Izaki bizidunak (animaliak eta landareak) zaintzea eta errespetatzea ...

B A L I A B I D E M A T E R I A L A K
A I R A K A S L E A R E N T Z A K O M A T E R I A L A
1.- INGURUGIROARI BURUZKO OINA-
RRIZKO KONTZEPTUAK UNITATE
DIDAKTIKO HONI DAGOKIONEZ
1.1- SARRERA
BALIABIDE nozioak izaki bizidun batek bizirik irauteko
bete behar dituen PREMIETAN du sorburua.
Izaki biziduna, edozein delarik ere (landare, animalia,
bakteria…), inguruko hainbat elementuz baliatzen da
dituen premiak (elikadura, babeslekua,…) asetzeko.
Azeriak, esate baterako, haragijalea izaki, bera bizi den
inguruneko harrapakin txikiak jaten ditu (lursaguak,
arratoiak, hegazti kumeak…), baina inoiz, intsektu larbak
edo zenbait fruitu (ahabiak eta masustak) ugari diren
sasoian, horiek janez elikatzen da. Azeria, beraz, bere
inguruneko zenbait elikagaiz baliatzen da.
Lurrean den gauza oro premiaren bat asetzeko erabilia
izan da, edo izango da, bestela. Izaki bizidun guztiei berez
datxekien gauza da baliabideak erabiltzea. Erabiltze
horrek gainera, baliabidea edo ingurunea aldatzea dakar
gehienetan.
Hala gertatzen da, adibidez, landare edo animalia batek
arnasa hartzen duenean: hartzen du airetik oxigenoa, eta
anhidrido karbonikoa botatzen du eguratsera. Landareak
sustraien bidez lurretik ura xurgatzen duenean, edota
animaliak edan egiten duenean, zenbait gai iraizten du
gero ingurunera, uretan nahastuta.
Kasu bietan baliabide bat kontsumitu da (oxigenoa, ura),
eta ingurunea eraldatu da (anhidrido karbonikoa eta
uretan disolbatutako beste zenbait gai sortu dira).
Gertaera horrek ekosisteman eta hartan bizi diren
izakietan duen eragina zenbait faktoreren mende dago:
- Baliabidea ugari dagoen ala ez, berrigarria den ala
ez, baliabideak zer berritze tasa duen….
- Baliabidea nola erabiltzen den (berrerabiltzen,
birziklatzen den…).
- Baliabidea zer neurritan erabiltzen den (zenbat
kontsumitzen den, alferrik xahutzen ote den,
gehiegikeriak egiten ote diren, baliabideak
aurrezten diren…).
- Baliabideak erabiltzean zenbat eta zer-nolako
hondakinak sortzen diren.
- Ingurunea nolakoa den (hondaerraza den, eragina
bere baitan hartzeko gai den, leheneratzeko
ahalmena duen…).
.
“Izaki bizidunak zaintzea eta errespetatzea” unitate
didaktikoan azaldu den bezala, kultura bakoitzak –zer
baliabide dituen ingurunean, nolako ingurunea duen, eta
zer teknologia darabilen– bere bideak urratu ditu bizirik
irauteko lehian eta inguruneko bailabideak erabiltzeko
moduan.
Euskadiko iparraldeko paisajea moldatu duen nekazaritzaartzaintza-basogintza
sistema jartzen zen adibide gisa.
Geroago, XX. mendean baliabide naturalak ustiatzeko
asmatu den teknologia berriak erabili den bezala erabiltzeak
ekosistema naturaletan eta paisaje tradizionaletan izan
duen eraginaren berri ematen zen.
Gaur egun, leku askotan, Lurreko ekosistemaren
gaineko presioa handiegia eta atzeraezina da, bi arrazoi
nagusirengatik: teknologiaren aurrerapen handiagatik,
horrek baliabideak gehiago ustiatzea eta ekosisteman
aldaketa handiagoak eragitea baitakar, eta biztanle kopurua
neurriz gain handitzen ari izateagatik.
Ekosisteman eragindako ondorioak argi daude: lurreko
baliabideak (petrolioa eta beste errekin batzuk, adibidez)
urritzea; itsasoko baliabideak ere urritzea; ekosistemak eta
espeziek desagertzea; ura, eguratsa eta lurra kutsatzea; eta
abar. Horrek gizakiongan ere badu eragina: bizi kalitatea
gutxitzea, Hirugarren Munduan miseria are gehiago
zabaltzea, osasunarentzat arriskua handitzea…
Tokian tokiko arazoei konponbidea bilatzeko bide bakarra
dago: baliabideen erabilerari buruzko arazo korapilotsu
horretan eragina duten faktoreak ongi ezagutzea, eta
ingurugiroa errespetatzeko jarrera pertsonalak eta
sozialak hartzea.
Hala, bada, Unitate Didaktiko honek arazoaz jabetzea
helburu duen xede didaktikoa ezezik bizi garen garaiarekin
hobeto adosten diren jarrerak hartzea bultzatzera helburu
duten xede etikoak ere baditu. Baliabideak neurriz
erabiltzeko erantzukizun pertsonala eta soziala gizakiaren
ezinbesteko PREMIA bezala ulertu eta onartu behar
dugu. Esan nahi baita, baliabide gutxiago gastatu, gauzak
C E I D A
I N G U R U G I R O H E Z K U N T Z A R A K O M A T E R I A L A K 65