De tweede managerial revolution: - TiasNimbas Business School

4
De tweede managerial
revolution: de confrontatie
van het Angelsaksische
(Anglo-Amerikaanse)
en Rijnlandse
(West-Europese) model
44 De tweede managerial revolution:
Het bestuur en het management van de onderneming zijn volop onderwerp
van discussie. Deze discussie richt zich met name op de beursgenoteerde
onderneming , maar ook op de zogenaamde maatschappelijke onderneming
in de gezondheidszorg, onderwijs, woningcorporaties en maatschappelijke
dienstverlening. Het managementbelang is één op één gekoppeld geraakt aan
het aandeelhoudersbelang en er is weinig ruimte in het denken van managers
voor maatschappelijke belangen. De mens binnen organisaties wordt vooral
instrumenteel benaderd en lijkt steeds meer te worden gemarginaliseerd. Het
ongrijpbare karakter van deze ontwikkelingen leidt tot een breed gevoel van onbehagen,
aldus Herman Wijffels, voormalig voorzitter van de hoofddirectie van de
Rabobank, in het voorwoord van de tweede editie van het boek Angelsaksen versus
Rijnlanders van Jaap Jan Brouwer en Piet Moerman (2009, p. 7).
Het Angelsaksische model kenmerkt zich door de dominantie van het bedrijfsleven
binnen de samenleving, het primaat van marktdenken en van aandeelhouderswaarde.
Organisaties worden gezien als rationele systemen die als zodanig
moeten worden aangestuurd op het behalen van resultaten. Het Angelsaksische
managementconcept is vooral door grote beursgenoteerde ondernemingen
omarmd; de Rijnlandse opvattingen hebben nauwelijks brede toepassing gekregen.
De EU is in de afgelopen decennia sterk onder invloed gekomen van het
Angelsaksische model. Onder aanvoering van de Europese Commissie prijkten
deregulering en privatisering vanaf de jaren ‘90 vast op de agenda.
De ongebreidelde toepassing van dit model heeft geleid tot perverse uitwassen in
beloningen, zelfverrijking en grotere inkomensverschillen, met name door het
optreden van private equity en hedge funds. Deze ontwikkelingen zijn niet alleen
zichtbaar in Amerikaanse (met name beursgenoteerde) ondernemingen, maar
ook in Europese ondernemingen en zelfs in maatschappelijke ondernemingen
en ondernemingen die hun wortels hebben in het coöperatieve gedachtengoed.
Hun bestuurders en managers hebben niet altijd de verleiding van greed is good
kunnen weerstaan. Maar ook in ondernemingen waarin de Rijnlandse ideeën
van oudsher geworteld zijn, hebben managers zich laten verleiden om de ideeën
van het neoliberalisme in hun bedrijfsvoering toe te passen met het argument
dat de globalisering en concurrentie hen hiertoe noodzaken.
Een aantal van de meest invloedrijke topmanagers hebben uitspraken gedaan
over deze ontwikkeling. Peter Elverding (oud-topman DSM) stelt “We hebben
over Kwaliteit en Professionalisering van Managers en de rol van Business Schools 45