Procesevaluatie observatieafdelingen Teylingereind - WODC

Jaarlijks worden er gemiddeld 1372 7 van deze persoonlijkheidsonderzoeken bij jongeren
uitgevoerd, zogenaamde onderzoeken pro Justitia. Voor de indicatiestelling tot een dergelijk
onderzoek wordt door de indicatiestellers (het OM, de rechter commissaris, de Raad voor de
Kinderbescherming (RvdK) en het NIFP) het instrument Beslissingsondersteuning onderzoek
Geestesvermogens (BooG) gebruikt. Dit instrument is ontwikkeld om de rechtsgelijkheid in
het besluit over de pro Justitia rapportage te bevorderen. Door vragen als ‘is de verdachte
eerder onderzocht?’, ‘is er psychiatrie in de voorgeschiedenis?’, ‘is er uitvoerig
milieuonderzoek nodig?’ wordt al dan niet besloten tot het geven van de opdracht tot een
onderzoek pro Justitia. Wanneer er echter geen duidelijk advies op grond van het BooG wordt
verkregen, kan de hulp van een deskundige (een NIFP psychiater of psycholoog) worden
ingeschakeld die door middel van een trajectconsult de noodzaak tot onderzoek vaststelt. Het
trajectconsult kan gebaseerd worden op de gerechtelijke stukken of een gesprek met de
verdachte.
Wanneer een onderzoek pro Justitia wordt geadviseerd, kan dit gaan om verschillende
varianten. Een pro Justitia onderzoek vindt in de meeste gevallen ambulant plaats waarbij de
rapporteur de verdachte thuis of in een JJI bezoekt en hier een aantal onderzoeksgesprekken
mee voert. Er kan hierbij gekozen worden voor een monodisciplinair onderzoek, dit wil
zeggen een rapportage door een psychiater of psycholoog, dan wel een multidisciplinair
onderzoek, een rapportage door zowel een psychiater en psycholoog (dubbel) of door deze
beide disciplines en een milieuonderzoeker (triple). De meest grondige, maar voor de jongere
ook meest ingrijpende vorm van rapportage is een residentieel of een klinisch onderzoek pro
Justitia. Deze twee zijn inhoudelijk ongeveer hetzelfde – in beide gevallen verblijft een
jongere in een (jeugd)inrichting en vindt een multidisciplinair onderzoek plaats. Bij een
residentieel onderzoek verblijft de jongere op een afdeling tussen jongeren voor wie geen pro
Justitia rapportage was aangevraagd. Bij een klinisch onderzoek verblijft de jongere echter op
een observatieafdeling die speciaal voor observatie is bestemd. De leefgroep is hier ingesteld
en de medewerkers zijn getraind op het verrichten van observatie. Dit type onderzoek maakt
jaarlijks minder dan twee procent 8 uit van het totale aantal pro Justitia rapportages (FRIS,
2010) en vindt plaats in een instelling van de geestelijke gezondheidszorg, het Pieter Baan
Centrum en sinds kort in de observatieafdeling pro Justitia in Teylingereind. Voor plaatsing
van een jongere op een dergelijke afdeling is (per jongere) een bevel tot klinische observatie
nodig van de rechter commissaris of rechtbank (art. 196-198 WSv.). Een belangrijk verschil
tussen ambulant en klinisch onderzoek is ook dat er bij een klinisch onderzoek observaties
7
Gemiddeld aantal onderzoeken pro Justitia berekend over vier jaar (2006-2009) (NIFP; Het Forensisch
Registratie- en Informatie Systeem, 2010).
8
NIFP; Het Forensisch Registratie- en Informatie Systeem, 2010.
39