12.05.2015 Views

grigol ruxaZe wmida maqsime aRmsareblis `cxovrebis~ qarTuli ...

grigol ruxaZe wmida maqsime aRmsareblis `cxovrebis~ qarTuli ...

grigol ruxaZe wmida maqsime aRmsareblis `cxovrebis~ qarTuli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

<strong>wmida</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>`cxovrebis~</strong><br />

<strong>qarTuli</strong> kimenuri redaqcia<br />

eklesia hagiografiul Txzulebebs, <strong>wmida</strong> werilsa da <strong>wmida</strong> gardamocemasTan<br />

erTad, yovelTvis gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda.<br />

erTi mxriv, qristianTaTvis wmindanebis moxsenieba ara mxolod<br />

sasurveli saqme, aramed movaleobac aris: `Tanamdeb ars yoveli kaci<br />

qebiTa da galobiTa da pativiTa aRsrulebad saÃsenebelsa maTsa~;<br />

xolo meore mxriv, RmrTisa da moyvasis mimarT gamovlenili maTi<br />

saTnoebis magaliTebi ganamtkiceben msmenels saRmrTo mcnebaTa erTgulebiT:<br />

`msmenelTa moqalaqobisa maTisaTa baZvad maTsa mis saTnoebisa<br />

aRvadginebT, amisTÂs keTil ars da samarTal moqalaqobisa da<br />

moRuawebisa <strong>wmida</strong>Ta mamaTa da mowameTa aRweraÁ da maTi qebiTa da<br />

galobiTa SesxmaÁ~. magram garda am sazogado daniSnulebisa, zogierT<br />

cxovreba-martvilobas gamoarCevs qristianul swavlebaTa gadmocemis<br />

forma da Sinaarsi, roca asketuri, eTikuri an Teologiuri<br />

sakiTxebi SedarebiT vrclad da Tanac wina planzea warmodgenili.<br />

erT-erTi aseTi, saRmrTismetyvelo gansazRvrebebiT mdidari, Txzulebaa,<br />

Cven mier gansaxilvelad SerCeuli `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ<br />

aRmsarebelisa marTlisa sarwmunoebisaÁ wmidisa da netarisa<br />

mamisa Cuenisa <strong>maqsime</strong>si~, aRwerili Tevdosi xucesis mier maleve<br />

VI msoflio krebis (konstantinepoli, 680 w.) Catarebis Semdeg da<br />

Targmnili wm. eqvTime mTawmidelis mier ara ugvianes 1005 wlisa. 1<br />

aRniSnuli <strong>`cxovrebis~</strong> kritikulad dadgenili <strong>qarTuli</strong> teqsti<br />

(qaragmebis gauxsnelad), Taviseburi `kimenuri~ redaqcia, 1918 wels<br />

gamoaqveyna prof. k. kekeliZem, 2 romelic, miuxedavad <strong>qarTuli</strong> hagiografiuli<br />

nawarmoebebis ganmeorebiT beWdvis arsebuli tradiciisa,<br />

dRemde bibliografiul iSviaTobad rCeba. erTi ZiriTadi<br />

mizezi Cveni Temis arCevisa, swored am vrceli redaqciisken mkiTxvelis<br />

yuradRebis miqcevis survili iyo. 3


200 <strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

rogorc vTqviT, wm. <strong>maqsime</strong>s <strong>`cxovrebis~</strong> es redaqcia gansakuTrebiT<br />

saRmrTismetyvelo swavlebaTa vrceli da Rrma pasaJebiT<br />

gamoirCeva, magram maTTan erTad zogierT iseT sakiTxsac mimovixilavT,<br />

romlebic, Cveni dakvirvebiT, met analizsa da gamoZiebas<br />

saWiroeben. manamde ki, istoriul garemosTan dasaaxloveblad,<br />

warmovadginoT im istoriul pirTa da geografiul saxelTa sia,<br />

romelnic TxzulebaSi arian moxseniebulni:<br />

iovane da ana _ didebulni da RmrTismoyvareni mSobelni wm.<br />

<strong>maqsime</strong> aRmsarebelisani (T. 2).<br />

herakle keisari _ <strong>maqsime</strong>s dros bizantiaSi mefobda `herakle,<br />

romelman igi sparseTi daipyra da xuasro mefÀ sparseTisaÁ mokla<br />

da zaqaria patriaqi ierusalÀmisaÁ tyueobisagan gamoiyvana da Zeli<br />

patiosnisa juarisaÁ, romeli igi ierusalÀmiT sparseTs xuasros<br />

wareyvana, kualad madliTa qristÀsiTa moiyvana da saunje didZali<br />

sameufosa palatsa dausuena~ (T. 3).<br />

seberos da dioskore _ monofiziti mwvaleblebi, `romelni igi<br />

uvar hyofdes orTa bunebaTa qristÀsa _ RmrTeebisa da kacebisasa,<br />

da erTsa Sereulsa bunebasa qadagebdes da gankacebasa uflisasa ucnebiT<br />

qmnulad hgmobdes~ (T. 4).<br />

qalkidoni _ aq markiane mefis dros gaimarTa IV msoflio kreba<br />

630 mamaTa, `romelTac SeaCuennes da gankueTnes borotni igi mwvalebelni<br />

_ dioskore aleqsandrieli da eptÂqios mamasaxlisi da<br />

seberos antioqieli da petros apamieli da sxvani igi mimdgomni<br />

maTni, iakob vinme da timoTe, romelsa ewodeboda meli~. krebis sarwmunoebrivi<br />

