Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>ur</strong>-kantitatean, <strong>ur</strong>-abiadan <strong>eta</strong> <strong>ur</strong>-kalitatean. Interdependentzia<br />
bera dago akuifero <strong>eta</strong> aintzir<strong>eta</strong>n.<br />
Mugaz gaindiko <strong>ur</strong>aren kudeak<strong>eta</strong> zergatik<br />
da giza garapeneko kontua? Arlo horr<strong>eta</strong>ko akatsek<br />
kalte handiak eragin ditzaketelako: berdintasun-eza,<br />
ing<strong>ur</strong>umenaren iraunkortasun-eza<br />
<strong>eta</strong> galera sozial <strong>eta</strong> ekonomiko handiagoak.<br />
Ez da adibiderik falta. Aral itsasoa munduan<br />
gizakiak eragindako hondamendi ekologiko<br />
handiena da batzuen ustez, <strong>eta</strong> mut<strong>ur</strong>reko adibidea<br />
da (1. mapa). Ibai-sistemei <strong>eta</strong> aintzirei gehiegi<br />
erabiltzeagatik eragindako kalteak ez dira<br />
hain aintzakotzat hartu: Sahara azpiko Afrikan,<br />
Chad aintzira txikitzen ari da, esaterako.<br />
Ura berdintasunik gabe kudeatzeak desorekak<br />
<strong>eta</strong> <strong>ur</strong>aren seg<strong>ur</strong>tasun falta areagotu ditzake. Esaterako,<br />
Palestinako L<strong>ur</strong>ralde Okupatu<strong>eta</strong>ko jendeak<br />
<strong>ur</strong>-eskasia larria du. Arrazoi<strong>eta</strong>ko bat l<strong>ur</strong>razaleko <strong>ur</strong>a<br />
esk<strong>ur</strong>atzeko aukera mugatua dutela da. Baina bada<br />
arrazoi handiagorik ere: Mendebaldeko Ibaiertzeko<br />
akuiferoak inongo berdintasunik gabe banatzen<br />
dira Israelen <strong>eta</strong> Palestinaren artean. Mendebaldeko<br />
Ibaiertzeko kolono israeldar bakoi tzak, batez beste,<br />
bederatzi aldiz <strong>ur</strong> gehiago erabiltzen du <strong>ur</strong>-baliabide<br />
berberak darabiltzan palestinarrak baino.<br />
Lankidetzaren on<strong>ur</strong>ak giza garapenerako<br />
Banatutako <strong>ur</strong>ak kudeatzeko lankidetza arrakastatsua<br />
lortzeak on<strong>ur</strong>ak ekar ditzake giza garapenerako;<br />
alde askotatik, gainera. Gatazka egoteko<br />
aukerak m<strong>ur</strong>rizteaz gain, lankidetzak on<strong>ur</strong>a handiak<br />
ekar ditzake: banatutako <strong>ur</strong>aren kalitatea<br />
hobetzea, oparotasuna <strong>eta</strong> lanpostu seg<strong>ur</strong>uagoak<br />
sortzea, <strong>eta</strong> lankidetza zabalagorako aukera.<br />
Esperientzian biak nabarmentzen dira: lankidetzaren<br />
balizko on<strong>ur</strong>ak <strong>eta</strong> lankidetza faltaren kostuak.<br />
E<strong>ur</strong>opar Batasuneko herrialdeek, lankidetzaren<br />
bidez, izugarri hobetu dituzte ibai-<strong>ur</strong>ari b<strong>ur</strong>uzko<br />
arauak, <strong>eta</strong> horrek on<strong>ur</strong>ak ekarri ditu industriarako,<br />
giza osasunerako <strong>eta</strong> etxe<strong>eta</strong>ko erabiltzaileentzat.<br />
Hegoaldeko Afrikan, azpiegit<strong>ur</strong>a-programa bateratua<br />
diru-sarrerak ari da sortzen Leshotorako, <strong>eta</strong> <strong>ur</strong><br />
hobea Hegoafrikarako. Brasilek <strong>eta</strong> Paraguaik ibaia<br />
batera kudeatzetik on<strong>ur</strong>ak atera dituzte, energia sortu<br />
baitute. Erdialdeko Asiako herrialdeak, berriz, gogotik<br />
ari dira ordaintzen lankidetza-eza, <strong>ur</strong>eztapenean<br />
<strong>eta</strong> <strong>ur</strong>-energian galera ikaragarriak ari baitira izaten.<br />
