka ∠BAC = 1<br />

2 ∠BOC.<br />

Jadi, ∠BAC = 30°.<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

∠A4 = ∠B2 (sudut luar berseberangan)<br />

∠B2 = ∠B4 <strong>dan</strong> ∠A3 dengan ∠B4 dalam sepihak<br />

sehingga ∠A3 + ∠B4 = ∠A3 + ∠B2 = 180°.<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

∆CDG dengan ∆EFG sebangun.<br />

CG CD<br />

=<br />

EG EF<br />

t 3<br />

=<br />

t + 8 9 ⇔ t 1<br />

=<br />

t + 8 3<br />

⇔ 3t = t + 8<br />

⇔ 2t = 8<br />

⇔ t= 4<br />

∆CDG <strong>dan</strong> ∆ABG sebangun.<br />

CG<br />

BG<br />

= CD<br />

AB<br />

4 3<br />

3× 20<br />

= ⇔ AB = = 15 cm<br />

20 AB 4<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Sisi PR di depan sudut bertanda x.<br />

Sisi BC di depan sudut bertanda x.<br />

ABC <strong>dan</strong> PQR kongruen maka PR = BC = 14 cm.<br />

28. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Anak berdiri di B.<br />

Tinggi anak = BE.<br />

Panjang bayangan anak = AB.<br />

Tinggi menara = CD.<br />

∆ABE <strong>dan</strong> ∆ACD sebangun.<br />

AB BE<br />

AC × BE<br />

= ⇔ CD =<br />

AC CD AB<br />

Jadi, tinggi menara 15,4 m.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 101<br />

=<br />

F<br />

A B<br />

22 × 1,4<br />

2<br />

9<br />

D<br />

3<br />

G<br />

t<br />

= 15,4<br />

C<br />

8<br />

E<br />

8


29. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Banyak rusuk bi<strong>dan</strong>g alas ada 12.<br />

Bi<strong>dan</strong>g atas kongruen dengan bi<strong>dan</strong>g alas,<br />

mempunyai 12 rusuk. Rusuk tegak menghubungkan<br />

sudut-sudut bi<strong>dan</strong>g alas dengan bi<strong>dan</strong>g atas,<br />

ada 12 rusuk.<br />

Jadi, semua ada 12 + 12 + 12 = 36 rusuk.<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

1<br />

2<br />

3<br />

Persegi nomor 2 menjadi sisi alas.<br />

Persegi nomor 1 menjadi sisi kiri.<br />

Persegi nomor 3 menjadi sisi depan.<br />

Persegi nomor 4 menjadi sisi kanan.<br />

Persegi nomor 5 menjadi sisi atas.<br />

Persegi nomor 6 menjadi sisi belakang.<br />

Jadi, sisi atasnya persegi bernomor 5.<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

A<br />

2 2<br />

OD = AD − OA<br />

2 2<br />

= 15 − 12<br />

= 81<br />

= 9 cm<br />

BD = 2OD<br />

= 2 × 9<br />

= 18 cm<br />

BD2 = BC2 + CD2 ⇒ 182 = x2 + x2 ⇔ 2x2 = 182 ⇔ x2 = 162<br />

Vlimas = 1<br />

3 × Lalas × t<br />

= 1<br />

3 × x2 × OA<br />

= 1<br />

× 162 × 12<br />

3<br />

= 648 cm3 4<br />

32. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Volume kubus = 103 = 1.000 cm3 6<br />

5<br />

Volume tabung = 22<br />

7 ×<br />

⎛7⎞ ⎜ ⎟ × 10 = 385 cm3<br />

⎝2⎠ Volume bangun = 1.000 – 385 = 615 cm3 102 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