ganCinebiT, qriste aris `sruli RmerTi da sruli kaci,<br />

uvnebeli RmrTeebiTa, romelman cxovrebisaTÂs Cuenisa ivno bunebi-<br />

Ta miT kacobriviTa, rameTu erTi guami iyo oriTa bunebiTa~ (T. 4).<br />

istÂniane imperatori _ mis dros konstantinepolSi gaimarTa V<br />

msoflio kreba 164 <strong>wmida</strong>Ta mamaTa, `romelTa daamtkices yovelive<br />

pirvelTa maT oTxTa krebaTagan dawesebuli, da seberos SeaCuenes<br />

da orogine da msgavsni misni, da marTali sarwmunoebaÁ ÃmamaRlad<br />

qadages~ (T. 4).<br />

sergios _ <strong>maqsime</strong>s dros patriarqi, anu maSindeli mTavarepiskoposi,<br />

konstantinepolisa, naTesaviT asuri, mSobelTagan iakobit-<br />

Ta Sobili; monoTeliti (T. 6).<br />

kÂroz _ mTavarepiskoposi aleqsandriisa; monoTeliti (T. 6).<br />

iovane _ papi romisa; marTlmadidebeli (T. 6).<br />

sofron _ patriarqi ierusalimisa; marTlmadidebeli (T. 6).<br />

piros _ patriarqi konstaninepolisa, sergis Semdeg daipyra<br />

saydari; esec monoTeliti (T. 7).


kimenuri redaqcia<br />

201<br />

konstantine _ Ze heraklesi, romelic gamefebis Semdeg piros<br />

patriarqma martina sefeqalis TanaSewevniT mowamla da mokla (T. 7).<br />

pavle _ pirosis momdevno patriarqi; esec monoTeliti (T. 7).<br />

xrÂsopoli _ monasteri, sadac <strong>maqsime</strong> moRvaweobda (T. 8).<br />

Tevdore _ iovanes Semdgomi papi romisa; marTlmadidebeli. man<br />

`Sekriba yoveli savsebaÁ eklesiisaÁ, da Sevida samarxosa petressa<br />

Tavisa mis mociqulTaÁsa da moiTxova <strong>wmida</strong>Á barZimi da daawo kalami<br />

cxovels-myofelsa mas sisxlsa TÂsiTa ÃeliTa, da dawera gankueTaÁ<br />

pirosisi da yovelTa TanaziarTa misTaÁ~ (T. 11).<br />

martine _ <strong>wmida</strong> papi, saydarze avida Tevdores Semdeg (T. 11). man<br />

<strong>maqsime</strong>s STagonebiT 150 episkoposTa kreba moiwvia romSi, romelzec<br />

`SeaCuennes sergios da piros da kÂroz da pavle mwvalebelni da<br />

maTi igi wvalebaÁ, da ori bunebaÁ qristÀsi da ori nebaÁ da ori<br />

saqmÀ ÃmamaRlad qadages~ (T. 12).<br />

kosta _ mefe bizantiisa, Ze kostantinesi da Ziswuli heraklesi,<br />

romelmac <strong>wmida</strong> martine da netari <strong>maqsime</strong> romidan kostantinepolSi<br />

dasasjelad Camoiyvana da Semdeg orive gadaasaxla (T. 13).<br />

Tevdosi _ episkoposi kesaria-biTviniisa, romelic mefis davalebiT<br />

<strong>maqsime</strong>sTan mosarigebel molaparakebas awarmoebda, magram<br />

uSedegod (T. 21).<br />

monasteri wm. arsenisa _ mdebareobs cixe himaris maxloblad,<br />

sadac dahmarxes <strong>wmida</strong> gvami <strong>maqsime</strong> aRmsarebelisa (T. 31), romelic<br />

90 wlisa aResrula (T. 19).<br />

agaToni _ netari papi romisa; saydarze avida wm. martines Semdeg.<br />

man Caatara kreba 124 episkoposTa, romelzec `wvalebaÁ igi<br />

erTisa nebisa metyuelTaÁ SeaCuenes, da orni nebani da orni saqmeni<br />

qristesni da orni bunebani qadagnes da daamtkices~ (T. 32).<br />

kostantine _ Ze kostasi; Tavis or ZmasTan erTad mefobda. man<br />

`gulisÃma yo cTomilebaÁ igi mamisa TÂsisaÁ da wvalebaÁ~ da konstantinepolSi<br />

