Izaki bizidunak (animaliak eta landareak) zaintzea eta errespetatzea ...

B A L I A B I D E M A T E R I A L A K
A I R A K A S L E A R E N T Z A K O M A T E R I A L A
txikia izan dezake: urak basamortuan, esate baterako.
Baliabide bat urri dagoenean beste batez ordezkatu
behar da. Hau da, BALIABIDE ALTERNATIBOETARA jo
behar da. Petroliotik eratorritako errekinekin, adibidez,
horixe gertatzen da: oso urri gabiltza haiez, eta “energia
alternatiboak” –eguzkiaren eta haizearen energia,
adibidez– bilatzera behartuta gaude. Energia alternatibo
horiek abantaila handia dute: premiak asetzeaz gainera,
berrigarriak dira.
Halaxe gertatzen da janariekin ere. Postrerako neguan
jaten ditugun laranjen ordez marrubiak jaten ditugu
udaberrian, eta gero, udan, marrubien ordez gereziak,
udare edo madariak, sagarrak, mertxikak, masustak eta
aranak, eta udazkenean, berriz, urrak, intxarruak eta
gaztainak.
1.5.- BALIABIDEAK BIRZIKLATZEN
BIRZIKLATZEA, nolabait esateko, “ziklora bihurtzea” da.
Adibide ezagunena uraren zikloa da. Ziklo batean bi
gauzok hartzen dute parte: materiak (urak, kasu honetan)
eta energiak (eguzki energiak).
Eguzkiaren energiaren eraginez ura isurkari egoeran
egotetik gas (ur lurrina) egoerara aldatzen da. Hala
eratzen dira hodeiak. Hodeiek, bestalde, baldintza jakin
batzuetan, eta tenperatura beheraldien eraginez, euria,
elurra eta abar sortzen dute. Tokian tokiko teperatura
aldaketek ihintza edo antzigarra sortzen dute, airean
zenbateko hezetasuna dagoen.
Ura pilatzean eta isurtzean, ibaiak, aintzirak eta itsasoak
eratzen dira, eta berriro hasten da zikloa.
Horren adibide argia da BEIRAREN BIRZIKLAPENA. Hitz
guxitan, hau da beiraren produkzio prozesua:
- Beirazko ontziak egiteko, lehengaia (harea) beira
ore bihurtzeko, energia behar da. Lehengaiaren
parte bat eraldatu egiten da, eta beira egiteko
balio ez duena (hondarrak) bota egiten da.
Gauza asko egin daiteke beiraz: ontziak, beirakiak, kristalak,
isipiluak, eta abar.
Beirazko ontziak egitean, adibidez, energia gehiago behar
da beira orea itxuratzeko, eta beti sobratzen dira puska
txikiak: hondakin produktu gehiago.
Ontziak hautsi arte erabiltzen dira. Hausten direnean,
hondakin produktuak sortzen dira berriz ere.
Zer egin daiteke hondakin produktu horiez?
Lau aukera baino ez dugu gaur egun:
1.- Hondakin produktuak zabortegira botatzea.
2.- Berriz erabiltzea.
2.- Birziklatzea.
4.- Hartu hondakin produktu horiek eta materia eta
energiako beste ziklo baterako baliatzea.
Egia esateko, sarritan, lauak egin daitezke:
- Beirazko ontziak BERRIZ ERABILTZEKO
prozesuaren lehenengo urratsa bereizketa eta
garbiketa da. Prozesu horretan, erabiliak izateko
moduan ez dauden ontziak azaltzen dira. Ontzi
akastun horiek beste ontzi batzuk egiteko
(BIRZIKLATZEKO) lehengai gisa erabil daitezke.
Ura, airea… edo dena delako beste baliabide baten
jatorrizko ezaugarriak aldatzen direnean hasten da
birziklatze prozesua. Sarritan, batez ere ekoizpen prozesu
artifizialetan, HONDAKIN PRODUKTUAK sortzen dira.
Gaztagintzan sortzen den gazura, adibidez, hondakin
produktua da.
68 I N G U R U G I R O H E Z K U N T Z A R A K O M A T E R I A L A K
C E I D A