DE WEDEROPBOUW KONINKLIJKE LANDMACHT.

DE WEDEROPBOUW
VAN DE
KONINKLIJKE LANDMACHT.
DOOR
CANDIDE.
's-Gravenhage
De Gebroeders van Cleef
1946

INHOUD.
VOORWOORD If^-/ 2
//*? /
HOOFDSTUK I. A. Internationale, veiligheid 3
B. Het Duitsche gevaar ... % 7
HOOFDSTUK II. Internationale weermacht ... ... ... ... 9
HOOFDSTUK III. Nationale weermachten 11
HOOFDSTUK IV. De positie van Nederland in het geallieerd militair
verband 14
HOOFDSTUK V. Ervaringen, welke tot leering strekken 17
HOOFDSTUK VI. Grondslagen voor den wederopbouw van de
Koninklijke landmacht 21
HOOFDSTUK VII. Dienstplichtwet 23
HOOFDSTUK VIII. De ongeoefende lichtingen 26
HOOFDSTUK IX. Geneeskundige keuring, indeeling en opkomst
voor eerste oefening 26
HOOFDSTUK X. Opleiding voor eerste oefening 29
HOOFDSTUK XI. Voortgezette opleiding van reserve-officieren ... 32
HOOFDSTUK XII. Beroepsofficieren 33
HOOFDSTUK XIII. Beroepsonderofficieren en Capitulanten 37
HOOFDSTUK XIV. Vakbonden 37
HOOFDSTUK XV. Geestelijke verzorging ; Sociale opvoeding ; enz. 38
HOOFDSTUK XVI. Oorlogsorganisatie 42
HOOFDSTUK XVII. Geleidelijke vorming van het nieawe oorlogsleger 47
HOOFDSTUK XVIII. De Luchtstrijdkrachten 48
HOOFDSTUK XIX. Vredesorganisatie 52
HOOFDSTUK XX. Militaire Rechtspraak 60
HOOFDSTUK XXI. De Materieelvoorziening 62
HOOFDSTUK XXII. De Kosten 63
BESLUIT 65
BIJLAGEN.
I. Ontwerp-Verdeeling van het contingent 69
II. Ontwerp-Vredessamenstelling van het IVde Legerkorps ... 71
III. Voorbeeld voor de garnizoensindeeling van het IVde Legerkorps... 73
IV. Ontwerp-Vredessamenstelling van een regiment infanterie ... 75
V. Ontwerp-Vredessamenstelling van de regimenten artillerie nrs.
1 t/m 4 77
DL/..

VOORWOORD.
TT ONDER vooruit te loopen op de nog niet volledig overzichtelijke inter-
nationale verhoudingen en op wat, in verband daarmede, nopens
de weermachtsorganisatie van de onderscheidene bondgenooten in het
geallieerd militair verband, eventueel bij verdrag zal worden bepaald, kan het
zijn nut hebben om uiting te geven aan enkele gedachten, met betrekking tot
den wederopbouw van de Koninklijke landmacht.
Mogelijk zullen die beschouwingen een aanknoopingspunt kunnen zijn
voor een vruchtdragende gedachtenwisseling, ten bate van de vorming van een,
in het geallieerd militair verband passend, voor zijn taak berekend legerapparaat,
dat zich in zijn vredesarbeid ziet geschraagd door de toegewijde belangstelling
van het Nederlandsche volk in al zijn geledingen.
De Schrijver is er zich van bewust, dat aan den wederopbouw van de
Koninklijke landmacht meer vast zit, dan in deze beknopte samenvatting
van zijn gedachten is weergegeven, doch hij verwacht, dat zijn geschrift, als
grondslag voor de uitwisseling van denkbeelden, nochtans nuttig zal kunnen
zijn.
Om voor de hand liggende redenen kan de oorlogsorganisatie slechts
oppervlakkig worden ter sprake gebracht, en moet voorts al hetgeen verband
houdt met den overgang van vredes- op oorlogsvoet (het mobilisatiestelsel),
buiten beschouwing blijven.
Dit schriftuur houdt zich niet bezig met de, aan den eigenlijken weder­
opbouw van ons nieuwe leger voorafgaande, militaire maatregelen, welke een
tijdelijk karakter dragen, zooals :
o) de troepen voor de gezagshandhaving na de bevrijding, in Nederland,
resp. in Nederlandsch-Indië;
b) de troepen voor de bezetting van Duitsch territoir ;
c) de deelneming met landstrijdkrachten aan den strijd in het Verre
Oosten.
September 1944.

s
HOOFDSTUK ï.
A. -INTERNATIONALE VEILIGHEID.
Met betrekking tot de wijze, waarop in de toekomst de internationale
veiligheid zal worden gewaarborgd, c.q. gehandhaafd, bepaalt het door den
President der Vereenigde Staten en Minister-President CHÜECHILL bekend
gemaakte " Atlantic Charter " (14 Augustus 1941), zich tot vage termen :
Zij gelooven, dat alle landen van de wereld, om realistische zoowel
"als moreele redenen, er toe moeten komen voortaan geen geweld meer te
"gebruiken. Geen toekomstige vrede kan gehandhaafd worden door
"landen die dreigen—of kunnen dreigen -aanvallend buiten hun grenzen
"op te treden. Zoolang dat gevaar dreigt, gelooven zij, dat de
"ontwapening van zulke landen noodzakelijk is, in afwachting van een
algemeener en permanent systeem van algemeene veiligheid. Zij zullen
"eveneens hun hulp en aanmoediging geven voor alle andere practische
"maatregelen, die de zware last der bewapening voor de vredelievende
"volkeren zullen verlichten."
De op 17-5-44 door de Prime Ministers van het Vereenigd Koninkrijk
en van elk der vier dominions onderteekende " Empire's Declaration " is
iets duidelijker :
" We aflirm that after the war a world organization to maintain
" peace and security should be set up and endowed with the necessary
" power and a,uthority to prevent aggression and violence."
Aangezien in onze wereld, zooals deze nu eenmaal is. moeilijk kan worden
verwacht, dat voortaan alle staten elkanders rechten zullen eerbiedigen, zal
de behoefte aan het onderhouden van militaire machtsmiddelen voorshands
wel blijven bestaan.
Machtsmiddelen, welker preventie wellicht voldoende zal blijken om den
vrede te bewaren, doch die, het geval dienende, den agresseur te lijf zullen
hebben te gaan, ter verdediging van de bedreigde vrijheden.
De op 1-11-43 door de regeeringen van de Vereenidge Staten van Noord-
Amerika, van het Vereenigd Koninkrijk, van de Unie der Sowjet Republieken
en van China, te MOSKOU onderteekende gemeenschappelijke verklaring,
behelst:
" That they will confer and co-operate with one another and with
" other members of the United Nations to bring about a practicable
" general agreement with respect to the regulation of armaments in the
" post-war period."
Op 21-8-44 werden te DUMBABTON OAKS (Washington) besprekingen
geopend, ter verdere uitwerking van de bovenaangehaalde, te MOSKOU
afgelegde verklaring.
De Amerikaansche Staatssecretaris van Buitenlandsche Zaken, Mr.
C'OEDELL HUIL, zeide bij die gelegenheid o.m. :
" The nations of the world should maintain, according to their capacities,
sufficiënt forces available for joint action when necessary to prevent breaches
of peace."
Sir ALEXANDEE CADOGAN, leider van de Britsche delegatie, de openingsspeech
van Mr. OOEDELL HULL beantwoordende, merkte o.m. op :
" In 1919 there was a widespread feeling in many western countries
" that force was in itself an immoral thing. Now there is a much more

4
" widespread conviction that it is only by the victors remaining both
" strong and united that peace can be preserved."
De Russische delegatie stelde zich op het standpunt, dat elke bespreking
betreffende de na-oorlogsche wereldorganisatie, nutteloos is, tenzij alle
betrokkenen het er over eens zijn. dat militaire machtsmiddelen ter beschikking
moeten staan om snel en beslissend op te treden, wanneer verstoring van den
vrede dreigt.
President ROOSEVELT, op 15-6-44 de groote lijnen voor de na-oorlogsche
wereldorganisatie uiteenzettende, zeide o.m. :
" We are not thinking of a super-State with its own police forces and
" other paraphernalia of coercive power. We are seeking effective
" agreement and arrangements through which the nations would maintain,
" according to their capacities, adequate forces to meet the needs of
" preventing war and of making impossible deliberate preparation for war,
" and to have such forces available for joint action when necessary."
En in een persconferentie op 18-8-44 merkte President ROOSEVELT op :
" America has better to get used to the idea of one year's military
" training for all youths af ter the war."
General MARSHALL, U.S. Chief of Staff, op 2-9-44 sprekende over de
na-oorlogsche legerorganisatie in de Vereenigde Staten, en in dat verband de
wenschelijkheid van een " permanent U.S. Territorial Army " bepleitende,
zeide o.m. :
" By compulsory training of every able-bodied young American,
" the army could be brought to full fightuig strength almost overnight."
Mr. CHURCHILL, blijkens diens rede in het Lagerhuis op 21 September 1943,
verwacht blijkbaar niet, dat met het winnen van dezen oorlog, de wereldvrede
zonder meer zal zijn verzekerd ; de Prime Minister stelde het belang van het,
ook in de na-oorlogsche toekomst, op het Continent onderhouden van krachtige
grondstrijdkrachten in het licht.
Sprekende over Frankrijk, zeide Mr. CHÜRCHILL o.m. :
"that it is one of the most enduring interests of. Great Britain in
"Europe that there should be a strong France and a strong French
"army."
In het Lagerhuis, op 24-5-44, merkte Mr. CHURCHILL, met betrekking
tot de handhaving van de internationale veiligheid, op :
"We intend to set up a world order and organization equipped with
"all the necessary attributes of power "—(cheers)—"in order to prevent
"the breaking out of future wars or the long planning of them in
"advance by restless and ambitious nations.
"For this purpose there must be a World Controlling Council com-
" prised of the greatest States whicli emerge victorious from this war who
'' will be obligated to keep in being a certain minimum Standard of
" armaments for the purpose of preserving peace."
En verder :
" . . . . they "—(de agressieve staten)—" will not be allowed by
" armed force to gratify appetites of aggrandisement at the expense of
" other countries merely because they are smaller or weaker or less well
" prepared, and measures will be taken to have ample armies, fleets and air
" forces available to prevent anything like that coming about.

5
"We must, undoubtedly, in our world structure embody a great
part of all that was gained to the world by the structure and formation
"of the League of Nations. But we must arm our world organization
and make sure that within the limits assigned to it, it has overwhelming
"military power."
De Minister van Buitenlandsche Zaken. Mr. Anthony EDEN, op 25-5-44
in het Lagerhuis bij de boven weergegeven redevoering van den Prime-
Minister aansluitende, bracht o.m. de volgende " principles on which it was
suggested the future world organization should be based," naar voren :
"(1) That the world organization must be. designed in the first
"instance to prevent a recurrence of aggression by Germany and Japan,
"and must be fully equipped with forces to meet the purpose ;
"(2) that to ensure this there must be close political and military
'' co-operation between the United States, the Soviet Union, the British
" Commonwealth, and China and other Powers ;
"(3) that the respousibility in any future world organization must
"be related to power and, consequently, the world organization should
"be constructed on and around the four great Powers mentioned, and
"all other peace-loving States should come and play their part in the
"structure."
Generaal SMUTS maakt zich geen illusies ; in zijn redevoering te Londen,
op 25-11-13, voor leden van de "United Kingdom Branch, Empire Parliamentary
Association," zeide deze staatsman o.m. :
"This war has taught us not only that idealism is not enough, and
"that universality is not the solution for our security problem, but it
"has also taught us that we cannot get away from the problem of power.
" That is where this greatest war in history had its origin. We have
"found that all our idealism, all our high aspirations for a better world
"and a better human society, stand no ghost of a chance unless we reckon
" with this fundamental factor, and we keep power well in our minds when
"we search for the solution of the problem of security. The question
"of power remains fundamental, and it is, 1 think, the great lesson of
"this war. Peace unbacked by power remains a dream.
"Therefore, looking at the situation that faces us in the near future,
I would say that in arranging for a new world organization for security,
"as we shall have to do, we shall have to provide not only for freedom
"and democracy, which are essential, but we shall also have to provide
"for leadership and for power. If we leave the future security of the
"world merely to loose arrangements and to aspirations for a peaceful
"world, we shall be lost."
Al verder de meening van Lord CRANBORNE. den Britschen Secretary of
State for Dominion Affairs en Leader of the House of Lords (17-4-44) :
"The mistake that we and other peace-loving nations made bef ore
"the war was that we thought we could operate a policy of collective
security without armaments to support it.
" We must not make that mistake again.
"Without armed forces, it will not be possible to have a foreign policy
"at all."

f.
Voorts Mr. OLIVEE LYTTELTON, de Britsche Minister of Produetion
(6-5-44):
"It is a living evidence that peace depends ultimately upon force,
'' that it requires to be worked for, and requires sacrifices of a positive kind.
" Nothing could be more tragic than to see this country, with its unbelievable
"record of the last four and a half years, sinking back into that inglorious
"state into which we sank after the last war."
Dan Admiral Lord CHATFIELD, oud-Chef van den Marinestaf (3-6-44) :
"To ensure, as far as possible, world peace, we must aim to maintain
"the powerful combination of the four great Allies, who together will
"have defeated the aggressor.
"Armed strength must be in the hands of peace-loving nations."
Laten wij nu Lord HALIFAX, den Britschen Ambassadeur in Washington,
aan het woord (21-4-44) :
"We must not make the mistake again of supposing it is enough just
"to set our signatures to documents.
"Treaties and pacts and covenants are necessary, but unless we are
"ready in the last resort to see to it that they mean what they say, they
"are a dangerous illusion.
"Therefore, whatever arrangements we may make for international
"order in the world, we must never forget that unless it has behind it a
"force sufficiënt and ready to prevent its violation, sooner or later a Hitier
"or a Tojo or a Mussolini will rise up to challenge it."
In het verband van de beschouwingen in dit hoofdstuk verdient ook vermelding
het, door het Uitvoerend Comité van de Britsche Labour Party
(waarvan Mr. C. R. ATTLEE, de Britsche Deputy Prime Minister, een der
leden is), ten behoeve van het Pinkstercongres—1944 van die organisatie,
samengestelde rapport "The International Post-War Settlement ", hetwelk,
met betrekking tot de internationale veiligheid o.m. behelst:
"Pacifism is an unworkable basis of policy. Strength is essential to
"safety, and as we now know, there are terrible risks in being weak. It
"is better to have too much armed force than too little."
En tenslotte Mr. THOMAS DEWEY, Gouverneur van den Staat New York
en candidaat voor het presidentschap der Vereenigde Staten, die 27-4-44 als
een der oorlogsdoeleinden noemde, waarover bij het Amerikaansche volk
eenstemmigheid bestaat:
" to organize in co-operation with other nations a structure of peace
" backed by adequate force to prevent future wars."
Op 10-8-44 sprekende over de door hem voorgestane na-oorlogsche
buitenlandsche politiek, vatte Mr. THOMAS DEWEY deze samen in de beide
ondervolgende punten :
1) International co-operation, political and economie ;
2) To stop international aggressors, international partners will first
give warnings, but always be prepared to back up these warnings with
tremendous military might.
Een verklaring van Mr. DEWBY'S Republican Party (29-6-44) behelsde
o.m. :
" We favour the maintenance of post-war military forces and estab-
" Iishments of ample strength ..."