E<br />

2<br />

3<br />

O<br />

5<br />

12<br />

B x C<br />

4<br />

15<br />

x<br />

D<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Vair = πR 2<br />

B t – πRA 2t = πt(R 2<br />

B – RA<br />

2 )<br />

= 22<br />

7 × 1,4(312 – 282 )<br />

= 4,4 × 177<br />

= 778,8 m3 34. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Suatu segitiga merupakan segitiga siku-siku<br />

apabila kuadrat sisi terpanjang sama dengan<br />

jumlah kuadrat dua sisi yang lainnya.<br />

172 = 289<br />

152 + 82 = 225 + 64 = 289<br />

Oleh karena 172 = 152 + 82 maka segitiga yang<br />

panjang sisi-sisinya 17 cm, 15 cm, <strong>dan</strong> 8 cm<br />

merupakan segitiga siku-siku.<br />

35. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Panjang busur = 1<br />

keliling lingkaran<br />

4<br />

= 1<br />

4<br />

× (2 × 3,14 × 10) = 15,7 cm<br />

Keliling bangun= 4 × 10 + 15,7 = 55,7 cm.<br />

36. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

4<br />

4<br />

3<br />

3 3<br />

10<br />

3 m<br />

56 m<br />

65 cm<br />

Luas H = (10 × 9) – 2(3 × 4)<br />

= 90 – 24<br />

= 66 cm 2<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Luas dinding = 2 × 8 × 3 + 2 × 9 × 3 = 102 m 2<br />

Banyak cat yang dibutuhkan = 102<br />

= 8,5 kg<br />

12<br />

Biaya untuk mengecat = 8,5 × Rp45.000,00<br />

= Rp382.500,00<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

N = jumlah siswa<br />

90°<br />

Banyak anak hobi renang = × N<br />

360 °<br />

⇒ 15 = 1<br />

× N<br />

4<br />

⇔ N = 15 × 4 = 60<br />

Banyak anak hobi menyanyi = M.<br />

besar sudut hobi menyanyi<br />

M= × N<br />

360°<br />

360 °− (60°+ 90°+ 72 ° ) 138°<br />

=<br />

× N = × 60 = 23<br />

360°<br />

360 °<br />

Jadi, siswa yang hobi menyanyi ada 23 anak.


39. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak data: n = 26<br />

Median datanya sama dengan rata-rata ke-13 <strong>dan</strong><br />

ke-14, yaitu:<br />

x13 + x14<br />

Median =<br />

2<br />

40. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

n1 = 14<br />

x1 = 6,8 ⇒ ∑ x1<br />

n<br />

n 2 = 16<br />

x2 = 7,4 ⇒ ∑ 2<br />

n2<br />

1<br />

=<br />

= 6,8<br />

7 + 7<br />

2<br />

= 7<br />

⇔ Σx 1 = n 1 × 6,8 = 14 × 6,8 = 95,2<br />

x<br />

= 7,4<br />

⇔ Σx2 = n2 × 7,4 = 16 × 7,4 = 118,4<br />

Rata-rata nilai ulangan seluruh siswa dalam kelas:<br />

x=<br />

∑ x + ∑x<br />

n + n<br />

1 2<br />

1 2<br />

=<br />

95,2 + 118,4<br />

14 + 16<br />

= 213,6<br />

30<br />

Latihan Ujian Nasional 3<br />

= 7,12<br />

1. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

(–5 – 7) + (–42 : 6)<br />

= –12 + (–7)<br />

= –19<br />

2. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Soal dijawab salah = 13<br />

Soal dijawab benar = 42 – 13 = 29<br />

Soal tidak dijawab = 50 – 42 = 8<br />

Nilai = 13 × (–2) + 29 × 4 + 8 × 0<br />

= –26 + 116 + 0<br />

= 90<br />

3. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Satu persegi dibagi menjadi 8 bagian dengan<br />

5 bagian diarsir.<br />

Bagian yang diarsir yaitu 5<br />

8 persegi.<br />

4. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Jumlah halaman = 45 : 1<br />

