Emilio Pistilli, Il privilegio di papa Zaccaria del - Studi Cassinati
Emilio Pistilli, Il privilegio di papa Zaccaria del - Studi Cassinati
Emilio Pistilli, Il privilegio di papa Zaccaria del - Studi Cassinati
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
nel 1231, infine, l’originale <strong>di</strong>ploma <strong>di</strong> <strong>Zaccaria</strong> si era ulteriormente logorato<br />
a causa <strong>del</strong>l’età e <strong>del</strong> frequen te maneggio: ormai cadeva a pezzi e il filo<br />
che reggeva il sigillo plumbeo <strong>del</strong> <strong>papa</strong> <strong>Zaccaria</strong> si era rotto. i mo naci cassinesi,<br />
dunque (seguo ancora Bartolini) presentarono a Gregorio iX, successore<br />
<strong>di</strong> onorio iii l’originale <strong>di</strong>ploma, pregandolo <strong>di</strong> confermarlo . con altra sua<br />
bolla.<br />
il <strong>papa</strong> esaminò accuratamente quel <strong>di</strong>ploma 61 confron tandolo con “quell’esemplare<br />
serbato nell’archivio <strong>del</strong>la Chiesa romana” 62 e col precetto <strong>di</strong><br />
Carlo magno; quin<strong>di</strong> il 10 aprile emanò una bolla nella quale in breve <strong>di</strong>ce ai<br />
monaci cassinesi: avendoci chiesto con molta insistenza <strong>di</strong> emanare una bolla<br />
in cui fosse inserito il pri vilegio <strong>di</strong> <strong>Zaccaria</strong> al vostro monastero, essendosi<br />
dete riorato l’originale e spezzato il filo <strong>del</strong> sigillo ed es sendo la scrittura<br />
<strong>di</strong>versa <strong>di</strong> quella moderna, noi, dopo aver esaminato attentamente i1 <strong>privilegio</strong>,<br />
affinché non vadano perduti i <strong>di</strong>ritti <strong>del</strong> monastero, lo abbiamo trascritto<br />
parola per parola (“de verbo ad verbum”) in modo da non concedere un <strong>di</strong>ritto<br />
maggiore <strong>di</strong> quello che conferisce il <strong>privilegio</strong>, dal momento che è nostra<br />
intenzione conservare l’antico <strong>di</strong>ritto e non concederne <strong>di</strong> nuovi 63 .<br />
il troya ne vide una copia che aveva l’autenticazione <strong>di</strong> marino marini,<br />
prefetto <strong>del</strong>l’archivio segreto vaticano: “descriptum et recognitum est ex<br />
autographo regesto lite rarum apostolicarum Gregorii pp. iX, quod adservatur<br />
in tabulariis secretioribus vaticanis, ann. v sui pontificatus, epist.<br />
XXXi, pag;. 77 t o . in quorum fidem hic me subscripsi et solitis signis signavi.<br />
dabam e tabulariis praefatis vi idus aprilis anno domini 1854<br />
pontificatus, vero ssmi in Christo patris ac dni, dni pii pp. iX, an. viii,<br />
in<strong>di</strong>ctione romana<br />
61 “<strong>privilegio</strong> <strong>di</strong>ligenter inspecto”, così si esprime nel la sua bolla; Gattola, Historia Abbatiae<br />
Cassinensis, ve netiis, Coleti, 1733, pag. 444; cfr. leccisotti, I Rege sti <strong>del</strong>l’Archivio, cit., i,<br />
pag. 10, n. 7.<br />
62 dove ha saputo Bartolini <strong>del</strong>l’esistenza <strong>di</strong> quell’esem plare? a pagina 272 dei suoi<br />
Commentari ipotizza che nel l’archivio romano rimanesse l’originale “transunto” <strong>di</strong><br />
<strong>Zaccaria</strong>. È verosimile che al tempo <strong>del</strong>la stesura <strong>del</strong>l’originale si sia fatta una copia da conservare<br />
negli ar chivi <strong>di</strong> roma, ma è dubbio che tale copia esistesse ancora nel Xiii secolo:<br />
perché infatti onorio iii ne chiese una trascrizione all’abate stefano <strong>di</strong> montecassino da in -<br />
serire nelle bolla citata? Bartolini suppone che il <strong>papa</strong> volesse controllare l’autenticità <strong>del</strong>l’esemplare<br />
cassinese. non mi sembra cre<strong>di</strong>bile.<br />
63 Bartolini, op. cit., pag. 273, nota 1; C. troya, Co<strong>di</strong>ce Diplomatico Lonrobardo, cit., pagg.<br />
302-304: “Gregorius episcopus servus servorum dei <strong>di</strong>lectis filiis abbati et Conventui<br />
Cassinensis salutem et apostolicam Bene<strong>di</strong>ctionem. Cum multa precum instantia devote ac<br />
humiliter nuper postulastis a nobis ut bonae memoriae Zachariae pp. praedecessoris nostri<br />
privilegium monasterio ve stro concessum propter vetustatem ipsius, maxime cum fi lum<br />
– 31 –