Wisselstof - Stofwisselingsziekten

14
Informatie
Ontwikkelingen in de behandeling van
Metachromatische Leukodystrofie
Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de bijeenkomst Metachromatische Leukodystrofie (MLD) op 16
mei in het VUmc. Op de bijeenkomst werden de laatste ontwikkelingen op het gebied van de behandeling van
MLD besproken.
Nog geen reden voor optimisme
Metachromatische Leukodystrofie
(MLD) is een zeldzame stofwisselingsziekte
die bij 1 op de 40 000
pasgeborenen voorkomt. Er zijn
minder dan 100 levende patiënten in
Nederland. De diagnose wordt op
basis van de typische wittestofafwijkingen
op de MRI gesteld en door
bloed- en urineonderzoek bevestigd.
Bij MLD is de activiteit van een
enzym, de arylsulfatase A, afwezig of
extreem verlaagd.
Er zijn meerdere vormen van MLD,
afhankelijk van de leeftijd waarop de
ziekte zich openbaart. De laat-infantiele
vorm begint tussen 6 maanden
tot 4 jaar, meestal rond de leeftijd
van 18 tot 24 maanden. De juveniele
vorm begint tussen 4 en 16 jaar. Bij
de adulte vorm verschijnen de eerste
symptomen na de leeftijd van 16 jaar.
De meest voorkomende vorm in
Nederland is de juveniele vorm.
De eerste symptomen van deze vorm
zijn cognitieve problemen met achteruitgang
van schoolprestaties, (milde)
loopstoornissen, evenwichtsproblemen
en problemen met de fijne motoriek.
Vrij snel volgt hierop een totaal
verlies aan lichaamsfuncties en
verzorgingsafhankelijkheid. Daarnaast
komt de volwassen vorm relatief
vaak voor. Deze patiënten hebben
relatief vaak gedragsproblemen en
pas laat motorische achteruitgang.
Zij gaan langzamer achteruit in hun
functioneren.
Mogelijkheden voor behandeling
Er zijn (in theorie) een aantal mogelijkheden
voor behandeling:
1) Beenmerg/stamceltransplantatie.
Dit is de gangbare behandeling bij
patiënten met de juveniele of adulte
vorm van MLD, die vroegtijdig
ontdekt worden. Het belangrijkste
criterium voor een transplantatie is
het taakgebonden IQ. Deze moet
nog boven de 80 zijn. Een beenmergtransplantatie
is een risicovolle
behandeling met 5-10% kans op
overlijden. Het herstel is langzaam.
Doel van een beenmergtransplantatie
is het vervangen van
bepaalde cellen (microglia) in het
centrale zenuwstelsel en daarmee
gedeeltelijk herstel van de arylsulfatase
A activiteit in het brein.
Alleen duurt het ongeveer 12
maanden totdat deze microglia in
het brein vervangen zijn en de
transplantatie een effect begint te
vertonen. Daarom is het belangrijk
dat niet te laat in het ziekteproces
getransplanteerd wordt. Omdat de
aantasting van perifere zenuwen
door kan gaan, kunnen patiënten
ook na een succesvolle transplantatie
duidelijke motorische problemen
tot en met rolstoelafhankelijkheid
ontwikkelen.
Het lastige van uitspraken doen over
het nut van beenmergtransplantatie
is wel, dat het gaat over
procedures voor beenmergtrans-
plantatie en stamceltransplantaties,
die steeds verbeterd worden. Dat
maakt het heel moeilijk om met
zekerheid uitspraken over prognoses
te doen.
2) Enzymvervangingstherapie: is in
ontwikkeling (zie verder).
3) Gentherapie: onderzoek hierna
wordt voorbereid. Er zijn twee
strategieën:
1) inbrengen van een virus met het
gen voor arylsulfatase A direct in
de hersenen;
2) genetische verandering van eigen
beenmergcellen met inbrengen van
een gezond gen voor de arylsulfatase
A. Er zijn nog geen patiënten op
deze manier behandeld.
Enzymvervangingstherapie
Dr. Kohlschütter is kinderarts/kinderneuroloog
uit het Kinderzieken-
huis van de Universiteit van Hamburg,
Duitsland en hij is betrokken
bij de onderzoeken naar enzymvervangingstherapie
voor MLD. Het
onderzoek naar enzymvervangingstherapie
bij muizen met MLD bleek
effectief: het lopen verbeterde en het
zenuwstelsel bleek minder aangetast.
Enzymvervangingstherapie is nu nog geen wondermiddel.
Het enzym werd toegediend in het
bloed via de staart. De muizen zijn
met verschillende doseringen behandeld.
De resultaten gaven aanleiding
tot meer klinisch onderzoek
(trials) bij kinderen met MLD.
Onderzoek van een nieuw medicijn
bij mensen gaat in fasen:
In Fase 1 wordt de veiligheid en de
dosering van het nieuwe medicijn
getest.
In Fase 2 wordt de effectiviteit en
veiligheid in een groep mensen getest.
In Fase 3 moet de effectiviteit wetenschappelijk
onderbouwd worden
aangetoond. Dan wordt het medicijn
op de markt gebracht als geneesmiddel.
In Fase 4 wordt de veiligheid van het
middel op langere termijn gevolgd.
Bij zeldzame ziekten, zoals MLD, is
het aantal patiënten die in de ver-