Egungo Euskararen Hiztegia —H—

haridun izlag hariko. Gero, isiltasun luze urrezko haridun hura, hirulau hitzetara biltzen genuen, etxera itzulitakoan. Sardinzarren
urrezko haridun soinekoak izokinen zilar atal handiekin.
harigabe 1 izond haririk ez duena. Zilbor-heste hari gabeak lotuta bizi gara gaur, Patri.
2 harigabeko izlag harigabea. Telefonoak jo zuen orduantxe eta laster aita logelan sartu zen hari gabeko aparatua eskuan
zekarrela, deia osabarentzat baitzen.
harigile iz haria egiten duen pertsona. Bekatu giro alai eroan / harilkatuaz mataza / infernurako bidean / harigileak bailiran.
harik eta**
haril iz haria bilduz egindako bola. ik harilko; mataza. Ritari harila erori zitzaion magaletik parkeko zelaian behera.
Artile harilean altzairuan besteko gorputza badago, biek berdin pisatu behar dute. Artile zurizko 3 haril (galtzoinak, txanoa) = 1,50. Haril
batekin jostaketan ari den katu bati begiratzen zaion bezala begiratzen zion.
harildu, haril(du), hariltzen du ad ardatzean edo haril bat eginez haria bildu. ik harilkatu. Orduan, bizimoldea
aterako bazuen, amak kotoia hariltzeari ekin zion. Alboan neukan emakumeak eten zidan gogoeta, mataza hariltzen lagunduko ote nion
galdeginez, ausardia handiegia ez bazen. Patiora irten nintzen, ez baitago euria bezalakorik buruko matazak hariltzeko. Etzanda jarraitzen
zuen lur hezearen gainean, ihi bat mastekatuz, eta bere arrazoibide korapilatsua harilduz. Aurre egin behar niola gertaerari, eta
emakumearen ondoan esertzen ausartu, egun hari zegokion mataza hariltzen laguntzeko.
harilka iz Man-ekiko harremana, iragana salba eta orain ibiltaria baltsa-araz zezakeen geroaldi amestuan mintzo zutitzen zen,
denboraren harilka mantsoan.
harilkatu, harilka, harilkatzen da/du ad harildu. Neure burua ikusten dut Ritaren ondoan, mataza harilkatzen. Ama
sutondoan aurkitu zuen, artile itsas purpuraz tindatua harilkatzen. Hilabeteak eta gertakariak elkarren ondotik harilkatzen ziren, ziztu
bizian. Politikaren sasitik apur bat urrundu beharrez, Zizeron idazle handia hasi omen zen Estatuaren eraikuntzaz zenbait gogoetaren
harilkatzen. Atzoko eta gaurko orroitzapenak harilkatuz alaiki. Ez zuen hitzik harilkatu. Loriaren metaleak ez mazedoniarraren itzal
handiak [...] ez dute lerrook harilkatzen dituen gizon gris apalaren antzik. Minutu gordinak pasatzen zituzten isilik elkarri begira, eta
solasa harilkatzen zenean, barkamenaz, salbamenduaz, konpasioneaz eta urrikiaz mintzo ziren. Goranzko eta beheranzko intonazio-aldi
borobilduetan harilkatutako hitzaldia. Argia bizitza da, koloreetako zerrendetan harilkatzen den bizitza. Kontakizun bat harilkatzeko
orduan, funtsezko elementua da zein datu ematen duzun eta zein isiltzen duzun. Matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio
hauek. Melodia harilkatzen zerraikan Bettan [...] sukalderatu zenean. Errusiar idazle ospetsu askok, hala nola Krilov, Belinski, Dostoievski,
Saltaikov-Tshedrin eta Txernixevskik, berton harikaltzen zituzten konplotak, kafea hartu eta gozokiak dastatuz batera. Basapiztia ilehoriek
bata bestearen atzean harilkatzen zituzten garaipenak, beren esbastikaren azpian, eta mundu erdia haien beldur zen. Giza izaeraren
ezagutza falta nabarmen honekin, gaizki harilkatutako eta gaizkiago ehundutako kezka hauekin, gauzatzen dute jurisprudentzia.
harilkatze iz ardatzean edo haril bat eginez haria biltzea. Gertaeren harilkatze ezin azkarragoa eta gertaera horiek
espazio eszenikoan bikain kokatzea da komedia klasikoaren beste ezaugarria. Kaxkarina zen, tragotxoa sarri behar izaten dutenetakoa, eta
badirudi sermoi luzeetarako buruak ez ziola memoria eta ideia harilkatze sendorik eskaintzen. Kilometro eskaseko bide hartan gorde
genuen isiltasunak argi adierazi zigun bioi, elkarren begiramenduan genbiltzala arretaz eta mataza-harilkatzeak baino haruntzagoko
eremu badaezpadakoetara abiatuak ginela, jakin gabetan ziur nora.
