12.05.2015 Views

Jurnali #5.indd

Jurnali #5.indd

Jurnali #5.indd

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tina ivelaSvili<br />

cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

qalaq axalcixis cixis arqiteqturul kompleqsSi dRemde<br />

SemorCenil istoriul-kulturul Zegls, e. w. „meCeTs“ metad sain<br />

tereso warsuli aqvs.<br />

adreuli xanidanve axalcixis e.w. rabaTis maRalkldovan borcvze<br />

wamomarTul cixis citadelSi samcxe-saaTabagos mflobelTa, aTabagjayelTa<br />

rezidencia iyo ganTavsebuli sacxovrebeli komp leqsiTa da<br />

eklesia-salocaviT.<br />

Cvenda savalalod, XVI saukunidan samxreT saqarTvelo sparseT-<br />

TurqeTis sajildao qvas warmoadgenda, romelic sabolood TurqeTis<br />

xelSi aRmoCnda da erT-erT umaRles administraciul sammarTvelo<br />

erTeulad _ safaSod gadakeTda.<br />

TurqeTis mier samxreT saqarTvelos dapyrobis Semdeg, qalaqi<br />

axalcixe axlad Seqmnili safaSos centrad iqca, sadac faSebad<br />

ZiriTadad garegnulad gamahmadianebuli jayelebis sagvareulos<br />

warmomadgenlebi iyvnen.<br />

XVII saukunis 80-90-iani wlebidan, usuf faSas dros, portas<br />

daJinebuli moTxovniT axalcixis safaSoSi (da, ra Tqma unda,<br />

qalaq axalcixeSic) qarTuli marTlmadidebluri eklesia-monastr<br />

ebis daxurva-Seviwroeba da calkeuli eklesiis muslimanur<br />

salocavad gadakeTeba daiwyo. vaxuSti bagrationis cnobiT: „usuf<br />

faSas mmarTvelobis dros umetes mooxrdebodnen eklesiani da<br />

aRSendebodnen jamni da daiteveboda zneni qarTulni Tvinier enisa,<br />

da gandiddeboda maT Soris mahmad da neStni xatTa da juarTa<br />

Seimusvroda da imyofeboda dedaTa maTTa samkaulad, romelTagan<br />

iqmnebodenca saswaulni mravalni, garna aravin miupyrobda yursa“[1.<br />

732]. miuxedavad amisa, XVII saukunis meore naxevramde axalcixeSi 24<br />

eklesia funqcioriebda, aqedan 4 _ TviT cixeSi [3.62].<br />

XVIII saukunis meore naxevramde axalcixis cixis citadelSi


cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

55<br />

oficialuri muslimanuri salocavi rom ar arsebobda, es naTlad<br />

Cans Turqi mogzauris evlia Celebis Canawerebidanac, romelmac am<br />

periodSi moinaxula es qalaqi. misi gadmocemiT, im droisaTvis<br />

axalcixeSi jamed wodebuli sami baniani saxli mdgara, romlebsac<br />

ar hqondaT minareTebi. „axalcixeSi arsebul e.w. jameebs Celebi misi<br />

patronebis saxeliT ixseniebs – xalil aRas jame, gunbaT oRlus<br />

jame, rac imas gvafiqrebinebs, rom isini calkeul piligrimTa<br />

salocavi ufro iyo, vidre sazogadod RvTis msaxurebis centrebi“,<br />

samarTlianad SeniSnavs S. lomsaZe [5.450]. Turqi mogzauri gulistkiviliT<br />

xazs usvams im garemoebasac, rom im droisaTvis<br />

„axalcixeSi jer kidev ar iyo Turquli sagangebo saswavlebeli,<br />

hadisebis saxli da yuranis sakiTxavi saxli~[11. 300].<br />

XVIII saukunis Sua wlebidan stambulidan miRebuli miTiTebiT<br />

safaSos imdroindel mmarTvels ahmed faSa jayels cixis citadelSi<br />

arsebuli sagvareulo qristianuli eklesiis adgilze<br />