moiwvia VI msoflio kreba 168 <strong>wmida</strong>Ta mamaTa: `da<br />

qadages ufali iesu qristÀ mÃsneli da macxovari Cueni oriTa<br />

bunebiTa da oriTa nebiTa da oriTa saqmiTa _ RmrTeebisa da kacebisaÁTa,<br />

ara ganyofilebiTa pirTa da guamTaÁTa, aramed orTa bunebaTa<br />

srulebiTa, rameTu arca erTi bunebaTa misTagani iyo TÂnier nebisa<br />

da saqmisa, rameTu romelni uar hyofen orTa nebaTa da saqmeTa, igini<br />

bunebaTaca uar hyofen da TviTebaTa maTTa~ (T. 33).<br />

am CamonaTvalSi bizantiis imperatorebisa da mefeqalaqis<br />

mRvdelT mTavrebis aRmsareblobas Tu mivaqcevT yuradRebas, erTi<br />

Tvalis gadavlebiTac kargad Cans, rom wm. <strong>maqsime</strong>s garemocva, mTeli<br />

misi sicocxlis ganmavlobaSi, monoTelituri iyo. gamonaklisia


202 <strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

mxolod herakle keisari, romelTanac <strong>wmida</strong> <strong>maqsime</strong>s urTierToba,<br />

Cveni azriT, gaurkveveli Cans.<br />

herakle mefe da <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli<br />

`esmoda mefesa yovelTagan Rirsisa mis <strong>maqsime</strong>s sibrZne da mecnierebaÁ<br />

da friadi RmrTis-moyuarebaÁ, mouwoda TÂsa... da misca<br />

mas pativi, sameufoTa mwignobarTa mTavrobaÁ~ (T. 3). _ sakmarisi<br />

cnobaa imis gasaTvaliswineblad, Tu rogori ndoba hqonda mefes<br />

<strong>maqsime</strong>s mimarT, romelsac aseTi warCinebuli pativi mianiWa. miuxedavad<br />

amisa, `cxovrebaSi~ (ara marto Cvens redaqciaSi) araferia<br />

naTqvami Rirsi <strong>maqsime</strong>s poziciis Sesaxeb, roca herakle mefe misTvis<br />

ucnob saRmrTismetyvelo sakiTxze pasuxs yvela cnobili adgilobrivi<br />

eklesiis meTaurisgan iTxovda.<br />

movlenebi ase viTardeboda. iakobitTa mTavarepiskoposis, uke-<br />

Turi aTanases SekiTxvaze _ «nebisaTÂs da saqmisa, viTar ityÂ,<br />

ori jer-ars Tqumad qristÀsTÂs anu erTi?» _ pasuxis misaRebad<br />

herakle keisari jer sergios konstantinepolels daekiTxa, Semdeg<br />

kÂroz aleqsandriels da bolos romis paps, iovanesac miswera<br />

werili. sergiosisa da kÂrozis azriT, «erTi nebaÁ da erTi saqme<br />

jer-ars Tqumad qristÀsTÂs» (T. 6.), xolo papi ioanes mixedviT,<br />

aRviarebT «orsa nebasa da orsa saqmesa, rameTu ara ars bunebaÁ<br />

unebeli da usaqmoÁ». am sakiTxis Taobaze sofron ierusalimelma<br />

kreba moiwvia, «SeaCuenna metyuelni erTisa nebisani» da krebis<br />

gadawyvetileba herakle mefes epistoleTi Seatyobina.<br />

`esma raÁ ese yoveli mefesa, Sewuxna da ver gulisÃma hyofda,<br />

Tu romelTa sityuaÁ daamtkicos~. aseTi orWofobis dros, gana<br />

SesaZlebelia, rom qristiani mefe misi mwignobarTmTavris azriT<br />

ar dainteresebuliyo, sanam mcdar gadawyvetilebas miiRebda? _<br />

samwuxarod, pasuxs Cven versad vpoulobT, xolo mefe `hgonebda,<br />

Tu keTilsa rasme iqms. dawera brZanebaÁ, raÁTa arca erTsa nebasa<br />

da saqmesa ityodian, arca orsa~ (T. 6). am brZanebas, romelsac samecniero<br />

literaturaSi `ekTezisis~ (`sawamebelis~) saxeliT moixsenieben,<br />

ori uaryofiTi mxare hqonda: a) sarwmunoebrivi, radgan<br />

igi ar aRiarebda arcerT konfesiur gansazRvrebas, anu is arc<br />

marTlmadidebluri (dioTelituri) iyo da arc monoTelituri; b)<br />

politikuri, radgan gadauWreli saRmrTismetyvelo sakiTxis konservacia,<br />

anu Tavisufali gansjis akrZalva dogmatur Temaze davis<br />

dros, mis gaqrobas ar iwvevs da, adre Tu gvian, igi eklesias axal<br />

da ufro mwvave problemad ubrundeba.


kimenuri redaqcia<br />

sarwmunoeba da aRsareba<br />

203<br />

mefis ekTezisSi qristianisTvis principulad miuRebeli is iyo,<br />

rom brZaneba dadumebas moiTxovda da ara sarwmunoebis aRsarebas.<br />

analogiuri moTxovna kosta mefisgan wargzavnilma troile patrikmac<br />

wauyena Rirs <strong>maqsime</strong>s: `gulsa Sina Sensa gaqundin viTarca gnebavs,<br />

aravin gayenebs. <strong>wmida</strong>man <strong>maqsime</strong> Tqua: ufalman da macxovarman<br />