harilko iz harila. Nire amama zenari laguntzen nion lan honetantxe txikia nintzenean -eta bi eskuak luzatu nizkion, mataza bertan
jarri eta harilkoa egin zezan. Ni Simon Azkue nintzen, erdia gizon eta erdia sagu, bi besoak luzatu eta matazatik harilkoa egiteko bakarrik
balio zuena. Ohe-atorrak, eta harilkoak, eta beroki sareturen bat.
hariteria iz hari multzoa. Argindarra eramateko hariteria.
haritsu izond hari edo zuntz asko duena. Beltza eztilorea da, hitsa eta kiratsua jareina, beturdina Palasen irudi, haritsua eta
zurezkoa gazela, txatxarra eta nanoa ene grazia, gatz-harri purua, handia eta kankailua miragarria eta maiestatez betea.
haritxo iz hari txikia edo mehea. Egurats izoztuan zuzen-zuzen goratzen ziren ke-haritxo meheen bidez. Ur haritxoa zerion.
Bizi haritxo batekin topatu zitean oraindik, gaua arte irautekorik ere ez. Ur hari bati egiten dio bide, muturrean erortzeko [...] zilarrezko
haritxo baten gisa. Eta halako ahots haritxo batez esaten zuen: [...].
haritz (orobat haitz g.er.) 1 iz pagoaren familiako zuhaitza, zur onekoa, hosto erorkor eta gingildunak
dituena, fruitutzat ezkurra ematen duena (Quercus pedunculata, Q. petrea) Ibarretxek berak landatu zuen Juntetxe
aurreko haritz gaztea. Ehun urtetik gorako haritza. Badakit ere mandoak ez duela umerik egiten baina haritzak ezkurrak emaiten dituela
eta haritz berriak sortuko direla beti, hain maite dugun herri huntan. Beste oharpentxo bat: batzuetan, sagar ondoa sartu delarik eta ez
haitza, arbola bera perdez agertu da eta sagarrak gorriz. Gernikako Haritz Zahar aspaldi ihartua zegoen kanpoko lorategian. Haritz
tantaien gerizpean. Haritz sendoenak ere ihartu egiten ditun zein bere aldian. Haritz erien dei hau behar duzu entzun. Hango trontzazerren
zain haritz eta gaztainak. Has gaitezen haritzak zerratzen. 30 metrora igo daiteke haritz sendokote bat: baina, azpira doazen zain
nagusiak ez dira gutxiago sartzen, beste 30 sar daitezke. Haritz eihartuaren ondotik heldu da haritz gaztea, lehen bezala orain ere
Euskaldunen ikurra. Neguko haritzik ez balego eta premiak horretara behartuta haritzarekin egitea pentsatzen bada, komeni da hobeto
lehortzeko meheagoak izatea. Kanadako haritz gorria baliatuko du lan horren obratzeko.
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) Laster haritz oihan batean sartu naiz. Haritz sastraka batzuei esker. Haritz xara baten
itzalean patar bat iraganik, Villei herrixkan gara. Haritz adar muturreri begira zegoelarik, uso zenbaiti ohartu nahian. Zeusen zerbitzariak
haritz-adar bat sartuko zuen putzu batean, euria lortzeko. Putzuak berak ere haritz-enbor sendoak zeuzkan, errotetan eta itsasontzietan
soilik erabiltzen diren horietakoak. Haritz ezpalak bata bestearen kontra igurtziz eta gorituz su berria lortzen zuten. Leizeak, berriz, bazuen
han behean koska bat, belarrez eta haritz-hostoz josirik zegoena. Haritz ezkurra, pago ezkurra, gaztain alea... Saltegi beltz haien
barrenean pila-pila eginik ikusten ziren kutxa zizelatuak, Rouengo, Neverseko, Moustierseko faiantzak, irudi margotuak, beste batzuk
haritz zurezkoak. Egun-pasa ibiltzeko leku egokitua, haritz motak bereizten ikasteko ibilbidea eta naturak bere kabuz sortutakoa ikertzeko
basoa. Erromako tenploetako sua, Zeus nahiz Jupiterren aldareetan, haritz sugaiaz piztua zen beti.