muslimanuri salocavis – meCeTis ageba daevala. ahmed faSas islami<br />

garegnulad hqonda miRebuli, farulad ki kvlav qristiani iyo.<br />

amis dasturia Tundac is faqti, rom didxans, dapyrobidan TiTqmis<br />

ori saukune, cixis citadelSi idga misi sagvareulos kuTvnili<br />

marTlmadidebluri eklesia. taZris meCeTad gadakeTebis Semdeg, misi<br />

ojaxisaTvis yoveldRe farulad tardeboda wirva-locva SemorCenil<br />

karis eklesiaSi. amis naTeli dasturia cixis citadelis SigniT, e.w.<br />

„meCeTis“ CrdiloeTiT, SemorCenili eklesiis naSTebi.<br />

ahmad jayels, rogorc safaSos mmarTvels, ufleba ar hqonda<br />

stambolidan miRebuli miTiTeba ar Seesrulebina, magram man<br />

sakmaod originaluri gadawyvetileba miiRo. Zveli qristianuli<br />

marTlmadidebluri eklesiis saZirkvelze konstantinopolSi arsebuli,<br />

Turqebis mier gadakeTebuli, magram dResac qristianulad<br />

moRaRade aia sofias taZris msgavsi, salocavis ageba ganizraxa. man<br />

specialurad mowveuli italieli arqiteqtoris xelmZRvanelobiT,<br />

1747-1752 wlebSi konstantinopolis sofiis taZris gegmiT, im<br />

droisaTvis mTel aRmosavleTSi erT-erTi mniSvnelovani arqiteqturuli<br />

Zegli aRmarTa. d. koJoriZis miTiTebiT: „igi augiaT<br />

sakrebulo taZris adgilze Tlili qviT da gadaxurviT aguris<br />

gumbaTiT~[3. 98]. c. lafaCi Tvlis, rom „meCeTis mSeneblobis periodSive<br />

gaCnda eWvi misi arqiteqturuli stilis Taobaze. Senobis<br />

dasrulebisTanave aRmoaCines, rom igi konstantinopolis aia sofias<br />

stilSi Sesrulebuli nagebobaa, ramac Zalze aRaSfoTa haji ahmed<br />

(axmad) faSas mowinaaRmdegeni, rac Semdgom misi sikvdiliT dasjis


56 Tina ivelaSvili<br />

erT-erTi sababi gaxda“[4. 28].<br />

Tamamad SeiZleba iTqvas, rom, marTalia, taZris gumbaTze TurqeTis<br />

simbolo – liTonis namgala mTvare iyo aRmarTuli, magram igi mainc<br />

arqiteqturulad da CanafiqriT adreuli Sua saukuneebis qarTuli<br />

marTlmadidebluri eklesiis saZirkvelze agebul mcire zomis<br />

aia sofias ganasaxierebda. aRniSnulma salocavma gansakuTrebuli<br />

yuradReba adridanve miipyro. cota mogvianebiT, XX saukunis<br />

dasawyisSi p. sankovski marTebulad Sen iS navda, rom es taZari evropuli<br />

xuroTmoZRvrebis TvalsaCino nimuSs warmoadgenda[12].<br />

meCeTad gadakeTebuli aia sofias taZari konstantinepolSi.<br />

Cvens xelT arsebuli masalebis mixedviT, taZaris mSeneblobis<br />

periodSi arqiteqtorma SigniT aRmosavleTis mxares qristianuli<br />

salocavis Sesabamisi sakurTxevelic gaakeTa. Zeglis gasrulebis<br />

Semdeg, ahmad faSam RamiT safaris monastris winamZRvari gadmoiyvana<br />

da salocavi farulad akurTxebina. axalcixis faSebi qarTveli<br />

muslimebi, magram faruli qristianebi iyvnen. maT salocavi cixis<br />

citadelSi hqondaT da iq Sesvla yvela mahmadians ar SeeZlo. es<br />

salocavi eklesias ufro hgavda, vidre james. masSi mxolod faSebi<br />

loculobdnen mahmadis wesze, saxlSi ki Cumad, ojaxTan erTad, karis<br />

eklesiaSi qristianul wirva-locvas eswrebodnen.


cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

57<br />

1828 wels general paskeviCis mxedrobam axalcixe alyaSi moaqcia,<br />

simboluria is, rom general grigol orbelianis artileriis<br />

cecxlma meCeTad gadakeTebuli qarTuli taZari ki ar daaziana, aramed<br />

mxolod mis gumbaTze aRmarTuli Turquli simbolo – namgala mTvare<br />

zrialiT Camoagdo, ramac Turqebi suliT xorcamde SeZra.<br />

faqtia, adreuli xanidanve (IX saukunidan mainc) arsebuli<br />

qarTuli marTlmadidebluri eklesia da Semdeg (XVIII saukunis meore<br />

naxevridan) masze daSenebuli viTomda meCeTi mxolod 1772 wlodan<br />

1828 wlamde (sul 76 wlis manZilze) garegnulad funqcionirebda<br />

rogorc faSaTa (da ara saerTod muslimanTa) karis oficialuri<br />

salocavi. paskeviCis mier axalcixis aRebis Semdeg cixeSi rusuli<br />

jari Cadga da maSinve e. w. meCeTi, yovelgvari gadakeTeba-gadmokeTebis<br />

gareSe, rogorc marTlmadidebluri eklesia garnizonis salocav<br />

taZrad iqca. 1850 wels ruseTis imperatoris brZanebiT egzarxosma<br />

isidorem igi deda RmrTismSoblis miZinebis saxelze akurTxa[9. 37]<br />

da am saxiT funqcionirebda 1921 wlamde – mTeli 93 weli. aRaras<br />

vambobT imaze, rom igi „meCeTad~ gadakeTebamde aseulobiT wlebis<br />

ganmavlobaSi samxreT saqarTvelos uZlieres mmarTvelTa erT-erTi<br />

mniSvnelovani qristianuli salocavi iyo. arqiteqturuladac<br />

eklesiis stilze agebuli taZari mxolod gumbaTiT hgavda muslimanur<br />

salocavs.<br />

rabaTis cixis salocavi, e.w. „meCeTi~ restavraciamde.


58 Tina ivelaSvili<br />

restavrirebuli rabaTis cixis salocavi, e.w. „meCeTi~<br />

(albomidan: „axali saqarTvelo~, Tb., 2012).<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, es salocavi „meCeTi~ gankuTvnili<br />

iyo mxolod safaSos mmarTveli faSebisaTvis. saerTod, axalcixis<br />

gamuslimanebuli mosaxleobisaTvis salocavi ara cixis citadelSi,<br />

aramed mis gareT, galavans SigniT arsebuli abanoebis gverdiT iyo<br />

moTavsebuli. amis Sesaxeb saintereso cnobebs vxvdebiT axalcixur<br />

qronikebSi. ioane nebaZe aRwers ra 1828-1829 wlebSi axalcixeSi<br />

datrialebul ambebs, aRniSnavs: „5 agvistosa (mariamobiT) 1829-sa<br />

welsa, maSin cixeSi iyo naCalnikaT bebuTovi, gvariT somexi, romelmac<br />

mzakvrobiT gansca axalcixe aWaris ahmed faSasa, romelic daesxa<br />

Tavisis aWaris jariT xorcielsa anu yvelieris kviraSi, Tebervlis<br />

wina dReebSi 1829-sa welsa axalcixes, moaoxra qalaqi, warstyvevna<br />

vidre oc sulamde da mravalnica mihvles axalcixis mcxovrebTagani<br />

cixis winaT yofils meCeTSi, sadac SiSisa gamo Sekrebil iyunen,<br />

rameTu cixis karebi iyo daxSul da daketil da akrZalul iyo<br />

Sesvlad mun.... aWareli rom daesxa axalcixes, xalxi cixis gareT<br />

meCTSi Seikriba. maSin Cvenebic (misi ojaxi da sxva qristianebi –<br />

T. i.) iq Sevidnen, deda Terezina, misi da mariami (deida) da amis<br />

qali sara, da meca, Cemi ori Zmac.... maSin axalcixelebi silaiT anu<br />

saomris iaraRiT morTulni iyvnen, da meCeTidam anu TaTris jamidgan<br />

ebrZodnen aWarlebs, magram aWarlebman meCeTis rkinis SeWedili<br />

karebi daZlies, gaaRes da Semocvivdnen SuaRamisas....bolos gastexes


cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

59<br />

xalxman meCeTis rkinis fanjara da gacvivdnen cixis kedlebisaken da<br />

sacodavaT exvewebodnen cixeSi ayvanas“[6. 322–323].<br />

saqarTveloSi sabWoTa xelisuflebis damyarebis Sebdeg,<br />

axalcixis rabaTis cixeSi wiTeli armiis sasazRvro jaris nawili<br />

ganTavsda. ra Tqma unda, rogorc im periodSi yvela religiurma<br />

salocavma, citadelSi mdgarma deda RmrTismSoblis miZinebis<br />

saxelobis eklesiamac funqcionireba Sewyvita, magram sabednierod<br />

dangreva-ganadgurebas gadaurCa. XX saukunis meore naxevarSi,<br />

rodesac aq dabanakebulma garnizonma dislokaciis adgili Seicvala,<br />

gamoTavisuflebul cixis teritoriaze mxareTmcodneobis (amJamad<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis samcxe-javaxeTis istoriuli) muzeumi<br />