Cvenman ara egre brZana, raÁTa gulsa Sina oden gaqundes sarwmunoebaÁ,<br />

aramed esreT ityÂs: `romelman ara aRmiaros me winaSe kacTa,<br />

arca me aRviaro igi winaSe mamisa Cemisa zecaTaÁsa~ (mT. 10,33), da<br />

<strong>wmida</strong>Á mociquli ityÂs: `gulsa grwamsca simarTled, da piriTa<br />

aRiarebdi sacxorebelad~ (rom. 10,10), `rameTu aR-Tu-iaro piriTa<br />

SeniTa ufali iesu da grwmenes guliTa SeniTa, viTarmed RmerTman<br />

aRadgina igi mkudreTiT, scxonde~ (rom. 10,9). aw ukue vinaÁTgan Tavadi<br />

ufali Cueni iesu qristÀ da yovelni winawarmetyuelni da mociqulni<br />

esreT ityÂan, raÁTa sityÂT da gonebiT da ÃmiTa maRliTa<br />

aRviarebdeT saidumlosa mas marTlmadideblobisasa, didsa mas da<br />

didebulsa da yovlisa soflisa ganmacxovelebelsa, ara jer-ars<br />

yovladve dadumebaÁ qadagebisaÁ mis, rameTu ara warwymdes cxorebaÁ<br />

maTi, romelni dumden~ (T. 23).<br />

bolo dros Cvens samwysoSic gaxSirda gamonaTqvami, romelic<br />

swored aRmsareblobis erTgulebis ganelebasa da mis Sesaxeb dadumebas<br />

unda moaswavebdes: iseTi Jami dadga, kacma marto sakuTari<br />

Tavis gadarCenaze unda ifiqroso. Cveni azriT, igi gansakuTrebiT miuRebelia<br />

moraluri TvalsazrisiT, radgan is ara marto pirovnebis<br />

egoizmze, aramed sazogadoebrivi problemebisadmi indiferentizmzec<br />

metyvelebs. Tu kacs guli ar Sestkiva moyvasis, eklesiisa<br />

da samSoblos gansacdelze, anu Tu mis siyvaruls gancdis obieqti<br />

ara aqvs da yvelaferze dums, maSin igi ubralod mas aRar hqonia da<br />

usiyvarulod romel qristianobaze SeiZleba saubari?<br />

qristianuli siyvaruliT aRsavse gulma aTqmevina nikoloz<br />

baraTaSvils: `arc kaci varga, rom cocxali mkvdarsa emsgavsos,<br />

iyos sofelSi da soflisaTvis ara izrunos~. qristiani movalea,<br />

ara mxolod Sinaganad atarebdes mzes simarTlisa, aramed gareganadac<br />

asxivebdes mis naTels da SeeZlos brZola im usamarTlobisa<br />

da borotebis winaaRmdeg, romelTa damkvidrebas dRes codvis dakanonebiTa<br />

da tradiciebis aRmofxvriT cdiloben. magaliTad, paradi<br />

rom sazeimo daTvalierebas niSnavs da mas erebi imitom atareben,<br />

rom esa Tu is RirsSesaniSnavi da istoriuli movlena idResaswaulon,<br />

yvelasTvis naTelia, magram dRevandel saqarTveloSi arse-


204 <strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

buli Zalebi, sxva mraval ubedurebasTan erTad, daJinebiT cdiloben<br />

sodomuri aRlumis gamarTvas, romliTac undaT dagvimtkicon,<br />

rom Cven zneobrivi da kulturuli eris saxe davkargeT da mxolod<br />

pirutyvuli yofa Segvefereba. Tumca maT aviwydebaT, rom Cvens mravalmxriv<br />

reformirebul erSi, romelic ukve yofna-aryofnis zRvarze<br />

dgas, mainc cocxlobs didi rusTveli: `sjobs sicocxlesa<br />

naZraxsa sikvdili saxelovani!~ am mxriv serb xalze SegviZlia vTqvaT,<br />

rom man 2011 wels gamocda gmirulad Caabara, roca sodomuri<br />

aRlumis SeiaraRebul adeptTa winaSe qedi ar moidrika. <br />

eklesia da saxelmwifo<br />

eklesia, dRemde meored mosvlisa, nebismieri saxelmwifo wyobilebis<br />

pirobebSi iarsebebs. amitom qristians moeTxoveba codna<br />

imisa, Tu romeli samoqalaqo kanonis morCileba SeiZleba da romlisa<br />

_ ara, raTa rogorc uflis, ise sindisis winaSe pirnaTeli<br />

iyos. wm. <strong>maqsime</strong> troile patriks eubneba: `aha esera vity winaSe<br />

RmrTisa da <strong>wmida</strong>Ta angelozTa, ukueTu brZanebaÁ igi mefisaÁ sulisa<br />

