Buletin Geospatial Sektor Awam - Bil 1/ 2007 - Malaysia Geoportal

Buletin Geospatial Sektor Awam |21Dayahuni Sebagai Asas KelestarianTelah banyak yang diperkatakan terhadappembangunan lestari atau pembangunanmampan (sustainable development). Namunartikel ini pula melihat hubungkaitan di antarapembangunan lestari yang diterjemahkan dalambentuk bandar lestari. Sementara bandar lestariitu pula diteliti melalui bandar berdayahuni (livablecity). Konsep dayahuni (livable) digembleng dalamartikel ini untuk meneliti aspek kelestarian bandardalam konteks pembangunan lestari denganmengambil Lembangan Bernam-Linggi sebagaikawasan pemerhatian. Lembangan Bernam-Linggi yang berdayahuni memberi makna bahawapenduduknya sentiasa ’ceria’, sibuk denganpelbagai aktiviti dalam persekitaran ekonomi, sosialdan fizikal yang segar, hening kehijauan, selamat,menarik dan sihat (Casselati 1997; Cities (PLUS)2003; Girardet 2004; Salzano 1997; Timmer andSeymour 2006). Maka tumpuan pemerhatianadalah terhadap masyarakat dan kehidupanhariannya sebagaimana yang dijelmakan dalamaspek-aspek pemikiran urbanisme baru. Ciri-ciridayahuni itu dirungkai menerusi kesan tindakanpenduduk dalam lembangan ini menggunakanperkhidmatan bandar setiap hari di tempat-tempatyang menjadi tumpuan mereka, dengan bantuanpendekatan metabolisme bandar yang diperluas(Newman 1999). Pendekatan itu membolehkanpemerhatian dibuat menerusi ruang dan masadalam satu jangka masa singkat seperti dalamsatu putaran harian.Dinamika Dalaman BandarBerdayahuniDalam memahami model yang diutarakan dalamartikel ini, satu contoh bandar yang terletak dalamLembangan Bernam-Linggi iaitu bandar Nilaidi Negeri Sembilan digunakan. Dalam usahamemahami getaran (vibration) ruang-masa dikawasan bandar Nilai ini, konsep metabolismebandar (urban metabolism) digunakan untukmenggambarkan putaran kehidupan harianpenduduknya. Konsep metabolisme bandar yangtelah diperkenalkan oleh Wolman (1965) dantelah dibincangkan secara lebih mendalam olehNewman dan Kenworthy (1999) dan Newman(2004) yang kedua-dua mereka menghujahkanbahwa bandar sebagai satu sistem yangberoperasi agak sama dengan ekosistem biologiyang mengimbangkan sumber input dan outputyang terhasil dalam bentuk sisa. Bandar sebagaisatu sistem begitu mudahterancam (vulnerable)sebagai sistem semulajadi yang lain. Jikapunkeseimbangan dapat dicapai tidak semestinyabandar itu lestari disebabkan kesan-kesan dangangguan yang tidak dijangkakan.Berdasarkan konsep metabolisme bandar tadi,aktiviti ruang-masa penduduk yang menghuni dibawah kawasan Majlis Perbandaran Nilai ditelitidan diperhatikan dalam tempoh 24 jam padahari-hari bekerja selama beberapa bulan. Datagunatanah pada skala yang lebih mendalamdiperolehi dan maklumat metabolisme hariantelah dikontekstualkan menggunakan GIS. Rajah2, Rajah 3 dan Rajah 4 di bawah menunjukkankawasan-kawasan yang menjadi tumpuanmanusia pada waktu pagi, tengahari, dan petang/malam.Majlis Perbandaran Nilai (MPN) terletak disempadan kawsan Selangor – Negeri Sembilan.MPN telah dinaiktaraf semenjak tahun 2001selepas mencapai pendapatan minimum RM1juta. Kawasan yang terdapat di dalam MPN iniantara lainnya ialah Nilai Lama, Bandar Baru Nilai,Taman Semarak, Nilai Mini, Nilai 1, Nilai 2 danNilai 3. jumlah penduduk yang menghuni MPNtelah menunjukkan pertumbuhan dalam tempohbeberapa tahun. Dalam tahun 1921, jumlahpenduduk yang direkodkan berjumlah 669 orangmenurun lepada 428 orang pada tahun 1970sebelum meningkat kepada masing-masing 1,308dan 1,698 dalam tahun 1980 dan 2000 (JabatanStatistik 2000). Dalam tahun 2003, jumlahpenduduknya dianggarkan seramai 114,134 orangyang menunjukkan peningkatan yang begitu ketaradalam tempoh tiga tahun yang lalu yang antaralainnya disebabkan oleh pengluasan kawasanMPN, di samping migrasi masuk yang begitu tinggiuntuk menampung jumlah peluang pekerjaanyang meningkat di kawasan perindustrian baruyang tumbuh (Rancangan Struktur Nilai 2003)Aktiviti ruang-masa telah dibahagikan kepada tigakategori iaitu, awal pagi (6–11 pagi); tengahari(12–4 petang) dan akhir petang/malam (6 petang–12 tengahmalam). Kawasan tumpuan utamapenduduk di awal pagi ialah stesen komuter,pasar basah, dan kedai kopi yang terletak di NilaiLama dan Taman Semarak, juga di bangunanMPN di mana penduduk memulakan tugasanharian mereka terutamanya yang bekerja dijabatan kerajaan berhampiran. Di samping itujuga, pasar basah turut menjadi tumpuan manusiayang datang untuk mendapatkan barangan harianseperti ikan, ayam, daging, sayur-sayuran danbuah-buahan. Tempat lain yang menjadi tumpuanmanusia ialah kawasan sekolah dengan ibubapa