Rotterdams Onderwijs Magazine - Rotterdams Onderwijsbeleid
Rotterdams Onderwijs Magazine - Rotterdams Onderwijsbeleid
Rotterdams Onderwijs Magazine - Rotterdams Onderwijsbeleid
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
- - - - - - - <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong><br />
Speelhoek<br />
broeiplek van<br />
vernieuwing<br />
11_12<br />
Groep 4 werkt<br />
met tablets<br />
k Film serieus leermiddel<br />
k Lessen over geld en geweld<br />
k Wetenschap voor kinderen<br />
november _ nr. 11 _ jaargang 35<br />
Extra<br />
rekenles<br />
in mbo
2 |<br />
van de redactie agenda<br />
Nieuwsgierig<br />
Leren doe je vooral door communicatie en interactie<br />
met anderen. Dat geldt in het bijzonder voor<br />
onderwijsgevenden. Er is nauwelijks een sector<br />
aanwijsbaar waarin je zo geconfronteerd wordt met<br />
veranderingen, die op hun beurt altijd de weerslag<br />
zijn van ontwikkelingen in de maatschappij, van<br />
nieuwe inzichten en veranderende behoeften. Communiceren<br />
is dus een levensbehoefte van het vak en<br />
het is daarom ook de essentie van ons magazine.<br />
Lees bijvoorbeeld in deze aflevering van de rubriek<br />
Estafette hoe het contact tussen vakgenoten uit<br />
verschillende onderwijssoorten tot nieuwe kennis<br />
leidt. Of, in het artikel over Topklassen, hoe het team<br />
van een basisschool het leesonderwijs verbeterde,<br />
dankzij de ontmoeting met een kritische deskundige<br />
van buiten.<br />
De slogan ‘<strong>Onderwijs</strong> moet leerlingen uitdagen’<br />
is een open deur. ‘<strong>Onderwijs</strong> moet het beste uit<br />
kinderen halen’ is er ook zo een. Dat wil niet zeggen<br />
dat ze onzin zijn. Maar je bent er niet mee. Wie<br />
leerlingen echt wil uitdagen en het beste uit hen<br />
wil halen, zal dat om te beginnen ook van zichzelf<br />
moeten eisen. En dat lukt ons alleen als we nieuwsgierig<br />
blijven, op zoek blijven gaan naar antwoorden,<br />
ervaringen en inzichten.<br />
Het ROM heeft evenzogoed dezelfde opdracht:<br />
nieuwsgierig zijn, voor de nieuwsgierigen.<br />
Rien van Genderen<br />
colofon<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> voorlichtings- en opinieblad voor onderwijs, educatie,<br />
vorming, opleiding en training in Rotterdam. Gratis voor personeel van voorscholen,<br />
primair en voortgezet onderwijs in Rotterdam.<br />
35 e jaargang -- nr.11 -- november 2012<br />
ISSN 1386 -- Verschijnt acht keer per jaar -- Oplage 7000<br />
Losse nummers € 6,- Abonnement augustus 2012- juni 2013 (7 nummers) € 42,-<br />
Uitgave Stichting de Meeuw<br />
Redactie Manon Ferwerda, Rien van Genderen (hoofd- en eindredactie),<br />
Irene van Kesteren, Tim van der Korput, Lydia den Ouden<br />
Medewerkers Ronald Buitelaar, Petja Buitendijk (foto), Renate Mamber,<br />
Jan van der Meijde (foto), Marijke Nijboer, Ad Oskam (strip), Anne-Marie Plasschaert,<br />
Linda Zwegers, Ineke Westbroek<br />
Redactie-adres Postbus 61055 -- 3002 HB Rotterdam -- telefoon 010 4863022 --<br />
0631643711 -- fax 010 4866455 -- e-mail rom@de-meeuw.nl<br />
Grafische vormgeving Trichis Communicatie en Ontwerp BNO -- Rotterdam<br />
Foto cover Jan van der Meijde<br />
Druk Veenman + -- Rotterdam<br />
© Stichting de Meeuw<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
14 november<br />
ROTTERDAM<br />
conferentie ouders en school samen, voor po, vo en<br />
mbo<br />
www.onderwijsbeleid010.nl<br />
15 november<br />
NIEUWEGEIN<br />
conferentie teach like a champion voor vo<br />
www.cedgroep. nl<br />
20 november<br />
UTRECHT<br />
congres vversterk, voor vve<br />
www.vversterkcongres.nl<br />
21 november<br />
ROTTERDAM<br />
doorlopende leerlijnen po-vo<br />
www.fokor.nl<br />
22 november<br />
ROTTERDAM<br />
brede bijeenkomst passend onderwijs voor vo en vso<br />
www.koers-vo.nl<br />
26 november<br />
EDE<br />
evenement mbo city<br />
www.mbocity.nl<br />
29 november<br />
ROTTERDAM<br />
symposium dag van het literatuuronderwijs<br />
www.dagvanhetliteratuuronderwijs.nl<br />
6 december<br />
ROTTERDAM<br />
themadag schoolondersteuningsprofielen<br />
www.pporotterdam.nl<br />
22-26 januari<br />
UTRECHT<br />
NOT 2013, vakbeurs voor het onderwijs<br />
www.not-online.nl<br />
31 januari<br />
NIJKERK<br />
congres de toekomst van het vmbo<br />
www.vmbocongres.actisregistratie.nl
inhoud<br />
02 agenda<br />
08 estafette<br />
‘Hoe gaan de ROC’s om met<br />
zorgleerlingen?’<br />
10 mijn vak<br />
Marja de Vries, docent en taal- en<br />
rekencoördinator bij Albeda College<br />
13 SchoolkeuzeRotterdam.nl<br />
14 rekencracks extra uitgedaagd<br />
Fiscalist als coach op de<br />
Hildegaertschool<br />
16 de klas van…<br />
Lieke de Vlaam, Het Spoor<br />
18 column Anne-Marie<br />
Ruimte en tijd<br />
18 arbeidsmarkt onderwijs<br />
Een onderzoeksrapport<br />
19 film is serieus leermiddel<br />
Erasmiaans in de prijzen<br />
22 column L!nda<br />
Taal is maar lastig<br />
22 strip Ad Oskam<br />
Tablet<br />
23 vlag van de leraar<br />
24 De Geweldige School<br />
‘Dit soort lessen kan niet vaak<br />
genoeg gegeven worden.’<br />
28 boek over vmbo-klas<br />
‘Veel leerlingen zitten onder hun<br />
kunnen vanwege de taal.’<br />
30 samen diep nadenken<br />
Wetenschap voor de basisschool<br />
32 dubbelportret<br />
‘We hebben liever dat hij lekker<br />
buiten speelt.’<br />
04_ ‘DOORZETTINGS-<br />
VERMOGEN EN<br />
WERKHOUDING<br />
Tess Martina doet<br />
Booglassen<br />
R<br />
20_ GROEP 4 WERKT<br />
MET TABLETS<br />
‘Ze zijn enorm<br />
gemotiveerd’<br />
R<br />
06_ MARIASCHOOL<br />
WERD EIGENWIJZER<br />
Verbeteringen dankzij<br />
Topklassen<br />
O<br />
26_ LEREN VAN SPORT<br />
Belemmeringen kom je<br />
overal tegen<br />
O<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 3
4 |<br />
Techniek<br />
tekst Ineke Westbroek<br />
Verbinden van materialen heeft Tess Martina altijd<br />
geboeid. Het zit in haar genen: al haar ooms zijn lasser. Daarom<br />
voelt zij zich zo op haar plaats bij de opleiding Booglassen 1, die<br />
zij aan het Albeda College volgt.<br />
> DOORZETTINGSVERMOGEN EN JUISTE WERKHOUDING<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z ‘ Z Mooi Z Z Z Z om Z Z Z verschillende<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z materialen Z Z Z Z Z Z Z te Z Z verbinden’<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
‘Lasser is<br />
echt geen<br />
ongezond<br />
beroep.’<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
Bedrijvigheid alom in de praktijkruimte van<br />
de las- en constructieopleidingen in de<br />
voormalige bedrijfsschool van de <strong>Rotterdams</strong>e<br />
Droogdok Maatschappij aan de Heijplaatstraat.<br />
Gierende machines waar de vonken soms letterlijk<br />
vanaf spatten. In deze omgeving voelt Tess<br />
Martina (17) zich helemaal thuis. In haar lasbox<br />
vertelt de eerstejaars studente over de processen<br />
van het booglassen, die haar zo mateloos<br />
fascineren. Over het stapelen met elektroden,<br />
de verschillende soorten lasprocessen. Zij toont<br />
werkstukken: aan elkaar gelaste platen, die in de<br />
scheepsbouw en de constructiebouw worden<br />
gebruikt.<br />
‘Het mooiste van booglassen’, vindt Tess, ‘is dat<br />
je altijd bezig bent met verschillende materialen,<br />
die je aan elkaar verbindt. ‘ In sneltreinvaart somt<br />
zij de vaktermen op: ‘Dat gebeurt door middel<br />
van onder andere BMBE-lassen, MIG/MAGlassen<br />
of TIG-lassen (zie kader, red.). Tijdens<br />
het lassen met beklede elektroden ontstaat een<br />
slaklaag, die over het smeltbad komt. Als je die<br />
eraf tikt, zie je hoe je product tevoorschijn komt.<br />
Elke keer weer een mooie verrassing.’<br />
Vlammetje<br />
Al vanaf haar kleutertijd was Tess urenlang zoet<br />
met in elkaar knutselen van allerlei gebruiksvoorwerpen,<br />
maar in de derde klas van de Praktijkschool<br />
besefte zij dat zij lasser wilde worden,<br />
zoals haar ooms op Curaçao.<br />
‘Met een vlammetje moesten we plaatjes aan<br />
twee kanten laten samenvloeien’, herinnert<br />
zij zich, ‘Dat was zo geweldig, ik wilde meer<br />
leren over al die metalen, de verschillende<br />
lasprocessen en gassoorten.’<br />
Het lukte haar in te stromen in mbo-niveau<br />
2. Vanaf dag één werkt zij met zo’n enorme<br />
inzet, dat zij al snel haar medestudenten<br />
voorbijstreeft en nu bezig is voor een extra<br />
lasdiploma.<br />
Het Albeda College biedt de tweejarige<br />
opleiding Booglassen, een methode om<br />
onderdelen en leidingen aan elkaar te lassen.<br />
Studenten kunnen in eigen tempo aan de<br />
hand van een instructiemap, tekeningen en<br />
mondelinge opdrachten een aantal deelkwalificaties<br />
halen op de terreinen van booglassen<br />
en autogeen lassen. Gediplomeerden kun-
W<br />
Het product van lassen is steeds<br />
weer een mooie verrassing, vindt<br />
Tess Martina. foto Petja Buitendijk<br />
nen werken bij scheepswerven, constructie-<br />
en installatiebedrijven, onderhoudsbedrijven<br />
en offshorebedrijven.<br />
Klad<br />
Alleen zit er nu een beetje de klad in de werkgelegenheid,<br />
constateert praktijkdocent Leen<br />
van den Berg. ‘Door de crisis’, weet hij, ‘maar<br />
ook doordat bedrijven steeds vaker zzp’ers<br />
inhuren voor laswerkzaamheden. Daarom<br />
wordt het ook moeilijker om stageplekken te<br />
vinden. Bedrijven op de Maasvlakte bieden<br />
wel stageplekken, maar daar gaat geen<br />
openbaar vervoer naartoe. Gelukkig leveren<br />
wij ook producten aan bedrijven, zoals hekwerk<br />
en rijdende stellingen, dus studenten<br />
die niet stagelopen doen wel de vereiste<br />
praktijkervaring op. Maar ze weten dan niet<br />
hoe het toegaat op de werkvloer.’<br />
‘Het probleem is nieuw voor ons’, aldus Erik-Jan<br />
van Pelt, woordvoerder van kennis- en adviescentrum<br />
voor technisch vakmanschap Kenteq,<br />
dat leerbedrijven accrediteert, ‘wel merken<br />
wij dat het aantal zzp’ers in deze branche juist<br />
terugloopt door de crisis. Maar wij houden het<br />
in de gaten.’<br />
Uitblinker<br />
Maar Tess komt wel aan de bak, voorspelt<br />
Leen: ‘Zij heeft doorzettingsvermogen en de<br />
juiste werkhouding.’ Precies daarom gaf hij Tess<br />