Ur-gerrak a<strong>ur</strong>reikusten dituztenek bestela uste<br />
badute ere, <strong>ur</strong>ari b<strong>ur</strong>uzko gatazka salbues pena izan<br />
da, ez legea. Azken 50 <strong>ur</strong>te<strong>eta</strong>n, <strong>ur</strong>a dela-<strong>eta</strong> 37 indarkeria-kasu<br />
egon dira estatuen artean, <strong>eta</strong> gehienak<br />
liskar txikiak izan dira. Aitzitik, <strong>ur</strong>ari b<strong>ur</strong>uzko 200<br />
itun negoziatu dira. Itun hori<strong>eta</strong>ko batzuei —Indiaren<br />
<strong>eta</strong> Pakistanen arteko Indus Arrorako Itunari,<br />
kasu— eutsi egin zaie, gatazka armatu<strong>eta</strong>n ere.<br />
Oro har gatazka armat<strong>ur</strong>ik egon ez den arren,<br />
lankidetza ere mugatua izan da maiz. Ur-emaria teknologikoki<br />
kudeatzean <strong>eta</strong> bolumenaren arabera esleitzean<br />
oinarritu da, batez ere (18. irudia). Ibai-arro<br />
batzu<strong>eta</strong>ko ekimenak —Nilo Arroko Ekimena<br />
batik bat— egoera hori aldatzen hasi dira. Garapena<br />
oztopatu egin dute, ordea, ebazpen mugatuek,<br />
ahalmen instituzional ahulak <strong>eta</strong> finantzak<strong>eta</strong>-<strong>ur</strong>ritasunak.<br />
Arlo hori<strong>eta</strong>n, nazioarteko lankidetzak <strong>eta</strong><br />
elkarteek aldak<strong>eta</strong> handia eragin dezakete.<br />
* * *<br />
Ura giza bizitzaren alderdi guzti<strong>eta</strong>n dago. Historian,<br />
<strong>ur</strong>aren kudeak<strong>eta</strong>k erronka tekniko <strong>eta</strong> politiko<br />
handiak jarri dizkie jendeari <strong>eta</strong> gobernuei.<br />
Uraren kudeak<strong>eta</strong>ren historia giza argitasunaren<br />
<strong>eta</strong> giza ahuleziaren historia da. Bai antzinako<br />
Erromako ubideak, bai XIX. mendeko E<strong>ur</strong>opako<br />
<strong>eta</strong> Estatu Batu<strong>eta</strong>ko herri-lan handiak, teknologia<br />
berritzaileei esker hornitu ahal izan dira bizitzeko<br />
<strong>ur</strong> garbiaz. Era berean, <strong>ur</strong> zikinak <strong>eta</strong> saneamendu<br />
kaskarrak beste edozerk baino jende gehiago hil<br />
dute joan den mendean, <strong>eta</strong> garapen-bidean dauden<br />
herrialde askotan berdin jarraitzen dute.<br />
Lanerako <strong>ur</strong>aren kudeak<strong>eta</strong>k are historia luzeagoa<br />
du. Indus haranean <strong>eta</strong> Mesopotamian, zibilizazioa<br />
agertu zenetik, <strong>ur</strong>a baliabide produktibo gisa<br />
kudeatzeko azpiegit<strong>ur</strong>a-sistema b<strong>ur</strong>utsuak egin dira.<br />
Helb<strong>ur</strong>ua <strong>ur</strong>aren ahalmen produktiboaz baliatzea<br />
izan da, <strong>eta</strong> suntsitzeko ahalmena mugatzea. Ahalegin<br />
hori<strong>eta</strong>n akatsak egitean edo <strong>ur</strong>-zikloaren aldak<strong>eta</strong>k<br />
gertatzean, gizakia oso ahul geratu da, <strong>eta</strong> zibilizazioak<br />
desagertu egin dira, nekazaritza-sistemek<br />
gainbehera egin dute <strong>eta</strong> ing<strong>ur</strong>umena hondatu egin<br />
da. Klima-aldak<strong>eta</strong>ren arriskua <strong>eta</strong> <strong>munduko</strong> <strong>ur</strong> gezako<br />
baliabideen gaineko presioa gero <strong>eta</strong> handiagoak<br />
direnez, XXI. mendean, <strong>ur</strong>aren gobernantza izan daiteke<br />
giza historian izandako erronkarik izugarriena.<br />
38 LABURPENA GIZA GARAPENARI BURUZKO TXOSTENA 2006
Change language