Cemisa savnebeli ara iyos, aramed saqmeTagan iyos sawuTrosa amas<br />

Tana ganqarvebadTa, aRvasrulo brZanebaÁ mefobisa misisaÁ~ (T. 23).<br />

xolo sulis savnebeli, udavod, mxolod im saqmeSi monawileoba<br />

SeiZleba iyos, romelic RmrTis mcnebaTa sawinaaRmdegoa; mcnebebSi<br />

ki rogorc sarwmunoebrivi, ise zneobrivi Sinaarsi igulisxmeba,<br />

radgan isini erTmaneTis gareSe ar arseboben.<br />

zemoT ganxiluli sakiTxidan gamomdinare, SeiZleba daibados<br />

kiTxva: gana adamianisTvis sulis savnebeli SeiZleba iyos saqme,<br />

romelSic TviTon ar monawileobs? _ zogadad, ra Tqma unda, ara,<br />

magram Tu TviT es saqme ara pirovnuli, aramed sazogadoebrivia da<br />

amdenad masSi armonawileoba gulgrilobas niSnavs TanamoqalaqeTa<br />

Rirsebisa da erovnuli tradiciebis Seuracxhyofisadmi, maSin am<br />

mdgomareobidan uvnebeli rogor gamova? _ es igive dadumebuli<br />

aRmsareblobaa, radgan saqveyno saqmidan gandgoma brZolis velidan<br />

gaparvas niSnavs da mas erTaderTi Sesaferi saxeli _ Ralati _<br />

hqvia.<br />

saqarTvelo samasi aragvelis qveyanaa da gamocdilebiT viciT,<br />

rom arsTa gamrige gamarjvebul brZolebs ki ara, Tavdadebul<br />

gmirebs iTvlis da ukanasknel samsjavroze gvirgvinebs ara saku-<br />

___________<br />

<br />

miuxedavad masStaburi sxvaobisa, igive SeiZleba iTqvas TbilisSi, ama wlis maisSi<br />

sindisdamwvarTa mier gamarTul sarepeticio miniparadTan dakavSirebiTac, roca<br />

qarTvelebma SeZles win aRdgomodnen am umsgavsobas.


kimenuri redaqcia<br />

205<br />

Tari sicocxlis SenarCunebisTvis, aramed misi gawirvisTvis ganamzadebs.<br />

sxvaTa Soris, mSveneba erovnuli sulisa, lado asaTiani,<br />

warmoSobiT wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> eqsoriobis sanaxebidan rom<br />

iyo da arc Tu ise Sors idga misgan tanjuli xorciTa da sulis<br />

silamaziT, ase gamoxatavs rwmenas samSoblos samsaxurisadmi: `ra<br />

qarTveli xar da ra vaJkaci, Tu mamuls Tavi ar anacvale ~.<br />

mokled rom vTqvaT, sakuTari qveynis dacva da kanonmorCileba<br />

qristianis movaleobaa, magram mas ara marto sulis savnebel br-<br />

ZanebaTa mimarT daumorCilebloba, aramed maTgan sxva TanamemamuleTa<br />

dasacavad brZolac marTebs.<br />

winaswarcnoba da ganCineba<br />

axla ki brZolis velidan RmrTismetyvelebaSi gadavinacvloT<br />

da gavarkvioT, Tu rogor ganasxvavebs wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli<br />

RmrTis winaswarcnobasa da winaswargangebas erTmaneTisagan.<br />

vfiqrobT umjobesi iqneba, Tevdosi kesaria-biTvinielisa da Rirsi<br />

<strong>maqsime</strong>s kiTxva-migebidan (T. 21), romelSic zemoxsenebuli sakiTxi<br />

aris ganxiluli, jer Tezisebi amovwe roT, raTa saboloo gansaz-<br />

Rvrebis miReba gagviadvildes.<br />

_ `viTarca igi mecnierebaÁ misi winaÁswar ars, egreTve ganCinebaÁ<br />

dasabamiTgan ars~. _ e. i. rogorc RmerTma yvelafris Sesaxeb<br />

yovelive winaswar icis, aseve mismieri ganCinebac (gansazRvreba,<br />

gadawyvetileba) pirveliTgan, imTaviTve arsebobs.<br />

_ `winaÁswarcnobaÁ Ãelmwifebasa Sina Cuensa myofTa saqmeTa<br />

da sityuaTa da gulis-zraxvaTaÁ ars, xolo ganCinebaÁ mowevnad-<br />

TaTÂs Cuen zeda Cuenda unebelad iTqumis~. _ e. i. RmerTi winaswarmcnobia<br />

im gagebiT, rom man Cveni nebidan gamomdinare saqmeebi,<br />

sityvebi da azrebi winaswar icis, xolo ganCineba ewodeba yovelive<br />

imas, rac Cven momavalSi unda SegvemTxves da igi Cvens nebaze ar aris<br />

damokidebuli.<br />

_ Tevdosi episkoposis SekiTxvaze: `romelni saqmeni arian<br />

Cuensa Ãelmwifebasa da romelni arian Cuenda unebelad, da viTar<br />

romelnime winaÁswarmcnobelobasa RmrTisasa miaCemen da romelnime<br />

winaÁswargangebasa?~ <strong>wmida</strong> <strong>maqsime</strong>m upasuxa: `Ãelmwifebasa Sina<br />