op voor de verkiezing van de Albeda Uitblinker<br />
2012. De winnaar mag meedoen aan de<br />
landelijke verkiezingen tot ‘MBO Uitblinker’. Tess<br />
werd het niet, maar ze vond het fijn om gebruik<br />
te maken van de mogelijkheid de opleiding te<br />
promoten. Vooral voor meisjes, die sterk in de<br />
minderheid zijn, omdat zij denken dat lasser<br />
T<br />
www.rdmcampus.nl/onderwijs/albeda-college<br />
De genoemde lasmethodes zijn alle vormen<br />
van elektrisch booglassen.<br />
BMBE-lassen: booglassen met beklede<br />
elektrodes, waarbij met constante stroom<br />
wordt gewerkt.<br />
MIG/MAG-lassen: metaal inert gas /<br />
metaal actief gas; tegenwoordig het meest<br />
toegepaste lasproces, ook wel CO 2 -lassen<br />
genoemd.<br />
TIG-lassen: tungsten inert lassen. Hierbij<br />
wordt gebruik gemaakt van de metaalsoort<br />
wolfraam.<br />
een ongezond beroep is. Niet dus, betoogt<br />
Tess: ‘Er zijn nu robots die gedeeltelijk het<br />
werk voor mensen doen. En de persoonlijke<br />
beschermingsmiddelen zijn verbeterd. ‘<br />
Als Tess haar diploma mbo niveau 2 Lassen<br />
heeft behaald, gaat ze verder voor het<br />
diploma Constructiewerk. Daarna wil zij een<br />
opleiding Beroeps Begeleidende Leerweg<br />
volgen bij een bedrijf dat boorplatformen in<br />
elkaar zet. Het lijkt haar interessant om veel<br />
in het buitenland te werken: ‘Daar heb je ook<br />
de grootste kans op werk.’ Z<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 5
6 |<br />
Doelgericht werken<br />
> DE MARIASCHOOL IS EIGENWIJZER GEWORDEN<br />
tekst Marijke Nijboer<br />
De Mariaschool in Spangen scoorde voldoende<br />
op inspectierapporten, maar het team had het gevoel<br />
dat er meer viel uit te halen. Dat lukt met hulp van het Topklassenarrangement.<br />
De grootste verandering: er wordt veel<br />
doelgerichter gewerkt.<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
k<br />
In de supermarkthoek<br />
volgen de kinderen een<br />
reeks stappen.<br />
foto Jan van der Meijde<br />
U ‘ We U U willen U U U U U U U<br />
U U U U U U U U U U<br />
U het U U maximale<br />
U U U U U U U<br />
U U U U U U U U U U<br />
U voor U U U elk U U kind’<br />
U U U U<br />
De Mariaschool (226 leerlingen) keek al<br />
kritisch naar het eigen onderwijs, en<br />
vanuit de kleutergroepen waren al diverse<br />
vernieuwingen ingezet. Toch gaven de<br />
gesprekken met het Topklassenteam een<br />
belangrijke impuls. Dit team van onafhankelijke<br />
experts houdt de school een spiegel<br />
voor. ‘Onze begeleiders vroegen waar we<br />
heen willen, en hun kritische vragen stimuleerden<br />
ons om te kijken of we de goede<br />
dingen op de goede manier doen,’ vertelt<br />
directeur Judith van Wijngaarden.<br />
Voorbeeldgedrag<br />
De gesprekken leverden Ingrid de Pee,<br />
leerkracht van een kleutergroep, diverse<br />
‘aha-momentjes’ op. Zo werd geconcludeerd<br />
dat de rendementen van het technisch lezen<br />
weliswaar voldoende waren, maar ook beter<br />
konden. ‘Een van de Topklassenbegeleiders,<br />
een neerlandica, vroeg door en hielp ons aan<br />
relevante onderzoeken. Daar zijn we meteen
mee aan de slag gegaan.’<br />
Vier keer per week wordt in alle groepen een<br />
half uur individueel gelezen in zelf gekozen<br />
boeken. Omdat voorbeeldgedrag belangrijk<br />
is, lezen de leerkrachten dan ook zelf. Ingrid:<br />
‘Vroeger structureerden we het lezen minder.<br />
Nu stelt de leerkracht na afloop gedurende<br />
vijf minuten vragen: ‘Wie is in jouw boek de<br />
hoofdpersoon? Wat voor spannends is er<br />
gebeurd? Daardoor gaan kinderen bewuster<br />
lezen en krijgen ze interesse in de andere<br />
boeken.’<br />
Per kind<br />
De school is eigenwijzer geworden. Judith:<br />
‘Vroeger werkten we toe naar de doelen die<br />
een methode aandroeg. Nu stellen we zelf<br />
doelen en we kijken hoe de methode ons<br />
daarbij kan ondersteunen.’ De leerkrachten<br />
proberen beter aan te sluiten bij het individuele<br />
kind. Daarin worden ze getraind door<br />
Driestar Educatief; begeleiding die wordt<br />
ingekocht met Topklassengelden. Ingrid: ‘We<br />
kijken per kind welke doelen al zijn bereikt en<br />
wat de volgende stap moet zijn.’ Judith: ‘Ons<br />
doel is niet de inspectienorm. Wij willen het<br />
maximale halen voor elk kind. Dat lukt niet met<br />
alleen opbrengstgericht werken. Als je vanuit<br />
het kind werkt, komen de betere cijfers vanzelf<br />
wel.’<br />
Er zijn voorzichtige indicaties dat die voorspelling<br />
uitkomt. In een van de kleutergroepen,<br />
waar 65% C scoorde op Cito-toetsen, scoort<br />
datzelfde percentage nu B of A. Ook schoolbreed<br />
lijken de opbrengsten langzaam te<br />
stijgen.<br />
Broeiplekken<br />
De themahoeken in de kleutergroepen, groep<br />
nul en de peuterspeelzaal vormen belangrijke<br />
broeiplekken van vernieuwing. De aanleiding<br />
hiervoor was dat sommige kleuters moeilijk tot<br />
interactief en talig spelen komen. Met behulp<br />
van het trainingsprogramma Vversterk en de<br />
T<br />
www.maria-school.nl<br />
www.onderwijsbeleid010.nl/topklassen<br />
inzet van een spelscript (hulpmiddel om spel<br />
te structureren, red.) worden deze speelhoeken<br />
nu anders ingezet. In elke hoek krijgen<br />
de kinderen door middel van pictogrammen<br />
de opeenvolgende stappen aangereikt. In de<br />
babyhoek halen ze eerst de baby uit bed. Die<br />
wordt verschoond en krijgt daarna een flesje.<br />
De boodschappen voor de baby kunnen<br />
worden aangeschaft in de supermarkthoek,<br />
waar kinderen ook bepaalde stappen moeten<br />
volgen. De juf observeert of speelt mee,<br />
om een goed beeld te krijgen van het niveau<br />
van elk kind.<br />
Leerkracht in ouderkamer<br />
Het geld voor de ouderconsulent wordt<br />
tegenwoordig ingezet in de formatie. Vijf<br />
leerkrachten bemensen beurtelings de<br />
ouderkamer. Judith: ‘Dat doen we omdat<br />
leerkrachten veel meer de school en het<br />
onderwijs vertegenwoordigen. Op deze<br />
manier beseffen de leerkrachten ook beter<br />
dat wij de ouders nodig hebben om kinderen<br />
ook na school te stimuleren. En er is een<br />
uitstekende terugkoppeling vanuit de ouderkamer.’<br />
Ingrid: ‘Ouders komen langzaam af<br />
van het idee dat betrokkenheid inhoudt dat je<br />
met je kind werkbladen maakt. Ook spelletjes<br />
en gesprek zijn belangrijk.’<br />
Soms is de taalbarrière een probleem. Ingrid:<br />
‘Maar ouders beseffen nu echt dat we in de<br />
school alleen Nederlands spreken.’ Judith:<br />
‘Een Marokkaanse ouderconsulent heeft<br />
toch een minder goed contact met de Turkse<br />
achterban, hebben wij ervaren. Met deze<br />
inzet bereiken wij meer ouders.’<br />
Hoge kruk<br />
Judith observeert met een intern begeleider<br />
in groepen. Waarnemingen komen terug in<br />
bouw- en teamvergaderingen. Zo viel het de<br />
directeur op dat veel leerkrachten hun groep<br />
toespreken vanaf een hoge kruk. Tijdens<br />
de eerstvolgende teamvergadering deed<br />
zij precies hetzelfde. ‘Je plaatst jezelf boven<br />
de groep. Dat creëert afstand. Het kenmerk<br />
van een fijn pedagogisch klimaat is juist dat<br />
er verbinding is.’ Ingrid: ‘Zoiets moet je even<br />
ervaren. Ik doe dat niet meer.’<br />
De Mariaschool is nog lang niet klaar met<br />
haar verbeterproces. Judith: ‘Maar we hebben<br />
het gevoel dat we op de goede weg zijn.<br />
We luisteren naar elkaar en helpen elkaar.’<br />
U<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 7
8 |<br />
Estafette<br />
>WARME OVERDRACHT HAPERT WELEENS<br />
h<br />
Anja van Raamsdonk: ‘Soms moet je ook de<br />
docent begeleiden.’<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
g g g g g g g g g g g g<br />
g ‘Vmbo g g g en g g mbo g g moeten<br />
g g g g<br />
IN DEZE AfLEVERING VAN ESTAFETTE WISSELEN<br />
EEN ZORGCOÖRDINATOR VAN EEN VMBO-SCHOOL<br />
EN EEN COLLEGA BIJ EEN ROC HUN ERVARINGEN<br />
UIT. VOOR DE VOLGENDE AfLEVERING GEVEN ZIJ<br />
HET STOKJE – MET BRANDENDE VRAAG – DOOR<br />
AAN AAN EEN VOLGENDE COLLEGA.<br />
tekst Marijke Nijboer<br />
Onderwijzen is een uitdagend<br />
vak. Waar loop jij tegenaan bij jouw<br />
werk en welke vraag zou je willen stellen aan<br />
een onderwijscollega? In deze aflevering van<br />
de doorgeefrubriek stelt Anja van Raamsdonk,<br />
docent Nederlands en zorgcoördinator<br />
op vmbo-school G.K. van Hogendorp, haar<br />
vraag aan Caroline Verboom, zorgcoördinator<br />
van de branche Gezondheidszorg bij het<br />
Albeda College: ’Er is nog nauwelijks sprake<br />
van een warme overdracht naar het mbo.<br />
Hoe gaan de roc’s om met onze zorgleerlingen?’<br />
De G.K. van Hogendorp staat in Delfshaven. Anja van<br />
Raamsdonk: ‘Daar spelen de nodige zaken. Veel van<br />
onze leerlingen krijgen dan ook zorgaandacht. Wij onderhouden<br />
een warme overdracht met toeleverende basisscholen.<br />
Maar als een leerling met een zorgdossier naar het mbo gaat<br />
en ik kruis dat aan op het doorstroomformulier, horen we<br />
zelden iets terug. Dat vind ik jammer, al snap ik het wel als ik<br />
zie hoeveel leerlingen er op het roc rondlopen.’<br />
Als zorgleerlingen overstappen naar een nieuwe opleiding,<br />
is er in principe altijd een warme overdracht. Bij de overgang<br />
van vmbo naar mbo, vertelt Caroline Verboom, geldt dat ook<br />
voor studenten uit het praktijkonderwijs of een AKA-traject<br />
(Arbeidsmarkt Gekwalificeerd Assistent, red.). ‘Daarnaast<br />
gebeurt dat ook bij andere studenten voor wie de zorgcoordinator<br />
of decaan dat nodig vindt. Denk aan studenten uit<br />
het leerwegondersteunend onderwijs, of degenen die zijn<br />
besproken in het Zorg- en Adviesteam (ZAT).’<br />
Caroline: ‘Als ik uit het vmbo een verzoek krijg voor een<br />
warme overdracht, legt vervolgens een van onze studieloopbaanbegeleiders<br />
contact.’ Helaas vermelden veel vmboscholen<br />
in plaats van de naam van de zorgcoördinator die<br />
van de mentor. Deze staat vaak voor de klas en is daarom<br />
moeilijk bereikbaar. Caroline: ‘Verder merk ik dat scholen<br />
nog te weinig initiatief nemen tot een warme overdracht. Dit<br />
schooljaar heeft het Albeda 142 aanvragen gekregen. Dat is<br />
heel weinig op een paar duizend leerlingen.’