= 45 × 3 = 135 halaman<br />

3<br />

Sisa belum dibaca = 1 – ( 2<br />

5<br />

= 15<br />

15<br />

– ( 6<br />

15<br />

+ 1<br />

3 )<br />

= 4<br />

15 bagian<br />

+ 5<br />

15 )<br />

= 4<br />

× 135 halaman<br />

15<br />

= 36 halaman<br />

5. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Permasalahan di atas termasuk dalam perbandingan<br />

senilai.<br />

Jarak pada Peta Jarak Sebenarnya<br />

8 cm ⎯→ 120 km<br />

x cm ⎯→ 180 km<br />

8<br />

x<br />

= 120<br />

180<br />

8 × 180<br />

⇔ x =<br />

120<br />

= 12 cm<br />

6. Permasalahan perbandingan berbalik nilai.<br />

Banyak Ayam Waktu Makanan Habis<br />

150 ekor ⎯→ 20 hari<br />

(150 + 50) ekor ⎯→ n hari<br />

150<br />

200<br />

= n<br />

20<br />

150 × 20<br />

⇔ n =<br />

200<br />

= 15 hari<br />

7. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

1 kodi = 20 lembar<br />

Harga beli 1 kodi = Rp700.000,00<br />

Harga beli per lembar = Rp700.000,00<br />

20<br />

= Rp35.000,00<br />

Keuntungan 20 kodi = 15% × Rp700.000,00<br />

= Rp105.000,00<br />

Keuntungan per lembar = Rp105.000,00<br />

20<br />

= Rp5.250,00<br />

Harga jual kain per lembar<br />

= Rp35.000,00 + Rp5.250,00 = Rp40.250,00<br />

8. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Besar pinjaman: M = Rp2.000.000,00<br />

Persen bunga: b = 18% per tahun<br />

Lama pinjaman: n = 10 bulan<br />

Jumlah pinjaman <strong>dan</strong> bunga setelah 10 bulan<br />

= M + n<br />

× b × M<br />

12<br />

= Rp2.000.000,00 + 10<br />

× 18% × Rp2.000.000,00<br />

12<br />

= Rp2.000.000,00 + Rp300.000,00<br />

= Rp2.300.000,00<br />

Angsuran setiap bulan = Rp2.300.000,00<br />

10<br />

= Rp230.000,00<br />

9. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

U1 , U2 , U3 , . . .<br />

32, 36, 40, . . .<br />

Suku pertama: a = 32<br />

Beda: b = 36 – 32 = 4<br />

U12 = a + (12 – 1) b<br />

= 32 + 11 × 4<br />

= 76<br />

Jadi, pada baris kedua belas ada 76 kursi.<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 103


10. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

Un = 2n2 – 5n<br />

U8 = 2 × 82 – 5 × 8 = 128 – 40 = 88<br />

U9 = 2 × 92 – 5 × 9 = 162 – 45 = 117<br />

U8 + U9 = 88 + 117 = 205<br />

11. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

(3x – 4)(2x + 1)<br />

= 3x(2x + 1) – 4(2x + 1)<br />

= 6x2 + 3x – 8x – 4<br />

= 6x2 – 5x – 4<br />

12. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

2<br />

2<br />

x − 3x −10<br />

=<br />

x − 8x + 15<br />

(x 5)(x 2) − +<br />

(x − 5)(x − 3)<br />

13. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

= x 2<br />

+<br />

x − 3<br />

m+ n m+ n n(m + n) + m(m + n)<br />

+ =<br />

m n<br />

mn<br />

=<br />

=<br />

=<br />

2 2<br />

mn + n + m<br />

mn<br />

+ mn<br />

2 2<br />

m + 2mn+ n<br />

mn<br />

104 <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

2<br />

(m + n)<br />

mn<br />

14. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

3x + 14 = 6 – x<br />

⇔ 3x + x = 6 – 14<br />

⇔ 4x = –8<br />

⇔ x= –2<br />

⇔ x – 2 = –2 – 2<br />

= –4<br />

15. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

P = {2, 3, 5, 7, 11}<br />

Q = {1, 2, 3, 4, 6, 12}<br />

P ∪ Q = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 11, 12}<br />

16. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

M = siswa suka Matematika<br />

B = siswa suka Bahasa Inggris<br />

n(M ∪ B) = n(M) + n(B) – n(M ∩ B)<br />

= 25 + 23 – 15 = 33<br />

Jumlah siswa = n(M ∪ B) + n((M ∪ B) C )<br />

= 33 + 7 = 40 anak.<br />

17. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

2 satu lebihnya dari 1<br />

4 satu lebihnya dari 3<br />

6 satu lebihnya dari 5<br />

8 satu lebihnya dari 7<br />

Jadi, relasi yang tepat yaitu ”satu lebihnya dari”.<br />

18. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

f : x → 7 – 4x2 maka f(x) = 7 – 4x2 f(0) = 7 – 4 × 02 = 7<br />

f(1) = 7 – 4 × 12 = 3<br />

f(2) = 7 – 4 × 22 = –9<br />

f(3) = 7 – 4 × 32 = –29<br />

f(4) = 7 – 4 × 42 = –57<br />

Jadi, himpunan pasangan berurutannya {(0, 7), (1,<br />

3), (2, –9), (3, –29), (4, –57)}.<br />

19. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

x − 1 y − 2<br />

+ = –2<br />

2 4<br />

⇔ 2(x – 1) + y – 2 = –8<br />

⇔ 2x – 2 + y – 2 = –8<br />

⇔ 2x + y = –4 . . . (i)<br />

4x + 1 3y − 2<br />

– = 1<br />

3 4<br />

⇔ 4(4x + 1) – 3(3y – 2) = 12<br />

⇔ 16x + 4 – 9y + 6 = 12<br />

⇔ 16x – 9y = 2 . . . (ii)<br />

Eliminasi x dari (i) <strong>dan</strong> (ii):<br />

8 × (i) : 16x + 8y = –32<br />

(ii) : 16x – 9y = 2<br />

––––––––––––– –<br />

17y = –34 ⇔ y = –2<br />

Substitusi y = –2 ke (i):<br />

2x – 2 = –4 ⇔ 2x = –2<br />

⇔ x= –1<br />

Nilai x – y = –1 – (–2) = 1.<br />

20. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

x = uang Budi<br />

y = uang Rini<br />

3 1<br />

x – y = 5.500<br />

4 2<br />

⇔ 3x – 2y = 22.000 . . . (i)<br />

2 2<br />

x + y = 26.000<br />

3 5<br />

⇔ 10x + 6y = 390.000 . . . (ii)<br />

Eliminasi y dari (i) <strong>dan</strong> (ii):<br />

3 × (i) : 9x – 6y = 66.000<br />

(ii) : 10x + 6y = 390.000<br />

–––––––––––––––– +<br />

19x = 456.000 ⇔ x = 24.000<br />

Substitusi x = 24.000 ke (i):<br />

3 × 24.000 – 2y = 22.000<br />

⇔ 72.000 – 2y = 22.000<br />

⇔ 2y = 50.00<br />

⇔ y = 25.000<br />

Jumlah uang Budi <strong>dan</strong> Rini<br />

= x + y<br />

= Rp24.000,00 + Rp25.000,00<br />

= Rp49.000,00


21. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Dua garis akan sejajar apabila gradiennya sama.<br />

(1) 2x + y = 5 ⇔ y = –2x + 5 (m = –2)<br />

(2) 2x – y = 8 ⇔ y = 2x – 8 (m = 2)<br />

(3) 4x – 2y = 5 ⇔ y = 2x – 5<br />

2<br />

(m = 2)<br />

(4) 2x + 4y = 8 ⇔ y = – 1<br />

1<br />

x + 2 (m = –<br />

2 2 )<br />

Jadi, pasangan garis yang sejajar yaitu garis (2)<br />

<strong>dan</strong> (3).<br />

22. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Persamaan garis : 4x + 3y = 12<br />