7
Uit de landen, die buiten den oorlog bleven, is te dezer zake uiteraard
weinig vernomen. Volgens een Reuter-bericht in de Britsche pers, zou de
Zweedsche Minister van Onderwijs GOSTA BAGGE, op 18-6-44 o.m. hebben
verklaard :
" Swedish Conservatives will carry on a strong army policy and will
" not allow Sweden to disarm again as in 1925."
Conclusie.
Aan het bovenaangehaald oordeel van onderscheidene gezaghebbende
persoonlijkheden en organen, ontleent zich de conclusie dat, los van de structuur
der in overweging zijnde wereldorganisatie—waarover het laatste woord nog niet
is gezegd—voor de handhaving van de internationale veiligheid, de stok achter
de deur onontbeerlijk wordt geacht en dat derhalve het ideaal der algemeene
ontwapening voorshands nog buiten bereik ligt.
Daarom verdient en behoeft de aangelegenheid, welke het onderwerp van
dit geschrift vormt—DE WEDEROPBOUW VAN DE KONINKLIJKE LAND­
MACHT—de belangstelling van het Nederlandsche volk in al zijn geledingen.
B.—HET DUITSCHE GEVAAR.
De mogelijkheid, dat DUITSOHLAND —alle controle- en andere maatregelen
van de geallieerden ten spijt—een minder betrouwbaar element zal blijven
met betrekking tot de handhaving van een vreedzame wereldorde, mag niet
bij voorbaat worden uitgesloten.
In dit verband diene de ondervolgende aanhaling uit de rede van Mr.
DUFF COOPEE, op 7-9-43 in de Churchill Club te Londen :
"I know perfectly well there are good Germans. There are Germans
"who are wise and cultivated and who deplore the abominations com-
"mitted by the Nazis. From knowledge in my possession "—vervolgde
DUFF COOPEE—" at the present time I would say that all these good
"Germans have now made up their minds that this war is lost, and that
"they are thinking of one thing only, and that is how to prepare for the
"next one."
In denzelfden zin uitte zich Lord NAÏHAN in het Britsche Hoogerhuis
(9-5-44):
"There are signs from reports coming from LISBON and STOCKHOLM
"that Germany is starting again to create the economie foundations of
"the next war."
De Britsche Minister van Buitenlandsohe Zaken, Mr. ANTHONY EDEN,
24-7-44 te Londen sprekende voor de Anglo-Netherlands Society, zeide o.m. :
" Laten wij ons niet voorstellen, dat als Hitier en diens handlanger
" in Azië uiteindelijk verslagen zijn, de wereldvrede bij hun opvolgers
" verzekerd zal zijn. Hitier is teveel een symptoom van het Duitsche
" 'Herrenvolk' om ons ook maar voor één oogenblik in eenige dergelijke
" gemakkelijke theorie te doen gelooven. Dit volk heeft in zijn lang-
" durige geschiedenis van agressie, waarin oorlog openlijk de nationale
" industrie, eerst van Pruissen, en daarna van Duitschland geworden is,
" te allen tijde oorlogshitsers gevonden, onder welken titel ook, en altijd
" op het juiste tijdstip, om de Duitsche horden bereid te vinden, met de
" volledige instemming van het land zelf, een weg te volgen, die ellende
*' en vernietiging beteekende voor de naburige landen.

8
" Er zijn altijd en gretig beloften van glorie, van 'Lebensraum' gegeven,
"die maar al te grif geloofd zijn. Hitier is louter een symbool van
" machtswellust. Als dit symbool verdwenen is, zal ook de geest die het
" schiep, verwijderd dienen te worden. Ditmaal moeten wij er voor zorg
" dragen, dat die geest volledig vernietigd worde, zoodat van een herleving
" geen sprake meer kan zijn.
" Hitier is een schakel in den keten van al die oorlogshitsers. Ditmaal
" moeten wij er goed voor zorgen, dat die keten uiteindelijk gebroken
" wordt. Ik ben er van overtuigd, dat wij zulks dan alleen kunnen bereiken.
" als de Vereenigde Landen een innige en duurzame samenwerking op
" politiek, economisch en militair gebied handhaven."
Ook de voormalige Britsche Minister van Buitenlandsche Zaken Lord
VANSITTAKT, gaat onvermoeid voort met te waarschuwen tegen het voortdurend
Duitsche gevaar ; o.m. in de " Suniay Dispatch " van 18-6-44 :
" Does any sane person really believe that these millions "—the
" Gerrnan Army of over ten million men—" will suddenly be democratised
" and humanised by defeat, these trampling, arrogant legions of Herren-
" volk, long used to loot and massacre and torture wherever they have
" set foot ? Of course not, they will constitute a persistent danger ;
" many will soon be longing for a third chance to satisfy their lust, and be
" as impatient of any dull unadventurous democracy as they were af ter the
" last war.
" Have we forgotten the Ulegal Armies of the inter-war period, and
" what they did ? Have we forgotten the complicities of the Democrats
" and Social Democrats with the militarists, and how together they
" suppressed democracy because it stood in the way of renewed power-
" politics ?
" All this will again be dreamed and attempted on a larger scale ;
" indeed the plot is already being prepared. It succeeded once, and so
" easily ; why not again, these Germans argue. Will they be reduced to
" sudden and abiding reason by a handful of returning refugees, many of
" them also advocates of Greater Germany, some even already talking of
" collaborators with the Allies as Quislings ? Again, of course not."
De in het voorjaar van 1944—met de komende nederlaag duidelijk in
zicht—in de Nazi-pers tot de Duitsche moeders gerichte opwekking, om veel
kinderen—ten minste 4 per gezin—ter wereld te brengen, welke aanmoediging
werd gesteund met het argument, dat iedere nu geboren gezonde jongen, in
1963 een flinke soldaat zal zijn, moge den overwinnaars van heden al mede
tot waarschuwing strekken.
HIMMLER, in " Das Schwarzc Korps," orgaan van de SS, zeide het nog
onomwondener, toen hij, na een aanmoediging aan de jongens van 18 jaar om.
vóór zij naar het front vertrekken, te trouwen en kinderen te verwekken,
besloot met: " Zelfs als wij dezen oorlog zouden verliezen, kan de volgende
" oorlog worden gewonnen door de kinderen van de soldaten van vandaag."
Wanneer de bekende Britsche militaire commentator Paul RENKER, in
de "Suniay Dispatch " van 4-6-44, erop wijst, dat in het Westen de Duitsche
militaire leiding in handen is van generaals, die het Hitler-régime niet zeer
zijn toegedaan, dan haast hij zich tevens om den lezer elke eventueele illusie
te ontnemen, door aan die mededeeling toe te voegen dat, indien het voor de
Duitschers ongunstig verloop der krijgsverrichtingen dezen opperofficieren
ertoe zou brengen, om Hitier openlijk af te vallen, hun uitsluitende overweging
daarbij zou zijn " the continuance of a struggle for the survival of a political
" system inside Germany which has caused some 35 wars in 300 years."

9
Of, naar de woorden van den bekenden Russischen schrijver Ilya
EHRENBÜRG:
"The Germans think the earth exists for invasions, for military
"campaigns, for plunder. The Germans think fields ripen to be crushed
"under soldiers' boots. People want to live. The Germans want to
"fight. People want to work. The Germans want to loot. Every quarter
"of a century they go out for other people's wealth."
HOOFDSTUK II.
INTERNATIONALE WEERMACHT.
Sommigen meenen, dat voortaan de wereldorde zal kunnen worden
gehandhaafd door middel van een internationale weermacht. Anderen geven
aan dat begrip de strekking van een internationale politiemacht en enkelen
zijn van oordeel, dat tot laatstgezegd doel met het onderhouden van een
internationale luchtmacht kan worden volstaan.
Wij willen hieronder de aspecten van een en ander zeer in het kort belichten.
Uit het geallieerd samengaan in dezen oorlog, zou zonder groote moeite
voor de toekomst een internationale weermacht kunnen voortkomen, zij het
zonder dat voorshands strijdkrachten van de voormalige As-mogendheden van
dat apparaat zouden deel uitmaken.
Die internationale weermacht zou echter haar waarde slechts behouden,
zoolang er tusschen de regeeringen van de samenstellende bestanddeelen
eenheid van opvatting bestaat ten aanzien van de zich voordoende -vraagstukken
van internationale orde, onderscheidenlijk met betrekking tot den eventueelen
inzet van het internationale machtsapparaat.
Zoodra echter dergelijke verschilzichten zich voordoen—men herinnere
zich in dit verband de "sancties " tegen Italië in de Abyssinia-kwestie—zullen
een of meer van de daarbij betrokken regeeringen zich het gebruik van hun
militair contingent willen voorbehouden en op datzelfde oogenblik is er in
feite al geen internationale weermacht meer.
Terwijl dus, als hiervoor betoogd, de internationale weermacht, juist op
het tijdstip, dat aan haar preventie, eventueel aan haar daadwerkelijk optreden,
de behoefte ontstaat, gevaar loopt uiteen te vallen, zijn er, zooals hierna zal
worden uiteengezet, nog andere omstandigheden, welke de werkelijke waarde
van zoo'n apparaat als internationaal machtsmiddel, illusoir maken.
Verschil van landaard (eventueel kleurverschil), taal, ontwikkeling,
levenswijze, enz. sluiten de vorming van internationaal gemengde militaire
eenheden uit.
De internationale weermacht zou dus komen te bestaan uit een aantal
Amerikaansche (resp. blanken en negers), Britsche, Russische, Chineesche.
Fransche, Deensche, Noorsche, Zweedsche, Spaansche, Nederlandsche, enz.
eenheden ; naderhand wellicht ook Duitsche en Japansche eenheden.
Niemand zal er in ernst over denken om in vollen vredestijd Zweedsche
divisies in China garnizoen te doen houden, of bijv. Nederlandsche eenheden
in Spanje, Russische divisiën in Engeland, enz., enz. : in normale tijden
zullen de van de internationale weermacht deel uitmakende eenheden van elke
nationaliteit, in hun eigen land garnizoen houden.

10
Die omstandigheid zou nochtans het beginsel van een internationale weermacht
niet aantasten, indien al die, in hun eigen land garnizoeu houdende
contingenten, gezamenlijk onder éénhoofdig bevel zouden staan.
En daar schuilt nu juist een der moeilijkheden. Niet in de eerste plaats
voor kleine landen, als bijv. het onze, België, Zweden, e.d., maar dat probleem
schijnt onoplosbaar, wanneer het er om gaat de contingenten van de groote
mogendheden, als de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, Engeland, Rusland
en China onder éénhoofdig bevel te stellen. Zouden, om een voorbeeld te
noemen, de drie eerstgenoemde mogendheden den Chineeschen candidaat voor
het opperbevel aanvaarden ?
Er zij terloops aan herinnerd, dat zelfs onder de jongste dringende oorlogsomstandigheden
men niet tot een éénhoofdig geallieerd opperbevel is gekomen.
Splitsing van de internationale weermacht in regionale groepen, zou
weliswaar het boven met een sprekend voorbeeld verduidelijkt bezwaar
wellicht eenigszins kunnen verlichten, maar uit de wereld zou het daarmede
niet zijn :
wanneer, na verloop van tijd, Duitschland zijn normale plaats in het
statenverkeer zou gaan hernemen en zijnerzijds een candidaat voor het
opperbevel over de regionale internationale weermacht der Westersche
mogendheden zou stellen, zou voor deze regionale groep het probleem van het
éénhoofdig bevel zich ongetwijfeld opnieuw toespitsen.
Internationaal samengestelde Generale Staven lossen deze moeilijkheid
niet op :
aan den top, ook van zoo'n internationalen Generalen Staf, zal ten slotte
toch één man moeten staan, die het bevel voert.
Afgescheiden nog van het daareven aangeroerde, waarschijnlijk onoplosbare
probleem van het éénhoofdig bevel, moet er rekening mede worden
gehouden, dat sommige van de in de internationale weermacht participeerende
staten, naast het contingent, hetwelk zij verplicht zijn voor genoemd apparaat
beschikbaar te houden, bovendien nog over een nationale weermacht voor eigen
gebruik zullen willen beschikken.
Eén stap verder, en de internationale weermacht zal hebben te vechten
tegen de militaire overmacht van een staat als bovenbedoeld, beschikkende
over zijn nationale weermacht, versterkt niet zijn aanvankelijk voor de
internationale weermacht bestemde contingent.
Men zou van oordeel kunnen zijn, dat de vorming, boven en behalve
het internationale contingent, van een nationale weermacht voor eigen gebruik,
zou kunnen worden verboden of aan een limiet zou kunnen worden onderworpen
:
nieuwe illusie ; de jongste vóór-oorlogsche ervaring met Duitschland en
met Japan (geheime vlootaanbouw boven de overeengekomen limiet), hebben
ons geleerd, dat het op den duur niet doenlijk is om het oog te houden op de
ontwikkeling van het oorlogspotentieel van kwaadwillende staten.
Deze laatsten zouden bovendien in de militair voordeelige positie komen
te verkeeren. volledig bekend te zijn met de organisatie, de bewapening, de
zwakheden, enz. van de internationale weermacht en daardoor o.m. in staat
zijn om hun nationale weermachten van een overmachtige bewapening te
voorzien.
De opsomming van de aan de vorming van een internationale weermacht
verbonden overwegende bezwaren is hiermede niet uitgeput:
— een der participanten, te erger wanneer het een der groote mogendheden
betreft, zou, na zijn nationale weermacht tot groote ontwikkeling
te hebben gebracht, zich niet meer bereid kunnen verklaren om zijn

11
contingent aan de internationale weermacht te leveren ; zal dat besluit
den nieuwen wereldoorlog ontketenen ?
— een staat, welke sinds jaar en dag zijn weermacht heeft verwaarloosd,
blijkt ook aan de internationale weermacht maar een klungelige bijdrage
te leveren : slecht geoefend en ongedisciplineerd, onvoldoende bewapend,
enz. ; welke sancties ?
Men zou nog kunnen voortgaan ....
In het voorgaand betoog is steeds gesproken van een " weermacht,"
daarbij de samenstelling van dat orgaan in het midden latende.
Het is een illusie te meenen dat, ter handhaving van de internationale
veiligheid, met een international luchtmacht zou kunnen worden volstaan en
dat in het internationale machtsapparaat, zoowel landstrijdkrachten als een
zeemacht gevoegelijk zouden kunnen worden ontbeerd.
De sedert medio Juni 1944 door de Duitschers naar Engeland afgezonden
" vliegende bommen "—welker ontwikkeling, evenals die der rocket-projectielen,
haar hoogtepunt nog niet heeft bereikt—geven ons al dadelijk het
voorbeeld van een oorlogsmiddel, welks gebruik slechts door grondtroepen,
die zich in het bezit van de afvuur-installaties stellen, kan worden verhinderd.
Stellen wij voorts, om bij ons land te blijven, eens het geval dat—eventueel
alle controle en sancties ten spijt—op een gegeven dag Duitsche gewapende
benden een der buitenprovinciën van ons land binnenvallen en, eventueel
geholpen door vooruitgezonden " touristen" en in Nederland wonende
" Part-eigenossen", een landsgedeelte terroriseeren.
— Gaat dan de internationale luchtmacht de Nederlandsche steden, waar
die Duitsche benden zich ophouden, met den grond gelijk maken ?
— Of doet de internationale luchtmacht in vollen vredestijd een paar
willekeurig gekozen Duitsche steden een dergelijk lot ondergaan ? En
wat zullen die Duitsche benden in Nederland zich daarvan aantrekken ?
— Wie belet die Duitsche benden om zich van vliegvelden van de
internationale luchtmacht meester te maken en aldus het optreden van
die luchtmacht te bemoeilijken ï
Indien een luchtmacht inderdaad het zelfstandig vermogen bezat om
weerstand op den grond in toom te houden of te breken, dan zouden de
Duitschers toch zeker geen tientallen legerdivisiën, die zij elders noode konden
missen, hebben bestemd om de partisanen-legers op den Balkan te bestrijden.
De conclusie moet zijn, dat landstrijdkrachten een noodzakelijk bestanddeel
zijn van het internationale machtsapparaat, indien wij de vorming daarvan
zouden beleven.
En vermits de luchtmacht ook het verkeer op de oceanen niet volledig
kan beschermen of beletten, zouden zeestrijdkrachten evenzeer van de internationale
weermacht deel moeten uitmaken.
HOOFDSTUK III.
NATIONALE WEERMACHTEN.
In de na-oorlogsche toekomst zal de internationale veiligheid waarschijnlijk
beter zijn gediend, indien de geallieerden van thans :
— voortgaan met elkander vertrouwen te schenken en het op de
hoofdpunten van internationale politiek onderling eens blijven;

12
— ieder voor zich een weermachtsorganisatie onderhouden, welke hen in
staat stelt om, wanneer en naarmate de internationale omstandigheden
daartoe nopen, hun oorlogspotentieel eventueel volledig dienstbaar te
maken ;
— onderling militair samengaan voorbereiden, waarbij o.m. te denken
aan een internationaal samengestelden Generalen Staf—" Combined Chiefs
of Staff"—welk orgaan de plannen voor eventueel geallieerd militair
optreden ontwerpt.
Daarbij zullen de geallieerde volkeren en hun Regeeringen zich -beter dan
vóór den jongsten oorlog—van hun militaire verantwoordelijkheden bewust
moeten toonen en uit hun ernstige tekortkomingen op dit stuk, de uit de vcrsch
in het geheugen liggende pijnlijke ervaringen resulteerende lessen moeten
trekken.
Admiral Lord CHATFIELD, oud-Chef van den Marinestaf, wijdde aan
bovenstaande overweging een beschouwing in de " Sunday Times" van
28 November 1943, waaraan wij het volgende ontkenen:
" Unfortunately, popularly elected Govermnents in times of peace
"seem to get over-influenced by idealistic mentality, and to follow a
"popular trend of thought, even though it be unsound. Parliament
"does not take its defence problems seriously in such hours. It has too
"much to think about: but it will vote the moneys if it is properly
" instructed by those it can trust
" So defence is apt to drift along, like a ship without a rudder, without
"an experienced niind at the helm sufficiently strong and independent to
"set a safe course.
"They" (the great mass of our youth) "did not realise that if we
"became careless and weak and thought about our rights rather than
"our duties, the Ahnighty might take everything away from us, as He
"had punished others. Young men so educated, grew up in a world of
" make-believe, and the shock to them when they found themselves at
"war was great.
"But it was not only the young who were ignorant—ignorance and
"wishful thinking pervadedmost of their leaders and ournational councils.
"Starting in 1919, with the aggressors prostrate, bound hand and foot,
"they had thrown almost everything away in less than twenty years,
"until once again civilisation trembled on the brink of an abyss. What
"an example of well-meaning incapacity in our good democratie system
"of government, improperly organized and used.
"That the insurance of our national life against external dangers
"should be a basic charge on our wealth was ignored. When anxiety
"about our safety first arose in the mind of statesmen, it was suppressed ;
"rnilitary advice that danger was in the offing and that our armament
"neglect would take years to recover from was either disbelieved or
"ignored. Statesmen were technically uneducated both in the art of
"war and about modern weapons of war—yet it was the statesmen who
"intended to conduct war if it came, and who in peace-time decided
" whether any (or how many) weapons the fighting man was to have.
"There is great technical ignorance among Ministers and a consequent
"dislike of discussing fighting problems with experts; this ignorance
"should be, and can be, overcome.

