Verwende prinsesjes - Pauw & Witteman

Drayer Verwende prinsesjes 04-10-2010 13:33 Pagina 25
Het sprookje van de perfecte moeder 25
In de loop van de Gouden Eeuw kreeg het begrip huisvrouw
volgens Kloek ‘een normatieve lading’. ‘Het begon te
lijken,’ schrijft zij, ‘op een roeping. Een levensbestemming
met een welomschreven takenpakket.’
De dichtende raadpensionaris Jacob Cats speelde hierin
een moeilijk te onderschatten rol. Uitvoerig bezong hij de lof
der huisvrouw in zijn rijmwerk Houwelick uit 1625, een bestseller
waarvan zo’n vijftigduizend exemplaren werden verkocht.
‘De man moet op de straat om zijnen handel gaan,’
schreef hij, ‘het wijf moet in het huis de keuken gadeslaan.’
Een goede moeder gaf bovendien haar kinderen zelf de borst,
en nam de opvoeding persoonlijk ter hand. Dat een gehuwde
vrouw zich buitenshuis begaf om geld te verdienen gaf eigenlijk
geen pas. Haar huis was het ‘koninkrijk’ waar zij regeerde.
Zo was nu eenmaal de ‘natuurlijke’ ordening. Zo had ook
God het bedoeld.
Met de stijgende welvaart kon Cats’ wensdroom langzaam
werkelijkheid worden. Zodra het financieel niet meer nodig
was, stopte de vrouw met werken buitenshuis. Het standaardwerk
Vijf eeuwen opvoeden in Nederland beschrijft hoe als eersten
de echtgenotes van rijke burgers zich terugtrokken in hun
huizen – de vrouwen van de Amsterdamse kooplieden voorop.
‘Eind achttiende eeuw,’ aldus de auteurs, ‘breidde deze gewoonte
zich uit naar de middenburgerij, terwijl de rest van de
burgerij zich er graag aan spiegelde. De gespecialiseerde “huisvrouw”
gold als deftig.’ Ook als ze geen personeel had en zelf
moest boenen en poetsen, dan nog werd dat ‘fatsoenlijker’ geacht
dan uit werken gaan.
Dankzij Verlichting en Romantiek verschoven bovendien
de opvattingen over opvoeding en huiselijk geluk. De kinderziel
behoefde liefdevolle sturing, en de moeder werd daarin de