Cuensa arian yovelnive, romelnica nebiTa CueniTa iqmnebian, gina<br />

Tu keTilni saqmeni gina Tu borotni, xolo unebelad Cuenda arian<br />

yovelni mowevnadni Cuen zeda Wirni da gansacdelni, anu maTni<br />

winaaRmdgomni, rameTu arca snebaÁ Cuensa Ãelmwifebasa ars, arca<br />

simrTelÀ, daRacaTu mizezni snebisa da simrTeli sani mravalT-gzis


206 <strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

Cuengan iqmnebian; uwesoebaÁ da ukrZalve lobaÁ Wamad TaÁ mizezi ars<br />

senTaÁ, da krZalviT da wesierad ÃumevaÁ momatyuebel ars simrTelisaÁ;<br />

aramed mowevnani igi senTani gareSe nebisa Cuenisa arian da<br />

simrTele arave Cuensa Ãelmwifebasa ars, da sxuanica soflisa<br />

saqmeni, simdidrÀ anu siglaxakÀ, didebaÁ anu SeuracxebaÁ da sxvani<br />

msgavsni amaTni. xolo viTarca igi vTqu, viTarmed simrTelÀ<br />

da sneulebaÁ ara Cuensa nebasa da Ãelmwifebasa zeda ars, garna<br />

mizezni maTni Cuen zeda arian, egreTve saxed ars sulierica, rameTu<br />

sasufevlisa caTaÁsa mizezi ars damarxvaÁ mcnebaTa qristesTaÁ da<br />

jojoxeTisa momatyuebel ars gardaslvaÁ mcnebaTa misTaÁ~.<br />

aqedan gamomdinare, yoveli saqme _ keTili Tu boroti,<br />

`romelnica nebiTa CueniTa iqmnebian~, iseve winaswar icis RmerTma,<br />

rogorc Cveni qmedebiT anu mizeziT gamowveuli Sedegebi _ sneba Tu<br />

simrTele, simdidre Tu siglaxake, magram Cvens nebaze damokidebuli<br />

saqmeni mxolod RmrTis winaswarcnobas miewerebian, xolo ara Cveni<br />

nebiT, aramed Cveni mizeziT ganpirobebuli saqmeni RmrTis ganCinebiT<br />

anu winaswargangebiT iqmnebian. amasTan gasaTvaliswinebelia, rom<br />

winaswari gangeba RmrTis mier adamianisTvis winaswargansazRvrul<br />

xvedrs ar niSnavs, piriqiT, es aris adamianis Tavisufali qmedebis<br />

kanonzomieri Sedegi, romelic uzenaesi samarTlianobiT aris daculi<br />

da daSvebuli.<br />

rac Seexeba, RmrTis mier daSvebuli gansacdelis mniSvnelobas,<br />

miuxe davad imisa, rom `mravalsaxe ars ukue da mravalguari mowevnaÁ<br />

gansacdelisaÁ~, <strong>wmida</strong> <strong>maqsime</strong> ase ganmartavs: `gamosacdelad<br />

moslvaÁ WirTa da urvaTaÁ <strong>wmida</strong>TaÁ ars da marTalTaÁ, raÁTa gamoCndes<br />

gansacdelTa mier keTili da axovani gonebaÁ maTi sofelsa<br />

Sina da cnan kacTa dafaruli igi saTnoebaÁ maTi; ...egreTve yovelTa<br />

<strong>wmida</strong>Ta, romelnica Wirni SeemTxÂnes amas sawuTrosa, amiT esevi-<br />

TariTa gangebulebiTa SeemTxÂnes, raÁTa WiriTa miT da uZlurebiTa<br />

ÃorcTaÁTa daTrgunon ampartavani igi da gandgomili veSapi,<br />

romel ars eSmaki. ese ukue saxÀ, viTarca vTqu, <strong>wmida</strong>TaÁ ars, xolo<br />

codvilTa da braleulTa kacTa zeda movlen gansacdelni odesme<br />

Sesan dobelad codvaTa, ukueTu madlobiT Seiwynaron da odesme<br />

damaye nebelad codvaTa; da kualad ganwirulTa zeda da winaaRmdgomTa<br />

RmrTisaTa moiwevian gansacdelni, raÁTa ixilon sxuaTa da<br />

ganekrZalnen~.<br />

maSasadame, gangebiT mowevnul gansacdelTa xuT mizezs asaxelebs<br />

<strong>wmida</strong> <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli: <strong>wmida</strong>Ta gamoCenisaTvis, eSmakTa<br />

daTrgunvisaTvis, codvaTa SendobisaTvis, codvaTa dayenebisaTvis,<br />

codvilTa sasjelisaTvis da maTTa mxilvelTa gankrZalvisaTvis.