13
"Life is struggle. To believe that you can exist without securing
"yourself against the violence of man's thoughts and actions is to live
" in a land of dangerous dreams. Human nature, if it conducts its aftairs
"wisely, will gradually lessen those dangers ; perhaps one day they will
"vanish by the immensity of international content, and then Collective
"Security may be a practical accomplishment—as it is exampled in
"the Empire.
"At present, peace must be considered as merely an armistice, which
"will continue only if we remain strong enough to overcome instantly
"any who try to break it. Unfortunately strength is still the main safe-
"guard against international evil, as the road to conquer it is moral and
"spiritual.
" If these beliefs are shared by my countrymen, let them be not party
" beliefs but national beliefs. The safety of our homes and civilisation is
"a sacred trust. The nation needs as much freedoni from strife about
"its safety as it has freedom from strife about religion. For a Government
"to propose to Parliament a vote for defence and for that vote to be
"almost automatically opposed by the Opposition Front Bench, is the
"negation of wise constitutional procedure.
In denzelfden geest uitte zich luitenant-generaal Sii AECHIBALD NYE,
Vice Chief of the Imperial General Staff (6 -5-44) :
"The fact that when war broke out the Army was not sufficiently
"large or sufficiently well equipped to be able to carry out the tasks
" immediately thrown upon it was not the fault of the Army. It was the
"result of defimte policy carried out by successive Governments of various
"political parties, and responsibility for our unpreparedness rests upon
"the sboulders of us all."
Alsook Mr. OMVER LYTTELTON, de Britsche Minister of Production
(6-5-44):
"There is one thing that is most marked in this democracy. We
" begin all wars with armies too small and equipment which is out of date.
"The counterpart of the unity and enthusiasm with which we throw
"ourselves into war is unfortunately the zeal with which we economise,
"retrench and disarm when the weather is fine.
"After the last war a generation of Britons grew up. Educated to
"regard the profession of arms as something unworthy of the highest
" intelligence or of the highest moral standards.
"It is evidence of a most dangerous and uneducated point of view.
" The profession of arms calls for the highest of human qualities."
Wien de schoen past, trekke hem aan : de in dit hoofdstuk gerelateerde
beschouwingen konden voor Nederland geschreven zijn

14
HOOFDSTUK IV.
DE POSITIE VAN NEDERLAND IN HET GEALLIEERD
MILITAIR VERBAND.
Met betrekking tot het onderling militair samengaan van de huidige
geallieerden in het tijdperk na den oorlog, en nopens de positie van Nederland
in dat geallieerd verband, heeft onze Minister van Buitenlandsche Zaken
Mr. E. N. van KLEFFENS, via Radio Oranje, op 28-12-43 mededeelingen
gedaan, waaraan het volgende wordt ontleend:
"Voorop stel ik dit: ik geloof dat wij het er allen over eens zijn,
"dat de politiek van voor den oorlog, die toen zelfstandigheidspoUtiek
"werd genoemd, morsdood is.
"Wij Nederlanders kunnen alleen dan gaan denken over militaire
"samenwerking, wanneer wij zelf een aan de omstandigheden aangepaste
"weermacht bezitten (als Duitschland ontwapend is, behoeven wij niet
"aldoor tot de tanden gewapend te zijn) en, anderzijds, indien degenen
"met wie samenwerking wordt voorgesteld, zelf een voldoende belangrijk
"militair apparaat hebben en houden.
" Als Generaal SMUTS ons dus aanraadt om na den oorlog met Engeland
"samen te werken, dan zou mijn antwoord zijn : daar kan alleen over
"gedacht worden onder de 'mits', dat het Britsche Rijk, en Engeland
"in het bijzonder toont, evenals wij zelf, niet opnieuw den weg der te
"groote ontwapening op te willen gaan. Ons eens en voor altijd binden,
"gaat dus alvast niet.
"Maar zou het goed zijn, in de toekomst onder deze groote ' mits'
"samenwerking met Engeland te zoeken ?.."...
"Er zijn een paar cardinale feiten.
"In de eerste plaats noem ik de Duitsche neiging tot geweldpleging
"tegen anderen. Die neiging spreidt Duitschland sinds jaar en dag ten
"toon. Het lijkt niet erg waarschijnlijk, dat het plotseling radicaal zou
"veranderen en een mak lammetje zal worden. Duitschland zal dezen
" oorlog verliezen, en dat zal het tot revanche stemmen. De toekomstige
"Duitsche machthebbers zullen zich misschien als lammetjes voordoen,
"want het Duitsche volk heeft het ver gebracht in chicane en huichelarij
"wanneer dat in zijn kraam te pas komt. Laten wij ons daar niet door
"om den tuin doen leiden. Natuurlijk is het mogelijk dat Duitschland,
"nu het leert voelen hoe kwetsbaar het is uit de lucht, zich daarom (en
"niet omdat het zijn geweldzucht heeft afgelegd) een poos koest houdt.
"Maar dat lijkt geen erge vaste basis voor ons om op te bouwen.
"In de tweede plaats moeten wij goed in het oog houden, dat de
"moraliteit van een groot deel van het Duitsche volk, die vooral sedert
" het eind van den vorigen oorlog, toch al niet te best was, door de Nazi-leer
"die het is ingepompt, tot op den bodem is bedorven. Al die fraaiigheden
"van ' recht is wat nuttig is voor het Duitsche volk', de nonsens van het
Herrenvolk' dat ieder ander van de kleine steentjes mag loopen,—
"dat alles heeft de tegenwoordige Duitsche jonge, generatie die er mee is
"doordrenkt en volgetoeterd, tot een innerlijk wilde troep gemaakt met
"een roofdierenmoraal als officieele heilsleer. Tegen deze wolven in
"menschengedaante moeten ook wij ons beveiligen. En laten wij nooit
"vergeten dat een wolf in een kooi wel tam kan lijken, maar dat hij het
"niet is.

15
"In de derde plaats moeten wij ons goed voorstellen dat in den
"modernen tijd een volk, wil het weerbaar zijn, de beschikking moet
"hebben over een enorm industrieel apparaat. Dat staat ons in Nederland-alleen
niet ten dienste. Blijven wij op ons zelf staan, dan kunnen
" wij er niet op rekenen dat wij in de ure des gevaars steeds die bewapening
"zullen bezitten of kunnen krijgen, die dan noodig zou blijken. Als
"anderen niet van te voren weten wat zij aan ons hebben, zullen zij
"terughoudend zijn met onze bewapening.
"In elk geval, de keus is tusschen isolement, en aansluiting bij andere
" goed willenden.
"Maar aangenomen dat Amerika met het Britsche Rijk en met
"ons zal willen samenwerken (wat voor ons ongetwijfeld wenschelijk
"zou zijn), dan lijkt het nog te vroeg om nu al te spreken over den vorm
'' waarin dat tot uitdrukking zou moeten worden gebracht.
"Hoofdzaak is, dat men mag hopen dat bittere ervaring en verruimd
"inzicht de Vereenigde Staten gevoel zal hebben doen krijgen voor de
"levensbelangen die Amerika heeft bij de daadwerkelijke handhaving
"van den vrede ook in Europa. Het heeft nu ten tweeden male gezien
"dat een Duitsche aanslag op Nederland, België of Frankrijk in wezen
"een aanslag is op Engeland, en beseft beter dan tevoren dat de val van
"Engeland op zijn beurt de dolk zet op het hart van de Vereenigde Staten.
'' Gaat het dien kant uit, dan zou men in het Westen dus een sterke
"formatie krijgen waarin Amerika met Canada en de andere Britsche
'' dominions arsenaal is en het groote reservoir van kracht, Engeland basis
"(vooral voor de luchtmacht), en het Westen van het Europeesche vasteland
(ik bedoel Nederland, België en Frankrijk) bruggehoofd. Op die
"wijze zijn wij eenerzijds weliswaar op de Westelijke mogendheden
"aangewezen, maar omgekeerd hebben deze ons noodig. Het is moeilijk,
"een sterkere positie voor ons land te bedenken.(*)
"Dat formidabel blok in het Westen zou in het Oosten zijn balans
"vinden in Rusland. Rusland, welks hart in het Noorden, Oosten en
"Zuiden, wanneer Japan eenmaal verslagen is, door natuurlijke grenzen
"zal zijn gedekt, zal evenals wij zijn volle aandacht moeten—en willen
"blijven besteden aan de beveiliging van zijn open grens tegenover
"Duitschland. In dat beeld komt als vanzelf de noodzaak naar voren
"van goede betrekkingen tusschen Nederland en de Sowjet-Unie.
'' Is dat alles bereikbaar, dan, zoo ziet het er dunkt mij uit, zou een
"lang tijdperk van vrede gewaarborgd lijken.
"Frankrijk zal in dien opzet zijn plaats in den kring der Westelijke
"machten moeten hernemen
"Dat België aan onze zijde zal staan, lijdt geen twijfel "
Tot zoover Mr. van KLEFFENS.
Onder voorbehoud dat—o.m. als resultaat van militaire samensprekingen
in vredestijd—vast sta, dat de strijdkrachten van de groote bondgenooten in
voldoende getale tijdig kunnen worden verwacht, zal, ingeval van oorlog, de
(*) Opmerking van den Schrijver : Aan de uitspraak " Het is moeilijk een sterkere positie
voor ons land te bedenken", moet, voor wat de militaire oorlogvoering op het Europeesohe
continent betreft, het voorbehoud worden verbonden, voortvloeiende uit de, door Mr. CHURCHILL,
in diens radio-rede van 26-3-44, in het licht gestelde, " complieations and ditfieultles which
attend all sea-crossing—amphibious is the word—operations on a large scale."

16
aanvankelijke taak van de gemobiliseerde Koninklijke landmacht, in samenwerking
met het Belgische leger, kunnen zijn de vorming, en eventueel de
verdediging tegen vijandelijke agressie, van een bruggehoofd, waarbinnen
de over te brengen geallieerde strijdkrachten samengetrokken en voor verdere
offensieve actie gereed gesteld zullen kunnen worden.
In het tegenovergestelde geval—nl. wanneer de tijdige komst van geallieerde
strijdkrachten in voldoende getale, niet zou zijn verzekerd—zou ons
land (en België evenzoo), opnieuw van doen krijgen met de vóór-oorlogsche
omstandigheid, welke onze Minister van Buitenlandsche Zaken Mr. E. N. van
KLEFFENS, in Zijner Excellentie's brief aan " The Times " van 26 Maart 1943,
kenschetste met de woorden : " What advantages could accrue to the Nether-
" lands, or Belgium, or both, from military consultation with Britain at a time
" when Britain was unprepared for war ? "
Onder die omstandigheid zou voor ons land (en voor België) militair
samengaan met Engeland opnieuw aan beteekenis verliezen en zal er,
ingeval van agressie uit het Oosten—ter vermijding van een debacle als
in de Mei-dagen van 1940—voor ons (en voor België) niet anders opzitten, dan
onze mobilisabele geoefende mankracht met voortvarenden spoed veilig te
stellen, door overbrenging naar de overzijde van het Kanaal, eventueel ten
deele naar Frankrijk.(*)
Onze Regeering zou dan komen te verkeeren in de positie, dat zij den moed
zal hebben te toonen om het moederlandsche territoir prijs te geven, op straffe
van—als in Mei 1940—behalve dat territoir, bovendien ook haar leger kwijt
te raken.
Een zoo klein mogelijk gedeelte van ons leger zal dan, in vertragende
gevechten—defensief derhalve—den bovenbedoelden aftocht moeten beveiligen
en zich daarbij zoo noodig moeten opofferen.
De tijdige komst in het Nedeiiandsch-Belgische bruggehoofd van Britsche
troepen in voldoende getale, hangt o.m. samen met het antwoord op de vraag,
of in Engeland de dienstplicht zal worden gehandhaafd.
Wanneer Engeland ten langen leste met haar oude traditie zou breken,
en na den oorlog de dienstplicht in stand zou houden, kan men—onder voorbehoud
van een zeer tijdig besluit daar te lande tot mobilisatie, ingeval van
zich op het continent ontwikkelende spanningen—een mogelijkheid zien
voor de tijdige overkomst van Britsche troepen in voldoende getale. En—
als gezegd—slechts onder die voorwaarde kan het zin hebben om, bij een
agressie uit het Oosten, de Nederlandsche en Belgische oorlogslegers in vollen
omvang te binden aan de vorming, en zoo noodig de daadwerkelijke verdediging,
van een bruggehoofd, waarbinnen de uit het Vereenigd Koninkrijk (en eventueel
uit de Vereenigde Staten van Noord-Anierika) over te voeren strijdkrachten
veilig kunnen worden samengetrokken, en van waaruit vervolgens het grootgeallieerd
offensief zal kunnen worden aangezet.
(*) Dit onverhoopte geval impliceert, dat het voor de hierbij betrokken mankracht bestemde
wapentuig, uitrusting, enz.—de mobilisatie.voorraad—in vredestijd in Engeland, eventueel ten
deele in Frankrijk, moet worden opgelegd, beheerd en onderhouden ; de overvoer van die
mobilisatievoorraden, op het oogenblik, dat het oorlogsgeval zich voordoet, zou voor de hand
liggende bezwaren met zich brengen, zoomede risico's, welke niet mogen worden geloopen.

17
HOOFDSTUK V.
ERVARINGEN, WELKE TOT LEERING STREKKEN.
Nadat de oorlogshandelingen in Nederland, in de Mei-dagen van 1040,
een even snel als voor ons rampzalig verloop hadden genomen, zijn vervolgens,
onder meer uit de kringen, die vóór den oorlog de aanbevelingen en waarschuwingen
van onze militaire deskundigen in den wind plachten te slaan
en die zich toen beijverden om de ten onzent heerschende malaise-stemming
ten opzichte van 's Lands defensie, gaande te houden en te bevorderen,
stemmen gehoord, welke aan onze legerleiding het noodlottig verloop der
krijgsverrichtingen in de schoenen zouden willen schuiven.
Die neiging schijnt trouwens internationaal. Voor wat Engeland betreft,
het de Minister van Oorlog, Sir James GMGG, zich 15-4-44 alsvolgt uit:
"In the early days, when our Army was suffering from the neglect
" of 25 years, when it was sent into action against an enemy terrible in its
"efficiency and preparedness, naturally it suffered reverses and even
"disasters.
" At this time the very people who had not lifted a finger to repair
" the damage of neglect, turned on the Army in its misfortune andaccused
" it of all sorts of things -carelessness, incompetence, and even, most
" shamefully of all, cowardice."
Met betrekking tot het uitspreken van een oordeel over de oorzaken van
en de verantwoordelijkheden voor het verlies van ons grondgebied in Europa
in enkele dagen tijds, past bedachtzaamheid, omdat hierbij een ingewikkeld,
zich over vele tientallen jaren uitstrekkend, complex is betrokken van oorzaken
en gevolgen, welker invloed in het algemeen slechts in hun onderling verband
kan worden beoordeeld.
Indien aan een onderzoek naar die oorzaken en verantwoordelijkheden
behoefte bestaat, dan zal dat onderzoek op breede basis moeten worden
gesteld. Daarbij zal het beleid van de legerleiding allicht mede in beschouwing
worden genomen, maar de werkzaamheid van dat orgaan zal, naar hieronder
nader zal blijken, van dat onderzoek nóch het uitgangspunt, nóch de hoofdschotel
vormen.
Van de meest in het oog springende factoren, welke onzen mihtairen
rampspoed in de Mei-dagen van 1940 hebben bevorderd, en die tot leering
mogen strekken, noemen wij :
«) Onze buitenlandsche, dusgenaamde " zelfstandigheids " politiek,
welke weliswaar, naar sommigen meenden, een kans open het dat wij,
als in 1914, buiten den oorlog zouden worden gelaten, maar die anderzijds
den Duitschers goed van pas kwam, in zoover zij onze legerleiding verhinderde
om militair samengaan met anderen voor te bereiden en om—rekening
houdende met de moderne oorlogsmiddelen (luchtstrijdkrachten,
luchttroepen, pantsertroepen, gemotoriseerde eenheden)—in verband met
de geringe diepte van ons land en zijn open oostgrens, de eventueele evacuatie
van het landleger en van ons overig oorlogspotentieel, naar bondgenootschappelijk
gebied, mogelijk te maken.
Het algeheel gemis aan samenwerking met de tijdens de Mei-dagen
1940 in Noordbrabant en in Zeeland opereerende deelen van het Fransche
7de Leger, de ontwapening door de Belgen van Nederlandsche, naar
België uitwijkende troepen en tenslotte het in 's vijands handen raken van
ons complete legerapparaat en verder oorlogspotentieel, waren enkele van
de aanwijsbare slechte militaire gevolgen van onze zelfstandigheidspolitiek.