g g g g g g g g g g g g<br />
elkaar g g g g meer g g ontmoeten’<br />
g g g g g g<br />
‘Een tip: ook een Mbo-punt kan een brug slaan’.<br />
Mbo-punt<br />
Albeda gebruikt, net als Zadkine en veel <strong>Rotterdams</strong>e<br />
vo-scholen, Intergrip. Dit digitale doorstroomsysteem van<br />
vo naar mbo heeft onder andere een hoofdstukje ‘warme<br />
overdracht’. Anja is niet bekend met dit systeem en krijgt van<br />
Caroline informatie mee. Caroline heeft nog een tip: ook een<br />
Mbo-punt kan een brug slaan. Via deze ‘loketten’ op vmboscholen<br />
geven de roc’s voorlichting over hun opleidingen.<br />
Caroline: ‘Hier kun je ook alvast zorgleerlingen aanmelden.’<br />
De school moet een veilige plaats zijn voor leerlingen, benadrukt<br />
Anja. ‘Als er geen goede zorg is, zul je dat terugzien in<br />
de onderwijsresultaten.’ Caroline: ‘Maar wij willen als roc wel<br />
onze grenzen bewaken. We zijn een school, geen zorginstelling.<br />
Ik vind ook dat je een student niet moet bedelven onder<br />
de zorg. Het gaat erom dat een jongere kan groeien.’ Daar is<br />
Anja het mee eens: ‘Af en toe denk ik: laat nu maar even.’<br />
Beide zorgcoördinatoren begeleiden collega’s in het goed<br />
omgaan met zorgleerlingen. Anja: ‘Soms heeft een docent<br />
een probleem met een leerling en gooit hij het op het feit<br />
dat het een zorgleerling is. In zo’n geval, vind ik, moet je ook<br />
de docent begeleiden. Ik heb elke week een gesprek met<br />
onze directeur over de zorg, en daar spreek ik ook dat soort<br />
dingen door.’<br />
Ontmoeten<br />
Caroline merkt op dat de zorgstudenten tegenwoordig<br />
anders verdeeld zijn over het roc. ‘Voorheen zagen wij vooral<br />
complexe problematiek op niveau 1 en 2, nu ook op niveau 3<br />
en 4. Naar de oorzaak hiervan kan ik alleen raden. Misschien<br />
kunnen meer leerlingen dan voorheen cognitief niveau 3 en 4<br />
aan, terwijl hun sociale omgeving problematisch is waardoor<br />
ze in het mbo toch vast dreigen te lopen.’<br />
Het vmbo en het mbo moeten elkaar meer gaan ontmoeten.<br />
Dat geldt zeker voor de zorgcoördinatoren, vinden beiden.<br />
Anja: ‘Volgens mij ligt daar een mooie taak voor het samenwerkingsverband<br />
Koers VO.’<br />
Veel van Anja’s oud-leerlingen komen na hun overstap naar<br />
het roc even terug op school. ‘Soms vertellen ze dan dat<br />
hun opleiding tegenvalt, omdat hij anders is dan ze verwacht<br />
hadden.’ Die opmerking sluit naadloos aan bij de brandende<br />
vraag van Caroline, over de overdracht naar het mbo. g<br />
h<br />
Caroline Verboom: ‘Scholen nemen nog te weinig<br />
initiatief tot een warme overdracht.’<br />
foto’s Jan van der Meijde<br />
DE BRANDENDE VRAAG<br />
De volgende aflevering draait om Caroline’s vraag aan een collega: ‘Wij<br />
zien in het eerste jaar veel uitval bij leerlingen die ontdekken dat ze niet<br />
gemotiveerd zijn voor het beroep waarvoor ze worden opgeleid. Wat doet<br />
het vmbo aan de vorming van het beroepsbeeld van leerlingen?’<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 9
10 |<br />
Mijn vak<br />
tekst Anne-Marie Plasschaert<br />
Ze is afgestudeerd in Voedingsleer en Diëtetiek, ze was werkzaam<br />
in een verpleeghuis en in de thuiszorg, maar dit jaar behoorde zij bij de drie<br />
beste mbo-leraren van 2012. Marja de Vries ontdekte dat onderwijs heel leuk, druk<br />
en afwisselend is: ‘Het is altijd anders dan je verwacht.’<br />
Vooraf nog iets over de gebruikte termen bol en bbl. Bol staat voor Beroepsopleidende<br />
Leerweg, oftewel dagdeelonderwijs, met minder dan 60% praktijkaandeel.<br />
bbl betekent Beroepsbegeleidende Leerweg, een combinatie van werkend leren,<br />
met meer dan 60% praktijkaandeel.<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
U U U U U U U U<br />
U Marja U U U de U U Vries: U U
U U U U U U U U U U U U U U U U U U<br />
U ‘Rekenen U U U U U is U overal U U U belangrijk U U U U U voor’ U U U<br />
O<br />
Marja de Vries: Als je<br />
ziet wat een schulden<br />
jonge mensen soms<br />
hebben, dan weet je<br />
dat rekenen belangrijk<br />
is.’<br />
foto’s Jan van der Meijde<br />
Als Marja de Vries (32) haar taken schetst,<br />
blijkt het een overvolle werkweek te zijn.<br />
‘Vier dagen aan het werk bij Verpleegkunde<br />
en een dag ter ondersteuning van de taal- en<br />
rekencoördinator van de branche Gezondheidszorg’,<br />
zegt ze, om later toe te voegen: ‘Oh<br />
ja, ik ben ook nog een dag per week betrokken<br />
bij Portaal, een soort ‘blackboard’ (elektronische<br />
leeromgeving, red.) dat we als school<br />
gebruiken. Ik houd samen met twee collega’s<br />
de site actueel. Vind ik ook heel leuk.’<br />
Na haar werkzaamheden als diëtiste in het<br />
verpleeghuis (‘leuk, maar ik was er als vervangster’)<br />
en de thuiszorg (‘veel veranderingen,<br />
weinig zekerheid, weinig geld’) gaat Marja bij<br />
het Albeda College aan de slag als docent<br />
Voedingsleer. ‘Ik merkte dat nogal wat studenten<br />
moeite hebben met rekenen. Daarom is er<br />
nu ook basisrekenen voor verpleegkundigen<br />
ingevoerd; dat verzorg ik. Tijdens mijn lessen<br />
probeer ik eigenlijk altijd een koppeling te<br />
leggen met het beroep. En de rekentaken bij<br />
mijn opleiding zijn ook in de context van hun<br />
vakgebied’, legt Marja uit. ‘Rekenen is eigen-<br />
lijk overal belangrijk voor: ruimtelijk inzicht, je<br />
gebruikt het bij het koken, je moet weten hoe<br />
het zit met centiliter, deciliter en liter, meter en<br />
vierkante meter...’<br />
Toch motiveert dat niet alle studenten om zich<br />
in te spannen. ‘In het begin vragen ze naar het<br />
waarom, ze hebben het ook al in het voortgezet<br />
onderwijs gehad, gebruiken zij als argument. Ik<br />
leg dan uit dat je rekenen echt nodig hebt, in je<br />
vak en in het dagelijkse leven. En je moet het<br />
beheersen op een niveau dat bij de opleiding<br />
past.’<br />
Verpleegkundig rekenen<br />
‘Dit jaar telt rekenen voor de eerste keer mee<br />
in het examen. Dat maakt het heel druk en<br />
heel spannend. Rekenen is oefenen, herhalen,<br />
oefenen, herhalen en we zien in ons vak dat<br />
studenten steeds minder kunnen rekenen.<br />
We werken natuurlijk met het referentiekader<br />
rekenen en laten de rekenniveautoets doen als<br />
ze binnenkomen. Daaruit blijkt dat sommigen<br />
op niveau 1F zitten!’<br />
>><br />
‘Rekenen moet je beheersen op een<br />
niveau dat bij de opleiding past.’<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 11
12 |<br />
>><br />
Zo’n laag startniveau is in vier jaar bijna niet<br />
op niveau 3F te krijgen, geeft Marja aan, ‘de<br />
stap van 2F naar 3F is al enorm’. Voeg daarbij<br />
dat in de praktijk van het vak ook steeds<br />
minder wordt gerekend ‘omdat de apotheker<br />
dat allemaal doet’, en je weet dat er onvoldoende<br />
tijd is om te oefenen, herhalen, oefenen<br />
en herhalen. ‘Wij hebben nu extra uren<br />
rekenen ingevoerd. We beginnen met een<br />
lesuur uitleg, oefenen, extra uitleg en extra<br />
oefenen. De studenten kunnen daarmee dan<br />
een uur zelf aan de slag’, vertelt Marja. ‘Aan<br />
het einde van het eerste jaar moeten ze dan<br />
op 2F zitten. Voor verpleegkundig rekenen is<br />
dat een goede basis. Over een paar jaar zullen<br />
de bol-studenten misschien wel met het<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
goede startniveau binnenkomen. We zien nu<br />
al dat het langzamerhand ietsje beter gaat in<br />
het voortgezet onderwijs. Maar wij houden<br />
toch ook bbl’ers. Die zijn soms al tien jaar<br />
van school, hebben in die tijd niets met<br />
rekenen gedaan, beheersen de tafels niet<br />
en weten zelfs niet hoe ze met een rekenmachientje<br />
moeten werken. Wat dat betreft<br />
kijk ik langzamerhand nergens meer van op,<br />
ik kom nog maar weinig voor verrassingen<br />
te staan.’<br />
Uitwijkmogelijkheid<br />
Marja is een groot voorstander van de<br />
niveauverhoging voor taal en rekenen. ‘Ik zie<br />
soms e-mails van studenten…, dat kan echt<br />
T<br />
MARjA DE VRIES<br />
Albeda College<br />
010 289 05 00 / 010 266 10 77<br />
Gevoel voor rekenen zit in de familie, blijkt al snel<br />
wanneer Marja de Vries het gezin schetst waar zij uit<br />
voort komt. ‘Mijn vader is veertig jaar docent in het<br />
laboratoriumonderwijs geweest, ik heb ook het exacte<br />
pakket gekozen en mijn moeder en broer zitten meer<br />
richting economie: allemaal rekenen.’ ‘Vroeger vond<br />
ik het heel erg leuk om tafels te doen’, vertelt zij met<br />
tedere herinnering. ‘Mijn moeder schreef dan dertig<br />
tafels op en hield de tijd bij om te kijken hoe lang ik<br />
erover deed.’<br />
Rekenen is zo leuk omdat het klopt, verklaart ze nu. ‘Je<br />
doet het volgens vaste regels, ook al zijn er verschillende<br />
manieren om bij het goede antwoord te komen.<br />
Ik maak in de opleiding altijd duidelijk dat je de<br />
tafels moet kennen, dat je percentages moet kunnen<br />
berekenen. Al was het alleen maar om te weten wat je<br />
betaalt als je geld leent. Als je ziet wat een schulden<br />
jonge mensen soms hebben, dan weet je dat rekenen<br />
heel belangrijk is.’<br />
niet. Maar taal stond al eerder in de belangstelling.<br />
