€ 5,- - Gemeente Schiedam
€ 5,- - Gemeente Schiedam
€ 5,- - Gemeente Schiedam
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Museumvondsten<br />
We beginnen deze Museumvondst in 1889 op<br />
Scheveningen. Met het daar gereedgekomen<br />
stoomgemaal, hoopte men een einde te maken aan de<br />
stank die het dode Haagse grachtwater veroorzaakte.<br />
De Residentie had er diep voor in de buidel getast.<br />
Niet alleen voor de eigen bevolking, maar vooral ook<br />
om de badgasten tijdens het zomerseizoen gastvrij te<br />
kunnen onthalen. Het beheer werd in handen van het<br />
Hoogheemraadschap van Delfland gegeven, die hiermee<br />
ook overtollig boezemwater kon spuien.<br />
Het gemaal deed dienst, maar soms ging het toch<br />
mis en daarmee keren we terug naar <strong>Schiedam</strong> en<br />
Vlaardingen: ‘Nu er aan de Vijfsluizen flink gespuid<br />
wordt, begint het grachtwater binnen deze stad allengs<br />
te verbeteren. De onaangename reuk in de vorige<br />
week was het gevolg van het in werking brengen<br />
der herstelde sluiswerken…’ (De Tijd, 18 mei 1898).<br />
De waterkwaliteit, waar de monden begin 21e eeuw<br />
vol van zijn, leverde ruim 100 jaar eerder dus ook al<br />
kopzorg op. Het probleem was dat het waterbeheer<br />
verschillende doelen diende (bescherming, handhaven<br />
waterpeil, doorspoeling) en in letterlijke zin een<br />
kwestie van communicerende vaten was (en is). In<br />
1898 kwam de verversing van het water even op de<br />
tweede plaats. In 1896 had het Hoogheemraadschap<br />
besloten de oude en bouwvallige sluis van de Vijfsluizen<br />
te vervangen door een nieuw exemplaar. Een enorme<br />
operatie die niet alleen een kostbare investering was<br />
maar ook de infrastructuur danig in de war schopte.<br />
Naast het wegvervoer, dat over de sluis de Poldervaart<br />
kon passeren, leverde de blokkade ook problemen op<br />
voor het waterbeheer. Tijdens de inwerkingstelling van<br />
de begin 1898 gereedgekomen nieuwe sluis werd de<br />
waterdoorvoer tijdelijk geheel afgesloten met als gevolg<br />
dat het boezemwater ‘opgesloten’ zat. Het nabijgelegen<br />
stoomgemaal Van der Goes, in 1863 in gebruik genomen,<br />
tekst : Jeroen ter Brugge<br />
©Arie Wapenaar<br />
Een nieuwe sluis<br />
Reproductie<br />
kon immers geen dienst doen om het vuile water aan<br />
de boezem te onttrekken en de met de verstedelijking<br />
toegenomen vervuiling kon niet meer door het<br />
openzetten van de traditionele uitwateringssluizen<br />
worden gecompenseerd. Tijdens en kort na de<br />
werkzaamheden vervaardigde de Haagse fotograaf A.M.<br />
Visser van Weeren (1857-1936) een serie foto’s op groot<br />
formaat van het complex. Niet alleen de grootte van de<br />
foto’s verraadt dat hier iets bijzonders werd verricht, ook<br />
het feit dat deze op een van een tekst voorzien karton<br />
werden gemonteerd (hier niet afgebeeld), toont de<br />
gepaste trots van Delfland. Het moment is goed gekozen:<br />
‘Het metselwerk van de sluismuren, den vloer en van<br />
de vleugelmuren, is gereed.‘ Het strakke metselwerk<br />
spat dan ook van de voorstelling af, geaccentueerd door<br />
de natuurstenen blokken op de hoeken en bovenop de<br />
muren. De sluis had uiteraard de functie het achterland<br />
te beschermen tegen stormvloeden en regulier<br />
hoogwater maar diende ook om vers water in te laten.<br />
Hiertoe waren twee ‘riolen’ (de toogvormige openingen)<br />
opgenomen die konden worden afgesloten. Daarnaast<br />
bevonden zich in de twee sluisdeuren acht ‘tolkleppen’<br />
die desgewenst opengezet werden. Op de voorgrond<br />
ligt één van de deuren klaar om geplaatst te worden.<br />
Waar de uitdrukking ‘een plaat voor je kop zo dik als<br />
een sluisdeur’ vandaan komt, is meteen duidelijk. Ook<br />
het stortbed was klaar: duizenden elzenhouten paaltjes<br />
waren pal naast elkaar geheid om te voorkomen dat door<br />
de stroming de grond zou uitschuren (‘onderloopsheid’)<br />
waardoor de sluis aangetast kon raken. Opvallend detail<br />
is de gedenksteen recht boven de deursponning aan de<br />
linker (<strong>Schiedam</strong>se) zijde. Dit zandstenen monument<br />
(1587) was uit de gesloopte sluis verwijderd en kreeg<br />
een plaatsje in de nieuwe sluis. Na de sloop van het<br />
sluiscomplex in 1965 werd de steen in het Schiegemaal<br />
even verderop aan de dijk ingemetseld.<br />
Musis 30