18
b) Het vertrouwen in den Volkenbond, als het orgaan, dat den oorlog
zou uitsluiten als middel tot het slechten van internationale geschillen.
c) De wijze waarop de op één na grootste politieke partij, tot kort
voor den oorlog, vorm gaf aan haar—in 1918 op zichzelf wellicht verklaarbaar—streven
naar ontwapening, onder de leuze " geen man en geen
cent " :
— bij monde van de 25% van ons volk bereikende partij-pers
werd de tactiek van " afknabbelen en ondermijnen " van de weermacht
jarenlang aanbevolen ;
— geen middel werd onbeproefd gelaten om "de herhalingsoefeningen
onmogelijk te maken " (hetgeen enkele malen inderdaad
gelukte; men herinnere zich de relletjes te ASSEN, HARDERWIJK
en EDE) ;
— voor het geval de internationale omstandigheden de Regeering
tot mobilisatie van de weermacht zouden doen besluiten, werd de
" dappere ongehoorzaamheid " gepredikt;
— de muiterij a/b van Hr. Ms. " De Zeven Provinciën " in 1933
vond—om het zacht te zeggen—geen afkeuring ; nadat een vliegtuigbom
van het Gezag, aan die muiterij het dringend geboden einde
had gemaakt, haastte het satirieke weekblad van dezelfde politieke
partij zich, om den Minister van Defensie op de frontpagina af te
beelden met van bloed druipende handen ....(*)
d) De algemeene malaise onder breede lagen van het Nederlandsche
volk en zijn parlementaire vertegenwoordiging, met betrekking tot de
landsverdediging : het niet meer in den oorlog gelooven. Deze mentaliteit
vond o.m. uitdrukking in het door de Volksvertegenwoordiging, ten langen
leste en na voortdurende afknabbeling, moeizaam voteeren van de fondsen
voor de tot het " halve uiterste minimum " gereduceerde oorlogsvloot,
aan welke de bescherming van onze overzeesche gebieden zou toevallen.
Voorts door het terugbrengen van het tijdperk, waarin een dienstplichtige
tot vechter in den modernen oorlog moest worden gevormd, tot een
termijn, varieerende van 6 weken tot 5J maand ; enz., enz.
De tijd, dat in uniform gekleede officieren op straat aan beschimpingen
plachten bloot te staan, ligt nog maar kort achter ons. De kreet " Daar
gaan onze belastingcenten!" was daarbij kenmerkend voor de plaats,
welke de weermacht had in de harten van vele onzer medeburgers.
Ook de " Gebroken geweertjes " actie ligt nog versch in het
geheugen. Eveneens de voorkeur "Vrij van militairen dienst", bij het
vergeven van betrekkingen. " De beroepsmilitairen moeten worden
uitgebrand", eischte het kamerlid Mr. MAROHAND, zonder dat deze
onbehoorlijkheid naderhand een beletsel vormde om genoemden volksvertegenwoordiger
een ministerszetel te doen bezetten.
Anti-militaire vereemgingen, zooals bijv. " Kerk en Vrede", konden,
jaar in jaar uit, hun, de vaderlandsche belangen schadende en de weermacht
ondermijnende actie ongehinderd uitoefenen.
Samengevat: de toegewijde volksbelangstelling, waarop de weermacht
recht heeft en zonder welke zij niet kan gedijen, was ten eenenmale komen
te ontbreken.
(*) Aan dit gedoe en gewroet en aan de daaruit voortgekomen moeilijkheden en funeste
gevolgen voor de weermacht, zou een afzonderlijk geschrift gewijd kunnen worden.
Daar thans ons aller aandacht wordt gevraagd voor opbouwen en voorwaarts zien, verdient
het de voorkeur om geen " oude koeien uit de sloot te halen," het derhalve bij de bovenweergegeven
zeer summiere opsomming te laten en te dezer plaatse op de tactiek van de bedoelde
politieke partij en haar pers, met betrekking tot 's Lands defensie, niet dieper in te gaan.

19
-) Onjuiste waardeering door opvolgende regeeringen van de noodzaak
van instandhouding van een degelijke weermacht, als gevolg waarvan o.m.
de defensiebegrootingen niet waren gebaseerd op wat noodig was om een
degelijke weermacht in stand te houden, doch—uitgevonden in diens
ambtsperiode 1925-1929, door den toenmaligen Minister van Financiën
Jhr. de GEER—het eindcijfer in de maand April, voorafgaande aan het
begrootingsjaar, door den Minister van Financiën eenvoudigheidshalve
werd gefixeerd op een jaarlijks varieerend percentage minder dan het
vorige begrootingsjaar, of, in het gunstigste geval, toen verder afknabbelen
al te gek werd, op een bedrag, het laatste eindcijfer met overschrijdende.
Tot overmaat van ramp stelde de in 1935 aan het bewind zijnde Regeering
—terwijl Japan China bedreigde, Italië Abyssinia overviel en in Duitschland
Hitier de herbewapening had ter hand genomen—de " Commissie-lDENBURG "
te werk, met opdracht om op de sinds jaar en dag reeds zoo zeer besnoeide
defensie-uitgaven van het moederland en de gebiedsdeelen overzee, nog eens
een verdere jaarlijksche bezuiniging van liefst niet minder dan f 25 millioen aan
te geven.
Een der oplossingen, welke de regeering meende te kunnen geven aan het
zich, met het betrekken van den internationalen politieken hemel, toespitsend
conflict tusschen de militaire materieelnooden eenerzijds en den onwil om de
daarvoor noodige geldelijke offers te brengen anderzijds, was de aanmoediging
aan stadsbesturen en aan directies van industrieele bedrijven, om uit eigen
middelen te voorzien in de aanschaffing van luchtdoelgeschut voor de verdediging
van de onder het beheer van die stadsbesturen en directies staande
objecten.
Dat de Minister van Defensie aan een en ander, zonder bbkken of blozen,
zijn medewerking verleende, vormt een bewijs te meer voor het lage peil,
waarop het defensiebeleid van de Nederlandsche regeering was aangeland.
Wanneer het ging om 's Lands defensie, was in die dagen niets ons te dol !
De eenige eisch, welke aan de weermacht werd gesteld was, dat ze zoo weinig
mogelijk moest kosten.
Enkele mihtaire deskundigen hebben bovendien hand- en spandiensten
verleend aan de legerafbrekers van onderscheidene schakeering door, wellicht
onbewust, de huig naar den wind te hangen en opportunistische, d.w.z. goedkoope
en weinig persoonlijke lasten vergende methodes van legerorganisatie
aan de hand te doen en te propageeren.
Geen wonder, dat de legerafbrekers, in en buiten het Parlement, zich dan
haastten om steun te verkenen aan den deskundige, die kans zag om kwaliteit
aan weinig lasten en kosten te paren en die, wat daarvan zij, hen—de af brekers
—in elk geval weer een stap nader bracht tot hun vérder-strekkend doel:
de complete legerafbraak.
Voor de zich met " goede waar voor lagen prijs " aandienende deskundigen,
stond in die periode van onze militaire malaise, de deur wagenwijd open.
Onze legerleiding, welke in haar arbeid jarenlang toch al ernstig werd
belemmerd, door de beschikking over een voor de richtige vervulling van haar
taak veel te gering getal officieren van den Generalen Staf, zag zich genoodzaakt
om beslag te leggen op een onmatig groot deel van den tijd en van de arbeidskracht
van die overbelaste officieren, voor het tot stand brengen van de, door
de opvolgende besnoeiingen van de defensie-begrooting, telkens noodige
reorganisaties en voor het zoo doelmatig mogelijk afdammen van de voortdurende
legerafbraak.
De legerafbraak in haar onderscheidene vormen, heeft te veel van den
tijd en het arbeidsvermogen van de legerleiding onttrokken aan de hoofdtaak

•20
van dat orgaan : opbouwen van de landsverdediging en voorbereiden van het
optreden van het oorlogsleger.
Zij die, onvermoeid tegen den defaitistischen stroom oproeiende, op
de bres bleven staan voor een degelijke oorlogsvoorbereiding, hebben ten
langen leste hun pleit gewonnen, maar het was toen ruim te laat om daarvan,
ten bate van onze oorlogvoering in de Mei-dagen 1940, nog de vruchten
te kunnen plukken:
" het Nederlandsche leger, dat den Duitschen vloedgolf had te weerstaan
" vertoonde "—aldus de " Militaire Spectator " van April 1941—"het beeld
" van een sedert jaren door verkeerde zuinigheid in haar ontwikkeling
" achtergebleven organisatie, waarvan het herstel sedert kort was ter hand
" genomen en derhalve nog geenszins was voltooid".
De noodlottige gevolgen van het uit de factoren a) t/m e), in hun droevig
onderling verband, geresulteerde weermachtsbeleid, zijn niet uitgebleven :
1°. ons grondgebied in Europa, mitsgaders het geheele legerapparaat,
zijn na nauwelijks 5 dagen strijd (Zeeland een paar dagen later) verloren
gegaan;
2°. onze vloot, ter grootte van het " halve uiterste minimum",
is in den slag in de Javazee (27/28 Februari 1942) naar den bodem der
zee verdwenen ;
3°. het eiland Java, bastion van het Indische defensie-systeem,
raakte in een korte spanne tijds in 's vijands handen.
Het feit, dat wij op 10 Augustus 1939 de moeilijkste periode van ons
volksbestaan ingingen met een Kabinet, onder de leiding van een ministerpresident,
die zich sinds jaar en dag als een notoir defaitist had doen kennen,
terwijl de Anti-Revolutionnaire Partij—welker parlementaire fracties in de
beide deelen der Volksvertegenwoordiging steeds voor een goede landsverdediging
op de bres stonden—redenen had om in dat Kabinet geen zitting
te nemen, mag wel als een laatste verschijnsel van de in dit hoofdstuk eerder
omschreven malaise-sfeer worden gezien. (*)
Het Nederlandsche volk werd, aan den vooravond van bovenmenschelijke
beproevingen, met dat Kabinet, onder dien defaitistischen voorzitter, wel
zwaar gestraft.
Nadat deze Regeering in de Mei-dagen 1940 naar Engeland was uitgeweken,
bleek die voorzitter, Jhr. de GEER, al spoedig niet meer te handhaven.
De Minister van Defensie, de toenmalige kolonel DIJXHOORN, nam in
Juni 1941 ontslag als zoodanig om redenen, welke dien bewindsman tot eer
strekken.
De beide Roomsch-Katholieke Ministers WELTER en STEENBEROHE
verlieten op hun beurt het Kabinet in October 1941, omdat zij—blijkens hun
naderhand in het Londensche " Vrij Nederland" van 3-6-44 gegeven
verklaring—geen vertrouwen hadden in het beleid van den, sedert het vertrek
van Jhr. de GEER, als voorzitter van den Raad van Ministers optredenden Prof.
GERBRANDY.
Dat aan ons volk, onder den hiel der Duitsche bezetting, de oogen intusschen
waren open gegaan, leerde ons de hoofdartikel-schrijver van het Londensche
(*) Slechts een renegaat van de Anti-Revolutionnaire Partij werd bereid gevonden orn van
het Kabinet-de CL'EH dre] uil ie maken.

•21
" Vrij Nederland " die, in het nummer van 27-5-44, de waardeering in het
bezette vaderland voor het Kabinet-GERBRANDY, alsvolgt kenschetste :
" Wel kan men niet zeggen, dat ons Kabinet onbegrensd vertrouwen of
onverdeelde liefde geniet in het Vaderland."
Arm, arm Nederlandsen volk, dat in de jaren der Duitsche bezetting meer
dan ooit de behoefte had aan de doelbewuste leiding van een zich in vrijheid
bevindende regeering, aan welke het zijn volle vertrouwen zou kunnen
schenken.
HOOFDSTUK VI.
GRONDSLAGEN VOOR DEN WEDEROPBOUW VAN DE KONINKLIJKE
LANDMACHT.
Bij den wederopbouw van de Koninklijke landmacht, ware uit te gaan van
de volgende grondslagen :
a) algemeene dienst- en oefenplicht ;
6) organisatie naar Anglo-Amerikaansch voorbeeld (derhalve geen
paarden).
Met betrekking tot de formuleering van den grondslag sub o) houde men
zich voor oogen, dat moet worden voldaan aan den voor de hand liggenden
eisch, welke een der hoeksteenen voor militair samengaan met andere mogendheden
vormt, t.w. dat de militair strijdbare mankracht (d.z. de lichamelijk
geschikte mannen van 20-40 jaar ; vrouwen pro memorie) van ieder der
bondgenooten, in voorkomend geval, naar mate de omstandigheden dit noodig
maken, aan de bondgenootschappelijke oorlogvoering moet kunnen worden
dienstbaar gemaakt, derhalve dienstplichtig moet zijn en in vredestijd een
degelijke militaire opleiding moet hebben genoten.
Geen duurzaam militair bondgenootschap is mogelijk, indien een der
bondgenooten zich op gemakkelijke wijze van zijn militaire verplichtingen
zou afmaken, bijv. door slechts een deel van zijn beschikbare mankracht te
oefenen.
Wij zullen dus, in geallieerd militair verband tredende, moeten breken
met ons vóór- oorlogsch benepen defensie-beleid, hetwelk er o.m. toe leidde, dat
wij, instede van volledige lichtingen degelijk te oefenen, ons bepaalden tot
een te korte (5| maandsche) en derhalve onvoldoende militaire opleiding van
jaarlijks slechts 19.500 man, gevende tesamen genomen een slecht geoefende
mobilisabele mankracht tot een getal, dat minder dan de helft bedroeg van wat,
bij volledige inspanning, mogelijk zou zijn geweest. (*)
In dit verband zij naar voren gebracht, dat bijv. BELGIË, met een
ongeveer gelijk bevolkingscijfer als Nederland, een jaarlijksche Hchtingsterkte
van 40.000 man met een eerste-oefeningstijd van één jaar opleidde, het een en
het ander ruim het dubbele van waarmede wij meenden het te kunnen stellen.
Het gevolg was dat, toen in September 1939 de wereldoorlog uitbrak,
NEDERLAND nauwelijks 250.000 man mobiliseerde, terwijl BELGIË 600.000
man op de been bracht.
(*) Eerst in 1938 werd de Dienstplichtwei gewijzigd in dien zin, dat de duur der eerste
oefening voor het gros der dienstplichtigen werd gesteld op 11 maanden en de lichtingsterkte
werd verhoogd tot 27.500 man. Deze verbeleringcn kwamen te laat om van invloed te kunnen
zijn bij de algemeene mobilisatie van September 1939.

