13.06.2013 Views

Pascal filosofo e autore spirituale Pascal philosophe et auteur spirituel

Pascal filosofo e autore spirituale Pascal philosophe et auteur spirituel

Pascal filosofo e autore spirituale Pascal philosophe et auteur spirituel

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

coll<strong>et</strong>tive per contrasto risp<strong>et</strong>to a quelle concr<strong>et</strong>e. Nell’attribuire la dicitura «corpus<br />

mysticum» alla Chiesa se ne affermerà dunque al contempo l’unità «mistica», cioè non<br />

reale né concr<strong>et</strong>a, (come di ogni altra «persona morale») e la natura innanzitutto visibile<br />

Ŕ che la fa analoga agli altri «corpora» pure essi «mystici» («communitas politica, vel<br />

mystica per specialem coniunctionem in congregatione morali modo una» secondo la<br />

messa a punto di Suarez).<br />

Vale la pena di citare ancora e più estesamente Suarez, e in particolare il De<br />

Legibus già sopra ricordato. Si trova qui in eff<strong>et</strong>ti una sintesi che sistematizza e dà unità<br />

agli elementi finora separatamente messi in luce. Il doctor eximius ribadisce<br />

innanzitutto l’uso laico di «corpus mysticum» riconoscendolo come ormai una pratica<br />

comune:<br />

Circa personam advertendum est, quandam esse personam propriam, ut est unus<br />

homo, aliam fictam, quae mysticum <strong>et</strong>iam sol<strong>et</strong> appellari, ut est, civitas, religio,<br />

collegium, monasterium, universitas, & similia 83 .<br />

La Chiesa potrà essere inclusa così in un trattato «de legibus» e analizzata in<br />

continuità con la costituzione legislativa di ogni altro organismo coll<strong>et</strong>tivo. Dal che<br />

l’impossibilità di assegnare a «mysticum» un senso differente da quello di una pura<br />

unità formale Ŕ dove Ŗformaleŗ va inteso nel suo senso tecnico, come oppositivo di<br />

«realiter». L’imbarazzo di Suarez nel trarre questa conclusione emerge in un «ut sic<br />

dicam» incidentale:<br />

Ecclesia est, semperque fuit unum corpus mysticum, distinctum formaliter (ut<br />

sic dicam) à corpore politico, ordinatum, scilic<strong>et</strong>, ad diversum finem, nimirum<br />

felicitatem supernaturalem, & unitum diverso vinculo, scilic<strong>et</strong>, unitate fidei, & exercens<br />

diversas actiones, illas scilic<strong>et</strong>, quae pertinent ad cultum Dei, & sanctificationem<br />

animae 84 .<br />

83 FRANCISCO SUÁREZ, Tractatus de legibus ac Deo legislatore, in decem libros distributus, utriusque fori<br />

hominibus non minus utilis, quam necessarius, sumptibus J. Dunmore, T. Dring, B. Tooke & T.<br />

Sawbridge, Londra 1679 (prima edizione 1612), p. 501.<br />

84 Ivi, p. 210, corsivo nostro.<br />

41

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!