You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
nuwe eeu (van 23,7% tot 24,7%), is die hele relatiewe<br />
toename in maatskaplike besteding befonds deur BTW,<br />
’n belasting wat die armes baie meer nadelig raak as<br />
die rykes. Herhaalde populêre eise dat ’n<br />
veelvlakstelsel ingestel word om die onbillikheid in<br />
daardie belasting reg te stel, of dat ’n nulkoers op<br />
noodsaaklike kommoditeite ingestel word, is<br />
geïgnoreer.<br />
’n Ander belangrike kwessie wat maar te<br />
dikwels oor die hoof gesien word, is die aard van<br />
kapitaalbesteding deur die staat. Dit is moeilik om<br />
bygewerkte syfers te bekom, maar die tendense van<br />
1994/95 tot 2002/03 is ontstellend. As die staat se<br />
“bruto vaste investering” in 2002 gedisaggregeer word,<br />
is slegs 33,4% op maatskaplike infrastruktuur bestee<br />
(skole, hospitale en administratiewe dienste), teenoor<br />
38,7% in 1995, terwyl besteding aan ander ekonomiese<br />
infrastruktuur (paaie, brûe, damme, elektrisiteit en<br />
water) van 45,8% tot 44,1% gedaal het. Daarenteen het<br />
dié vir ander “ekonomiese dienste” – besteding deur<br />
sakeondernemings nie by bogenoemde kategorieë<br />
ingesluit nie – gestyg van 15,5% tot 22,5% van die<br />
totaal.<br />
Vergrote ongelykheid blyk ook uit inkomsteongelykheids-<br />
en armoededata, want selfs Statistiek<br />
SA, ’n staatsagentskap, moes bely dat wat onder die<br />
wêreld se swakste Gini-koëffisiënte getel het, ná 1994<br />
inderdaad verswak het. Oor rasseskeidings heen het die<br />
armste helfte van alle Suid-Afrikaners in 2000 slegs<br />
9,7% van die nasionale inkomste verdien, teenoor<br />
11,4% in 1995. <strong>Die</strong> rykste 20% het 65% van alle<br />
inkomste verdien.(4)<br />
Hierdie soort statistieke word óf ontken deur<br />
staatsamptenare, wat verrekening teen die maatskaplike<br />
loon aanvoer, óf verduidelik aan die hand van “twee<br />
ekonomieë”. Selfs pres. Thabo Mbeki – eenmaal ’n<br />
uitblinkerstudent aan die Lenin-Instituut in Moskou –<br />
verdeel die Suid-<strong>Afrikaan</strong>se ekonomie in ’n<br />
eerstewêreld- en ’n derdewêreldkomponent.<br />
Eersgenoemde “is die moderne nywerheids-, mynbou-,<br />
landbou-, finansiële en dienstesektor van die ekonomie<br />
wat daagliks meer by die wêreldekonomie geïntegreer<br />
word. Baie van die grootste intervensies deur ons<br />
regering oor die jare het gepoog om aandag te gee aan<br />
hierdie ‘eerstewêreldekonomie’ ten einde te verseker<br />
dat dit teen die regte tempo in die regte rigting<br />
ontwikkel. Dit is duidelik dat hierdie sektor van ons<br />
ekonomie goed gereageer het, en steeds goed reageer,<br />
op al hierdie intervensies. Dit is baie belangrik, want<br />
dit is die sektor van ons ekonomie wat die rykdom<br />
bring wat ons nodig het om die uitdagings waarvoor<br />
die land staan, die hoof te bied. <strong>Die</strong> suksesse wat ons<br />
met betrekking tot die ‘eerstewêreldekonomie’ behaal<br />
het, bied ook aan ons die moontlikheid om aandag te<br />
gee aan die probleme van die ‘derdewêreldekonomie’,<br />
wat langs die moderne ‘eerstewêreldekonomie’<br />
bestaan. Van kardinale en strategiese belang is die feit<br />
dat dié probleme struktureel nie verbind is aan ons land<br />
se ‘eerstewêreldekonomie’ nie. Gevolglik het die<br />
intervensies wat ons ten opsigte van laasgenoemde<br />
ekonomie maak, nie noodwendig ’n voordelige<br />
uitwerking op hierdie terreine, die<br />
‘derdewêreldekonomie’, nie.”(5) [ons beklemtoning]<br />
Hierdie benadering het teen 2005 die heersende<br />