Ik ben blij dat rekenen nu ook meer<br />
aandacht krijgt. Het is dus goed dat er voor<br />
deze vakken meer tijd is gekomen sinds de<br />
examens zijn ingevoerd.’<br />
Toch grijpt Marja haar nominatie voor leraar<br />
van het jaar aan om haar zorgen te uiten over<br />
de rekenexamens van de groep examenkandidaten<br />
dit schooljaar. ‘Scholen investeren<br />
veel om alleen al de achterstand in te halen<br />
waarmee studenten binnenkwamen en nog<br />
komen. Maar of het genoeg is, zien we pas als<br />
de examens gedaan zijn en deze studenten<br />
worden daar meteen al op afgerekend met<br />
slagen of zakken. Ik zou willen dat de overheid<br />
daarvoor een uitwijkmogelijkheid creëert.’ U
Werken aan goed begrijpend leesonderwijs<br />
met de Nieuwsbegrip Masterclasses!<br />
Een greep uit onze Masterclasses:<br />
•<br />
•<br />
Aan de slag met Nieuwsbegrip<br />
Omgaan met verschillen in de groep<br />
Modelen; de leraar als rolmodel<br />
Transfer van de Nieuwsbegrip-aanpak naar<br />
andere vakken<br />
Coöperatieve werkvormen bij begrijpend lezen<br />
Voor wie?<br />
Teamtrainingen voor het basisonderwijs, voortgezet<br />
onderwijs en speciaal (basis)onderwijs.<br />
Meer weten?<br />
Kijk voor meer informatie en aanmelden op<br />
www.cedgroep.nl/masterclasses , of mail naar<br />
nieuwsbegrip@cedgroep.nl.<br />
Adv NB MCs ROM 10-2012_02.indd 1 16-10-12 13:20<br />
Website<br />
Schoolkeuze<br />
Vele jaren was de Schoolkeuzegids een vertrouwde verschijning<br />
voor iedereen die een kind had in groep 8 van de<br />
basisschool. Deze zorgvuldig in elkaar gezette gids heeft<br />
sinds kort een digitale opvolger: SchoolkeuzeRotterdam.<br />
Op de website staat niet alleen algemene informatie over<br />
het voortgezet onderwijs, maar er is ook een pagina voor<br />
elke <strong>Rotterdams</strong>e vo-school met bijbehorende locaties.<br />
Ouders en leerlingen kunnen met behulp van deze website<br />
vo-scholen met elkaar vergelijken op basis van verschillende<br />
criteria en zo een passende keuze maken voor een<br />
vervolgschool.<br />
Het websiteadres is www.schoolkeuzerotterdam.nl.<br />
Pixel:ID | Creatieve Grafi sche Vormgeving en Drukwerk<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 13
14 |<br />
Rekenen<br />
> REKENCRACKS HILDEGAERTSCHOOL UITGEDAAGD<br />
U U U U U U U U U U U U U U U U U U U<br />
U U Nooit U U U meer U U U vervelen U U U U U als U rekenles<br />
U U U U U<br />
tekst Ineke Westbroek<br />
Superslimme rekenaars hoeven zich in de<br />
bovenbouw niet te vervelen met te makkelijke sommen. Voor<br />
hen ontwikkelden de CED-Groep en fiscaal adviesbureau<br />
KPMG Meijburg & Co het project Razend Enthousiaste<br />
Rekenaars. Fiscale casussen werkten zij om tot uitdagende<br />
rekenprojecten, waarmee leerlingen van deelnemende scholen<br />
onder begeleiding van een coach van KPMG Meijburg &<br />
Co met elkaar in competitie gingen.<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 10 | 12<br />
e moeten uitgaan van het aantal dagen<br />
‘Wdat iedereen werkt en dan de reiskosten<br />
berekenen.’<br />
‘Hoeveel benzine gebruiken ze per keer?’<br />
‘Hangt ervan af hoeveel hun auto verbruikt.’<br />
Gebogen over hun iPad, waarop zij notities<br />
maken, overleggen Sascha, Floris, Janou en<br />
Pien over de kilometervergoeding die zij moeten<br />
betalen aan personeelsleden van het Maashotel,<br />
waarvan zij eigenaar zijn.<br />
‘Slim van jullie om uit te gaan van het aantal<br />
werkdagen en het type auto’, prijst coach<br />
Robert van den Tillaart (KPMG Meijburg & Co),<br />
die af en toe aanwijzingen geeft.<br />
Behalve de reiskosten moeten de vier bovenbouwleerlingen<br />
van de Hildegaertschool (groep<br />
8) de loonbelasting uitrekenen. Geen simpele<br />
opdracht voor de gemiddelde leeftijdgenoot,<br />
maar het viertal heeft er duidelijk schik in.
‘Vooral omdat we eerste staan in de competitie’,<br />
glundert Sascha.<br />
Fiscalist<br />
Razend Enthousiaste Rekenaars is vorig schooljaar<br />
uitgevoerd als pilot op vijftien scholen,<br />
waarvan vier in Rotterdam. Onder begeleiding<br />
van een fiscalist van KPMG Meijburg voeren<br />
teams van begaafde, door groepsleerkrachten<br />
geselecteerde rekenaars uit de bovenbouw,<br />
het financiële beheer van een fictief hotel in hun<br />
eigen stad. De kinderen gaan zelfstandig aan de<br />
slag. Vragen kunnen zij richten aan hun coach<br />
via e-mail of chat. Er is wekelijks contact met de<br />
coaches die door de CED-Groep zijn getraind<br />
in het begeleiden van leerlingen. De contacten<br />
vinden plaats via de chat op de website van<br />
Razend Enthousiaste Rekenaars, via de telefoon<br />
of op school. De teams werken anderhalf uur<br />
O<br />
‘je ziet ze in hele snelle stapjes denken’<br />
constateert Robert van den Tillaart.<br />
foto Petja Buitendijk<br />
U U U U U U U U U U<br />
U te U gemakkelijk U U U U U U U is U<br />
‘ Heel leuk om echt te rekenen<br />
met een opdracht. Je werkt<br />
ergens naartoe, zoals in het<br />
echte leven.’<br />
per week samen aan de opdracht, waarbij<br />
naast rekendoelen ook vaardigheden worden<br />
nagestreefd op het gebied van zelfregulatie,<br />
samenwerken, overleg en onderzoek. In een<br />
logboek houden de leerlingen bij hoe zij aan hun<br />
oplossingen zijn gekomen.<br />
Het viertal rekenaars vindt de opdrachten rond<br />
het Maashotel, zoals hun fictieve hotel heet, een<br />
leuke afwisseling op de reguliere rekenlessen.<br />
‘Als je sommen begrijpt’, zegt Janou, ‘worden ze<br />
steeds makkelijker en gaan ze vervelen.’<br />
‘Verhaalsommen gaan nog wel’, aldus Sascha,<br />
die de hotelopdrachten een stuk boeiender<br />
vindt. 'Heel leuk om echt te rekenen met een<br />
opdracht ’, vindt Pien, ‘je werkt ergens naartoe,<br />
zoals in het echte leven.’<br />
Ook Floris is enthousiast: ‘Dit had ik echt niet<br />
verwacht. Ik dacht dat we zoveel mogelijk moeilijke<br />
sommen moesten doen.’<br />
T<br />
www.razendenthousiasterekenaars.nl<br />
Tsunami<br />
Robert van den Tillaart is onder de indruk, zo<br />
gedreven als zijn groepje is: ‘Je ziet ze in hele<br />
snelle stapjes denken. Ze zijn eager, fanatiek,<br />
dat zie je aan die oogjes. Samen vinden ze<br />
verschillende wegen die naar Rome leiden.<br />
Zo creëren ze samen een tsunami van oplossingen.’<br />
Het liefst coacht Robert zijn team wekelijks<br />
op school. ‘Ik woon vlakbij, mijn kinderen zitten<br />
hier op school’, verklaart de fiscalist, die<br />
helemaal achter de visie staat van zijn bedrijf,<br />
dat wil bijdragen aan de vorming van een<br />
nieuwe generatie: ‘We zijn een kennisorganisatie,<br />
maatschappelijk verantwoord ondernemen<br />
staat hoog in het vaandel. <strong>Onderwijs</strong><br />
past hier perfect in.’<br />
Bovenbouwleerkrachten Raymond Jansen<br />
en Jeroen Bogaard merken dat het project<br />
voor de vier deelnemers een prima variatie<br />
op de rekenlessen is. ‘Met deze opdrachten’,<br />
bemerkt Raymond, ‘worden ze getriggerd.<br />
Dat is wat ze willen. In een klas met dertig<br />
leerlingen geven we les in drie niveaus, de<br />
gemiddelde groep geldt als basis. De sterkere<br />
leerlingen worden door middel van extra<br />
werk uitgedaagd. Zo vormen deze opdrachten<br />
een welkome uitdaging.’<br />
Jeroen ziet het als goede voorbereiding op<br />
het voortgezet onderwijs: ‘Deze leerlingen<br />
zijn gewend dat alles hen komt aanwaaien.<br />
Zo leren ze knokken voor een oplossing.’<br />
Voor volgend jaar hebben zich volgens Linda<br />
Jonkman en Vera Vergunst (CED-Groep) een<br />
groot aantal scholen aangemeld, ook in achterstandswijken:<br />
‘Op deze scholen zitten ook<br />
talentvolle rekenaars, die zo de kans krijgen<br />
aan hun trekken te komen.’ U<br />
10 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 15
De klas van<br />
DE KLAS VAN LIEKE DE VLAAM<br />
LERAAR GROEp 4 BASISSchOOL<br />
SAMSAM – LOMBARDIjEN<br />
‘ZORGEN VOOR EEN<br />
WARM KLIMAAT EN<br />
VEILIGHEID’<br />
tekst Ronald Buitelaar foto Jan van der Meijde<br />
‘Ik heb een lieve, sociale groep. De kinderen<br />
luisteren goed, zijn geduldig en altijd<br />
bereid om mij of elkaar te helpen. Ik hoef in<br />
deze klas dan ook niet of nauwelijks op te<br />
treden en kan doen waar ik voor opgeleid<br />
ben; lesgeven en zorgen voor een veilig en<br />
warm klimaat. Omdat de groepen op onze<br />
school bewust klein, plusminus 18 leerlingen,<br />
worden gehouden kan ik leerlingen<br />
optimaal individuele aandacht geven. Dat is<br />
vooral prettig voor leerlingen met een<br />
leerachterstand, leerlingen waarbij onderwijs<br />
niet altijd vanzelfsprekend is geweest<br />
en voor leerlingen die meer aan kunnen<br />
dan gemiddeld. Ik vind het belangrijk dat<br />
kinderen met plezier naar school gaan. Het<br />
is leuk om van ouders te horen dat hun kind<br />
blij is als het na een vakantie weer naar<br />
school mag. Heerlijk om ze dan weer aan<br />
de deur te verwelkomen. Daar krijg ik<br />
energie van!’<br />
16 | <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
chRISTIjAAN (6):<br />
‘Ik vind school fijn omdat<br />
we ook leerspelletjes doen.<br />
Als wij lief zijn is de juf<br />
ook lief en dat maakt het<br />
leuk.’