ganTavsda.<br />

amave saukunis 80-ian wlebSi e. w. meCeTs, rogorc istoriul<br />

Zegls, „Cautarda sarestavracio samuSaoebi. moxda gumbaTis yelis<br />

konstruqciuli gamarTva,moewyo TunuqiT gadaxurva. restavracia<br />

Cautarda interiersa da fasadebis dazianebul nawilebs.<br />

sarestavracio samuSaoebis dasrulebis Semdeg, ganTavsda<br />

saeqspozicio darbazi – epigrafikuli Zeglebis gamofena.meCeTis<br />

interiers gansakuTrebul monumentalobas aniWebs didi zomis<br />

aguris gumbaTovani gadaxurva“[4. 28].<br />

qalaq axalcixis cixis citadelSi arsebuli adreuli Sua<br />

saukuneebis qarTuli xuroTmoZRvruli da kulturuli Zeglis e.<br />

w. „meCeTis“ mimarT garkveulad dainteresebuli wreebis mxridan<br />

yuradReba am bolo wlebSi gansakuTrebiT gacxovelda. dRevandel<br />

TurqeTis teritoriaze arsebuli adreuli Sua saukuneebis msoflio<br />

mniSvnelobis mqone qarTuli kulturisa da xuroTmoZRvrobis<br />

unikalur ZeglTa savalalo mdgomareobis (faqtobrivad fizikurad<br />

ganadgurebis) gamo, rodesac qarTulma mxarem maTi konservaciarestavraciis<br />

survili gamoTqva. samagierod TurqeTis mesveurebma –<br />

Cvenma „keTilma mezoblebma“ baTumSi azizes saxelobis meCeTis ageba<br />

da axalcixeSi e. w. „ahmadis meCeTis“ restavracia-aRdgena moiTxoves,<br />

ramac qarTuli sazogadoebis samarTliani aRSfoTeba gamoiwvia.<br />

TiTqmis weliwadze metia, rac presis furclebze saqarTvelos<br />

xelisuflebis warmomadgenelTa mxridan ara erTxel gamoqveynda<br />

mwiri informacia dRevandeli TurqeTis (sinamdvileSi saqarTvelos<br />

istoriulad ZirZvel) teritoriaze arsebuli msoflio kulturis<br />

mniSvnelobis unikaluri qristianuli (marTlmadidebluri) xuroTmoZRvrebis<br />

Zeglebis, aRdgena-restavraciasTan dakavSirebiT TurqeTis<br />

xelisuflebasTan molaparakeba-SeTanxmebis mimdinareobis


60 Tina ivelaSvili<br />

Sesaxeb. rogorc Cans, es arafrismTqmeli informaciebi, raRac seriozuli<br />

garigebis (romelsac xalxs umalaven) gadafarvis mizniT<br />

ibeWdeba. es rom asea, iqidanac Cans, rom rodesac sruliad<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqma uwmindesma da unetaresma ilia<br />