Gradiennya: m = – 4<br />

3<br />

Garis yang tegak lurus garis adalah garis yang<br />

hasil kali gradiennya dengan m sama dengan –1.<br />

m1 × m = –1<br />

m1 × (– 4<br />

3 ) = –1 ⇒ m 3<br />

1 =<br />

4<br />

Di antara empat persamaan garis di atas yang<br />

mempunyai gradien m1 = 3<br />

adalah 3x – 4y = 12.<br />

4<br />

23. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Segitiga ABC siku-siku di C. Sisi<br />

miring yang merupakan sisi<br />

terpanjang adalah AB <strong>dan</strong><br />

berlaku AB2 = AC2 + BC2 .<br />

Segitiga ABC dengan panjang<br />

sisi AB = 17 cm, BC = 8 cm,<br />

<strong>dan</strong> AC = 15 cm siku-siku di C.<br />

Hal ini dapat ditunjukkan sebagai<br />

berikut.<br />

AC2 + BC2 = 152 + 82 = 225 + 64<br />

= 289<br />

= 172 = AB2 A<br />

B C<br />

24. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

F<br />

20<br />

A 25<br />

B<br />

∆CDF siku-siku di D maka:<br />

CD2 = CF2 – DF2 = 252 – 202 = 225<br />

⇔ CD = 225 = 15 cm<br />

E<br />

D<br />

G<br />

C<br />

L ∆CDF = 1<br />

2<br />

× CD × DF = 1<br />

2<br />

⇔ CD × DF = CF × DG<br />

⇔ DG =<br />

CD × DF<br />

CF<br />

= 15 20<br />

×<br />

25<br />

× CF × DG<br />

= 12 cm<br />

∆CDG sku-siku di G maka:<br />

CG2 = CD2 – DG2 = 152 – 122 = 81<br />

⇔ CG = 81 = 9 cm<br />

∆CDE sama kaki dengan CD = DE maka<br />

EG = CG = 9 cm.<br />

EF = CF – CE<br />

= 25 – (9 + 9)<br />

= 7 cm<br />

Keliling bangun = AB + 4BC + EF<br />

= 25 + 4 × 15 + 7<br />

= 92 cm<br />

25. <strong>Jawaban</strong>: d<br />

AB = BD = 15 cm<br />

∆BCD siku-siku di C maka:<br />

BC2 = BD2 – CD2 = 152 – 122 = 81<br />

⇔ BC = 81 = 9 cm<br />

ACDE merupakan trapesium siku-siku.<br />

LACDE = 1<br />

AC(AE + CD)<br />

2<br />

= 1<br />

(15 + 9)(25 + 12)<br />

2<br />

= 444 cm2 L∆BCD = 1<br />

× BC × CD<br />

2<br />

= 1<br />

× 9 × 12<br />

2<br />

= 54 cm 2<br />

L ABDE = L ACDE – L ∆BCD = 444 – 54 = 390 cm 2<br />

26. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Luas halaman = 6 × 9 = 54 m 2<br />

Biaya membeli rumput = 54<br />

× Rp25.000,00<br />

4<br />

= Rp337.500,00<br />

27. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∠AOD <strong>dan</strong> ∠COD berpelurus, maka:<br />

∠AOD + ∠COD = 180°<br />

7x° + 5x° = 180°<br />

⇔ 12x° = 180°<br />

⇔ x° = 15°<br />

∠AOB = ∠COD = 5x° = 5 × 15° = 75°<br />

<strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong> 105


28. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

x= 2∠ABC<br />

= 2 × 108° = 216°<br />

∠AOC = y = 360° – x<br />

= 360° – 216°<br />

= 144°<br />

Panjang AC = AOC ∠<br />

× 2π × OA<br />

360°<br />

= 144°<br />

360°<br />

× 2 × 22<br />

× 14 = 35,2 cm<br />

7<br />

29. <strong>Jawaban</strong>: a<br />

Sepasang sudut dalam bersebrangan<br />

besarnya sama,<br />

berarti ∠P1 = 132°.<br />

Sudut P1 <strong>dan</strong> P2 berpelurus, berarti:<br />

∠P2 = 180° – ∠P1 = 180° – 132° = 48°<br />

30. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

∆ABE dengan ∆CDE sebangun.<br />

AE<br />

CE<br />

= AB<br />

CD<br />

CD × AE<br />

⇔ AB =<br />

CE<br />

1<strong>06</strong> <strong>Kunci</strong> <strong>Jawaban</strong> <strong>dan</strong> <strong>Pembahasan</strong> PR Matematika Kelas <strong>IX</strong><br />

