Konposta: zaborretik ortura! (6.972 KB ) - Bizkaia 21

6.5. ORGANISMO DESKONPOSATZAILEAK
Lehen esan dugun bezala, konposta elkarrekiko loturak dituzten
hainbat organismoren lan bateratuari esker eratzen da. Organismo
horiek guztiek konpost-metako kate tro koa osatzen
dute. Haietatik, % 90 bakterioak dira, eta % 10 onddoak, protozooak
eta tamaina askotako ornogabeak.
Milazangoek, barraskiloek, bareek eta beste ornogabe batzuek
konpost-metako hosto lehorrak eta, oro har, landareen
hondarrak jaten dituzte. Hori egitean materialak zati txikiagotan
hausten dituztenez, bakterio, onddo eta aktinomizetoentzako
azalera biodegradagarria handitzen da. Mikroorganismo
horiek guztiak, berriz, akaroen eta kolenboloen
janaria dira.
Bestetik, zizareak eta nematodoak landare-hondarrez elikatzen
dira, eta iraizten dituzten konposatu organikoek konposta aberasten
dute. Gainera, zizareek konpost-meta aireztatzen dute,
bertan egiten dituzten tunelen bidez. Horrekin batera, mantenugaiak
eta oxigenoa konpost-metaren barnean mugitzea
ahalbidetzen dute.
Halaber, organismo horien guztien iraizkinak eta gorputz hilak beste organismo batzuen elikagaia dira. Horrela,
erabateko orekan dagoen kate tro koa sortzen da. Beheko taulan, konpost-metako ornogaberik ugarienak
eta bakoitzari buruzko azalpen laburra ageri dira.
Nematodoak
Akaroak
Kolenboloak
Lur-zizareak
1. TAULA: KONPOSTATZE-PROZESUAN PARTE HARTZEN DUTEN ORNOGABEAK
Izena Deskribapena Elikadura
Barraskiloak eta bareak
Ehunzangoak
Milazangoak
28
Konpost-metan oso ugariak diren zizare
mikroskopikoak.
Nematodoen ondotik, konpost-metako
ornogaberik ugarienak. 8 hanka artikulatu
dituzte.
Sei hankako artropodoak. Beldurtzen direnean,
jauzi biziak egiten dituzte.
Kolore marroi gorrixkako anelidoak. Batzuk
30 cm luze dira.
Molusku oskoldunak eta oskolik gabeak,
hurrenez hurren. Gorputza uzkurtuz eta
luzatuz mugitzen dira.
Harrapari lasterrak. Baraila indartsuak dituzte,
eta hor daukaten pozoiak biktimak
paralizatzen ditu.
Ehunzangoak baino astiroago mugitzen
dira eta gorputz zilindrikoagoa dute. Bi
hanka-pare dituzte gorputzeko segmentu
bakoitzean.
“Caenorhabditis elegans” nematodoa. Har hau milimetro
bat luze da, bakterioz elikatzen da eta lurzoruan
bizi da.
Espeziearen arabera, landare-hondarrak, bakterioak,
onddoak edo beste nematodo batzuk jaten dituzte.
Espeziearen arabera, hosto lehorrak, zura eta beste
hondakin organiko batzuk jaten dituzte.
Nematodoz eta intsektuen larbaz ere elika daitezke.
Polena, onddoak eta deskonposatzen ari diren landareak
murtxikatzen dituzte. Nematodoz eta beste artropodo
batzuen iraizkinez ere elikatzen dira.
Lurzoruaz eta landare-materia hilez elikatzen dira, gorputzean
zehar igaroaraziz. Digestioa egindakoan, oso
kalitate oneko humusa iraizten dute.
Nagusiki landare-materia bizidunez elikatzen dira, baina
hondakin organiko freskoak ere jaten dituzte.
Zizare txikiak, intsektu nahiz artropodoen larbak eta armiarma
txikiak jaten dituzte.
Nagusiki landare-materiaz elikatzen dira, baina, behar
izanez gero, intsektu hilen karkasak ere jaten dituzte.
... /...