diskoers in regeringskringe geword. Soms word die<br />
idee aangebied as ’n radikale afwyking van klassieke<br />
neoliberale of deursyfer-ekonomie in die sin dat dit<br />
voorsiening maak vir substansiële staatsintervensie.<br />
<strong>Die</strong> idee is dat die eerste ekonomie hom daarop moet<br />
kan toespits om die wêreldwye patroon van integrasie<br />
met die wêreldekonomie te volg en toenemend<br />
kapitaalintensief, met hoogtegnologie en hoë<br />
vaardigheidsvlakke, kan word, terwyl staatsintervensie<br />
regstreeks op die tweede ekonomie gemik word (6).<br />
Hierdie intervensies sal hulpbronne verskaf en ontsluit<br />
vir diegene wat in die tweede ekonomie vassit en hulle<br />
miskien selfs uiteindelik in die geleentheid stel om na<br />
die eerste ekonomie oor te gaan, hetsy as werkers of as<br />
ondernemers.<br />
Hierdie tese van twee ekonomieë as oplossing<br />
word deur ’n paar navorsers betwis. Vir Andries du<br />
Toit is die vraagstuk nie soseer dat daar nie genoeg<br />
skakelingsaksies is nie, maar eerder wat die aard van<br />
daardie skakeling is en die mate waarin dit dien om<br />
arm mense te bemagtig of om bloot geld uit hulle te<br />
pers (7). Du Toit voer aan dat werkers op die plase van<br />
die Ceres-vallei “nie mense is wat in die tweede<br />
ekonomie vasgevang en van die eerste ekonomie<br />
afgesny is nie. Inteendeel; plaaswerkers in Ceres is<br />
deeglik by die eerste ekonomie ingesluit en glad nie<br />
daarvan uitgesluit nie. Hulle armoede word<br />
voortgebring en geskep deur die normale werking van<br />
die mark in daardie ekonomie. Dit behoort ons weer ’n<br />
keer te laat dink oor die simplistiese idee dat groei al is<br />
wat Suid-Afrika nodig het om ’n einde aan armoede te<br />
maak. Wat belangrik is, is die soort groei en die soorte<br />
magsverhoudinge wat die vorm van die voorwaardes<br />
van ekonomiese uitruiling (terms of economic<br />
exchange) bepaal.”(8)<br />
Gill Hart voeg ’n ander perspektief tot die debat<br />
toe deur te redeneer dat hierdie verskuiwing by Mbeki<br />
beskou moet word “as deel van ’n poging om die druk<br />
te beperk wat uitgeoefen word deur die opkoms van<br />
opposisiebewegings wat beswaar maak teen die<br />
ontoereikende dienslewering, die slakkepas van<br />
grondherverdeling, versuim om antiretrovirale middels<br />
te verskaf en die gebrek aan veilige werk, en wat van<br />
binne die Alliansie uitgeoefen word. <strong>Die</strong> toepaslike<br />
vraag is dus nie of die eerste en tweede ekonomie ’n<br />
akkurate uitbeelding van die werklikheid is nie, maar<br />
eerder hoe dit gekonstrueer en aangewend word om<br />
politieke – of, miskien beter gestel, depolitiserende –<br />
werk te verrig. Belangrik in hierdie diskoers is die<br />
manier waarop dit ’n segment van die samelewing<br />
definieer wat vir die “moderne” ekonomie oortollig is<br />
en vaderlike leiding nodig het. Dié deel van die<br />
samelewing verdien ’n klein bietjie maatskaplike<br />
sekerheid, maar op streng gedissiplineerde en streng<br />
gestelde voorwaardes.”(9)<br />
<strong>Die</strong> tese van die eerste/tweede ekonomie in sy<br />
huidige gedaante is ’n terugkeer na die liberale<br />
moderniseringsteorieë van die 1960’s. Hoewel<br />
inkomste- en hulpbronoordragte aan die sogenaamde<br />
tweede ekonomie ’n belangrike debatspunt is wat nou<br />
mode is, bly werkskepping in die “eerste ekonomie”<br />
steeds die kern van enige bespreking oor<br />
www.vryeafrikaan.co.za DIE VRYE AFRIKAAN | <strong>17</strong> <strong>Maart</strong> <strong>2006</strong> | BLADSY 32