frieslands hoogeschool rijks athenaeum te franeker. - Tresoar

359
niet deelen. Zoo gaf hij Voortaan dan ook collegien over de TJieol.
naturalis en over de Principia pliilosophiae Cartesii. Nadat hij
een achttal jaren had onderwezen, verschenen als eene vrucht daarvan
: Exercitationes acadmnicae in pJiüosophiam primam et naturalem;
in guïbus Phüosophia Benati Des-Cartes clare & per spicue explicatur, valide
confirmatur, nee non solide vindicatur, Fran. 1709 (590 p.) In de Dedicatio
aan Corn. ab Aylva zegt hij daaromtrent: à primo Professionis
anno Theses scripsi, in initio breviores, postea prolixiores, quibus explicarem,
illustrarem, confirmarem & vindicarem, nee non hic & illic
emendarem, Philosophiam Renati Des-Cartes. Atque inde natum est
hoc opus. In de Praefatio geeft hij de toezegging : Yeritatem & soliditatem
Theologiae naturalis alias Deo volente vindicabimus. Deze arbeid
liet niet lang op zich wachten, want in 1711 verscheen Andala's Syntagma
Theologico-Phgsko-Metaphysicum, complectens Compendium Theologiae
Naturalis; Paraphrasin in Principia Philosophiae Benati Des-Cartes;
ut ê Dissertationum PhilosopMcarum Heptada. Omtrent den inhoud en
de strekking dezer drie, onder éénen titel vereenigde, werken, deelt
de schrijver in de opdragt het volgende mede: Ante annum absolveram
Disputationes septem & viginti de Theologia Naturali. Harum Compendium
facit primum hujus voluminis Tractatum. Cum vero Theologia
Naturalis sit tum Theoretica, turn Practica, non tantum demonstravi
Exsistentiam Dei, & exposui ejusdem Essentiam, Attributa, & Opera,
tum Decreta, tum Opus Creationis & Providentiae, sed & expendi relationem,
quae est inter Deum & Hominem; atque inde derivavi omnia
hominis officia circa Deum, se ipsum, & proximum. Cumque huc pertineat
omnium Virtutum Ethicarum exercitium, ipsam Ethicam Theologiae
Naturali superstruxi, & ex ejus principüs deduxi. Cujus haec est
longe maxima utilitas, quod hac ratione quilibet, qui non data opera
Vult caecutire, facile videre possit, Summum Bonum ab omnibus vulgaribus
Ethicis ignoratum, & male esse constitutum. Summum autem
Bonum si ignoretur, vivencli rationem ignorari necesse esse, meritojudicat
Cicero. Theologiae & Religionis Naturalis contemplatio sponte nos
ducit ad verum Summum Bonum , in quo mentem unice acquiescere,
quod prae omni alio amare, omni studio acquirere , ut ultimum finem
intendere, ut Ethicae finem constituere, omnino oportet. Hoc autem
invento & cognito, inventa vitae via est, conformatioque omnium ofüciorum.
Scilicet Religio sive cultus Dei, omniumque Virtutum exercitium
est via ad aeternam Beatitatem in Dei S. B. communione sitam. Primo
hoc Tractatu mihi meisque Auditoribus opus esse deprehendi, ut in
manibus & ob oculos esset filum & series, quin strictior explicatio rerum,