= 8 6<br />

×<br />

4<br />

= 12 cm<br />

31. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Segitiga yang kongruen ada 3 pasang yaitu ∆ABD<br />

dengan ∆ABE, ∆AEC dengan ∆BCD, <strong>dan</strong> ∆AFD<br />

dengan ∆BEF.<br />

32. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

tinggi bangunan pada maket<br />

tinggi sebenarnya<br />

9<br />

tinggi sebenarnya<br />

= 15<br />

20<br />

⇔ tinggi sebenarnya =<br />

= lebar bangunan pada maket<br />

lebar sebenarnya<br />

9× 20<br />

15<br />

= 12 m<br />

33. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Banyak sisi pada prisma segi-n = n + 2.<br />

Banyak sisi prisma segi-20 = 20 + 2 = 22.<br />

34. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Jaring-jaring kubus adalah susunan 6 persegi<br />

apabila dilipat menurut garis batasnya akan<br />

membentuk kubus.<br />

Susunan persegi pada pilihan c bukan jaring-jaring<br />

kubus.<br />

35. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

E<br />

9<br />

20<br />

13<br />

H<br />

D<br />

9<br />

F<br />

A 13 K 12 B<br />

∆KBF siku-siku di K maka:<br />

BF2 = KB2 + KF2 = 122 + 92 = 225<br />

⇔ BF = 225 = 15 cm<br />

G<br />

C<br />

A<br />

y<br />

x<br />

108°<br />

C<br />

B<br />

Lprisma =2 × LABFE + KABFE × tinggi prisma<br />

=2 × 1<br />

× 9 × (25 + 13)<br />

2<br />

+ (AB + BF + FE + AE) × EH<br />

= 9 × 38 + (25 + 15 + 13 + 9) × 20<br />

= 342 + 62 × 20 = 1.582 cm2 36. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

d = 18 cm<br />

r = 1<br />

d = 9 cm<br />

2<br />

Ltabung = 2πr(r + t)<br />

1.188 = 2 × 22<br />

× 9(9 + t)<br />

7<br />

⇔ 189 = 81 + 9t<br />

⇔ 9t = 108<br />

⇔ t = 12<br />

Jadi, tinggi tabung 12 cm.<br />

37. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

Vbak = 80 × 60 × 50 = 240.000 cm3 = 240 dm3 = 240 liter<br />

Debit air keran = 5 liter/menit. Artinya setiap menit<br />

air yang mengalir ke bak sebanyak 5 liter.<br />

Waktu yang diperlukan untuk mengisi bak dengan<br />

air sampai penuh = 240<br />

= 48 menit.<br />

5<br />

38. <strong>Jawaban</strong>: c<br />

Jumlah data = 30 maka median terletak di antara<br />

data ke-15 <strong>dan</strong> data ke-16.<br />

x15 + x16<br />

7 + 7<br />

Median = = = 7<br />

2 2<br />

39. Nilai rata-rata 20 siswa: x1 = 6,5<br />

1 x1 =<br />

x ∑<br />

20<br />

⇒ Σx1 = 20x1 = 20 × 6,5 = 130<br />

Nilai rata-rata (20 + n) siswa: x = 6,6<br />

x =<br />

∑ x1+ 7n<br />

20 + n<br />

130 + 7n<br />

⇔ 6,6 =<br />

20 + n<br />

⇔ 132 + 6,6n = 130 + 7n<br />

⇔ 0,4n = 2<br />

⇔ n= 2<br />

= 5<br />

0,4<br />

40. <strong>Jawaban</strong>: b<br />

SMA <strong>dan</strong> SMK merupakan sekolah yang sederajat.<br />

Banyak siswa yang sekolah di SMA <strong>dan</strong> SMK<br />

= 60 + 50 = 110<br />

Jumlah siswa = 100 + 80 + 60 + 50 = 290<br />

Persentase = 110<br />

× 100% = 37,9%<br />

290

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!