De tweede managerial revolution: - TiasNimbas Business School

gepast voor defensiedoeleinden - werden ingezet voor business research.
De rationele manager heeft een sociaal contract met de onderneming en is daaraan
in beginsel loyaal. Maar hij kan in beginsel in elk type onderneming functioneren
en gebruikt dezelfde kennis, methoden en technieken om te managen,
ongeacht de branche. Aan de top van de onderneming zien we een nieuw type
senior manager, de CEO die de strak hiërarchisch opgebouwde onderneming
aanvoert.
De grote ondernemingen ontwikkelen zich tot conglomeraten die in meerdere
branches actief zijn. Overheid en bedrijfsleven, arbeid en kapitaalverschaffers
werkten nauw samen in een systeem van managed economy and competition in
een nieuwe vorm van kapitalisme die het relationship capitalism werd genoemd.
Zij hadden behoefte aan general managers als probleemoplosser die in elke
organisatie inzetbaar zijn. Zij hebben brede kennis van accounting, economie,
finance, statistiek, productie- en algemeen management. General management
was volgens Khurana (2007) de pedagogische vertolking van de ideologie
van het managerialism en de general manager was de souverein van het
Amerikaanse economisch systeem.
Toen in de jaren 1970 de Verenigde Staten werden geconfronteerd met een
economische neergang veranderde de kijk op de positie en functie van management,
met name in grote beursgenoteerde ondernemingen. Het managerial
capitalism had - volgens critici - er toe geleid dat managers zich als een onafhankelijke
partij in de onderneming opstelden. Zij hadden er vooral belang bij om
de aandeelhouder op afstand te houden en risico’s zo veel mogelijk uit de weg te
gaan, met het oog op handhaven behouden van stabiliteit. Hen werd verweten
dat zij zich gedroegen als plutocraten die nauwelijks ter verantwoording konden
worden geroepen door aandeelhouders. De autonomie van managers was niet
in het belang van aandeelhouders. Managers werden nu verantwoordelijk
gehouden voor het feit dat zij geen afdoende antwoord hadden op de structurele
problemen waarmee het Amerikaanse bedrijfsleven werd geconfronteerd, zoals
de snel opkomende Japanse concurrentie als signaal van de opkomende globalisering
en de alsmaar groeiende bemoeienis van vakbonden en van de overheid,
met name door regulering waardoor de vrije marktwerking aan banden werd
gelegd (Reagan: “government was the problem”).
32 De tweede managerial revolution:
3. De jaren ‘80 luidden met Reaganomics en Thatcherism een nieuwe situatie
in die gekenmerkt werd door een beroep op de invisible hand van marktwerking.
Deze nieuwe situatie ontstond onder meer door deregulering om de
productiviteit en de winstgevendheid te verbeteren en daarmee het aandeelhoudersbelang
te dienen. Het economisch beleid van Reagan - geïnspireerd
door de ideeën van de neoliberale markteconomie van de Chicago School
- was het antwoord op de Japanse concurrentie. Het gaf bovendien het economisch
systeem van de Sovjet-Unie de doodsteek door acceleratie van de
bewapeningswedloop die door de Sovjet-Unie economisch niet kon worden
bijgebeend. De Verenigde Staten gingen de economische strijd met haar
uitdagers aan onder aanvoering van een nieuw type manager. De opdracht
aan (top)managers werd verbetering van de positie van aandeelhouders, verhoging
van de aandelenkoers en van dividenden door winstmaximalisatie.
Shareholders value werd de focus van hun handelen. Dit gebeurde door het
aangaan van strategische allianties, ingrijpende saneringen, outsourcing, offshoring,
verbetering van processen en het terugdringen van middenmanagement
(downseizing). Dit alles met het oog op kostenreducties.
Amerika ging een nieuwe fase van het kapitalisme in: het aandeelhouderskapitalisme
of investor capitalism. Dit kapitalisme heeft grote consequenties
gehad voor business onderwijs en voor business schools, niet alleen in de
Verenigde Staten maar ook elders waar het Chicago-paradigma is gevolgd.
Daarmee was de derde periode van Khurana (2007) ingezet; het beslaat de
afgelopen vijf decennia waarin de neoliberale economie een halt toeriep aan de
imperatieven van professionalisering in business onderwijs en plaats maakte
voor dominantie van marktimperatieven. De managerial oriëntatie boette aan
belangstelling in en maakte geleidelijk plaats voor een benadering van management
als een pleitbezorger van de vrije markteconomie, die haar diensten ter
beschikking diende te stellen ten faveure van het belang van de aandeelhouder.
We zien de opkomst van een nieuw type topmanager (CEO) die bereid is zijn
inspanningen te richten op versterking van shareholders value. Overnames,
fusies, opdeling van ondernemingen, afstoten van onderdelen waren de mechanismen
om dit te realiseren.
Er groeide een belangenrelatie tussen aandeelhouders en seniormanagers door
hun beloning te koppelen aan verbetering van de winstgevendheid in de vorm
van bonussen en aandelenopties. Daarmee ontwikkelde zich een nieuw gover-
over Kwaliteit en Professionalisering van Managers en de rol van Business Schools 33