•>•>
Een dergelijk verschil in prestatie is in geallieerd militair verband uiteraard
ondenkbaar.
De waarschijnlijkheid dat, na den vrede, binnen afzienbaren tijd met het
uitbreken van een nieuwen oorlog redelijkerwijs geen rekening behoeft te
worden gehouden, doet aan het bovenstaande niets af.
Men bedenke, dat een, op grond van die tijdelijke veiligheid, verzwakte
lichting—zeg van het jaar 1950—20 jaar later, in het aangenomen geval
dus in het jaar 1970, nog mobilisabel is, d.i. nadat 20 jaren zullen zijn verloopen
en de aanvankelijke vredessfeer inmiddels een geheel gewijzigd aspect kan
hebben verkregen.
Legervorming is een zaak van langen adem en van stabiliteit: de Regeering,
die in haar defensiebeleid, o.a. met betrekking tot de bepaling van de lichtingsterkte,
naar gelang van de meer of mindere helderheid van den politieken
hemel van het oogenblik, van den hak op den tak zou springen, zou daarmede
den grondslag voor elke degelijke organisatie en oorlogsvoorbereiding aantasten.
Algemeene dienst- en oefenplicht voorkomt voorts de in den jongsten oorlog
aan geallieerde zijde ondervonden bezwaren—vide Engeland en de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika—dat twee jaren heengingen en in die periode de
meest bloedige tegenslagen moesten worden ondergaan, alvorens de eerst
bij het uitbreken van den oorlog ter hand genomen militaire opleiding van de
eerste grondbeginselen af, de beschikking over een redelijk getal behoorlijk
geoefende groote eenheden gaf.
" üntil 1943 "—zegt Genl. MARSHALL, U.S. Chief of Staff, in diens tweejaarlijksch
rapport aan den Minister van Oorlog van 1 Juli 1943—" urgent
" demands of crises in various parts of the world forced us to organize special
" units and ship them abroad without the desired degree of preparation."
Met een te groot verlies aan menschenlevens als gevolg, had de generaal eraan
toe kunnen voegen (vide Tunis, Sicilië, Salerno ....).
De Britten deden overeenkomstige bloedige ervaringen op ; luitenantgeneraal
Sir Archibald NYE, Vice Chief of the Imperial General Staff, zeide
daaromtrent 6-5-44 :
"Those of us who had access to all the information available, who
"knew the full extent of our unpreparedness, were fully aware that it would
"take at least two years from the outbreak of war bef ore we could organize,
"train, and equip an army proportionate to our needs, and we well knew that
"during those two years we were bound to be involved in a series of disasters."
Zij vastgesteld, dat bij den wederopbouw van de Koninklijke landmacht
niet kan en ook niet behoeft te worden gestreefd naar een legerorganisatie,
welke uitzicht zou openen om, ingeval van oorlog, het geheele territoir in
Europa met eigen machtsmiddelen veilig te stellen.
Men verlieze niet uit het oog, dat onze lange oostgrens, met weinig natuurlijke
hindernissen van beteekenis, mede in verband met de geringe diepte
van het territoir van oost naar west, aan de integrale verdediging van ons
grondgebied in Europa eischen stelt, welker voldoening boven onze mankrachtvermogens
ligt.
Het treden in geallieerd militair verband maakt trouwens het streven naar
" zelfstandige militaire veiligheid " overbodig.
Nopens omvang en samenstelling van ons oorlogsleger zullen wij waarschijnlijk
weinig zeggenschap hebben :
het ligt voor de hand dat, in het geallieerd militair verband, het door
ieder der bondgenooten in voorkomend oorlogsgeval te leveren militair aandeel,

23
door de groote mogendheden—eventueel, naar hun aanwijzingen, bij verdrag—
zal worden vastgesteld.
" Volksleger."
Sedert de afschaffing van de plaatsvervanging in het jaar 1898, kan in
Nederland niemand, die lichamelijk geschikt is, zich aan den militairen dienst
onttrekken, de erkende gewetensbezwaarden dan daargelaten. Aan die
omstandigheid en aan den algemeenen dienstplicht, en voorts aan het feit,
dat de officiersrang voor een ieder bereikbaar is, ontleent ons leger het karakter
van een " volksleger."
Daarom kan, voor wat ons land betreft, de term " volksleger " niet meer
dienen als leuze, naar welker verwezenlijking bij den wederopbouw van de
Koninklijke landmacht dient te worden gestreefd.
De verhouding tusschen de legers van het moederland en van de gebiedsdeelen
overzee.
Samensmelting van de legers van het moederland en van de gebiedsdeelen
overzee, schijnt in verschillende opzichten bezwaarlijk.
Daargelaten dat ten onzent in breeden kring ernstige bezwaren bestaan
tegen het in vredestijd zenden van jeugdige dienstplichtigen naar onze gebieden
in de tropen, zouden het transport, de acclimatiseering en de dienstverrichting
daar, van uit Nederlandsche dienstplichtigen bestaande militaire eenheden,
noodzakelijk moeten leiden tot een onmatig langen duur der eerste oefening.
De vergelijking met Engeland gaat niet op :
dit land kende in vredestijd geen dienstplicht, doch zijn leger bestond
uitsluitend uit vrijwilligers, die zich tot langen diensttijd verplichtten. Bij
een dergelijk legerstelsel dringt het zenden van eenheden uit het moederland
naar de gebieden overzee, zich a.h.w. op.
Nochtans kan, ook in onze verhoudingen, de Rijkseenheidsgedachte met
betrekking tot de Koninklijke landmacht en het Koninklijk Nederlandsch-
Indische leger, worden verwezenlijkt, en de gezichtskring, zoowel als de
vakbekwaamheid der betrokken militairen worden verruimd en opgevoerd,
door de korpsen beroepsofficieren en -onderofficieren van de beide legers samen
te smelten en de betrokken militairen " over-en-weer " te doen dienen.
Voor geval van oorlog behoort de Regeering volledige vrijheid te hebben
om haar strijdkrachten in te zetten overal, waar de belangen der oorlogvoering
dit eischen.
Reeds daarom kunnen de, met de Rijkseenheidsgedachte in strijd zijnde
bepalingen van Artikel 192 der Grondwet en van Artikel 35, eerste lid, der
Dienstplichtwet, niet in stand blijven.
HOOFDSTUK VII.
DIENSTPLICHTWET.
De Dienstplichtwet-1922, zooals deze wet sedert herhaaldelijk is gewijzigd,
kan in algemeenen zin blijven dienen. Wijziging en aanvulling is nochtans
gewenscht, o.m. voor zooveel hierna zal blijken.
Algemeene dienst- en oefenplicht (wijziging van art. 25, eerste en tweede
lid).
De Dienstplichtwet-1922 aanvaardt weliswaar het beginsel van den
algemeenen dienstplicht, doch de oefenplicht bepaalt zich tot de gewone

21
dienstplichtigen, terwijl de overigen, de zgn. buitengewone dienstplichtigen,
in normale tijden geen militaire verplichtingen hebben te vervullen, en dus
militair ongeoefend blijven.
In de nieuw op te bouwen Koninklijke landmacht ware aan den algemeenen
dienstplicht de beteekenis van algemeenen oefenplicht te geven.
Alsdan mag, wanneer de keuringseischen rekening houden met de lichtere
eischen voor bepaalde takken van dienst, en voorts het getal vrijstellingen
binnen nauwe grenzen blijft, bij een getal ingeschrevenen, dat zich rond 80.000
beweegt, worden gerekend op een te oefenen lichtingsterkte (land- en zeemacht
gezamenlijk beschouwd) van 48.000 man, d.i. 60% van het getal ingeschrevenen.
Aangeteekend zij dat, tijdens den oorlog, in de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika 75% werd bereikt, in Duitschland zelfs 85%.
Vervroeging van den dienstplicht.
Het verdient overweging, en waarschijnlijk aanbeveling, om het geheele
proces van den dienstplicht;—inschrijving, keuring, inlijving—met één jaar
te vervroegen, waartoe in het tweede lid van artikel 9 der Dienstplichtwet,
voor " 20 jaar " ware te lezen : 19 jaar.
Door dien maatregel zou het hoog te schatten voordeel worden verkregen,
dat het oorlogsleger één jaar wordt verjongd.
Bovendien is het waarschijnlijk, dat dan de volbrenging van de eersteoefening
voor hen, die het onderwijs aan hoogere burgerscholen of gymnasia
volgen, beter dan thans het geval is, zal aansluiten op het beëindigen van die
studie, zoodat de vervroeging van den dienstplicht met één jaar, de behoefte
aan, voor de militaire dienstbelangen altijd schadelijk, uitstel van eersteoefening,
wellicht zal doen afnemen.
Vrouwen in het leger.
Het gebruik maken van de diensten van vrouwen in het leger, waarmede,
tijdens den oorlog, in de onderscheidene geallieerde legers, zulke uitnemende
ervaringen zijn verkregen, is een aangelegenheid, welke bij den wederopbouw
van de Koninklijke landmacht mede in overweging zal moeten worden genomen.
Duur der eerste oefening (wijziging van art. 30).
a) Ten hoogste elf maanden, behoudens het bepaalde onder b) en c);
b) ten hoogste drie en twintig maanden voor hen, die na hun inlijving in
opleiding zijn genomen tot officier of tot onderofficier, behoudens het
bepaalde onder c);
c) ten hoogste twaalf maanden voor hen, die na hun inlijving in opleiding
zijn genomen voor officier van gezondheid.
De uitdrukking " ten hoogste " is in het onderwerpelijk verband altijd,
en zij zal ook in den vervolge moeten worden begrepen in den zin van " ongeveer,
doch niet langer dan " (11, resp. 23 maanden).
Deze interpretatie strekt om een geschikten dag voor het vertrek met groot
verlof, na volbrachte eerste oefening, te kiezen, bijv. den laatsten Zaterdag
vóór het volbrengen van de volle 11, resp. 23 maanden, maar het is dus niet de
bedoeling, dat de Minister van Oorlog, binnen de in de wet genoemde maxima,
den duur der eerste-oefening naar believen zou kunnen stellen op bijv. 5, 6 of
7 maanden.
Aan het, ter voorloopige bepaling van de gedachten, noemen van de termijnen
van 11 en van 23 maanden, voor den duur der eerste-oefening, onderscheidenlijk
voor de soldaten en voor de adspirant-onderofficieren en -officieren,
moet het voorbehoud worden verbonden dat, om voor de hand liggende redenen,

25
de duur der eerste-oefening in ons leger, in lijn zal moeten zijn met, en dus niet
in belangrijke mate af zal kunnen wijken van de overeenkomstige termijnen,
welke in de legers van onze militaire bondgenooten zullen gelden.
Herhalingsoefeningen (art. 31).
De ter zake geldende bepalingen—ten hoogste 85 dagen, verdeeld over
twee of meer tijdvakken ; voor de onderofficieren elke herhalingsoefening, voor
zooveel noodig, zeven dagen langer—schenken in algemeenen zin voldoende
vrijheid om de herhalingsoefeningen der dienstplichtigen naar den eisch te
regelen.
Het zal echter overweging verdienen om eenige uitbreiding te geven aan
de herhalingsoefeningen voor de onderofficieren, opdat waarborgen worden
verkregen, dat deze ruggegraat van het oorlogsleger, tot aan het einde van den
dienstplicht een hoog peil van militaire geschiktheid blijft behouden. Hierbij
ware o.m. te denken aan korte cursussen, van bijv. één week, bij de
wapenscholen, resp.—voor de administrateurs—bij de scholen voor dienstplichtige
onderofficieren-administrateur.
Vrijstellingen (Hoofdstuk IV).
Met betrekking tot het verkenen van vrijstelling van den dienstplicht,
ware naar beperking te streven, reeds omdat de thans in de Dienstplichtwet
vervatte vrijgevige regeling, zich niet verstaat met het beginsel van algemeenen
oefenplicht:
1°. Aan de bezwaren, voortvloeiende uit kostwinnerschap, resp.
persoonlijke onmisbaarheid (art. 15, eerste lid, sub a en 6), kan in den
regel worden tegemoet gekomen door het verkenen van kostwinnersvergoeding.
2°. Te overwegen ware of de vrijstelling, op grond van "het bekleeden
van een geestelijk of een godsdienstig-menschlievend ambt of opleiding tot
zoodanig ambt " (art. 15, eerste Md, sub c), niet beter kan vervallen.
Het buiten militair verband blijven van deze medeburgers moet, waarschijnlijk
gedachtig aan het" onbekend maakt onbemind", ontegenzeggelijk
hebben bijgedragen tot het vergelijkenderwijs hooge percentage antimiütairisten
onder de predikanten, en tot den betrekkelijken bloei van
de door dezen geleide anti-nülitairistische bewegingen en persorganen;
een en ander tot ernstige schade voor onze weermacht.
Voor zoover de betrokkenen dit zouden wenschen, zou hun indeeling
in niet-combattante functies (bijvoorbeeld ziekenverzorgers) kunnen
worden bevorderd.
Uit de daartoe tijdens hun mihtaire dienstvervulling geschikt
gebkkenen, kan naderhand een keuze worden gedaan voor de bezetting
van de plaatsen voor geestelijke verzorgers in het gemobiliseerde leger,
en ten behoeve van de Koninklijke landmacht in vredestijd.
3°. Aan het verkenen van vrijstelling ter zake van " broederdienst "
(art. 15, eerste lid, sub ƒ), ontvalt in het stelsel van algemeenen oefenplicht
elke grond.

26
HOOFDSTUK VIII.
DE ONGEOEFENDE LICHTINGEN.
Tengevolge van de bezetting van ons land, zijn de lichtingen 1941 en
jonger ongeoefend.
Het verdient de voorkeur om den wederopbouw van de nieuwe Koninklijke
landmacht aan te vangen met de oproeping van de, ten tijde van het begin der
opleiding in het nieuwe leger, aan de beurt zijnde jongste lichting.
Aanvang van den wederopbouw van ons leger met de oudste van de
ongeoefende lichtingen—die van 1941—zou ons niet alleen een "bejaarde"
jongste lichting in de kazernes brengen, maar die omstandigheid zou voorts
aanleiding geven tot een achterstand, ten aanzien van den normalen gang van
zaken, van verscheidene lichtingen.
Een achterstand, welke slechts zou kunnen worden ingehaald, door
aanvankelijk twee lichtingen in één jaar op te leiden, derhalve den duur der
eerste-oefening tijdelijk te halveeren op 5-| maand.
Dat zou echter een bijzonder kwalijke maatregel zijn, welke het nieuwe
leger, voor wat het peil van de militaire waarde der erbij betrokken lichtingen
betreft, al aanstonds in zijn grondvesten zou aantasten.
Het gevaar bestaat voorts dat, na het inhalen van dien achterstand, een
overwegend deel van de Nederlandsche bevolking en zijn parlementaire
vertegenwoordiging, de meening zal zijn toegedaan dat, als het legerbestuur
3 of meer jaren genoegen heeft genomen met een eersten-oefeningstijd van 5£
maand, men ook in den vervolge het daarmede zal kunnen en moeten doen.
En daarmede zouden we dan weer in dezelfde impasse raken, waarin ons
vóór-oorlogsche leger zich bevond : te korte duur van de eerste-oefening,
derhalve onvoldoend peil van geoefendheid.
Voor zooveel de ongeoefende lichtingen 1941 en jonger, eventueel niet
dienstbaar zijn bij de voortzetting van den strijd in het Verre Oosten, zal het
de voorkeur verdienen, die jaarklassen te laten voor wat ze zijn, t.w. ongeoefend.
HOOFDSTUK IX.
GENEESKUNDIGE KEURING, INDEELING EN OPKOMST VOOR EERSTE
OEFENING.
Indeelingsdistrictscommandanten.
De werkzaamheid van deze, rechtstreeks onder het Departement van
Oorlog ressorteerende, functionnarissen, die zich bezig houden met alle tusschen
de inschrijving voor den dienstpücht en de opkomst voor eerste-oefening
vallende verrichtingen (geneeskundige keuring en indeeling), en die voorts de
inspecties over de groot-verlofgangers en de aan dezen toevertrouwde militaire
goederen houden, voldeed vóór de invasie aan hooge eischen.
Deze nuttige functionnarissen—1 voor elke provincie en bovendien 3 voor
resp. Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage, derhalve 14 in totaal—moeten
in de organisatie van de nieuwe Koninklijke landmacht hun taak weder opnemen.
Geneeskundige keuring ; voorbereiding van de indeeling.
De opkomst van de geheele lichting op één tijdstip, maakt het mogelijk,
om de geneeskundige keuring en de voorbereiding van de indeeling over een

27
langer tijdvak uit te strekken en dienovereenkomstig in een kalmer tempo
te doen plaats vinden dan destijds doenlijk was ; om de gedachten te bepalen,
in de zes maanden tusschen begin October, en einde Maart van het volgend
jaar, met evenveel indeelingsraden (*), als er indeelingsdistricten zijn.
De indeelingsdistrictscommandanten kunnen dan optreden als voorzitter
van den, in het indeelingsdistrict van ieder hunner, rondreizenden indeelingsraad.
In die periode van 6 maanden wordt dan—met vrijlating van de Zaterdagen—beschikt
over 26 X 5 = 130 keuringsdagen voor gemiddeld 5.400
ingeschrevenen per indeelingsraad, derhalve ongeveer 40 keuringen per dag,
hetgeen per indeelingsraad 2 groepen, elk van 2 geneesheeren vraagt, die het
geneeskundig onderzoek houden (algemeen lichamelijk en T. B. C. onderzoek).
Psycho-Technisch Onderzoek.
De ten onzent reeds vele jaren toegepaste algemeene intelligentieproef,
wordt mede afgenomen tijdens de verschijning van den ingeschrevene voor den
indeelingsraad.
In Engeland is men in 1942 begonnen met het afnemen bovendien van
specialisten-proeven voor onderscheidene takken van militairen dienst (zooals
seiners, technische diensten, administratief personeel). Indien—op grond
van voldoende ervaring—de practische resultaten van deze speciale tests
zouden Wijken inderdaad aan de verwachtingen te voldoen, dan zal deze
uitbreiding van het psycho-technisch onderzoek aanbeveling verdienen.
Indeeling.
Aan de hand van de bij de indeelingsraad verkregen gegevens, zouden de
indeelingsdistrictscommandanten vervolgens in de drie maanden van begin April
tot eind Juni, de indeelingswerkzaamheden kunnen verrichten, waarna zij dan
de maanden Juli t/m September beschikbaar zouden hebben voor hun inspecties
over de groot-verlofgangers en voor het genieten van verlof.
Met betrekking tot de indeeling, d.i. het brengen van iederen dienstplichtige
op de voor het leger en voor hemzelf meest-geschikte plaats, gaven de
indeelingsdistrictscommandanten, naar uitvoerige aanwijzingen van de Vilde
Afdeeling (Dienstplicht) van het Departement, zich altijd de grootste moeite,
waarbij zij het gewenschte resultaat bevredigend benaderden. De daartoe
gevolgde, beproefd doelmatige werkwijze, dient in ons nieuwe leger te worden
aangehouden.
Met voldoening kan worden vastgesteld, dat ten onzent—stoelende op een
langjarige, gedegen ervaring, waaruit onafgebroken nuttige lessen zijn geput,
die tot het telken jare aanbrengen van verbeteringen hebben geleid—de
techniek van de uitvoering der Dienstplichtwet op een hoog plan stond.
Het gebruik van Hollerith-machines, voor het classificeeren van de,
betreffende iederen ingeschrevene verkregen medische, psycho-technische en
overige gegevens, verdient overweging. Die machines besparen zoowel
personeel als tijd, en zij leveren staten met duidelijk gegroepeerde gegevens,
welker samenstelling, zonder dat machinale hulpmiddel, vrijwel ondoenlijk
zou zijn. Ter voldoening aan den daartoe strekkenden wensch van de Britsche
autoriteiten, is de Hollerith-fabriek erin geslaagd om de machines, die tevoren
alleen maar cijfers konden produceeren, ook de namen der ingeschrevenen te
doen geven.
Deze machinale groepeeringsmogelijkheid biedt ruime perspectieven en
zij kan daardoor in belangrijke mate bijdragen om iederen man op zijn juiste
plaats in het leger te brengen.
(*) Indeel] ngsraad .i'iiijn) een juistere benaming vnor vrat vroeger " keuringsraatl " heette.

