Eeuwen eten in Gronigen - Groniek

eerste dag worden opgediend: twee stuks rundergebraad van
veertig pond, zesendertig kuikens waarvan de helft met spek
gelardeerd, vier pasteien, twee verse en twee gekookte hammen,
twee kalfslendestukken en twee schotels lamsvlees.
Daarbij zouden diverse groenten van het seizoen worden gegeven
en per persoon een geraspte bol en ander witbrood,
augurken, kappertjes en citroenen. Er zou dun bier, koffie en
thee worden geschonken. De kasteleinen moesten zorgen voor
serviesgoed, schone servetten, messen, vorken en lepels,
bovendien voor kussens en stoven voor de dames. De tweede dag
was een stuk soberder en bestond gedeeltelijk uit het opwarmen
van gerechten die de vorige dag overgebleven waren. (37)
111. DE NEGENTIENDE EN TVINTIGSTE EEUV
DE GASTHUIZEN
De maaltijden in de gasthuizen waren in de negentiende eeuw
naar onze begrippen nog steeds erg sober. In het algemeen
dronk men 's morgens koffie en at men daarbij een snee roggebrood,
of gekookte, fijngemalen aardappelen met daar overheen
"een halve bol vol karnemelk". 's Middags at men weer een
schaal aardappelen, soms met kleine stukjes spek met een jus
van warm water of karnemelk met braadvet, ook wel 'stip'
genaamd. Men prikte de aardappels met een vork uit de schaal
want borden werden niet gebruikt. Als toetje at men bonen- of
gortepap. 's Avonds kreeg men brood (met een beetje boter)
voorgezet en een brij van rijst of gort met gekookt water.
(38)
De voogden bepaalden nog steeds in overleg met de koksmoeder
en koksvader het menu. Opvallend is dat de koksvader in
het midden van de negentiende eeuw de plaats van de vrouw in
de keuken begon over te nemen. De voogden hadden kennelijk
meer vertrouwen in een man dan in een vrouw bij de voedselbereiding.
Opvallend is dat dit samenging met een verhoogde
belangstelling voor hygiëne en voedselbereiding in het algemeen.
Bewuster koken moest blijkbaar door een man geschieden;
bovendien was hij beter in staat om orde te houden in de
tehuizen dan de vrouwen.
Rond de eeuwwisseling werd het voedsel beter: er werd in
de gasthuizen meer vers vlees in plaats van pekelvlees gegeten
en ook treffen we vaker verse groenten op het menu aan.
Veel gasthuizen waren rond 1900 nog volop in bedrijf. Voor
een eenmalig bedrag van tussen de f.1200 en f.2500 kon men
intreden in bijvoorbeeld het St.Geetruidengasthuis. Voor dat
geld genoot men vrij wonen, vrij gebruik van brandstof, een
middagmaal om half een, iedere avond een bord karnemelkse
82