kimenuri redaqcia<br />

saRmrTismetyvelo gansazRvrebani<br />

207<br />

TxzulebaSi CarTuli saRmrTismetyvelo teqstebi imdenad<br />

mniSvnelov ania, axlo momavalSi rom ar velodeT mis axal gamocemas,<br />

aqve srulad warmovadgendiT. jerjerobiT ki mxolod cnobebiT<br />

Semovifar gloT. wm. <strong>maqsime</strong>s `cxovrebidan~ erT-erTi swavleba, romelic,<br />

faqtobrivad, vrcel mrwamss warmoadgens (T. 26), m. sabininma<br />

`saqarTvelos samoTxeSi~ (1882 w.) Seitana saTauriT `WeSmariti<br />

aRsareba marTlisa sarwmunoebisa Tqmuli Rirsisa mamisa Cuenisa<br />

<strong>maqsime</strong> aRmsarebelisa~, da iqve samarTlianad miuTiTa: `romelsa<br />

zeda sruliad Tanaxma ars saqarTvelos eklesia aqamomde~. aRsarebis<br />

pirveli nawili, romelic uSualod wm. <strong>maqsime</strong>s ekuTvnis, es<br />

aris, daaxloebiT 50 striqonSi Cateuli lakoniurad da sistemuri<br />

saxiT gadmocemuli, ZiriTadi sarwmunoebrivi swavlebani, romelic,<br />

rogorc xati aRmsareblobisa, nebismieri sasuliero saswavleblis<br />

auditorias daamSvenebda.<br />

marTalia, miqael sabininma mTeli es `WeSmariti aRsareba~ Rirsi<br />

<strong>maqsime</strong>s saxels miawera, magram, vfiqrobT, principulad araviTari<br />

Secdoma ar dauSvia, radgan aRsarebis meore Semadgeneli nawili,<br />

Tumca Cven mier ganxilul `cxovrebaSi~, saidanac is aris aRebuli,<br />

isea warmodgenili rogorc VI msoflio krebis dadgenileba (T. 34),<br />

mTlianad Rirsi <strong>maqsime</strong>s RmrTismetyvelebaze aris agebuli, gansakuTrebiT<br />

ki swavleba dioTelitobaze, romlis sistematizatori,<br />

udavod, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli iyo. Txzulebis mixedviT, VI krebis<br />

ZeglisweraSi sxva <strong>wmida</strong> mamebi _ aTanase didi, <strong>grigol</strong> RmrTismetyveli,<br />

leon RmerTSemosili da kÂrile aleqsandrieli _ arian<br />

dasaxelebulni, magram es imas ar niSnavs, rom <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

roli axladwarmoqmnili qristologiuri kamaTis gadawyvetis<br />

saqmeSi IV-V ss-is mamebze naklebmniSvnelovani iyo; Tumca isic unda<br />

aRiniSnos, rom safuZvels wm. <strong>maqsime</strong>s saRmrTismetyvelo gansaz-<br />

RvrebebisTvis swored maTi swavlani qmnidnen.<br />

amasTanave, Cveni wyaros mowmobiT, wm. <strong>maqsime</strong>s saeklesio mosaxsenebeli<br />

dReebi (amaze calke qvemoT visaubrebT) VI krebam daadgina<br />

da `<strong>wmida</strong>Á martine hromisa papaÁ da <strong>wmida</strong>Á <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli<br />

ÃmamaRlad adidnes, da saÃsenebelad saukunod netarebaÁ da<br />

qebaÁ maTi ganaweses~ (T. 33). marTalia, am cnobas berZnuli teqsti<br />

VI msoflio krebis oqmebisa ar iZleva, masSi <strong>maqsime</strong>ze saerTod<br />

araferi ar aris naTqvami, magram amis gamo rom <strong>qarTuli</strong> cnobebis<br />

uaryofa ar SeiZleba, Cven sruliad veTanxmebiT prof. k. kekeliZis<br />

safuZvlian varauds: `saqme isaa, rom Zneli da warmoudgenelic ki


208 <strong>grigol</strong> <strong>ruxaZe</strong><br />

aris daSveba imisa, rom VI msoflio krebam, romelic specialurad<br />

iqna mowveuli im eresze samsjelod, romelTanac brZolaSi Tavisi<br />

mraval tanjuli sicocxle <strong>maqsime</strong>m mowameobrivad aRasrula,<br />

sruliad ugulisx mierod auara gverdi mis saxels, romelic ase<br />

mWidrod iyo dakavSirebuli monoTelitobasTan da romelic gansjili<br />

da dagmobili iqna misi literaturul-aRmsareblobiTi<br />

moRvaweobis wyalobiT. aqedan gamomdinare, SesaZlebelia vivaraudoT<br />

arseboba VI msoflio krebis aqtebis iseTi nusxisa, romelic<br />

Seicavda zemomoyvanil cnobebs <strong>maqsime</strong>s Sesaxeb, magram, samwuxarod,<br />