28
Met de kwade ervaring destijds bij onzen Postcheque- en Girodienst voor
oogen, zal de eventueele toepassing van de Hollerith-methode met beleid dienen
te geschieden, o.m. niet dan nadat de betrokken ambtenaren grondig zullen
hebben kennis gemaakt met het gebruik dat van die machines kan worden
gemaakt, en nadat de noodige bedieningsploegen—bij voorkeur jeugdige
vrouwelijke personen—degelijk in den omgang met de onderscheidene apparaten
zullen zijn getraind.
Opkomst voor eerste oefening.
Generale opkomst van de geheele lichting op hetzelfde tijdstip, biedt
vele voordeelen, niet in de laatste plaats die van een rustig bedrijf, in vergelijking
bijv. met den vóór-oorlogschen gang van zaken ten onzent, waarbij
de opkomst, over verscheidene tientallen ploegen en ploegjes en tijdvakken
verdeeld, de legerhuishouding en de opleiding het geheele jaar door overhoop
placht te halen.
Prijs gegeven wordt dan de, uit over elkaar grijpende ploegen voortvloeiende
beschikking, het geheele jaar door, over een min of meer geoefend
lichtingsgedeelte. Welke omstandigheid overigens geen aanwijsbaar voordeel
bood. Wanneer de politieke hemel betrekt, zijn eventueel ingrijpender en
doeltreffender militaire maatregelen noodig, dan het te velde zenden van een
half-geoefende fractie van een lichting.
In een militieleger behooren, met betrekking tot het daadwerkelijk optreden
van dat apparaat, vredes- en oorlogsbedrijf uit elkaar te worden gehouden.
Het dienstplichtig personeel komt in werkelijken dienst voor eerste-oefening,
uitsluitend om opleiding te ontvangen, en het is in die periode niet bestemd
voor daadwerkelijk optreden.
De bepaling van het tweede lid van art. 30 der Dienstplichtwet, welke,
met het oog op internationale spanningen, de mogelijkheid opent om den
duur der eerste oefening tot ten hoogste twee jaar te verlengen, dan wel om,
in diezelfde periode van twee jaar, de na volbrachte eerste oefening met groot
verlof gezonden dienstplichtigen weder in werkelijken dienst te doen komen,
is met het daareven omschreven beginsel niet in overeenstemming.
De bedoelde wetsbepaling staat niet in den weg, maar de hanteering
ervan blijve beter achterwege, mede omdat zij een zeer groot deel van het
beroepskader aan de encadreering van de (verlengd) in werkelijken dienst
te houden, c.q. in werkelijken dienst terug te roepen, lichting zou binden,
als gevolg waarvan, zoowel:
1°. de opleiding van de intusschen voor eerste oefening in werkelijken
dienst gekomen jongste lichting ; als
2°. eventueel de uit hoofde van het naderend conflict vereischte algemeene
mobilisatie;
overwegend zouden worden bemoeilijkt.
In het op de been brengen van de noodige militaire mankracht, zoodra de
internationale omstandigheden dit vorderen, behoort een soepel mobilisatiesysteem
te voorzien, hetwelk een gedifferentieerde oproeping, al naar gelang
de bedoelde omstandigheden dit eischen, mogelijk moet maken.
Tijdstip van opkomst.
Het meest-geschikte tijdstip van opkomst in werkeüjken dienst voor
eerste-oefening, is de eerste Maandag in October.
De soldaten vertrekken dan op een der eerste dagen van September van
het volgend jaar met groot-verlof en gedurende de maand September zijn het
beroepskader, de kazernes, enz., beschikbaar, ten dienste van de in dat
tijdvak voor herhalingsoefeningen in werkelijken dienst komende lichtingen.

Instructeurs.
29
HOOFDSTUK X.
OPLEIDING VOOR EERSTE-OEFENING.
Ten behoeve van de opleiding der dienstplichtigen in de nieuwe Koninklijke
landmacht ontbreken aanvankelijk de daarvoor noodige, in het moderne
militaire handwerk doorknede en in de daarvan deel uitmakende harde
opleidingsmethoden ingeleefde instructeurs van het beroepspersoneel.
De tot het beroepspersoneel behoorende officieren en onderofficieren van de
tijdens den oorlog in de vrije gebieden onderhouden Nederlandsche legeronderdeelen,
zijn in dit verband van gering belang, in de eerste plaats uit hoofde
van hun onbeteekenend getal en in de tweede plaats omdat de opleiding van de
Koninklijke landmacht in haar vollen omvang, veel meer omvat dan de enkele
diensttakken, welke in de bovenbedoelde onderdeelen waren vertegenwoordigd.
Wij denken hierbij bijv. aan de behoefte aan instructeurs voor de
luchtdoelartillerie, de pantserafweerartillerie, den verbindingsdienst der genie.de
pioniers-pontonniers, de aanvoer- en de herstelhngsdiensten, enz., enz.
Daarmede is de reeks met volledig; ook in de behoefte aan instructeurs
voor de ondervolgende opleidingen, welke zoo spoedig doenlijk in gang dienen
te worden gezet, moet worden voorzien :
— de wapenscholen (cursussen voor hooger, middelbaar en lager kader);
— Stafschool en Hoogere Krijgsschool (opleiding van officieren voor
den stafdienst);
— de scholen voor reserve-officieren.
Aldus ontbreekt aan het omvangrijke proces van den wederopbouw van de
nieuwe Koninklijke landmacht vooralsnog een der gewichtigste grondslagen.
Ter voorkoming van een ongelukkigen start, t.w. de kreupele (instructeur),
die den blinde (recruut) zou (op)leiden, zal aan het onder de wapenen roepen
van de eerste voor de nieuwe Koninklijke landmacht te bestemmen lichting, de
degelijke vorming van de noodige instructeurs vooraf moeten gaan.
Doelmatig zal zijn om te beginnen, met de voor onze wapenscholen te
bestemmen instructeurs, voor de hun wachtende taak te doen opleiden bij de
overeenkomstige Britsche training-centra.
Na hun voltooide opleiding zouden vervolgens ten onzent de wapenscholen
kunnen worden opgericht, bij welke inrichtingen dan de instructeurs voor de
opleiding van de eerste in de nieuwe Koninklijke landmacht op te roepen
lichting, kunnen worden gevormd.
Niet dan nadat die opleidingen volbracht zijn, zal de oproeping voor
eerste oefening van de eerste, voor ons nieuwe leger bestemde lichting, haar
beslag kunnen verkrijgen.
De recruteering en de bovenbedoelde opleidingen van de noodige instructeurs
zullen tijd vorderen, maar daar valt niet aan te ontkomen, zonder
al aanstonds af te dingen op den eisch, dat de onder de wapenen komende
jonge lichting moet worden ontvangen door in het moderne militaire handwerk
doorknede officieren en onderofficieren, die in staat zijn tot het geven van een
degelijke en realistische opleiding, in den frisschen, soldatesken en hardenden
geest, welke men mag hopen, dat ons nieuwe leger van stond af aan zal kenmerken.

Instructiefilms.
30
De omstandigheid, dat de hedendaagsche jeugd zooveel meer "filmminded
" is dan de ouderen onder ons, pleit er ten overvloede voor om een
uitgebreid gebruik te maken van instructie-films, als hulpmiddel bij de onderscheidene
opleidingen.
Spoedshalve en vooral ook ter voorkoming van teleurstelling bij het
aanstonds in eigen beheer vervaardigen van instructie-films, ware voor het
verkrijgen van een en ander aanvankelijk een beroep te doen op de wei-voorziene
archieven van de Britsche en Amerikaansche leger-filmdiensten, o.m. door het
aankoopen van de voor ons doel noodige instructiefilms, die vervolgens, voor
zooveel noodig, van een Nederlandsche script kunnen worden voorzien.
Aangeteekend zij, dat bij het onderricht met behulp van instructiefilms in
het algemeen niet kan worden volstaan met het afdraaien van de film zonder
meer. De instructeur zal in verschillende gevallen, bijv. bij tactische films,
die voor den doorsnede-man mogelijk met dadelijk begrijpelijk zijn, de film
moeten stopzetten en nadere toelichting geven, soms een gedeelte doen herhalen,
enz. Een en ander vereischt een zekere scholing, welke vóór de opkomst van
de eerste lichting mede haar beslag dient te verkrijgen.
Oefenterreinen.
Op het tijdstip van de invasie was ten Departemente van Defensie voorbereid
en, als herinnering niet bedriegt, bij de Tweede Kamer aanhangig,
een wetsontwerp betreffende het gebruik van oefenterreinen, welk ontwerp"dé
strekking had om in algemeenen zin alle terreinen voor gebruik ten dienste van
de militaire opleiding toegankelijk te stellen.
Het gemis aan een dergelijke wet, zonder welke het iederen grondeigenaar
vrij staat om, op grond van veelal futiele redenen, het betreden van zijn terrein
te verbieden en alzoo, vooral wanneer zijn huurlieden er evenzoo over denken,
een behoorlijke opleiding van den troep onmogelijk te maken, heeft zich
vóór den oorlog ernstig doen gevoelen.
Het bedoelde wetsontwerp ware zoo spoedig doenlijk weder aanhangig te
maken en tot wet te verheffen.
Opleiding der dienstplichtigen.
Deze opleiding zal hard moeten zijn : dat is noodig om den graad van
militaire bekwaamheid te bereiken, welke de waarde van het militaire apparaat
als gevechtsinstrument bepaalt, terwijl anderzijds de man zelf er recht op heeft,
dat hem in zijn militairen diensttijd, welks vervulling voor hem in den regel met
veel persoonlijke opofferingen gepaard gaat, de hoogst-bereikbare geschiktheid
worde bijgebracht om in den krijg zijn tegenstander partij te kunnen geven en
eventueel zijn huid zoo duur mogelijk te verkoopen.
In overeenstemming met en mede als schadelijk gevolg van de toen
weinig-militaii-e-gezindheid van het Nederlandsche volle, voldeed vóór den
oorlog de opleiding in ons leger allerminst aan den zooeven omschreven,
overigens voor de hand liggenden eisch.
Om een voorbeeld de noemen :
Oefeningen in het doorwaden van sloten e.d. waren in onze " strijd "macht
slechts toegestaan, indien de betrokken commandant zorg droeg,
dat, terstond bij het verlaten van het water, warme koffie en droge kleeren
beschikbaar waren. Het spreekt vanzelf, dat, met al die weeke rompslomp,
de meeste commandanten er bever van afzagen om deze, overigens even
nuttige als noodzakelijke oefeningen te houden.

31
Wil het nieuwe leger aan zijn doel beantwoorden, dan zal aan deze weeke
mentaliteit, welke, in haar onderscheidene uitingen, het peil van geoefendheid
ontoelaatbaar heeft geschaad, in elk geval een einde moeten komen. Hetgeen
slechts mogelijk is, wanneer het Nederlandsche volk in al zijn geledingen tot
datzelfde inzicht komt.
Tot een efficiënt gebruik van den beschikbaren—zij het toentertijd veel te
korten—oefentijd, waren we ten onzent vóór den oorlog al gekomen.
Het daartoe geldende systeem van methodisch opleiden—ontleend aan
denkbeelden van den toenmahgen kapitein der infanterie VELDMEYER—
berustende op omschrijving van de volledige leerstof, verdeeling van die
leerstof over afgeronde lessen, en rantsoeneering van die lessen over den
beschikbaren oefentijd, was uitstekend en het dient in ons nieuwe leger te
worden voortgezet en verder ontwikkeld.
De niet voor de onderofficiers- of voor de officiersopleiding aangewezen
soldaten vertrekken, na volbrachte eerste-oefening, in de eerste dagen van
September met groot-verlof.
Een aantal hunner, die zich als de best-geoefenden hebben doen kennen
en die tevens hebben getoond gezag over hun kameraden te hebben, waren tot
korporaal (eindrang) aan te stellen.
Aanwijzing voor de onderscheidene opleidingen.
Na opkomst van de lichting voor eerste-oefening vinde gedurende de eerste
vier maanden—derhalve van begin October, tot eind Januari van het volgend
jaar—de algemeene militaire vorming van allen plaats.
Rekening houdende met de bij de verschijning voor den indeelingsraad
verkregen gegevens betreffende het peil van algemeene ontwikkeling enz.,
maar vooral op grond van de tijdens de dienstverrichting gedurende de eerste
vier maanden aan den dag getreden karaktereigenschappen en leiderskwaliteiten,
vinde aan het einde van die periode de definitieve aanwijzing plaats van de
soldaten, bestemd voor de onderofficiers-, onderscheidenlijk de officiersopleiding.
Aldus wordt ontgaan het, aan ons vóór-oorlogsche stelsel, in verband met
den korten duur der eerste-oefening, inherente bezwaar, dat die aanwijzing
toen moest geschieden vóór de opkomst in werkelijken dienst en derhalve
vrijwel uitsluitend op grond van verworven wetenschappelijke diploma 's en
zonder voldoende rekening te kunnen houden met 's mans persoonlijkheid.
Voorts vinde aan het einde van die eerste vier maanden de aanwijzing voor de
opleiding in de onderscheidene specialistenfuncties plaats.
Alle genoemde opleidingen kunnen dan begin Februari aanvangen.
Onderofficiersopleiding.
De onderofficiersopleiding vindt plaats bij de regimenten en overeenkomstige
onderdeelen, voor de onderofficieren-administrateur bij de scholen
voor dienstplichtige onderofficieren-administrateur.
Rond 10% van de lichtingsterkte zal voor de onderofficiersopleiding moeten
worden bestemd.
De onderofficiersopleiding duurt tot einde Augustus, waarna de geslaagden
den rang van korporaal zouden kunnen bereiken.
Overweging verdient om, naast het genieten van eenig ontspanningsverlof,
deze korporaals (met uitzondering van de administrateurs), regimentsgewijze
tot een oefeneenheid gevormd, voor hun leering te doen deelnemen aan
de in de Septembermaand met de herhalingslichtingen te houden oefeningen in
grooter verband.