meorem oficialuri weriliT mimarTa TurqeTis premier-ministrs anCis<br />

eklesiaSi anCisxatis dabrunebis Sesaxeb, Cveni „keTili da megobari<br />

qveynis“ xelisuflebam igi pasuxis Rirsadac ki ar CaTvala. es ki<br />

imaze metyvelebs, rom qarTuli istoriuli Zeglebis (bana, oTxTa,<br />

xancTa, Satberdi, iSxani da a. S.) ara Tu restavracia-aRdgena, aramed<br />

dReisaTvis SemorCenili saxiT konservaciac ki maT interesebSi ar<br />

Sedis. aqedan ki aSkarad Cans, rom „Cveni keTili megobari qveynis“<br />

mizani mxolod erTia, kerZod: saqarTvelos (gansakuTrebiT samxreT<br />

da aRmosavleT saqarTvelos) mTel rig regionebSi viTomda arsebuli<br />

Turqul-islamuri salocavebis e. w. „aRdgena,“ axlis aSeneba da<br />

amoqmedeba (nawilobriv mizans kidec miaRwia).<br />

mosaxleobis garkveuli nawilis aRSfoTebis Sedegad baTumSi Tu<br />

„azizies meCeTis“ ageba ase Tu ise droebiT mainc SeCerda, amas ver<br />

vityviT axalcixeSi e. w. „ahmedis meCeTis“ „restavraciis“ Sesaxeb.<br />

SeiZleba iTqvas, rom misi, rogorc muslimanur salocav meCeTad<br />

aRdgena-restavracia (vizualuri dakvirvebiT ase Cans), yovelgvari<br />

ganxilvis, sazogadoebrivi azris gaTvaliswinebis, eqscesebis gareSe<br />

Catarda. aRaras vambobT TviT cixis „aRdgenis“ Sesaxeb, radgan es aris<br />

ara misi istoriuli saxiT aRdgena, aramed Turqul stilSi (yaidaze,<br />

rogorc adgilobrivi mosaxleoba ambobs) xelaxali aSeneba.<br />

axalcixis rabaTis cixeze 2011 wlidan daiwyo gamalebuli grandiozuli<br />

sarestavracio Tu aRmSeneblobiTi samuSaoebi („bo roti<br />

enebi~ amboben, rom am saqmisaTvis aseulobiT milioni dolaria<br />

gamoyofili). bunebrivia, sarestavracio-gadakeTebiTi samuSao e. w.<br />

„meCeTsac~ Seexo. mas gamoucvales gumbaTis sax uravi (sagrZnoblad<br />

aamaRles kidec) da tradiciuli aguris nacvlad (rogorc es<br />

gvianobamde iyo) germaniidan Camotanili ZviradRirebuli yviTeli<br />

feris liToniT gadaxures. mis win ganaTavses sxvadasxva daniSnulebis<br />

obieqtebi (imperatoris fan Caturi, siyvarulis xeivani, gansjis<br />

labirinTi da a. S.). qalaq axalcixis municipalitetis zogierTi,<br />

istoriaSi Cauxedavi xelm ZRvaneli piri siamayiT xmamaRla acxadebs:<br />

„axalcixis cixis (rabaTis) reabilitaciis pirveli etapi<br />

dasruldeba agvistos TveSi. aq ganTavsdeba Semdegi obieqtebi: muzeumi,<br />

medrese, citadeli (sainteresoa, citadeli rogor unda ganTavsdes,<br />

is xom deda cixis Sida galavania – T. i.), meCeTi. eklesia,


cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

61<br />

imperatoris fanCaturi, faSas mosasvenebeli, siyvarulis xeivani,<br />

gansjis labirinTi, qorwinebis saxli, sastumro, kafe-restornebi,<br />

maRaziebi, auzebi, afTiaqi, Sadrevnebi, turistuli biuro da bevri<br />

sxva ram“[8].<br />

rodesac paskeviCma axalcixis rabaTis cixe aiRo, citadelis<br />

SigniT moTavsebuli iyo mxolod e.w. meCeTi, romelsac aRmosavleTidan<br />

garkveuli manZilis daSorebiT mcire zomis Sadrevani amSvenebda,<br />

medrese biblioTekiT, faSis sacxovrebeli rezidencia da ojaxis<br />

faruli salocavi – karis eklesia. aq Cndeba kiTxva: Tu am Zeglis<br />

istoriuli saxiT aRdgena xdeba, maSin citadels SigniT e.w. meCeTis,<br />

medreses, mcire zomis Sadrevanis, faSaTa sacxovrebelisa da faruli<br />

eklesiis garda ra unda iq sxvadasxva saxis xeivnebsa Tu qorwinebis<br />