LAMYEA (7):<br />
‘Ik vind de juf lief omdat ze<br />
altijd leuke dingen met ons<br />
doet en ik vind eigenlijk<br />
alles leuk op school. Toch<br />
doe ik het liefst rekenspelletjes.’<br />
ShALIZA (7):<br />
‘Wij hebben een leuke klas<br />
en een lieve juf. Rekenen<br />
vind ik het allerleukst,<br />
omdat ik het goed kan. Het<br />
liefst doe ik moeilijke keersommen.’<br />
RODNEY (11):<br />
‘Ik zit in groep 4 omdat ik<br />
uit Suriname kom en nog<br />
moet wennen op school.<br />
Ik vind rekenen, spelling<br />
en taal leuk en vind de juf<br />
minder streng dan de juf<br />
in Suriname.’<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 17
18 |<br />
Anne-Marie<br />
De politiek verbaast zich over de uitkomsten van het AOBonderzoek<br />
naar de grootte van de klassen in het primair<br />
onderwijs. Ik verbaas mij over zoveel politieke onnozelheid.<br />
Grote klassen zijn niet goed voor de kwaliteit van het onderwijs,<br />
geven juffen en meesters aan. Zeker niet in een tijd waar<br />
juf of meester soms de enige stabiele factor is voor het kind.<br />
En al helemaal niet voor alle kinderen die niet vallen onder de<br />
grootste gemene deler. Dat is niet exclusief voor het basisonderwijs.<br />
Ook in het mbo beginnen wij met gemiddeld zo’n drieëndertig<br />
leerlingen. Afgezien van de hierboven geschetste zaken die<br />
bij grote kinderen eveneens of nog zwaarder tellen, is zo’n<br />
enorme klas de eerste twee weken prima te pruimen. Schuchter<br />
tasten leerlingen af wie het echte haantje of kippetje is in<br />
de groep, en afhankelijk van de gewenste status schurkt de<br />
één daar wel en de ander juist niet tegen aan.<br />
Een maand verder is het lokaal figuurlijk maar ook letterlijk te<br />
klein. Hormonen vliegen rond, macho’s ontwikkelen schouderpartijen<br />
en miniminirokjes staan gespannen. Voor zo’n groep<br />
blijkt de ruimte in een gemiddeld theorielokaal onvoldoende.<br />
Het dendert binnen met jassen en tassen, en achter elke tafel<br />
verdringen zich drie jongvolwassenen, vaak met nummer vier<br />
aan de zijkant.<br />
Laatkomers, bij ons ál-tíjd het gevolg van Dé Líft, banen zich<br />
steevast met veel bombarie een weg naar voren. Juist naar<br />
voren, want de bevoorrechte bijtijdsen zitten achterin; ‘je<br />
gaat toch niet bij de docent zitten!’ Na deze invasie duurt het<br />
enige tijd voor een meer serene rust neerdaalt. Tot het hele<br />
tafereel zich vijf à tien minuten voor het einde van de les in<br />
omgekeerde volgorde herhaalt om ‘niet te laat te komen bij de<br />
volgende les’.<br />
Met pech gebeurt deze volksverhuizing elke vijftig en anders<br />
om de honderd minuten. Dan is het een simpele rekensom:<br />
neem een gemiddelde lesdag van vier keer honderd minuten,<br />
neem een gemiddelde groep van dertig, neem een gemiddelde<br />
docent die weet van rust en regelmaat en je bent op<br />
zo’n dag toch gauw een lesuur kwijt. Tja, kwaliteit valt of staat<br />
niet alleen met een deskundige leerkracht, in het mbo gaat het<br />
ook simpelweg om ruimte en tijd.<br />
Journaliste Anne-Marie Plasschaert is docent Nederlands en<br />
redactionele vaardigheden in het mbo.<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
Ruimte en tijd<br />
Arbeidsmarkt<br />
onderwijs<br />
maakt<br />
afspraken<br />
nodig<br />
Een rapport over de arbeidsmarkt van het <strong>Rotterdams</strong>e<br />
onderwijs is voor gemeente en schoolbesturen aanleiding<br />
om afspraken te maken voor de korte en middellange<br />
termijn.<br />
Het rapport, van onderzoeksbureau ResearchNed,<br />
spreekt zich uit over de verschillende onderwijssoorten<br />
in de stad. In het primair onderwijs zijn momenteel<br />
geen grote problemen om vacatures vervuld te krijgen.<br />
Wel tekenen deze zich af aan de horizon; het aantal<br />
studenten van de lerarenopleiding basisonderwijs laat<br />
al jaren een dalende lijn zien.<br />
Sterker speelt dit probleem voor het voortgezet<br />
onderwijs. Er zijn nu al langer bestaande tekorten bij<br />
de exacte vakken en de talen. Vooral in het vmbo zijn<br />
er teveel onbevoegde en onderbevoegde docenten<br />
werkzaam. Een kwart van de schoolleiders vindt daarbij<br />
dat er in het algemeen het nodige schort aan de kwaliteit<br />
van een deel van de zowel zittende als startende<br />
docenten.<br />
Het mbo kent als probleem dat er in de lerarenopleidingen<br />
nauwelijks aandacht is voor de specifieke<br />
situatie van het mbo. Ook in het mbo geldt dat niet alle<br />
docenten voldoen aan de bevoegdheids- en bekwaamheidseisen.<br />
Gemeente en schoolbesturen willen de komende tijd<br />
afspraken maken over de kwaliteit van zittende leerkrachten,<br />
de opleiding van docenten en de instroom<br />
van studenten. Ook willen ze komen tot een gezamenlijke<br />
agenda, om aan te bieden aan de nieuwe minister<br />
van onderwijs.<br />
Het volledige rapport ‘De <strong>Rotterdams</strong>e onderwijsarbeidsmarkt<br />
in beeld’ is te downloaden via de website<br />
van Beter Presteren, www.onderwijsbeleid010.nl.
S<br />
succes van : het Erasmiaans gymnasium<br />
W<br />
‘Hoog tijd dat film serieus<br />
genomen wordt als leermiddel’,<br />
vindt docent Marcel van Bruggen.<br />
foto Jan van der Meijde<br />
Drie leerlingengroepen van het Erasmiaans<br />
gymnasium zijn in september tijdens het Nationaal<br />
Film Festival voor Scholieren (NFFS) met<br />
hun film in de prijzen gevallen. De school won<br />
twee eerste prijzen met ‘Niets stelligs weten wij’<br />
en ‘Animation Love’ en een tweede prijs voor<br />
‘De surprise’. Docent Nederlands Marcel van<br />
Bruggen vertelt:<br />
‘Ik ben initiatiefnemer van het Erasmiaans<br />
Film Festival dat inmiddels vijf jaar bestaat. Het<br />
festival wordt elk jaar in mei georganiseerd en<br />
vertoont films die leerlingen in de loop van het<br />
jaar gemaakt hebben. De vijf beste films worden<br />
ingezonden naar het Nationaal Film Festival<br />
voor Scholieren dat dit jaar in Lelystad werd gehouden.<br />
Een bijzonder leuk evenement waar de<br />
leerlingen elkaars films bekijken, commentaar<br />
krijgen van beroepsregisseurs en workshops<br />
bezoeken. Hoogtepunt van de dag is het gala<br />
waarbij de prijzen worden uitgereikt.’<br />
tekst Ronald Buitelaar<br />
‘Ik maak graag gebruik van film als middel<br />
om de lesstof te verwerken. Het spreekt<br />
leerlingen bijzonder aan en biedt ze veel<br />
mogelijkheden. Soms kom ik met ideeën. Een<br />
andere keer zijn zij de initiator. Zo worden er<br />
poëzieclips gemaakt bij een gedicht en zijn er<br />
documentaires samengesteld. ‘Niets stelligs<br />
weten wij’ is een goed voorbeeld van een<br />
geheel door leerlingen samengesteld profielwerkstuk.<br />
Het is hoog tijd dat film eindelijk<br />
serieus genomen wordt als leermiddel.’<br />
‘Een prettige bijkomstigheid van het winnen<br />
van twee eerste prijzen is dat we begin december<br />
met twee teams van twee leerlingen<br />
naar Griekenland mogen om deel te nemen<br />
aan het Europese Scholieren Filmfestival.<br />
Spannend, maar reuze leuk. ’<br />
Noot redactie: De film ‘Niets stelligs weten<br />
wij’ is te zien op YouTube. M<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 19
20 |<br />
Tablets<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
tekst Ronald Buitelaar<br />
Groep 4 van de Oscar Romero<br />
basisschool in Crooswijk doet mee aan een pilotproject<br />
van Snappet, een stichting die scholen<br />
kennis wil laten maken met de tablet als onderwijsmiddel.<br />
Het ROM nam een kijkje.<br />
> GROEP 4 WERKT MET TABLETS<br />
k<br />
‘fijn dat leerlingen<br />
zelfstandig en in eigen<br />
tempo met opdrachten<br />
aan de slag kunnen,’ vindt<br />
Miranda Jacobs.<br />
foto Jan van der Meijde<br />
h ‘ Leerlingen h h h h h h h h h maken h h h h h h h h h h h<br />
h<br />
meer<br />
h h h h h<br />
opgaven<br />
h h h h h h h h<br />
en<br />
h h h h h h h<br />
h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h<br />
h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h h<br />
krijgen sneller feedback’<br />
Het is maandagmorgen, kwart voor elf. Op het smartboard in groep vier van juf<br />
Miranda Jacobs staat een plaatje van de dierentuin. Juf voert een gesprekje waarin<br />
de begrippen licht en zwaar voorkomen. En passant stipt ze de openingstijden van de<br />
dierentuin aan: ’13 – 17 uur, daar komen we in een latere les nog op terug.’ In deze<br />
rekenles draait het om de getallenpiramide en de getallenlijn. Om de lijn te visualiseren,<br />
demonstreren Salahdinne en Cheyenne voor de klas welke sprongen en stapjes daarbij<br />
gemaakt kunnen worden. Na een kwartier rondt Miranda de introductie af en halen<br />
tien kinderen hun tablet, een handcomputer ter grootte van een kladblok en verpakt in<br />