Begin October, bij de opkomst van de volgende jonge lichting, treden de
korporaals daarbij op als hulpinstructeurs, het beproefde middel bij uitnemendheid
om gezag te leeren uitoefenen en in het militaire handwerk meer doorkneed
te geraken (de adspirant-dienstplichtige onderofficieren-administrateur worden
in hetzelfde tijdvak werkzaam gesteld op de bureelen van compagnieën en
overeenkomstige eenheden).
Zij, die in dezen dienst voldoen, worden begin September van het volgend
jaar, aangesteld tot sergeant en zij vertrekken met groot verlof, tegeüjk met de
soldaten van de lichting, in welker opleiding zij laatstelijk aandeel hebben
genomen.
Opleiding tot reserve-officier.
Het getal voor de officiersopleiding te bestemmen dienstplichtigen kan in
algemeenen zin—doch met graduaties voor de onderscheidene wapens en
dienstvakken—worden gesteld op 5% van de lichtingsterkte.
De officiersopleiding vindt plaats bij de scholen voor reserve-officieren,
werwaarts de aangewezen adspiranten begin Februari vertrekken.
Hun opleiding bij die inrichtingen duurt 7 maanden, derhalve tot begin
September, bij het einde waarvan de geslaagden tot sergeant waren te
bevorderen, nadat zij in de maand Mei t.v. tot korporaal zijn aangesteld.
De maand September is beschikbaar voor ontspanningsverlof, eventueel
ook voor deelneming (in tijdelijke oefeneenheden van adspirant-reserveoffieieren)
aan de oefeningen in grooter verband van de herhahngshchtingen.
Op overeenkomstige wijze als voor de onderofficiers-adspiranten is uiteengezet,
treden de a.s. reserve-officieren van de daarvoor in aanmerking komende
categorieën, in het tweede jaar van hun verblijf in werkelijken dienst voor
eerste-oefening, op als hulpinstructeurs bij de jonge lichting, met welker
soldaten zij vervolgens begin September van het volgend jaar met groot verlof
vertrekken.
Daarna volge voor de daartoe geschikt geoordeelden benoeming tot
reserve-tweede-luitenant. De tusschenrang van vaandrig vervalle.
De adspirant-reserve-officieren der militaire administratie worden
gedurende het tweede jaar hunner eerste-oefening tewerk gesteld op de bureelen
van de administrateurs van regimenten en overeenkomstige onderdeelen.
Voor de adspirant-reserve-officieren van gezondheid zal met een duur der
eerste-oefening van twaalf maanden kunnen worden volstaan, t.w. een
algemeene müitaire vorming van 4 maanden bij de regimenten infanterie,
gevolgd door een, begin Februari aanvangende, opleiding aan de School voor
reserve-officieren van gezondheid.
Voor zooveel de opleiding aan die school minder dan 8 maanden zou
vorderen, kan de aldus vrijvallende tijd dienen voor tewerkstelling bij den
troep en/of bij de militaire ziekeninrichtingen.
In de maand September kunnen de a.s. reserve-officieren van gezondheid
deelnemen aan de oefeningen in grooter verband.
HOOFDSTUK XL
VOORTGEZETTE OPLEIDING VAN RESERVE-OFFICIEREN.
De in de Wet voor het reserve-personeel van de landmacht gestelde regeling
inzake de opkomst voor herhalingsoefeningen voor reserve-officieren, biedt
voldoende gelegenheid om het onderhouden van hun geoefendheid en hun
voortgezette opleiding naar den eisch te doen plaats vinden.

De ondervolgende opkomstregeling in elk driejarig tijdvak, zou doeltreffend
zijn:
eerste jaar : 1 maand troependienst ;
tweede jaar : in den regel geen opkomst, doch eventueel beschikbaar voor
het volgen van een opleiding voor den naasthoogeren rang ;
derde jaar: cursus van twee weken aan een school voor reserveofficieren
of aan een wapenschool;
enz.
Het bovenbedoelde " tweede jaar " en " derde jaar " zijn voorts dienstbaar
aan het—naar de behoeften, welke de oorlogsorganisatiën stellen—door het
vereischte getal reserve-officieren doen volgen van voor hen te organiseeren
beknopte cursussen aan de hierna te noemen Stafschool, met het doel aan die
officieren geschiktheid voor dienstverrichting in (oorlogs-) staven bij te brengen.
De zgn. " wintercursussen "—t.w. het, ter vervanging van de daareven
bedoelde opkomst in het "derde jaar," gedurende de wintermaanden volgen
van een aantal avondlessen in of nabij de woonplaats van den betrokken
reserve-officier, dienen te vervallen. De organisatie van deze cursussen was
moeilijk en gecompliceerd, hun rendement gering.
Het scheppen van de mogelijkheid tot " tijdelijke " bevordering van
reserve-officieren in hoogere rangen, in verband met hun mobilisatiebestemmingen,
verdient overweging.
De Reserve-wet worde aangevuld in dien zin, dat het ontslag als zoodanig
van een reserve-officier, die voor zijn taak ongeschikt blijkt, een eenvoudige
procedure zij. Men zou kunnen meenen, dat een herhaalde ongunstige
beoordeeling nopens verrichten dienst—waarbij voor den beoordeelde beklag
in twee instanties open staat—den Minister van Oorlog zonder meer de
bevoegdheid moet schenken den betrokken reserve-officier eervol ontslag als
zoodanig te verkenen en hem terug te brengen in de positie van gewoon dienstplichtige,
eventueel in den onderofficiersrang, waarvoor hij wordt geacht de
geschiktheid te bezitten.
Indien een wettelijke regeling wordt vereischt voor de Ministerieele
bevoegdheid om reserve-officieren, gedurende hun verplichte opkomst voor
herhalingsoefeningen, cursussen e.d. bij een der geallieerde legers te doen
volgen, dan dient de Reserve-wet in dien zin te worden aangevuld.
Het na den verplichten diensttijd—welke eindigt met ingang van 1
October van het jaar, waarin de reserve-officier 45 jaar oud wordt (art. 43 dei-
Dienstplichtwet)—vrijwillig doordienen van reserve-officieren, op wier behoud,
ter voorziening in de behoeften van de oorlogseneadreering, prijs wordt gesteld,
behoort door een redelijke financieele tegemoetkoming gestimuleerd en aantrekkelijk
gemaakt te worden.
De positie van den beroepsofficier.
HOOFDSTUK XII.
BEROEPSOFFICIEREN.
De toeloop tot het officiersberoep, overeenkomstig de eischen van de
vredes-encadreering, van een voldoend getal adspiranten van de gewenschte
kwaliteit, hangt ten nauwste samen met de plaats, welke het leger inneemt in
de harten van het Nederlandsche volk.
Te dezen opzichte is vóór den oorlog de schadelijke invloed ondervonden
van de in Hoofdstuk V, onder c) t/m e), opgesomde factoren, welke onzen
militairen rampspoed in de Mei-dagen 1940 hebben bevorderd.

34
Het aanzien en de waardeering van het officiersberoep zijn voorts afhankelijk
van een efficiënt bedrijf, d.i. een leger, waarin goed gediend en degelijk geoefend
wordt en dat met modern materieel is uitgerust, en zij houden mede verband
met een bezoldiging, welke bij de emolumenten van vrije beroepen van
overeenkomstige standing, niet al te zeer achterstaat. Een en ander gepaard
aan redelijke bevorderingskansen voor de officieren, die hun vak verstaan en
hun plicht goed doen, zoomede snelle bevorderingsmogelijkheden voor hen,
die in bijzondere mate boven hun ranggenooten uitmunten.
Laatstbedoelde officieren behooren, in het belang van den dienst, op
betrekkelijk jongen leeftijd te worden gesteld op leidende posten, waar een
ruimer arbeidsveld gelegenheid biedt om van hun bijzondere bekwaamheden
volledig profijt te trekken. De Bevorderingswet kent deze bijzondere
bevordering bij keuze en zij vond ook wel toepassing, evenwel op een wijze,
welke niet leidde tot het daareven omschreven doel.
Wanneer in het een en ander, als boven aangeduid, verbetering wordt
gebracht, is er een goede kans, dat wij het weer zullen beleven, dat ouders het
door hun zoons volgen van hun roeping naar den beroepsofficiersloopbaan, niet
zullen tegenhouden en dat in officiersfamilies, als in vroeger tijden, het weder
regel zal worden, dat een of meer zoons den vader in diens beroep volgen.
Vorming van beroepsofficieren.
a) Wanneer de reserve-officieren de degelijke opleiding van twee jaren
ontvangen, als uiteengezet in Hoofdstuk X, dan ligt het voor de hand om uit
hen de beroepsofficieren te betrekken. Voordeel naar weerszijden: het
legerbestuur weet wat de adspirant waard is, anderzijds doet deze laatste
zijn beroepskeuze, nadat hij gelegenheid heeft gehad om de zon- en de
schaduwzijden van dat beroep te beleven. Het een en het ander voorkomt
teleurstelling.
De gelegenheid om die keuze te doen worde jaarlijks opengesteld voor
reserve-luitenants, niet ouder dan, zeg 25 jaar. De candidaten, die worden
aangenomen, volgen een begin October—eventueel dus in aansluiting aan de
volbrachte eerste-oefening—aanvangenden aanvullingscursus van één jaar,
aan de tot gezegd doel weder op te richten Koninklijke Militaire Academie.
De candidaten, die in dezen cursus slagen, worden aan het einde daarvan
benoemd tot beroepsofficier, met behoud van hun als reserve-officier verkregen
anciënniteit, c.q. in den eerste-luitenantsrang, indien zij dezen laatsten reeds
bereikten.
Het interpoleeren van de ouderen, in de ranglijst der beroepsofficieren,
vereischt nog regeling.
b) Dienstplichtige studenten van de Technische Hoogeschool, die uiteraard
in de eerste plaats in de termen vallen voor indeeling bij de technische wapens
en diensten, plachten in den regel, middels uitstel van opkomst voor eersteoefening,
hun militairen dienst te volbrengen na voltooiing hunner
ingenieursstudie.
Daartegen bestaat ook voor den vervolge geen bezwaar, doch die omstandigheid
zou den overgang van deze reserve-officieren naar het beroepspersoneel,
kunnen belemmeren. Zulks zoowel in verband met den te stellen
leeftijdsgrens, alsook uit hoofde van de minder-gunstige ancienniteitspositie,
waarin die officieren zouden komen te verkeeren.
Voor deze categorie verdient verhooging van den leeftijdsgrens en
toekenning van enkele jaren extra-ancienniteit, overweging.

35
c) Een aanvullingscursus, als bedoeld onder a), schijnt onnoodig voor
de naar het beroepspersoneel overgaande reserve-officieren van gezondheid.
d) De nieuwe legerorganisatie zal een grooter getal beroepsofficieren vragen,
dan waarover in de vóór-oorlogsche vredesorganisatie werd beschikt.
In dat tekort ware te voorzien, door voor jongere reserve-officieren—
om de gedachten te bepalen, niet ouder dan 30 jaren—die daartoe gunstig
beoordeeld worden, de gelegenheid open te stellen, in hun ouderdom van rang
naar het beroepsofficierskorps over te gaan.
Of en in hoever de betrokkenen, die allen langer of korter in het gemobiliseerde
leger of, tijdens den oorlog, bij de Nederlandsche troepen in de
vrije gebieden, werkelijken dienst in hun rang hebben verricht, nog een
aanvullingscursus behoeven, kan nader worden bezien.
Een afzonderüjke pensioenregeling is wellicht noodig ten behoeve van
sommigen hunner, die, omdat zij hun onafgebroken dienst eerst op ouderen
leeftijd aanvangen, niet in de gelegenheid zouden zijn hun door de Pensioenwet
gevorderde 40 dienstjaren te verkrijgen.
Hoogere vorming van beroepsofficieren.
a) Met het volbrengen van den aanvullingscursus aan de Koninklijke
Militaire Academie, heeft de jonge beroepsofficier zijn hoogste kennis niet
bereikt; hij zal, in afwisseling met zijn dienst bij den troep, nog onderscheidene
specialisten-cursussen moeten volgen, welke hem meer in het militaire handwerk
doorkneed zullen maken.
b) Daartoe geschikt geachte officieren met een diensttijd van ongeveer
zes @ acht jaren, waren te bestemmen voor het volgen van een éénjarige opleiding
aan de, van de na te noemen Hoogere Krijgsschool deel uitmakende, Stafschool.
Deze opleiding heeft ten doel " werkers " te vormen voor den dienst in
de hoogere (oorlogs) staven ; zij worde dus vooral ingesteld op bevelstechniek.
c) Officieren die, na de Stafschool met goeden uitslag te hebben gevolgd,
getoond hebben aanleg te bezitten voor de hoogere bevelvoering, worden
bestemd voor het volgen van de twee-jarige opleiding aan de Hoogere
Krijgsschool, aan het einde waarvan de geslaagden het stafbrevet ontvangen.
d) Het schijnt niet zeker, of voor de vorming van officieren der intendance,
een afzonderlijke opleiding in militair verband noodig is.
Onderzocht zou dienen te worden of de geschiktheid voor den dienst
bij de intendance niet doeltreffend zou kunnen worden verworven, door de
candidaten in de gelegenheid te stellen de voor genoemden dienst vereiscbte
speciale kundigheden op te doen bij bestaande inrichtingen van onderwijs,
zooals bijv. de Landbouw-Hoogeschool, de Economische Hoogeschool, de
Textielschool, door tewerkstelling bij silo- en veembedrijven, enz.
e) Het zal aanbeveling kunnen verdienen om officieren, die worden
bestemd voor betrekkingen, welke hoogere technische kennis vereischen, in de
gelegenheid te stellen, aan de Technische Hoogeschool het ingenieursdiploma te
verwerven.
f) Detacheering bij buitenlandsche legers is het middel bij uitnemendheid
om den gezichtskring van officieren, die op den duur voor de leidende posten
zijn bestemd, te verruimen.
Dit middel vinde op ruime schaal toepassing; de betrokken officieren
worden bij voorkeur gekozen uit hen, die het stafbrevet hebben verworven

36
en die overigens de eigenschappen bezitten, welke een goede buitenlandsche
representatie waarborgen.
Deze buitenlandsche detacheeringen maken vervolgens de keuze van
militaire attaché's en van de aan deze toegevoegde adjuncten gemakkelijk.
Bevorderingswet.
De Bevorderingswet voor de Landmacht 1902 is in algemeenen zin
doeltreffend, doch enkele verbeteringen en wijzigingen verdienen overweging :
1°. De bevordering van tweede-luitenants na vier jaren, ware te versnellen
tot twee jaren.
2°. Ben huwelijksverbod voor officieren, die nog niet het 27ste levensjaar
hebben volbracht—zooals reeds voor de beroepsmilitairen beneden den rang
van tweede-luitenant geldt—is gewenscht.
Het veelvuldig detacheeren van jonge luitenants, dient niet door de zorgen
voor een gezin te worden belemmerd ; bovendien kan de bezoldiging van deze
jonge officieren er niet op berekend zijn, dat zij, overeenkomstig hun plaats in de
maatschappij, een gezin kunnen onderhouden.
3°. De Bevorderingswet laat vervroegd ontslag met (een bescheiden)
pensioen en reserveplicht toe, maar deze, voor een regelmatige doorstrooming
en verjonging van het officierskorps noodzakelijke bepaling, vond vóór den
oorlog, op grond van bezuinigingsoverwegingen, te beperkte toepassing.
Deze beperking blijve achterwege.(*)
4°. De bevoegdheid om officieren, die ongeschikt blijken voor het bekleeden
van hun rang, via een Commissie van Onderzoek, uit den dienst te ontslaan,
vinde stringente toepassing.
Het gaarne toegepaste " kassian "-systeem is hier misplaatst.
5°. De in de Bevorderingswet gegeven ontslagbevoegdheid worde uitgebreid
ten aanzien van officieren, die, op grond van hun ongunstige beoordeeling,
voor bevordering tot den naasthoogeren rang zijn voorbijgegaan.
De belangen van den dienst worden overwegend geschaad, wanneer een
officier, die, na bijv. 20 a 25 dienstjaren, wegens ongeschiktheid voor bevordering
is voorbijgegaan, nog 15 a 20 verdere jaren, tot aan het bereiken van zijn
pensioen, in zijn rang blijft omhangen en verouderen.
Daarom is een bepaling gewenscht, welke zonder meer leidt tot ontslag,
wanneer een, op grond van een ongunstige beoordeeling (met beroep in twee
instanties) voor bevordering voorbij gegaan officier, één jaar na dat tijdstip er
niet in is geslaagd alsnog een voor bevordering gunstige beoordeeling te
verwerven.
6°. De mogelijkheid tot " tijdelijke " bevordering van beroepsofficieren
worde in de wet opgenomen; in vredestijd ten behoeve van buitenlandsche
zendingen en in het gemobiliseerde leger in verband met de oorlogsfuncties,
welke de betrokken officieren vervullen.
(*) Een andere doeltreffende maatregel ter bevordering van de gewenschte doorstrooming, is
het op ruime schaal aan daartoe geschikt geoordeelde reserve-luitenants de gelegenheid bieden,
om gedurende een of meer jaren vrijwillig werkelijken dienst te verrichten op de organieke
plaatsen van beroepsluitenants.
Wanneer het legerbestuur erin zou slagen—eventueel door het in uitzicht stellen van een
uitgangspremie, na een bepaald getal jaren vrijwilligen dienst, dan wel door overgang in den
openbaren dienst te vergemakkelijken—de bedoelde dienstverrichting aantrekkelijk te maken,
dan wordt bereikt, dat in het beroepsofficierskorps de, voor het tijdig bereiken van de hoogere
rangen belemmerende, ongunstige verhouding tusschen de getallen plaatsen in de junior- en in
de seniorrangen, aanmerkelijk wordt verbeterd.