saxls, viRacis fantaziiT mogonil labirinTebs da jerjerobiT<br />

gaurkveveli daniSnulebis wvrilman nagebobebs? gamodis, rom misi<br />

istoriuli saxis aRdgena ki ara, aramed Segnebuli waSla xdeba. igive<br />

SeiZleba iTqvas citadelis kedlebze wamomarTul sxvadasxva formis<br />

gaurkveveli daniSnulebis araproporciul koSkeb-qongurezec.<br />

albomidan: „axali saqarvelo~, Tb., 2012.<br />

ase gamoiyureba zemoT CamoTvlili „Tanamedrove nagebobani~<br />

cixis citadelSi salocavis irgvliv. vfiqrobT, cixis istoriuli<br />

saxis SenarCunebis TvalTaxedviT, udavod mizanSewonili iqneboda<br />

maTi ganlageba citadelis gareT saTvalTvalo koSkis mimdebare<br />

sakmaod vrcel teritoriaze.<br />

„rabaTis cixis restavraciasTan“ dakavSirebiT bolodroindel<br />

presis furclebze araerTi metad saintereso poziciaa dafiq si-


62 Tina ivelaSvili<br />

rebuli. unda iTqvas, rom maTSi samarTlianadaa aRniSnuli: „samcxesaaTabagos<br />

mmarTvelebis jayelebis rezidencia saqarTvelos<br />

dampyrobelma osmaleTma me-17 saukunis pirvel naxevarSi xelyves<br />

da „rabaTis cixed“ (Turqul cixed-T. i.) aqcies, amdenad saakaSvilis<br />

xelisuflebam aRadgina ara jayelebis rezidencia Tavisi pirvandeli<br />

saxiT, qarTuli arqiteqturiT, aramed aRadgina Turquli „rabaTis<br />

cixe“ im saxiT, ra saxiTac igi Turqebma Tavis droze gadaakeTes,...<br />

romelic iyo me-17 saukuneSi osmalTa imperiis istoriul mesxeTze<br />

da, saerTod, saqarTveloze batonobis simbolo~[13].<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, TiTqosda dRevandel TurqeTis teritoriaze<br />

(istoriul saqarTveloSi) ramdenime qarTuli ist oriuli<br />

Zeglis restavraciis sanacvlod saqarTvelos sxv a d asxva regionSi<br />

(kerZod, baTumsa da axalcixis rabaTSi) mus l imanuri salocavebis<br />

– meCeTebis aSeneba-„aRdgenaze~ SeTan x meba Cvens samTavrobo wreebsa<br />

da ucxo qveynis, TurqeTis xe lisuflebas Soris faqtobrivad<br />

sazogadoebisagan farulad mo xda. am dros marto samxreT-dasavleT<br />

saqarTveloSi agebulia da moqmedebs TiTqmis asamde meCeTi-salocavi.<br />

rac Seexeba TurqeTis teritorias, miuxedavad imisa, rom<br />

aq araerTi uZvelesi qarTuli marTlmadidebluri eklesia-mo nasteria<br />

SemorCenili, sanTliT rom veZeboT, erT qarTul mo qm ed<br />

patara salocavsac ver vnaxavT. TurqeTs Tavi davaneboT (ras verCiT,<br />

is Tavis saqmes akeTebs), qarTul mxares SevaxsenebT, rom is<br />

qarTuli istoriuli kulturis Zeglebi, romlebic istoriuli<br />

bedukuRmarTobis gamo amJamin-deli TurqeTis „teritoriazea,“<br />

msoflios kulturul memkvidreobis saganZurSi Sedis da TurqeTis<br />

xelisufleba, Cvendami yovelgvari pirobebisa da moTxovnebis<br />

wamoyenebis gareSe, valdebulia iuneskosTan SeTanxmebiT da TanadafinansebiT<br />

moaxdinos maTi restacracia Tu ara, konservacia<br />

mainc, radgan am Zeglebis saxiT Seufasebelsa da unikalur kulturul-istoriul<br />

memkvidreobas flobs. igi maTi restavraciaaR<br />

dgenis sanacvlod Cvens qveyanaSi meCeTebis agebas (romlebic,<br />

rogorc aRvniSneT, isedac sakmarisze metia saqarTveloSi) ki ar<br />

unda gvavaldebulebdes, aramed saqarTvelos xelisuflebisagan<br />

qarTveli arqiteqtor-restavratorebis gagza vnas unda iTxovdes.<br />

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom XVI saukunidan moyolebuli<br />