een stevig etui, tevoorschijn. De rest van de leerlingen neemt plaats aan de verlengde<br />
instructietafel om eerst met de juf op papier te oefenen.<br />
Vastlopen<br />
De leerlingen die op een tablet werken zoeken de taak op die vandaag gedaan moet<br />
worden. Ze vliegen met hun vingers langs de opdrachten. Een groene krul als de som<br />
goed is, een rode streep als het fout is. Regelmatig loopt een van de tablets vast en<br />
moet hij opnieuw worden opgestart bij de centrale unit aan het bureau van de juf. Het<br />
is een van de minder positieve kanten van de tablet, constateert Miranda: ‘Het is fijn dat<br />
de leerlingen zelfstandig en in eigen tempo met de opdrachten aan de slag kunnen. Het<br />
regelmatig vastlopen van de tablets is nog wel een probleem.’<br />
Verder is Miranda bijzonder goed te spreken over het werken met de tablets: ‘De
leerlingen zijn enorm gemotiveerd. Ze kunnen in<br />
relatief korte tijd veel oefenen en ‘verspillen’ weinig<br />
tijd met het overschrijven van de sommetjes.<br />
Bovendien kunnen ze na hun toets - ook op de<br />
tablet gemaakt - op eigen niveau verder werken<br />
aan aanvullende opdrachten. Het correctiewerk<br />
wordt de leerkracht uit handen genomen.<br />
‘Wow, wat veel’<br />
Miranda maakt in haar klas gebruik van de modules<br />
rekenen, spelling en een gedeelte van taal:<br />
‘Het werken met de tablet levert nu nog geen<br />
tijdwinst op, want ik ben nog veel tijd kwijt aan<br />
het voorbereiden van de lessen. Onze methodes<br />
komen niet een op een overeen met de verwerkingsopdrachten<br />
op de tablets. Daardoor moet<br />
ik niet alleen onze eigen methodes in de vingers<br />
hebben, maar ook de wijze waarop Snappet de<br />
leerstof verwerkt’. Bezwaarlijk vindt ze dat niet,<br />
omdat juist de pilotfase bedoeld is om dit soort<br />
tekortkomingen te signaleren en op te lossen: ‘Ik<br />
heb bijna dagelijks contact met Snappet om te<br />
bespreken waar ik zoal tegenaan loop. Ik merk<br />
dat men zeer snel met aanpassingen komt.’<br />
Als de rekenles in groep 4 bijna afgelopen is<br />
vraagt juf Miranda de leerlingen alles op te ruimen<br />
en naar het smartboard te kijken waar een<br />
groepsoverzicht verschijnt met groene, oranje en<br />
enkele rode vierkantjes.<br />
‘Wow’, klinkt het vanuit de klas, `wat veel.’ Het is<br />
dat aspect van Snappet wat Miranda het meeste<br />
aanspreekt: ‘Het werken met de tablet motiveert<br />
de kinderen om zoveel mogelijk opgaven te<br />
maken. De directe feedback zorgt ervoor dat ze<br />
in een oogopslag kunnen zien hoe ze het ervan<br />
af hebben gebracht. Zelf kan ik ’s avonds thuis<br />
nog eens op m’n gemak kijken hoe ze hun werk<br />
gedaan hebben. Ideaal omdat ik goed inzicht<br />
krijg in hun prestaties en snel kan ingrijpen bij<br />
eventuele uitval.’ h<br />
Stichting Snappet wil naar eigen zeggen<br />
‘verbeteringen in het basisonderwijs<br />
aanjagen door het vervangen van de<br />
traditionele werkboekjes door een digitale,<br />
interactieve variant, op een eigen tablet<br />
voor ieder kind.’ Woordvoerder Floris<br />
Bongaerts: ‘We onderzoeken samen met<br />
30 scholen in Nederland of het klopt dat<br />
leerkrachten tijd besparen als er met<br />
tablets wordt gewerkt, of leerlingen er<br />
graag mee werken en of de leerresultaten<br />
verbeteren. Deze pilot helpt ons daar zicht<br />
op te krijgen en levert verbeterpunten op.’<br />
De Oscar Romero school is door het eigen<br />
(RVKO) bestuur voorgedragen om aan<br />
de pilot mee te doen. Beleidsondersteuner<br />
ICT Martijn Redegeld: ‘Wij zijn met<br />
Snappet in zee gegaan omdat de fysieke<br />
infrastructuur zoals tablets, laadstation en<br />
centrale unit in bruikleen wordt gegeven.<br />
We betalen alleen een bedrag per<br />
leerling voor elke module. Wij vinden het<br />
een unieke mogelijkheid om tegen niet<br />
al te hoge kosten te zien of tablets een<br />
meerwaarde kunnen hebben. Zelf zoveel<br />
tablets aanschaffen is onbetaalbaar.’<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 21
22 |<br />
Taal is maar lastig<br />
We zijn weer wat weken verder en de kinderen zijn geen echte<br />
kleuters meer. Ze worden steeds taakgerichter en zelfstandiger.<br />
En nu ze kunnen schrijven worden de leuke tekeningen die ik<br />
krijg vervangen door nog leukere briefjes, geschreven of gestempeld.<br />
’Lifu Juf, ik vint ut hil leek om in groep drei te siten. Ik lir hil vil<br />
en vint het leek om te lesun en tu srijfen’.<br />
Als ik dit lees ben ik super trots. Wat proberen ze al veel en wat<br />
denken ze al veel te weten. Maar jeetje wat moeten ze nog veel<br />
leren! Wat is Nederlands toch een ingewikkelde taal! En ik moet<br />
het ook zo vaak tegen ze zeggen: ‘Nee hier is het Nederlands<br />
weer een beetje eigenwijs want je hoort het een maar je schrijft<br />
het anders…’.<br />
Ik vraag me wel eens af of de vragende gezichtjes eens gaan verdwijnen.<br />
Maar als ik zie wat ze in een korte tijd al bereikt hebben,<br />
komt het vast goed!<br />
De kinderen worden ook steeds mondiger. Ze zijn soms wat brutaal,<br />
maar ook vaak heel eerlijk. Het woordje 'buik' moest worden<br />
aangeleerd. Het kernwoord om de letter 'b' aan te leren. De 'b'<br />
heeft een bolle buik. ‘Maar juf! Jij hebt ook een bolle buik!' wilde<br />
Isolde me wel even laten weten. 'Nou nou jongens, dat vind ik<br />
eigenlijk niet zo aardig, maar er is wel een reden dat ik zo’n bolle<br />
buik krijg, ik heb namelijk al een tijdje een geheimpje.' Het duurde<br />
even voordat ze erachter kwamen maar de juf krijgt toch echt een<br />
baby!<br />
‘Is het een jongen of een meisje?’<br />
‘Kan je zelf kiezen of je een baby in je buik wilt?’<br />
‘Hoe komt een baby dan in je buik?’<br />
‘Hoe komt een baby er dan uit?’<br />
Ik werd meteen overspoeld met vragen.<br />
Toen vond ik taal ineens heel ingewikkeld…<br />
Linda Zwegers<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
L!nda Tablet DOOR<br />
Linda Zwegers is lerares van groep 3<br />
op een <strong>Rotterdams</strong>e basisschool.<br />
Volg het ROM op Twitter: @RdamsOndMag<br />
en sluit je aan bij de LinkedIn site nl.linkedin.<br />
com/in/rotterdamsonderwijsmagazine.<br />
AD OSKAM
VLAG VAN DE LERAAR<br />
Adv-CU-ROM_10-12-DRUK:Opmaak 1 16-10-12 15:02 Pagina 1<br />
Tijdens de Dag van de Leraar brachten de leden van het College van B en W vlaggen rond langs alle<br />
<strong>Rotterdams</strong>e scholen. Burgemeester Aboutaleb hees de vlag bij de Prinses Margrietschool.<br />
foto Gemeente Rotterdam<br />
AANKONDIGING<br />
Bejubelde Children’s University<br />
komt naar Nederland<br />
(Her)ontdek de magie van het leren<br />
Al gehoord van de Children’s University uit de UK? Door aantrekkelijke buitenschoolse<br />
activiteiten (her)ontdekken kinderen de magie van het leren. Bijvoorbeeld een tafel<br />
timmeren in een bouwmarkt, of alles te weten komen over kunst in een museum.<br />
Met als uiteindelijk hoogtepunt een feestelijke ceremonie in een échte universiteit.<br />
Dáár groeit ’n kind pas van!<br />
Meer weten over de Children’s University?<br />
Kijk op www.cedgroep.nl/cu, of neem contact op<br />
met Maryse Bolhuis (m.bolhuis@cedgroep.nl)<br />
www.cedgroep.nl Volg ons op twitter: @CU_Nederland<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 23
24 |<br />
Lessen over ge(we)ld<br />
tekst Ineke Westbroek<br />
Pesten en geweld moeten de<br />
school uit, is de missie van Sandy Kardolus. Daarom<br />
was zij een van de initiatiefnemers van het project De<br />
Geweldige School, een serie lessen waarin wordt<br />
afgerekend met pesterijen en geweld in basis-, speciaal<br />
en voortgezet onderwijs.<br />
<strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 | 12<br />
Ibtisame en Mohamed<br />
helpen leeftijdgenoten om<br />
op het rechte pad te blijven.<br />
foto Jan van der Meijde<br />
k<br />
>LEERLINGEN ALS GASTDOCENTEN<br />
Z<br />
‘ Als<br />
Z Z Z<br />
je<br />
Z Z<br />
gepakt<br />
Z Z Z Z Z Z Z<br />
wordt,<br />
Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z kom Z Z Z Z je Z Z Z nergens<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z meer Z Z Z Z Z aan Z Z Z Z de Z Z Z bak’ Z Z Z Z Z Z<br />
‘Weten jullie wat geweld eigenlijk is?’<br />
‘Euh… Iemand doodmaken?’<br />
Traag komen de reacties van de eerstejaarsleerlingen<br />
van LMC Praktijkschool Schietbaanstraat<br />
op gang. Mohamed Azzaoui en Ibtisame Kadri,<br />
stagiaires bij De Geweldige School, moeten<br />
het er met veel moeite uit trekken. Mohamed en<br />
Ibtisame zijn vierdejaarsleerlingen van collega<br />
praktijkschool LMC PrO Talingstraat.<br />
Dan komt het onderwerp ‘geld’ ter sprake, het<br />
thema waar deze les om draait.<br />
‘Waar heb je geld voor nodig?’<br />
Smartphones, kleding en sieraden passeren de<br />
revue, maar ook schoolspullen en etenswaren.
