Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Boterea, pobrezia eta munduko ur-krisia - Unesco Etxea
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
6. irudia<br />
Alde handiak giza garapenean,<br />
Kenyako barrutien artean<br />
GGIa, 2004<br />
0,8<br />
0,7<br />
0,6<br />
0,5<br />
0,4<br />
0,3<br />
0,2<br />
It<strong>ur</strong>ria: UNDP 2005c.<br />
T<strong>ur</strong>kia<br />
Hegoafrika<br />
Mali<br />
Niger<br />
Nairobi<br />
Mombasa<br />
Kenya<br />
Busia<br />
T<strong>ur</strong>kana<br />
pobreek herrialdeko ha<strong>ur</strong>-heriotza guztien zati<br />
desproportzionatua dute (herrialdeko batez bestekoa<br />
baino bi edo hiru aldiz handiagoa). Nikaraguan<br />
<strong>eta</strong> Perun, esaterako, ha<strong>ur</strong>-heriotzen<br />
% 40 ing<strong>ur</strong>u etxeen % 20 pobreen<strong>eta</strong>n gertatzen<br />
da. Pobreen artean heriotza-tasak m<strong>ur</strong>rizteko<br />
politikei esker, azkarrago egin daiteke a<strong>ur</strong>rera<br />
helb<strong>ur</strong>ua lortzeko bidean, nahiz <strong>eta</strong>, herrialde<br />
gehien<strong>eta</strong>n, ha<strong>ur</strong>ren heriotza-tasaren ing<strong>ur</strong>uko<br />
desorekak handitzen ari diren: pobreen artean,<br />
heriotza-tasaren m<strong>ur</strong>rizk<strong>eta</strong>-indizea aberatsenaren<br />
erdia da, batez beste.<br />
Familien errenta alde batera utzita, GGIaren<br />
osagaiak bereiziz gero, arlo askotan ikus daitezke<br />
desberdintasunak. Herrialde askotan, eskualdeen<br />
artean alde handiak daudela erakusten du.<br />
Kenyan, GGIa 0,75ekoa da Nairobin (T<strong>ur</strong>kiaren<br />
parekoa-edo), <strong>eta</strong> 0,29 T<strong>ur</strong>kanan, herrialdearen<br />
iparraldeko artzain-eremu batean. T<strong>ur</strong>kana<br />
herrialdea izango balitz, egungo GGI-eskalatik<br />
kanpo egongo litzateke, dezenteko tarteaz gainera,<br />
eskualdeko ohiko lehorteen, osasun-esk<strong>ur</strong>agarritasun<br />
<strong>eta</strong> <strong>ur</strong>-azpiegit<strong>ur</strong>a kaskarraren <strong>eta</strong><br />
malnutrizio-indize handien erakusgarri.<br />
Eskualdeen artean ez ezik, landaren <strong>eta</strong> hirien<br />
artean ere badira desberdintasunak. Txinan,<br />
Shangai hiria 24.a izango litzateke <strong>munduko</strong><br />
GGIaren araberako sailkapenean, Greziaren gainetik;<br />
Guizhou landa-ing<strong>ur</strong>uko probintzia, berriz,<br />
Botswanaren parean egongo litzateke.<br />
Herrialde batzu<strong>eta</strong>n, oso alde handiak<br />
daude GGIan, zer tald<strong>eta</strong>koa zaren. Adibidez,<br />
Guatemalan, giza garapenerako aukerak askoz<br />
m<strong>ur</strong>ritzagoak dira indigenentzat. Q’eqchi-ak<br />
Kamerunen parean daude GGIaren araberako<br />
sailkapenean, <strong>eta</strong> ladinoak baino 32 postu beherago<br />
(Indonesiaren antzera).<br />
Errenta-desberdintasuna<br />
Berdintasun-ezak galdera garrantzitsuak sortzen<br />
ditu, gizarte guzti<strong>eta</strong>ko justizia sozialaren <strong>eta</strong> zuzentasunaren<br />
aldeko arauei b<strong>ur</strong>uz. Errenta-banak<strong>eta</strong>ren<br />
ereduek nutrizio, osasun <strong>eta</strong> hezkun tzarako<br />
auker<strong>eta</strong>n eragin zuzena dutenez, errenta-desberdintasuna<br />
oso lotuta dago ahalmen-desabantailak<br />
gero <strong>eta</strong> handiagoak izatearekin, baita, zenbait<strong>eta</strong>n,<br />
inolako ahalmenik ez izatearekin ere.<br />
Errenta-desberdintasun handiak daude eskualdeen<br />
artean. Gini koefizienteak desberdintasuna<br />
ne<strong>ur</strong>tzen du, 0tik (berdintasun osoa)<br />
100erako (desberdintasun osoa) eskalan. Bada,<br />
koefiziente hori 33koa da Hegoaldeko Asian,<br />
57koa Latinoamerikan <strong>eta</strong> 70etik gorakoa Sahara<br />
azpiko Afrikan. Mugaz gaindiko konparaket<strong>eta</strong>n<br />
tentuz ibili behar bada ere, eskualdeen<br />
arteko desberdintasun horiek % 20 aberatsenaren<br />
<strong>eta</strong> pobreenaren arteko errenta-banak<strong>eta</strong><br />
desorekatuarekin daude lotuta. Errentaren<br />
batez bestekoaren <strong>eta</strong> medianaren arteko tartea<br />
ere adierazten dute, desberdintasunak handitu<br />
egiten baitu tarte hori. Mexiko desberdintasun<br />
handiko herrialdea da, <strong>eta</strong> errentaren mediana<br />
batez bestekoaren % 51 besterik ez da. Vietnamen<br />
errentaren banak<strong>eta</strong> parekatuagoa da, <strong>eta</strong><br />
mediana batez bestekoaren % 77 da.<br />
Errenta-banak<strong>eta</strong> zergatik da garrantzi tsua<br />
<strong>pobrezia</strong> m<strong>ur</strong>rizteko? Herrialde bateko <strong>pobrezia</strong>zko<br />
errenten indizea jaistea bi aldagaiko<br />
funtzioa da: hazkunde ekonomikoaren indizea<br />
<strong>eta</strong> pobreek jaso duten hazkunde-igoeraren<br />
zatia. Beste aldagaiak berdinak izanda, pobreek<br />
jasotako errenta-zatia zenbat <strong>eta</strong> handiagoa, orduan<br />
<strong>eta</strong> eraginkorragoa da herrialdea, hazkundea<br />
<strong>pobrezia</strong> m<strong>ur</strong>rizteko erabiltzen. Errenta banatzeko<br />
ereduei bere horr<strong>eta</strong>n eutsi <strong>eta</strong> oraingo<br />
hazkunde-indizeak etorkizunera bideratuz gero,<br />
hiru hamarkada beharko lituzke Mexikoko etxe<br />
pobre arrunt batek <strong>pobrezia</strong>ren muga gainditzeko.<br />
Etorkizuneko errenta-hazkundean pobreen<br />
zatia bikoizteak erdira m<strong>ur</strong>riztuko luke<br />
epe hori. Kenyan, 17 <strong>ur</strong>te lab<strong>ur</strong>tuko luke epea,<br />
LABURPENA GIZA GARAPENARI BURUZKO TXOSTENA 2006 47
Change language