Cvenamde ver Semoinaxa. davuSvaT, aseTi nusxa krebis aqtebisa<br />

arasdros arsebobda da es cnobebi <strong>maqsime</strong>s `cxovrebaSi~ eqvTimes<br />

meSveobiT moxvda; maSin Cven unda vaRiaroT arseboba sxva werilobiTi<br />

wyaroebisa, radgan eqvTimes mis mier naTargmn TxzulebebSi<br />

haeridan motanili («от ветра главы своея») araviTari damateba ar<br />

Sehqonda~. 4<br />

mosaxsenebeli Rirsisa <strong>maqsime</strong>si<br />

Tevdosi xucesi `cxovrebaSi~ garkveviT aRniSnavs: `aResrula, vi-<br />

Tarca vTqu, RmerT-Semosili mamaÁ Cueni da aRmsarebeli qristesi<br />

<strong>maqsime</strong> TTuesa agvistosa cametsa. xolo aResrulebis saÃsenebeli<br />

misi mas dResaca, da kualad aResrulebis TTuesa ianvarsa oc da<br />

erTsa, odes igi tanjes da dahkueTes <strong>wmida</strong>Á igi enaÁ da Ãeli misi,<br />

rameTu esreT ganaweses <strong>wmida</strong>Ta mamaTa meequsisa mis krebisaTa~ (T. 31).<br />

miuxedavad imisa, 13/26 agvistos Rirsi mamis moxsenieba, am erTerTi<br />

uZvelesi wyaros mixedviT, eWvs ar iwvevs, berZnul svinaqsareb-<br />

Si am dRes dadebulia ara Cveulebrivi xseneba, aramed Rirsi <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> nawilTa aRmoyvaneba, an gadasveneba konstantinepolSi,<br />

xolo mosaxseneblis TariRi aRsasrulis wels, 662-s miuTiTebs. es<br />

Secdoma bolo dromde Cvens saeklesio kalendarSic iyo gaparuli,<br />

rogorc Cans, eladis an ruseTis eklesiaTa mosaxseneblebis gavleniT;<br />

faqti ki isaa, rom wm. <strong>maqsime</strong>s <strong>wmida</strong> nawilTa gadasveneba konstantinepolSi<br />

arasdros momxdara da TviT berZnul wyaroebSic,<br />

garda martooden faqtis aRniSvnisa, araviTari istoriuli sabuTi<br />

nawilTa aRmoyvanebis Taobaze ar arsebobs. 5<br />

aRsaniSnavia isic, rom eladisgan gansxvavebiT, magaliTad, konstantinepolisa<br />

da aleqsandriis berZnuli eklesiebis Tanamedrove<br />

kalendrebSi 13/26 agvistos ara nawilTa aRmoyvaneba, aramed Rirsi<br />

<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mxolod saxeli, anu aRsrulebis dRe aris<br />

moxseniebuli.


kimenuri redaqcia<br />

209<br />

Cven mier ganxiluli Txzulebis gacnobis Semdeg mkiTxveli TviT<br />

mixvdeba, Tu ramden sakiTxze SeiZleboda kidev yuradRebis gamaxvileba,<br />

magram, Cveni azriT, mxolod ZiriTadi sakiTxebi gamovyaviT<br />

da maT komentirebas SevecadeT.<br />

dabolos, narkvevs <strong>`cxovrebis~</strong> dasasruls aRvlenili SesaniSnavi<br />

locvis sityvebiT davasrulebT: `Ä brZenTa-mTavaro da srulo<br />

filosofosTa Soris, samkaulo monazonTao, didebulo <strong>maqsime</strong>...<br />

moved Cuenda savsÀ madliTa sulieriTa, guaswave viTar jer-ars qebaÁ<br />

da SesxmaÁ Seni, mohfine Cuen zeda madli Seni, da meoxebiTa SeniTa<br />

wargÂZeRu gzasa cxorebisasa, Rirs guyven swavlaTa da moZRurebaTa<br />

SenTa aRsrulebad, rameTu daRacaTu warxued amier sofliT,<br />

aramed cxovel xar winaSe RmrTisa, romlisaTÂsca iRuawe~. amin.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

k. kekeliZe, etiudebi Zveli <strong>qarTuli</strong> literaturis istoriidan,<br />

VII, Tb., 1961. gv. 16,20.<br />

2<br />

Monumenta hagiographica Georgica, Keimena, I, gv. 60-103, Tb., 1918.<br />

_ manve es vrceli redaqcia arasrulad Targmna rusulad da gamoaqveyna<br />

ufro adre, vidre <strong>qarTuli</strong>: К. Кекелидзе, Cведения грузинских<br />

источников о Максиме Испо ве днике / Труды Киевской Д. Академии,<br />

Сентябрь-ноябрь, 1912. _ Semdgom «Сведе ния» Se tanil iqna<br />

zemoT miTiTebuli etiudebis VII tomSi.<br />

aseve k. kekeliZem gamoaqveyna wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>`cxovrebis~</strong><br />

metafrasuli, magram moculobiT kimenurze ufro mcire, redaqcia<br />

(etiudebi, III, Tb., 1955), romlis avtoria ioane qsifilinosi (XI s.),<br />

xolo gadmoTargmnilia qarTulad XII s-Si.<br />

3<br />

cnobisTvis aRvniSnavT, rom sapatriarqos gamomcemlobas es<br />

kimenuri redaqcia dasabeWdad ukve gamarTuli aqvs da misi Setana<br />

`saqarTvelos samoTxis~ axal Sevsebul krebulSi aris gaTvaliswinebuli.<br />

4<br />

dasx. etiudebi, VII, 1961. gv. 34. agreTve ix.: А. Бриллиантов, О<br />

месте кончины и погребения св. Максима Исповедника, СПБ., 2006. gv.<br />

293.<br />

5<br />

iqve, gv. 33.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!