Mohamed vertelt over zijn eigen situatie: ‘Ik<br />
kwam er snel achter dat mijn ouders met hun<br />
uitkering geen zakgeld kunnen geven. Mijn klasgenoten<br />
waren stoer, met al hun mooie spullen.<br />
Vrienden van mij gingen stelen of dealen, maar<br />
ik deed daar niet aan mee. Als je gepakt wordt,<br />
heb je een strafblad en dan kom je nergens<br />
meer aan de bak.’<br />
Dat maakt indruk, evenals de videoclip over ‘sappen’<br />
(je bankpas uitlenen voor geld), gemaakt<br />
door leerlingen van LMC Talingstraat.<br />
‘Wie van jullie zou zijn bankpas uitlenen?’ vraagt<br />
Ibtisame.<br />
Niemand!<br />
Status<br />
Sandy Kardolus besloot tot het opzetten van De<br />
Geweldige School, toen zij in haar werk als sociaal<br />
pedagogisch hulpverlener steeds vaker werd<br />
geconfronteerd met de gevolgen van pesten en<br />
geweld op school. ‘Jongeren’, signaleert zij, ‘kunnen<br />
door schoolgenoten zo onder druk worden<br />
gezet, dat zij zelf afglijden naar criminaliteit.’<br />
In een traject van vier gastlessen, verzorgd door<br />
gastdocenten die zijn aangesloten bij De Geweldige<br />
School, moeten leerlingen bewust worden<br />
gemaakt van de effecten van pesten, druk uitoefenen<br />
en geweld. Vervolgens maken de leerlingen<br />
zelf afspraken over hoe ze voortaan met<br />
elkaar willen omgaan. Zo zijn ze zelf verantwoordelijk<br />
voor hun gedrag. Doordat gastdocenten<br />
de lessen geven, hebben docenten hun handen<br />
vrij om te observeren wat in de klas gebeurt. Om<br />
het project af te sluiten, maakt de hele klas een<br />
krant over wat ze gedaan hebben.<br />
Omdat geld jongeren status geeft en dus enorm<br />
belangrijk voor hen is, maar ook een hoop<br />
ellende veroorzaakt, organiseert De Geweldige<br />
School samen met de organisatie Delinkwentie<br />
& Samenleving ook het project ‘Geld Is<br />
Geweldig’. Dit moet scholieren inzicht geven<br />
in hun bestedingspatroon en in de risico’s van<br />
snel geld ‘verdienen’. Het achterliggende probleem<br />
hiervan was voor PrO Schietbaanstraat<br />
een belangrijke reden om in te tekenen op De<br />
Geweldige School.<br />
T<br />
www.degeweldigeschool.nl<br />
Bankpas<br />
‘Een meisje op onze school werd gedwongen<br />
haar bankpas uit te lenen voor criminele<br />
doeleinden’, vertelt docent Ank van der Horst,<br />
‘wij doen er alles aan om het hoofd te bieden<br />
aan de cultuur van ‘Geef! Geef!’ Het komt<br />
voor dat leerlingen andere leerlingen dwingen<br />
geld of spullen af te staan. We mogen niet<br />
accepteren dat kinderen onder druk worden<br />
gezet.’<br />
De school voert daarom structureel beleid<br />
om dit gedrag te voorkomen, door leerlingen<br />
bewust te maken van de gevolgen voor dader<br />
en slachtoffer. Dit gebeurt tijdens de lessen<br />
in sociale vaardigheden. Van der Horst: ‘De<br />
lessen van De Geweldige School dragen<br />
hieraan bij. Ik schrok er wel van hoe weinig<br />
de leerlingen zich herinneren van de vorige<br />
lessen in het kader van het project.’<br />
Knap aangepakt<br />
Kardolus en Van der Horst prijzen de leerlingen<br />
Ibtisame en Mohammed over de manier<br />
waarop ze de lusteloze klas op gang hebben<br />
gekregen: ‘Knap, zoals jullie het aanpakken<br />
door je eigen situatie te noemen.’<br />
‘Ik zie in mijn omgeving dagelijks vechtende<br />
en stelende jongeren’, verklaart Mohammed<br />
zijn beweegredenen om les te geven, ‘hiermee<br />
kan ik hen op het rechte pad houden.’<br />
Hetzelfde geldt voor Ibtisame, die zich na een<br />
les van De Geweldige School op haar eigen<br />
school spontaan bij Kardolus aanmeldde om<br />
stage te lopen. Na een training konden de<br />
twee PrO-leerlingen aan de slag. ‘Het is een<br />
goede voorbereiding voor mijn beveiligingsopleiding’,<br />
vindt Ibtisame, die ooit politieagent<br />
wil worden. Of de deelnemende scholen<br />
verdergaan met De Geweldige School, hangt<br />
af van de financiële mogelijkheden.<br />
Ank van der Horst hoopt van wel: ‘Dit soort<br />
lessen kan niet vaak genoeg gegeven en<br />
herhaald worden.’ z<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 25
Sociale Sportief media leren<br />
>LEREN IN DE KLAS EN IN DE GYMZAAL<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C ‘ C Ik C C was C C C bang C C C C dat C C C ik C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C het C C C verkeerd C C C C C C had’<br />
C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C<br />
C C C C C C C C C C<br />
tekst Renate Mamber<br />
Wat kun je allemaal niet leren<br />
met sporten? Bijvoorbeeld fouten durven<br />
maken of ruzies oplossen. ROM ging kijken<br />
bij basisschool Tuinstad Terbregge, waar<br />
gebruik wordt gemaakt van de aanpak van<br />
Move a-Head, een project dat fysieke en<br />
sociaal-emotionele ontwikkeling met elkaar<br />
verbindt.<br />
26 | <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 11 | | 12<br />
Eva uit groep acht is verbaasd. ‘Ik ken de spellingsregels en doe het<br />
in de les altijd goed, toch maak ik bij een dictee vaak fouten.’ Ook<br />
haar klasgenoot Thijs is verwonderd. ‘Over ruzies denk ik nooit na. Ze<br />
zijn er gewoon en gaan weer weg.’<br />
Sinds de lessen Move a-Head denken Eva en Thijs er opeens wel over<br />
na. Waarom presteer je tijdens een toets of een wedstrijd bijna nooit zo<br />
goed als tijdens de les of training? Waar komen ruzies vandaan en hoe<br />
kun je ze oplossen?<br />
Judo<br />
Eric Teunisse van Move a-Head behandelt deze vragen in de klas. Met<br />
voorbeelden en opdrachten laat hij de kinderen zelf oplossingen verzinnen<br />
voor ruzies, nadenken over waar ruzies vandaan komen en wat hen<br />
belemmert om goed te presteren. Daarna wordt de les voortgezet in<br />
de gymzaal. De kinderen trekken hun judopak aan en een judoka leert<br />
hen de basisgrepen. Het lijkt totaal iets anders, maar gedurende de les<br />
dienen zich al snel dezelfde vragen aan.<br />
‘Weten jullie nog met welke voet je straks moet beginnen?’ vraagt de<br />
judoka. Hij wijst een meisje aan dat niet haar hand op steekt. Aarzelend
geeft ze antwoord. ‘Met je rechtervoet?’<br />
‘Dus je weet het antwoord wel’, stelt de judoka vast. ‘Waarom stak je je<br />
hand dan niet op?’<br />
Het meisje aarzelt weer. ‘Ik was bang dat ik het verkeerd had.’<br />
De groep praat er over en constateert dat angst om iets fout te doen er<br />
in dit geval voor zorgt dat je minder goed presteert dan je zou kunnen.<br />
‘Dit meen je niet!’<br />
De ultieme proef komt aan het eind van het project. Dan moeten de<br />
kinderen met een zelf bedachte judogreep een bekende judoka onderuit<br />
halen. Daarvoor moeten ze samenwerken in groepjes van vier. Extra<br />
moeilijk, omdat de groepjes met opzet op een bepaalde manier worden<br />
samengesteld. De eerste reacties op de indeling zijn dan ook niet mals.<br />
‘Dit meen je niet!’ ‘Even serieus!’ ‘Moet ik met hem samen?’<br />
Toch zijn de kinderen even later ingespannen bezig om de kracht van<br />
hun groepje in te schatten. Ze benoemen elkaar sterkste kanten. Wie<br />
is het snelst? Wie is het slimst? Wie heeft het meeste doorzettingsvermogen?<br />
‘Nu beginnen de discussies’, vertelt Eric. ‘Dan zie je dat iemand de<br />
leiding neemt van wie je het niet had verwacht of dat iemand als<br />
smeermiddel dient in de groep.’ Om die reden heeft hij graag dat de<br />
W<br />
Tijdens de judoles komen kinderen voor<br />
dezelfde vragen te staan als in de klas<br />
foto's Petja Buitendijk<br />
T<br />
Eric Teunisse, www.move-a-head.nl<br />
Tuinstad Terbregge: www.obstuinstad.nl<br />
leerkracht tijdens de lessen aanwezig blijft, hoewel dat verder niet<br />
noodzakelijk is. Eric: ‘Vaak kijken ze hun ogen uit en zien ze nieuwe<br />
dingen.’<br />
In de ban<br />
Tuinstad Terbregge doet het project voor de vierde keer. Leerkracht<br />
Floor Meulmeester heeft het proces vaak gadegeslagen. ‘Het is<br />
heel mooi om te zien hoe groep 8 in de ban raakt van deze lessen.<br />
Voorbeelden van belemmeringen om goed te presteren kom je overal<br />
tegen. Bij de judoles, maar ook bij rekenen of topografie. Move a-Head<br />
heeft een simpele manier bedacht om ermee om te gaan en waar je in<br />
de klas op kunt terugvallen. De combinatie van lessen in de klas en de<br />
judolessen zorgt ervoor dat alles goed blijft hangen.’<br />
Eric Teunisse van Move a-Head ontwikkelde de methode samen met<br />
Rob Vos. Eric, toen zelf directeur van een basisschool, wilde zijn leerlingen<br />
iets meegeven zodat ze later op de middelbare school sterker<br />
in hun schoenen stonden. Hij ontmoette Rob, ervaren in sportclinics<br />
en coaching, die met eenzelfde soort idee rondliep. Inmiddels draait<br />
Move a-Head ruim vier jaar op verschillende scholen in en om Rotterdam.<br />
Scholen voor basis- of voortgezet onderwijs kunnen kiezen uit<br />
een aantal modules. Aanvullend hierop zijn er videoboodschappen en<br />
opdrachten waarmee leerkrachten zelf aan de slag kunnen. E<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 27
Boek<br />
> ANJA VINK SCHRIJfT BOEK OVER ROTTERDAMSE VMBO-KLAS<br />
Z<br />
‘Velen<br />
Z Z Z Z Z<br />
zitten<br />
Z Z Z Z<br />
onder<br />
Z Z Z Z Z<br />
hun<br />
Z Z Z Z<br />
kunnen<br />
Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
tekst Ronald Buitelaar<br />
<strong>Onderwijs</strong>- en onderzoeksjournalist<br />
Anja Vink bezocht het afgelopen<br />
schooljaar wekelijks brugklas 1d van de GK van<br />
Hogendorp VMBO in Delfshaven. Een periode<br />
waarin ze zicht kreeg op ontwikkelingen in de<br />
klas en de wijze waarop leerlingen en docent<br />
Vincent van der Pas daarmee omgingen. Anja<br />
schrijft erover in haar nieuwe boek dat volgend<br />
najaar zal verschijnen. Het ROM bezocht de klas<br />
en sprak met auteur en docent.<br />
28 | <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 11 | | 12<br />
‘H é, hallo juf, hoe is het met u’. Als Anja Vink de klas (inmiddels<br />
2d, red.) van klassenmentor Vincent van der Pas<br />
binnenstapt wordt over en weer geïnformeerd naar elkaars welzijn.<br />
Anja geniet merkbaar van de belangstelling: ‘Ik vind het fijn<br />
om iedereen weer te zien. Het is nu drie maanden geleden dat<br />
ik hier voor het laatst was en ik merk dat ik de klas heb gemist.’<br />
Anja is naast journalist schrijfster van ‘Witte zwanen, zwarte<br />
zwanen’, een boek over segregatie in het onderwijs. Het idee<br />
voor haar nieuwe boek komt voort uit de behoefte om te schrijven<br />
over het vmbo. ‘De verhalen over hoe treurig het met het<br />
vmbo gesteld is kennen we langzamerhand wel. Met dit boek<br />
wil ik laten zien hoe het er werkelijk aan toegaat op een goede,<br />
‘zwarte’ vmbo-school in Rotterdam.’ Dat Anja voor de GK van<br />
Hogendorp koos is geen toeval: ‘Ik ken de school en directeur<br />
al langer en wist dat het boek over een klas van deze school<br />
moest gaan.’
