De tweede managerial revolution: - TiasNimbas Business School

Managers onttrokken zich aan de controle van aandeelhouders en gingen zich
autonoom gedragen. Niet alleen in het dagelijks reilen en zeilen van de onderneming,
maar ook ten aanzien van het voorzien in de behoeften aan financiële
middelen door winstinhoudingen. Managers gaven de voorkeur aan winstinhouding
in plaats van dividenduitkering, waardoor de onderneming minder
afhankelijk werd van aandeelhouders, banken en financiële instellingen. Hun
primaire doel was niet maximalisatie van winst maar overleven, groei en het
maximaliseren van de omvang van de onderneming.
Joseph Schumpeter (1942) waarschuwde voor de macht van de gesalarieerde
managementklasse die de controle van aandeelhouders overneemt. Zij is uit
is op minimale risico’s en maximale zekerheid omdat dit in belang is van hun
eigen positie, maar dat ten koste gaat van wat in het belang is van de samenleving
en het democratisch systeem.
Machtsconcentratie
Berle en Means (1932) hebben ook gewezen op concentratie van economische
macht in de handen van professionele managers die gevolgen konden hebben
voor de concentratie van politieke macht. In de periode 1950 – 1980 is in de
Verenigde Staten een intensieve discussie gevoerd over dit thema. Mizruchi
(2004) wees er op dat de macht van de managers elite van grote ondernemingen
in de Verenigde Staten geleidelijk is veranderd door de groeiende invloed van
institutionele beleggers. Door de groeiende macht van financiële instellingen
zoals private equities en hedge funds en door de globalisering van financiële markten,
transnationaliseerde de managers elite van grote ondernemingen all over the
world. De managers elite is hiermee meer divers van samenstelling geworden.
Van grote invloed op de rol van de Amerikaanse business community, is de reactie
op de moeilijke jaren ‘70 vanwege de oliecrisis geweest. De aanval van de business
community richtte zich op de vakbonden die met hun gedrag verantwoordelijk
werden gesteld voor de stagnerende productiviteitsverbetering en op de overheid
in haar excessief regulerende rol. De concurrentiepositie van Amerikaanse
ondernemingen was aanzienlijk verslechterd, mede ten gevolge van de opkomst
van de competitieve Japanse industrie.
Het tij werd gekeerd toen in de jaren tachtig en negentig het neoliberalisme
doorbrak. Deregulering, privatisering, globalisering boden ruimte aan de
12 De tweede managerial revolution:
managerial class om haar positie in ondernemingen, publieke en semipublieke
organisaties te versterken. Sommigen noemden de managers de gesalarieerde
hired guns die de belangen van de kapitalistische eigenaars moeten verdedigen.
Tegelijkertijd ontspon zich zowel in de Verenigde Staten als in Europa de discussie
hoe de macht in de onderneming moet worden gecontroleerd en hoe corporate
governance vorm en inhoud moet krijgen.
Het ontbreken van effectieve controle op de macht van de managementelite is de
oorzaak van de excessen in het Amerikaanse bedrijfsleven in het vorige decennium.
De ondergang van Enron en van WorldCom hebben geleid tot de vraag: wie
is er verantwoordelijk voor de financiële crisis? Deze vraag is ook bij de business
schools terecht gekomen.
Gedurende de jaren ‘90 van de vorige eeuw onderging het Amerikaanse
managerial capitalism een ingrijpende transformatie. Managers - met name
CEO’s - zijn uit op het behalen van de hoofdprijs: hoge salarissen, grote bonussen,
fiscaal voordelige aandelenopties en indekking van ontslagrisico met grote
afkoopsommen en vertrekpremies. Het beloningssysteem voor managers heeft
er toe geleid dat de verschillen tussen de hoogste en laagste inkomenscategorieën
in Amerikaanse ondernemingen aanzienlijk zijn vergroot.
De koopkracht van de Amerikaanse werknemer stagneert sinds 1980, terwijl dat
van de Europese werknemer vanaf de financiële crisis in 2008 eveneens onder
druk is gekomen. Paradoxaal toegenomen zijn echter de salarissen van
managers in organisaties. Ook in Nederland: in 2012 zijn de salarissen van de
2000 topmanagers met gemiddeld 20 procent gestegen.
Managers vormden een speciale klasse van aandeelhouders die hun carrière en
materieel eigenbelang menig maal lieten prevaleren boven het belang van hun
onderneming, onder meer bij overnames en fusies. Het gedrag van topmanagers
werd geïnspireerd door het primaire oogmerk van de neoliberale economische
theorie, namelijk winstmaximalisatie met het oog op maximalisatie van aandeelhouderswaarde.
De manager heeft de opdracht om hieraan bij te dragen. Dit
gebeurde door draconische maatregelen van kostenreductie onder meer door
offshoring van productie naar lageloonlanden, met als gevolg massaontslagen in
de ondernemingen in de Verenigde Staten en in Europa.
over Kwaliteit en Professionalisering van Managers en de rol van Business Schools 13