vidre XIX s-is 20-ian wlebamde samxreT saqarTvelo misi cixe–<br />

simagreebiT iran-TurqeTis sajildao qvas (vin – vis) warmoadgenda.<br />

aqedan gamomdinare, am qveynebis arqivebsa Tu wignTsacavebSi aucileblad<br />

iqneba am cixe-simagreTa da religiuri sakulto-salocavebis


cota ram axalcixis „meCeTis“ Sesaxeb<br />

63<br />

Sesaxeb garkveuli cnobebi daunjebuli. xom ar ajobebda, vidre am<br />

grandiozuli Zeglis „restavracia-aRmSeneblobas“ daiwyebdnen, mis<br />

iniciatorebs, damatebiTi informaciis moZiebis mizniT, mkvlevarTa<br />

or-sam kaciani jgufebi mievlinebina (miT umetes, rodesac proeqti<br />

uxvad aris dafinansebuli) ruseTis, Teiranisa Tu stambolis arqivebsa<br />

da wignTsacavebSi. mopovebuli masalebi Tmogvis, nariyalas, aseve<br />

xerTvisisa da sxva cixe-simagreebis gegma-naxazebTan (vimedovnebT,<br />

rom es monacemebi ZeglTa dacvis departamentSi inaxeba) SeejerebinaT<br />

da erTiani optimaluri gegma-proeqti SeemuSavebinaT, raTa, aRdgenis<br />

Semdeg, mnaxvels TvalnaTliv enaxa aq SemorCenili saukuneTa<br />

STambeWdavi plastebi.<br />

faqtebs ver gaveqceviT, axalcixis cixis citadelSi XVIII sau<br />

kunis meore naxevramde adreuli Sua saukuneebis qarTuli ma r-<br />

T lmadidebluri eklesia idga, romelic cixis mflobelTa aTab<br />

ag-jayelTa sagvareulo karis eklesias warmoadgenda. XVIII<br />

sa uunis Sua xanebSi mis saZirkvelze TiTqosda osmalTa bat on obis<br />

simbolo, magram aia sofias stilSi agebuli salocavi, aRm S e n ebeliviT<br />

Zlieri, samxreT saqarTvelos tragikuli istoriis, mi si<br />

warsulisa da momavlis idumali amsaxveli taZari aSenda, ro melic<br />

gamocanasaviT dgas religiebsa da saukuneebs Soris. Tavis dr oze<br />

sworad daiwera, rom igi, „rogorc marTlmadideblur taZrad Cafiqrebuli<br />

sakurTxevlis mqone nageboba, unda gadacemoda qarTul<br />

marTlmadideblur avtokefalur eklesias“[7.59]. samwuxarod, dRes<br />

sul sxva faqtis mowmeni gavxdiT, es salocavi, ise rom sazogadoebam<br />

amis Sesaxeb TiTqmis araferi icoda, meCeTad restavrirebuli (yovel<br />

SemTxvevaSi garegnulad ase Cans), mrisxaned gadahyurebs mTel qalaqs<br />

da TurqTa avadsaxsenebel samsaukunovan batonobas axsenebs.<br />

dabolos, erovnul-saxelmwifoebrivi interesebidan gamomd inare,<br />

swored axalcixeSi, sasazRvro regionSi XI saukunis qarTul<br />

istoriul Zeglze XVIII saukuneSi daSenebuli e. w. „meCeTis“,<br />

rogorc meCeTis restavracia yovlad dauSvebelia. Zeglis Tu marTla<br />

istoriuli saxiT aRdgena xdeba, maSin igi Tavisi pirvandeli –<br />

qarTuli marTlmadidebluri salocavis saxiT unda aRdges.


64 Tina ivelaSvili<br />

damowmebuli literatura<br />

1. vaxuSti bagrationi, aRwera samefosa saqarTvelosa, Tb.,<br />

1973.<br />

2. v. beriZe, samcxis xuroTmoZRvreba, Tb., 1972.<br />

3. d. koJoriZe, ganaxlebuli mesxeTis qalaqi, Tb., 1969.<br />

4. c. lafaCi, axalcixis meCeTis istoriidan, axalcixis saswavlo<br />

universitetis samecniero konferenciis masalebi, axa lcixe,<br />

2011.<br />

5. S. lomsaZe, samcxe-javaxeTi, Tb., 1973.<br />

6. S. lomsaZe, mesxebi, Tb., 2002.<br />

7. k. jayeli, aRzeveba yuTlu arslanisa, Tb., 2005.<br />

8. gaz. „mesxeTis universiteti~, 61. 2012<br />

9. Л. Загурский, Поездка в ахалцихский уезд в 1872г., ЗКОИРГО,<br />

кн, 8, 1873.<br />

10. В. Иванов, Город Ахалцихе, СМОМПК, вып, 7, 1889.<br />

11. evlia Celebis mogzaurobis wigni, Targmani g. fuTuriZisa,<br />

Tb., 1971.<br />

12. gaz. „Тифлисские ведомости,“ 19, 1832.<br />

13. gaz. „asaval-dasavali,“ 2012 wlis 20–26 agvisto, 34 (932).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!