Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ura <strong>eta</strong> saneamendua<br />
dira gobernuek esk<strong>ur</strong>a<br />
duten sendagai prebentibo<br />
ahaltsuen<strong>eta</strong>koa, gaixotasun<br />
infekziosoak gutxitzeko.<br />
Beherakoaren <strong>eta</strong> beste<br />
gaixotasun hilgarri batzuen<br />
a<strong>ur</strong>ka inbertitzea elgorriaren<br />
a<strong>ur</strong>ka immunizatzea bezalaxe<br />
da: bizia salbatzen du.<br />
hobetzearen <strong>eta</strong> aberastasuna handitzearen g<strong>ur</strong>pil<br />
zoroa sortzen laguntzen dute.<br />
Herrialde aberats<strong>eta</strong>n bizi direnak ozta-ozta<br />
ohartzen dira, ga<strong>ur</strong> egun, <strong>ur</strong> garbiak nola sustatu<br />
zuen a<strong>ur</strong>rerapen soziala beren herrialde<strong>eta</strong>n. Duela<br />
ehun <strong>ur</strong>te baino zertxobait gehiago, Londres, New<br />
York <strong>eta</strong> Paris gaixotasun infekziosoen gune ziren,<br />
<strong>eta</strong> beherakoak, disenteriak <strong>eta</strong> sukar tifoideak<br />
osasun publikoa hondatzen zuten. Orduko ha<strong>ur</strong>heriotzen<br />
tasak <strong>eta</strong> egun Sahara azpiko Afrikako<br />
zati handi batekoak parekoak dira. Industrializazioak<br />
gero <strong>eta</strong> aberastasun gehiago sortzen zuen <strong>eta</strong><br />
errenta asko hazten zuen, baina ha<strong>ur</strong>ren heriotzatasa<br />
<strong>eta</strong> bizi-itxaropena ez ziren ia aldatzen.<br />
Ur- <strong>eta</strong> saneamendu-kontuak goitik behera<br />
berritzeak aldatu zuen egoera hori. Ur garbia<br />
giza a<strong>ur</strong>rerapenean a<strong>ur</strong>rera egiteko tresna bih<strong>ur</strong>tu<br />
zen. Gizarte-erreformarako koalizioek<br />
nahiz kezka moralak <strong>eta</strong> bakoitzaren interes<br />
ekonomikoek bultzatuta, gobernuek <strong>ur</strong>a <strong>eta</strong> saneamendua<br />
jarri zuten estatuen <strong>eta</strong> herritarren<br />
arteko itun sozial berriaren muinean. Belaunaldi<br />
batean, abian jarri zituzten <strong>ur</strong>a <strong>eta</strong> saneamendua<br />
denontzat esk<strong>ur</strong>agarri jartzeko beharrezko finantzak<strong>eta</strong>,<br />
teknologia <strong>eta</strong> arauak.<br />
Azpiegit<strong>ur</strong>a berriak <strong>ur</strong> zikinaren <strong>eta</strong> gaixotasun<br />
infekziosoen arteko lot<strong>ur</strong>a eten zuen. Kalkulu<br />
batzuen arabera, XX. mendeko lehen herenean, <strong>ur</strong>a<br />
araztearen ondorioz heriotza-tasa erdira m<strong>ur</strong>riztu<br />
zen Estatu Batu<strong>eta</strong>n. Britainia Handian, saneamendua<br />
hedatzean, bizi-itxaropena 15 <strong>ur</strong>te luzatu<br />
zen 1880. <strong>ur</strong>tearen ondorengo lau hamarkad<strong>eta</strong>n.<br />
Saneamenduaren <strong>eta</strong> <strong>ur</strong>aren arteko lot<strong>ur</strong>a<br />
Herrialde aberats<strong>eta</strong>n, <strong>ur</strong>a it<strong>ur</strong>ria ireki orduko dago<br />
esk<strong>ur</strong>agarri. Saneamendu pribatua <strong>eta</strong> higienikoa<br />
seg<strong>ur</strong>utzat jotzen da. Ur-eskasiari b<strong>ur</strong>uzko kezka<br />
ager daiteke, noiz edo noiz, zenbait herriald<strong>eta</strong>n,<br />
baina kezka hori dagokion tokian jarri behar da. Herrialde<br />
aberats<strong>eta</strong>n ez da ha<strong>ur</strong>rik hil tzen basokada<br />
bat <strong>ur</strong> garbi falta zaielako. Neskatilak ez dira eskolarik<br />
gabe uzten, <strong>ur</strong> bila <strong>ur</strong>rutiko erreka <strong>eta</strong> ibai<strong>eta</strong>ra<br />
joan daitezen. Eta <strong>ur</strong>aren bidez transmititzen diren<br />
gaixotasun infekziosoak historia-lib<strong>ur</strong>u<strong>eta</strong>n daude,<br />
ez ospital<strong>eta</strong>ko sail<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> gorputegi<strong>eta</strong>n.<br />