Anja Vink: ‘Ik ben echt van<br />
deze klas en leraar gaan<br />
houden.’<br />
foto Jan van der Meijde<br />
O<br />
vanwege<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
de<br />
Z Z Z<br />
taal’<br />
Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Uitgelezen kans<br />
Het idee werd voorgelegd aan Vincent van der Pas, kerndocent<br />
en mentor van klas 1d: ‘Ik moest kort nadenken of ik wilde dat<br />
iemand een dag per week alles zou registreren wat in de klas<br />
gebeurt. Ik bedacht me dat er niets was dat niet gezien mocht<br />
worden. Bovendien was dit een uitgelezen kans om te laten<br />
zien hoe mooi het werken op deze school is.’<br />
Als tijdens de eerste ouderavond duidelijk wordt dat ook de<br />
ouders geen bezwaar hebben, begint Anja aan haar wekelijkse<br />
bezoeken: ‘Ik schreef in het begin alles op, omdat ik geen idee<br />
had hoe het verhaal zich zou ontwikkelen.’ Een werkwijze die na<br />
een paar maanden voor lichte paniek zorgt: ‘Ik zag geen verhaallijnen<br />
ontstaan.’ Als blijkt dat de klas zich na de kerstvakantie<br />
‘gezet’ heeft komt daar verandering in. Vincent: ‘Er verandert in<br />
die brugklasperiode zoveel dat het meestal een paar maanden<br />
duurt voordat groepsprocessen op gang komen.’<br />
’ Dat vmbo-leerlingen dom zouden<br />
zijn is niet alleen aanmatigend,<br />
maar ook onwaar’<br />
Aanmatigend<br />
Terugkijkend kan Anja een aantal kleine en grote thema’s<br />
onderscheiden: ‘Ik heb gezien op wat voor wijze een leerling uit<br />
het praktijkonderwijs de klas ‘inschoof’, gadegeslagen hoe het<br />
gedrag van sommige leerlingen in de loop van de tijd veranderde<br />
en geconstateerd dat leeruitval niets zegt over kwaliteiten<br />
van leerlingen.’ Vooral het laatste thema zal een prominente rol<br />
spelen in het boek: ‘Ik heb te vaak horen zeggen dat vmboleerlingen<br />
dom zijn. Een bewering die niet alleen aanmatigend<br />
is, maar ook onwaar. Veel van deze leerlingen zitten bijvoorbeeld<br />
ver onder hun kunnen vanwege hun problemen met de Nederlandse<br />
taal.’<br />
Kloof<br />
Taalproblemen, het is een onderwerp waar Anja een apart boek<br />
over zou kunnen schrijven: ‘Als de klas naar het Jeugdjournaal<br />
keek zag ik hoe groot de kloof is tussen hen en de gemiddelde<br />
leerling van Nederlandse afkomst. Het Jeugdjournaal gunt ze<br />
een blik op een wereld die net zo exotisch voor hen is als hun<br />
wereld voor veel Nederlanders is. Ze lachen zich gek om de<br />
gebruikte taal en vergapen zich aan zaken die ze niet kennen.<br />
Zo gaat het overigens ook met de taal die gebruikt wordt in<br />
methodes en toetsen. Neem een thema als kamperen. Grote<br />
kans dat ze nog nooit gehoord hebben van begrippen als camping,<br />
grondzeil of haring.’ Vincent: ‘Ik vraag me af of ze zich dat<br />
bij Cito realiseren.’<br />
Tranen<br />
Toch is het vooral het thema veiligheid dat de meeste indruk op<br />
Anja maakt: ‘Ik ben echt geraakt door de wijze waarop Vincent<br />
een veilige omgeving voor deze leerlingen creëert. Zo herinner<br />
ik me een voorval met een aangerand meisje uit een andere<br />
klas. Ik was toen zo onder de indruk van zijn empathisch vermogen<br />
dat de tranen over mijn wangen liepen. Het heeft er mede<br />
voor gezorgd dat ik nóg beter ben gaan begrijpen waar het op<br />
scholen als deze om draait. Het heeft gemaakt dat ik écht van<br />
deze klas en leraar ben gaan houden. Ik hoop er met mijn boek<br />
in te slagen om bij de lezer hetzelfde gevoel los te maken.’ z<br />
11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 29
Lessen over ge(we)ld<br />
tekst Ineke Westbroek<br />
‘Bestaan getallen echt?’ vraagt filosoof Awee<br />
Prins aan zijn jeugdige gehoor in de collegezaal op complex Woudestein.<br />
De vraag houdt de verzamelde bovenbouwleerlingen bezig.<br />
‘Getallen bestaan in je hoofd’, stelt een jongen. ‘Niet in letterlijke<br />
vorm’, preciseert een meisje. Goede filosofen, vindt Prins. De kindercolleges<br />
en wetenschapslessen die het Wetenschapsknooppunt<br />
van de Erasmus Universiteit (EUR) dit jaar startte voor bollebozen in<br />
het basisonderwijs, lijken aan te slaan.<br />
>WETENSCHAPSKNOOPPUNT BREIDT UIT<br />
30 | <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> --- 11 10 | | 12<br />
‘Bestaan getallen echt?’<br />
vraagt filosoof Awee Prins.<br />
foto Petja Buitendijk<br />
k<br />
‘<br />
Z<br />
De<br />
Z Z Z<br />
kinderen<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
groeien<br />
Z Z Z Z Z Z Z<br />
erin,<br />
Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z leren Z Z Z Z Z zelf Z Z Z Z nadenken’<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z<br />
uf, mogen we zo’n college een keertje met de klas doen?’ Het valt Gabi Heukels,<br />
‘J leerkracht groep 8 van basisschool De Kleine Prins, op dat de leerlingen die de<br />
lessenreeksen over filosofie en psychologie volgen, zonder uitzondering enthousiast<br />
zijn over de lesstof.<br />
‘Ze gaan er vol voor’, constateert Gabi, ‘samen maken ze zelfstandig de opdrachten<br />
en ze gaan er ook thuis mee aan de slag.’<br />
Grappig vindt zij het om te zien hoe deelnemende kinderen de rest van de klas betrekken,<br />
wat leidt tot filosofische discussies op het schoolplein: ‘Bijvoorbeeld of bananen<br />
ook geel zijn in het donker, want dat weet je nooit zeker. Of ze vragen zich af: zit ik<br />
echt op mijn fiets of lijkt dat maar zo?’<br />
Intern begeleider Mignonne Paak noemt het een grote stap in het denken van kinderen:<br />
‘ ze nemen niet meer zomaar iets aan voor waarheid. ‘<br />
Academisch denken<br />
De lessen worden sinds 2010 aangeboden door het Wetenschapsknooppunt EUR,<br />
waarin basisscholen, de pabo van de Hogeschool Rotterdam en het Natuurhistorisch
Museum met de EUR samenwerken om begaafde<br />
scholieren kennis te laten maken met wetenschap<br />
en onderzoekend leren. Veertien basisscholen<br />
doen inmiddels mee aan de lessenreeks, waarbij<br />
studenten van de EUR en pabo Thomas More kinderen<br />
in contact brengen met de wetenschap. Na<br />
een inleidend universitair college krijgen zij les in<br />
psychologie, filosofie, geneeskunde en - sinds dit<br />
najaar - economie, waarbij zij zelf onderzoek doen.<br />
‘Voor hen heeft het grote meerwaarde’, vertelt<br />
Karin Schreuder van het Wetenschapsknooppunt,<br />
‘dat horen wij van leerkrachten terug. Zij willen er<br />
zeker mee doorgaan, omdat de werkwijze academisch<br />
denken in de school brengt en een mate<br />
van abstractie, die niet eerder in het basisonderwijs<br />
werd gehanteerd. We horen dat het kinderen<br />
stimuleert, dat ze beter hun best doen, beter<br />
presteren. Ze groeien erin, leren zelf nadenken.<br />
Zoals met filosofie, dat voorkomt dat kinderen zich<br />
te snel een mening vormen.’<br />
Samen diep nadenken<br />
Ook Gabi Heukels merkt dat leerlingen worden<br />
geprikkeld door de wetenschapslessen. ‘Leuk<br />
om te zien hoe diep zij ingaan op de stof. Zij<br />
voelen zich uitgedaagd door de studenten die<br />
de lessen geven, voor hen zijn dat mensen die<br />
echt heel veel weten. Ze zijn zo geboeid dat er<br />
geen leerkrachten van school orde hoeven te<br />
bewaken.‘<br />
De 32 geselecteerde leerlingen van de twee<br />
locaties van De Kleine Prins vormen een groep<br />
waarin zij met elkaar samenwerken. Ook goed<br />
voor de sociale vaardigheden, vindt Gabi:<br />
‘Kinderen die elkaar niet kennen, werken samen,<br />
denken samen diep na over vraagstukken en<br />
raken met elkaar in gesprek. Kinderen die heel<br />
timide zijn, doen toch erg hun best om mee te<br />
praten.’<br />
Voor de nabije toekomst bestaan plannen voor<br />
samenwerking met de universiteiten van Delft<br />
T<br />
www.eur.nl/wetenschapsknooppunt<br />
en Leiden, voor lessen op het gebied van<br />
techniek en ruimtevaart. Daarnaast start<br />
binnen het voortgezet onderwijs een pilot<br />
van lessenreeksen psychologie. De opzet is<br />
hetzelfde als in het basisonderwijs, maar dan<br />
meer toegesneden op oudere leerlingen.<br />
Gabi Heukels verheugt zich al op de nieuwe<br />
lessenreeksen: ‘Op de ene locatie wordt het<br />
filosofie en op de andere economie. Jammer<br />
dat we de startcolleges niet kunnen bijwonen,<br />
omdat we op werkweek zijn.’<br />
Voor de eerste lessenreeksen ontving het<br />
Wetenschapsknooppunt subsidie van het<br />
ministerie van OCW, de volgende moeten de<br />
scholen zelf bekostigen.<br />
‘Voor sommige scholen is het misschien<br />
moeilijk om dat geld nog een keer uit te<br />
geven’, vermoedt Karin Schreuder, ‘maar er<br />
zijn genoeg scholen die daar potjes voor<br />
vinden.’ z<br />
10 11 | 12 --- <strong>Rotterdams</strong> <strong>Onderwijs</strong> <strong>Magazine</strong> | 31
v<br />
Dubbelportret :<br />
Marcel Voorn en Sem<br />
Hoe wordt er naar school gereisd?<br />
S: ‘Ik fiets met een vriendje mee en soms ga ik op<br />
m’n skates.’<br />
Wat is leuk aan school?<br />
S: ‘Geschiedenis vind ik leuk omdat de lerares<br />
voorwerpen meeneemt zoals een mammoetbot,<br />
speerpunten en Romeins geld en daarover<br />
vertelt.’<br />
M: ‘We hebben een aantal scholen bezocht en<br />
vonden het prettige, warme klimaat van het<br />
Laurenscollege het beste aansluiten bij dat van<br />
de basisschool.’<br />
Wat mis je (nog)?<br />
S: ’De school zou dichter bij huis mogen staan.’<br />
M: ‘Ik zou het, eerlijk gezegd, niet weten. Ik vind<br />
het een prettige school.’<br />
Wordt er thuis over school gepraat?<br />
S: ‘Ja, over welke vakken ik gehad heb, welke<br />
cijfers ik gehaald heb en of er nog leuke of vervelende<br />
dingen zijn gebeurd.’<br />
M: ‘Ik vind het belangrijk om interesse te tonen,<br />
maar wil Sem niet te dicht op de huid zitten.’<br />
Hoe laat gaat Sem naar bed?<br />
S: ‘Tussen half en kwart voor tien en dan ga ik<br />
om een uur of tien slapen.’<br />
M: ‘We beginnen om kwart over negen, maar<br />
voordat hij in bed ligt…..’<br />
Wat zit er vandaag in de lunchtrommel en<br />
wie heeft het klaargemaakt?<br />
S: ‘Meestal twee bruine boterhammen, wat<br />
rauwkost en een yoki drink. Het wordt meestal<br />
klaargemaakt door mijn moeder.’<br />
Heb je huiswerk?<br />
S: ‘Ja, maar het meeste maak ik op school. Thuis<br />
besteed ik er ongeveer een half uur per dag aan.’<br />
Is er ondersteuning (nodig) bij het huiswerk?<br />
S: Eigenlijk niet. Soms helpt een vriend.’<br />
tekst Ronald Buitelaar foto Jan van der Meijde<br />
Marcel (1959) en Sem (1999) wonen in<br />
een eengezinswoning in Prinsenland.<br />
Het gezin bestaat verder uit moeder<br />
Belinda en twee op zichzelf wonende<br />
kinderen. Marcel is leraar Informatica<br />
en Sem zit in een havo/vwo brugklas<br />
van het Laurenscollege. Sem voetbalt<br />
bij VVOR, speelt graag op z’n PS3 en<br />
vindt het leuk om muziekmixen te<br />
maken.<br />
Hoe staat het met de nieuwe media?<br />
S: ‘Ik zit vaak op de tablet van m’n vader en heb<br />
wel accounts van Hyves, Twitter en Facebook,<br />
maar doe er weinig mee.’<br />
M: ‘We spreken met hem over de risico’s en hebben<br />
liever dat hij lekker buiten speelt.’<br />
Hoe stelt Marcel zich op de hoogte van<br />
schoolontwikkelingen?<br />
M: ‘Ik vertrouw erop dat het goed gaat en wil me<br />
er verder niet teveel mee bemoeien. De tijd op<br />
school moet leuk zijn en dat wordt het niet als<br />
ouders er zich teveel mee bemoeien.’<br />
Wat wil Sem bereiken en wat wil Marcel dat<br />
zijn zoon bereikt?<br />
S: ‘Ik wilde vroeger piloot of geheimagent worden.<br />
Tegenwoordig het liefst voetballer.<br />
M: ‘Ik wil dat Sem een gelukkige jongen wordt<br />
die sociaal emotioneel vaardig genoeg is om iets<br />
voor de maatschappij te kunnen betekenen.’