frieslands hoogeschool rijks athenaeum te franeker. - Tresoar

850
onder het Voorlerigt der uitgave van 1801 , eerst in 1792 of 1793 zou
zijn gesteld, wij verheugen ons door den heer Van Rijn de zekerheid te
hebben verkregen , dat Swildens reeds in 1789 i) gewag heeft gemaakt
van het bestaan der Schets. Wij mogen den 1 Februari) 1786 alzoo
gerust aanvaarden als den datum der Voltooijing, door wien dan ook,
én Vonden dit bevestigd door bladzijden in Swilden's geschriften, die
ons duister waren gebleven, maar nu gebleken zijn het geboorteberigt
Van de Schets te Vermelden.
Verplaatsen wij ons eerst eens in die dagen, dan weten wij, dat
noch de Unie van Utrecht, als Constitutie der Republiek , noch de Regeerings-reglementen
der souvereine gewesten die onderwerpen vanregeeringszorg
omschrijven, welke als „de wegwijzers Van den gansenen
handel en wandel" der Regenten in de Schets worden aangewezen. De
bevordering van het welzijn des Volks hing dus geheel of Van de wijze,
waarop zij individueel hunne taak vervulden. Grondwettelijk was hun
geen gedragslijn voorgeschreven; de talrijke Reglementen, die de openbare
aangelegenheden van gewesten en steden betroffen, wortelden niet
in eene algemeene Constitutie.
Swildens heeft de nadeelen daarvan, Voornamelijk het gemis aan eenheid
Van gedragslijn in de geheele Republiek, diep gevoeld, en is bij of
na het bewerken der Schets al Verder op de gedachte gekomen om „Vaste
Grondpunten daar te stellen Voor de duurzame Goedheid eener Representatieve
Volksregeering," m.a.w. om de onderwerpen van Staatszorg te omschrijven
in een program naast de bestaande Constitutie , of wel als een
integreerend gedeelte daarvan. Van daar dat hij later onderscheidt tusschen
eene Schets van Begeerhunde en eene Begeerhundige Staatsregeling
Na toch in 1795 er op te hebben gewezen, dat geene Regeering tot
nu toe ooit „de Vereischte vaste Grondpunten van duurzame goedheid"
heeft gehad, en dat hij den weg gevonden heeft om daaraan
tegemoet te komen, gaat hij aldus voort: „Ik begin te vermoeden
, dat het Geheim, welk ik elders, als in 't voorbygaan, te raaden
wierp, eene in ons Land nog geheel onbekende zaak, en weggestorven
is met dien Eersten Patriot, met wien ik éénmaal, en weinigen tyd voor
zijnen dood, er iets van gesproken heb 2 ); namelijk, zoo verre mijn
eerste begrip toen ging, doch welk sedert, en gedurende nu omtrent
tien jaaren , eerst zijne Vastheid en uitgebreidheid als een eerste Poinct
!) Het bewuste stukje in den Huismans Almanach voor 1790 zal in 1789 geschreven
zijn.
2 ) Misschien van der Capellen tot de Poll. Vgl. ons werk over Swildens, blz.
119.