Herrialde pobreekiko aldea harrigarria da.<br />
Gabeziaren banak<strong>eta</strong> oso desorekatuta dago eskualde<strong>eta</strong>n,<br />
<strong>eta</strong> <strong>munduko</strong> <strong>ur</strong>-<strong>krisia</strong>ren errealitatearen<br />
datuak oso adierazgarriak dira. Garapen-bidean<br />
dauden herrialde<strong>eta</strong>ko 1.100 milioi<br />
lagunek ez dute gutxieneko <strong>ur</strong> garbi kantitatea esk<strong>ur</strong>atzeko<br />
aukerarik. Estald<strong>ur</strong>a-indize txikienak<br />
Sahara azpiko Afrikak ditu, baina Asian bizi da<br />
<strong>ur</strong> garbirik gabeko jende gehiena. Saneamendueza<br />
are zabalduago dago. 2.600 milioi lagunek<br />
—garapen-bidean dauden herrialde<strong>eta</strong>ko biztanleriaren<br />
erdia— ez dute oinarrizko saneamendua<br />
izateko aukerarik. Eta sistemaz datu guztien berri<br />
izaten ez denez, kop<strong>ur</strong>u horiek ez dute arazoaren<br />
ben<strong>eta</strong>ko ne<strong>ur</strong>ria adierazten.<br />
Ura <strong>eta</strong> saneamendua “esk<strong>ur</strong>a ez izatea” eufemismo<br />
fina da gabezia-mota horri deitzeko, bizia<br />
mehatxatu, aukerak suntsitu <strong>eta</strong> giza duintasuna<br />
suntsitzen baitu. Jendeak, <strong>ur</strong>a esk<strong>ur</strong>a ez duelako,<br />
gizaki- <strong>eta</strong> animalia-gorotzez kutsatutako edo animaliek<br />
erabilitako ubide, ibai <strong>eta</strong> aintzir<strong>eta</strong>ra jotzen<br />
du. Era berean, giza beharrizan oinarrizkoenak ere<br />
asetzeko adina <strong>ur</strong> ez izatea dakar horrek.<br />
Oinarrizko beharrizanak desberdinak izan<br />
daitezke, baina gutxieneko kop<strong>ur</strong>ua egunean<br />
20 litro ing<strong>ur</strong>ukoa da. Ur garbia esk<strong>ur</strong>a ez duten<br />
1.100 milioi lagun<strong>eta</strong>tik gehienek 5 litro ing<strong>ur</strong>u<br />
erabiltzen dute egunean —herrialde aberats<strong>eta</strong>n,<br />
komuneko kateari tira egitean erabiltzen<br />
den kantitatearen hamarrena—. E<strong>ur</strong>opan,<br />
jendeak 200 litro baino gehiago erabiltzen du,<br />
batez beste; Estatu Batu<strong>eta</strong>n, 400 litrotik gora.<br />
E<strong>ur</strong>opar batek komuneko kateari tira egiten dionean<br />
edo estatubatuar bat dutxatzen denean, <strong>ur</strong><br />
gehiago erabil tzen da garapen-bidean dauden<br />
herrialde<strong>eta</strong>ko auzune pobre<strong>eta</strong>ko <strong>eta</strong> ing<strong>ur</strong>u<br />
lehorr<strong>eta</strong>ko ehunka milioi lagunek esk<strong>ur</strong>agarri<br />
dutena baino. Herrialde aberats<strong>eta</strong>n tantaka gelditutako<br />
it<strong>ur</strong>riek <strong>ur</strong> gehiago galtzen dute, 1.000<br />
milioi lagunek egunero esk<strong>ur</strong>a dutena baino.<br />
Saneamend<strong>ur</strong>ik ez duen jendeak zelai<strong>eta</strong>n,<br />
ubide<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> kubo<strong>eta</strong>n hustu behar izaten du<br />
sabela. Nairobiko (Kenya) Kibera auzune pobreko<br />
“komun hegalariek” erakusten dute zer<br />
dakarren saneamend<strong>ur</strong>ik ez egoteak. Komunik<br />
ez dagoenez, jendeak plastikozko zorro<strong>eta</strong>n<br />
husten du sabela, <strong>eta</strong> gero kalera ja<strong>ur</strong>titzen dituzte<br />
zorro horiek. Komunik ez egoteak arazo<br />
bereziki larriak sortzen dizkie emakumeei <strong>eta</strong><br />
neskatilei, osasun publikoaren <strong>eta</strong> seg<strong>ur</strong>tasunaren<br />
aldetik. Saneamenduan, <strong>ur</strong>arekin gertatzen<br />
zen legez, genero-desberdintasunaren ing<strong>ur</strong>uan<br />
egit<strong>ur</strong>atzen da desabantailaren giza kostua.<br />
14 LABURPENA GIZA GARAPENARI BURUZKO TXOSTENA 2006
Change language