37
HOOFDSTUK XIII.
BEROEPSONDEROFFICIEREN EN CAPITULANTEN.
Vóór den oorlog kwamen goede resultaten in zicht met betrekking tot het,
gedurende enkele jaren in toepassing gekomen, op de Capitulantenwet en haar
uitvoeringsregelingen gegronde Capitulantenstelsel, volgens hetwelk de beroepsonderofficieren
worden betrokken uit de daartoe geschikt gebleken dienstplichtige
onderofficieren, die vervolgens na een dienstverrichting van zes
jaren, óf overgaan in den civielen openbaren dienst, dan wel—al weder bij
gebleken geschiktheid — als beroepsonderofficier voor onbepaalden tijd
doordienen.
De depreciatie van den militairen dienst en de te bescheiden betaling van
de capitulanten, waren omstandigheden, welke den toeloop van de gewenschte
kwaliteit hebben belemmerd. Het een en het ander is voor verbetering vatbaar;
het stelsel is goed en het dient te worden gehandhaafd.
Wanneer het leger weder in aanzien komt en de bezoldiging der capitulanten
redelijk wordt geregeld, behoeft aan de uitkomsten met te worden getwijfeld.
Aan de capitulanten, die na zes jaren in het beroeps-onderofficierskorps
overgaan, ware de rang van sergeant der 1ste klasse te verleenen.
De geldende—in het Militaire Ambtenarenreglement vervatte—bepalingen,
strekkende om zich te ontdoen van beroepsonderofficieren, die zich voor hun
taak ongeschikt hebben betoond, zijn toereikend, mits stringent toegepast en
niet verslapt door " kassian " overwegingen.
Evenals bij de beroepsofficieren, verdient ook ten aanzien van de beroepsonderofficieren
regelmatige doorstrooming, door middel van vervroegd,
zoogenaamd half pensioen, met reserveplicht, alle aanbeveling.
De capitulanten daargelaten, was ons beroepsonderofficierskorps in het
algemeen te oud, met het voor de hand liggende, doch verkeerde gevolg, dat de
geneigdheid om de handen uit de mouw te steken en het sportieve en soldateske
voorbeeld aan de jonge dienstplichtigen te geven, met het toenemen der jaren
ontoelaatbaar afnam. Welke omstandigheid vervolgens van die te bejaarde
lage rangdragers, instede van voorgangers te zijn, een categorie overbodige
toezichthouders maakte, weinig geneigd om handen en kleeren vuil te maken.
In het nieuwe leger ware er naar te streven, dat slechts zeer enkele der
allerbeste onderofficieren rangen boven dien van sergeant der le klasse bereiken
en doordienen tot aan den pensioengerechtigden leeftijd, eventueel in administratieve
en sedentaire betrekkingen (magazijnbeheerders e.d.).
Deze leeftijd lag voor de onderofficieren op dien van 60 jaren, een grens,
welke voor eenige verlaging vatbaar schijnt.
HOOFDSTUK XIV.
VAKBONDEN.
Vóór den oorlog is de door de belangen van den miUtairen dienst gevorderde
saamhoorigheid, meer in het bijzonder in het onderofficierskorps, ontoelaatbaar
geschaad, door de aan de beroepsmilitairen gelaten vrijheid om zich, ter
behartiging van hun stoffelijke belangen, te vereenigen in onderscheidene,
elkander beconcurreerende, en bij gelegenheid bestrijdende vakbonden (zoogenmilitaire
belangenvereenigingen).

38
Het van Overheidswege erkennen van die, naast de militaire organisatie
staande groepeeringen, leidde o.m. tot het schadelijk gevolg, dat te velen van
onze beroepsmilitairen meer belangstelling aan den dag legden voor de ontwikkeling
en de bescherming van hun rechtspositie als " militair ambtenaar,"
dan voor de soldateske zijde van hun vrijwillig gekozen beroep.
De invloed van de vakbondbestuurders op hun leden, over deze laatsten,
zonder inachtneming van de militaire rangsverhoudingen, min of meer bazende,
naast en over de militaire chefs heen, kon den toets der krijgstucht veelal niet
doorstaan, en ernstige bestraffingen van die bestuurders, tot zelfs ontslag uit
den militairen dienst toe, zijn dan ook niet uitgebleven.
De sociale taak, welke de bestuurders van de militaire belangenvereenigingen
meenden, dat de hunne was, is de natuurlijke functie van het Departement
van Oorlog, van welks lilde Afdeeling (Personeelszaken) een Bureau
" Sociale Zaken " behoort deel uit te maken, dat zich bezig houdt met de
behartiging en het aan de eischen van den tijd toetsen van de stoffelijke nooden
en belangen van de onderscheidene groepen militairen.
HOOFDSTUK XV.
GEESTELIJKE VERZORGING ; SOCIALE OPVOEDING ; ENZ.
Geestelijke verzorging.
Het ligt op den weg van het legerbestuur, om belangstelling te wijden
aan de geestelijke verzorging van de tijdelijk aan zijn hoede toevertrouwde
jeugdige dienstplichtigen.
Hierbij kan echter worden aangeleund op de kerken in de garnizoensplaatsen.
Zulks geschiedde in ons leger niet in voldoende mate.
Er waren, om een voorbeeld te noemen, een viertal legerpredikanten,
uiteraard van onderscheidene richtingen, die elk een deel des lands toegewezen
kregen en die met de geestelijke verzorging van de in hun gebied gelegerde
militairen waren belast.
Niettegenstaande in vrijwel alle garnizoenen de militairen de gelegenheid
hadden om, zoo zij dit wenschten, des Zondags in de Godshuizen der onderscheidene
gezindten ter kerke te gaan, plachten nochtans die legerpredikanten
bovendien éénmaal per maand, op een door-de-weekschen dag, tijdens de
diensturen, een godsdienstoefening in de kazernes te houden, uiteraard in
een omgeving (leslokaal, cantine, gymnastiekzaal, e.d.), welke met het karakter
van dien kerkdienst weinig strookte.
Bij den wederopbouw van het leger zou de werkzaamheid van
legerpredikanten en -aalmoezeniers zich beter kunnen richten op de dorpsgarnizoenen,
legerplaatsen, e.d., waar plaatselijke kerken ontbreken, of tekort
schieten om in de behoefte, webke de geestelijke verzorging van de daar gelegerde
militairen stelt, naar den eisch te voorzien.
In de overige garnizoenen kunnen de dienstplichtigen, overeenkomstig
hun wenschen of die van hun ouders of voogden, kerken, en eventueel catechiseeren,
op gelijken voet als de burgerij ter plaatse dat doet.

39
Men verlieze niet uit het oog, dat een heel groot deel van de dienstplichtigen
zich des Zondags " met bewegingsvrijheid " thuis, in den familiekring bevindt ;
zij kunnen dan desgewenscht met hun eigen familie ter kerke gaan.
Voor het gemobiliseerde leger kan de geldende voorziening, door indeeling
van geestelijke verzorgers bij de staven van oorlogsregimenten en overeenkomstige
onderdeden, doeltreffend worden genoemd.
Overeenkomstig het te dier zake gestelde in Hoofdstuk VII, ligt het voor de
hand, om voortaan de geestelijke verzorgers voor de weermacht te reeruteeren
uit hen, die hun dienstplicht naar den eisch hebben vervuld.
Voor de tot zoover gebruikelijke gehjkstelling van de geestelijke verzorgers
met een mihtairen (hoofdofficiers) rang, schijnt geen goede grond
aanwijsbaar. Deze bedienaren zijn geen " mihtairen " in den zin der militaire
wetten, en de bedoelde " gelijkstelling " schenkt hun—en dit terecht—die
kwaliteit evenmin.
Het bij de Britsche marine geldende systeem, t.w. officiersuniform, doch
zonder rangonderscheidingsteekenen, verdient de voorkeur en ware door ons
over te nemen.
Samenwerking met ouders of voogden.
De in het Reglement op den inwendigen dienst aanbevolen samenwerking
van compagnies- en overeenkomstige commandanten in het vredesleger, met
de ouders of voogden van de tijdelijk aan de zorgen van die commandanten
toevertrouwde jeugdige dienstplichtigen, worde ook in ons nieuwe leger
bevorderd.
Ouders of voogden behooren in kennis te worden gesteld van aan hun
zoons of pupillen opgelegde krijgstuchtelijke straffen, waarbij hun medewerking
om tot verbetering te geraken, worde ingeroepen. Wanneer dienstplichtigen
bijzonder boven hun kameraden uitmunten, make de compagniescommandant
de ouders of voogden daarvan deelgenoot, zoo ook in geval van bevordering
tot een (c.q. hoogeren) rang. Niet te vergeten in dit verband de kennisgeving
aan ouders of voogden, in geval hun zoon of pupil in een ziekeninrichting is
opgenomen, zoomede nopens het verloop der ziekte en tenslotte het herstel.
Compagnies- en overeenkomstige commandanten moeten zich bij deze
samenwerking voor oogen houden, dat zij zich met betrekking tot de opvoeding
van de aan hun zorgen toevertrouwde dienstplichtigen, met de ouders of voogden
tijdelijk op gemeenschappelijk terrein bevinden.
Het bezoek van ouders of voogden aan de tijdelijke militaire omgeving van
hun zoons of pupillen, worde aangemoedigd. Bepaalde bezoekdagen, waaraan
verbonden militaire demonstraties en sportwedstrijden, zouden tot dat doel
kunnen worden gearrangeerd.
Getuigschriften.
Bij het vertrek met groot verlof na volbrachte eerste-oefening, geve de
compagnies-ommandant aan de dienstplichtigen, die hun eerste oefening naar
den eisch hebben vervuld, een getuigschrift, in een vorm, welke voor den
betrokkene het inlijsten waard doet zijn, en waarbij graduaties mogelijk zijn
van " boven zijn kameraden uitmuntend," " uitmuntend," " uitstekend,"
" zeer goed," tot " goed." De dienstplichtige, wiens beoordeeling beneden
" goed " ligt, is met een getuigschrift niet gediend.

Sociale opvoeding.
40
Het verblijf van onze jonge mannen in het leger voor eerste oefening,
behoort—beter dan tevoren de korte duur der eerste oefening toeliet—mede
dienstbaar te worden gemaakt aan de volksopvoeding, door de liefde voor het
Vaderland te ontwikkelen en den dienstplichtigen begrip en belangstelling
bij te brengen voor de nationale en internationale problemen van het
tijdsgewricht.
Immers, het is geenszins voldoende, dat het leger goed geoefend en van
modern materieel voorzien, m.a.w. technisch voor zijn taak berekend is ;
de van dat apparaat deel uitmakende mannen moeten, wil het leger te eeniger
tijd zijn oorlogstaak naar den eisch kunnen vervullen, tevens zijn doordrongen
van de beteekenis der stoffelijke en geestelijke waarden, voor het behoud
waarvan zij in voorkomend geval hun leven zullen hebben in te zetten en
desnoodig op te offeren.
In het Britsche leger zijn tot gezegd doel maatregelen tot uitvoering
gebracht, welke, bij den wederopbouw van de Koninklijke landmacht, in
algemeenen zin tot voorbeeld kunnen strekken.
Wij denken daarbij aan den arbeid van het "Army Education Corps "
(A.E.C.) en van het " Army Bureau of Current Affairs " (A.B.C.A.), welke
organen zich in zoover op gemeenschappelijk terrein bevinden, dat beide
diensten beoogen de moreele waarde van den man, als lid van het militaire
apparaat, op te voeren en hem t.z.t. aan de burgermaatschappij terug te geven,
behoorlijk onderlegd met betrekking tot de vraagstukken, welke daar de
geesten bezig houden, of anders gezegd, niet als een vreemdeling, die een of
meer jaren a.h.w. in een andere wereld heeft geleefd.
Het A.E.C. bemoeit zich met de algemeene en de gespecialiseerde ontwikkeling
van den soldaat in diens vrije uren.
Naast het onderhouden en opvoeren van de algemeene ontwikkeling der
mihtairen, wordt er naar gestreefd, hun geschiktheid voor het, na volbrachten
militairen dienst, weder ter hand te nemen burgerberoep, te onderhouden en
zoo mogelijk te verhoogen.
Bij elk legeronderdeel is een officier, nevens zijn gewone taak, belast met de
organisatie van avondcursussen, lezingen, concerten, tentoonstellingen, enz.,
een en ander in samenwerking met, en met de hulp van gewestelijke comités en
onderscheidene onderwijsinrichtingen.
De deelneming aan die cursussen enz. is niet verplicht: de taak van het
A.E.C. bepaalt zich tot het verschaffen van de gelegenheid tot ontwikkeling.
Het A.B.C.A. geeft leiding aan de sociale opvoeding in het leger.
Bij alle legeronderdeelen wordt één uur per week—in de diensturen
uitgetrokken voor de bespreking van, wat men zou kunnen noemen,
vraagstukken van den dag (" Current Affairs ") en van de Engelscbe Zaak
(" The British Way and Purpose ").
Doel van die besprekingen is, het verblijf in militair verband dienstbaar
te maken om de belangstelling gaande te houden voor wat, buiten den
mihtairen kring, in de wereld voorvalt en den mannen de gelegenheid
te bieden zich een meening te vormen nopens de problemen van het
tijdsgewricht.

41
Grondslag voor de bedoelde besprekingen vormen een tweetal uitgaven
van het War Office, onderscheidenlijk getiteld :
a) "Current Affairs," hetwelk de aan de orde zijnde problemen van
nationalen of internationalen aard behandelt;
b) " The British Way and Purpose."
De redactie van de genoemde periodieken is in handen van buiten het
War Office staande deskundigen.
De subalterne officieren—bij voorkeur de luitenants, sectie-commandanten
— leiden de bedoelde besprekingen, ieder hunner met zijn "eigen mannen,"
waarbij zij vrije discussie behooren aan te moedigen, z.n. uit te lokken. Tot
eiken prijs wordt vermeden, dat de bespreking ontaardt in een redevoering of
in een les, welke den toehoorders wordt toegediend. Juist door de vrije
gedachtenwisseling krijgen de deelnemers een kijk op de onderscheidene kanten
van het onderwerp van bespreking en vinden zij de gelegenheid, zich daaromtrent
een eigen oordeel te vormen. Komt het probleem, nu of later, elders ter
sprake, dan staat de soldaat, c.q. de voormalige soldaat, niet als een
vreemdeling, met den mond vol tanden daartegenover : hij kan volwaardig
erover medepraten.
De betrokken officier dan, bepaalt zich tot het—aan de hand van zijn
voorafgaande kennisneming van den inhoud van het aan de orde zijnde
exemplaar der genoemde periodieken—inleiden van het onderwerp en het
vervolgens leiden en levendig houden van de onderlinge gedachtenwisseling
ter zake.
Het A.E.C. organiseert cursussen, waar de jonge officieren met hun
bovenomschreven taak worden vertrouwd gemaakt.
Tijdens den oorlog werd in de "Current Affairs "-boekjes vooral aandacht
gewijd aan de na-oorlogsche problemen.
Met de uitkomsten der bedoelde besprekingen was men algemeen zeer
ingenomen.
Het A.B.C.A. ziet zich de grens voor zijn werkzaamheid, met betrekking
tot de "current affairs," gesteld door het—o.m. in het verbod van bespreking
van het Beveridge-plan tot uiting gekomen—standpunt van het War Office,
dat hangende politieke vraagstukken geen onderwerp van bespreking in
militair verband kunnen uitmaken.
Suggesties van ondergeschikt dienenden.
In het Britsche leger worden de ondergeschikt dienende militairen
aangemoedigd om denkbeelden en suggesties, welke van nut voor het leger
kunnen zijn, kenbaar te maken.
Teneinde deze medewerking te vergemakkelijken, zijn, sedert Maart
1943, in de woonverblijven dier militairen kistjes geplaatst, waarop de ondervolgende
aanwijzing is gesteld :
NOTICE.
SUGGESTION BOXES.
1. This box is intended for suggestions which may be useful to the
Army, whether they concern equipment, training, or administration and
whether their effect is large or small.
2. If you have any such suggestion to make, write it on a piece of
paper with your name, rank, number and unit and place it in this box.
If several persons make a joint suggestion. particulars of each person
should be given.

42
3. All suggestions, signed, etc, as directed in para. 2, will be considered.
If they deserve it they will be passed on to higher authorities
It they are rejeeted, the reasons will be explained to the proposer.
4. This box is not intended for complaints. Complaints placed in
it will not be considered.
Tot 1 Januari 1944—derhalve na het eerste tijdvak van 9 maandenwerden
op deze wijze 4.000 suggesties gedaan.
300 daarvan waren van nut voor en werden opgevolgd in het betrokken
egeronderdeel, 400 andere werden tot uitvoering gebracht ten bate van het
leger in het algemeen.
De boven omschreven medewerking van ondergeschikt dienenden is
aanbevelenswaardig.
HOOFDSTUK XVI.
OORLOGSORGANISATIE.
Terwijl de totale mobilisabele mankracht (d.z. de geoefende dienstplichtigen
van land- en zeemacht, gezamenlijk beschouwd) wordt bepaald door de
jaarhjksche hchtmgsterkte en den duur van den dienstplicht, is de sterkte
van het in geval van algemeene mobilisatie in eersten aanleg op de been te
brengen oorlogsleger, afhankelijk van de grootte van het jaarlijksch landmacntcontingent
en van de diepte der mobilisatie.
Uitgaande van een lichtingsterkte van 48.000 man (zie Hoofdstuk VII)
en rekemng houdende met:
a) een zeemacht-contingent van " ten hoogste 5.000 man " (overeenkomstig
de bij Koninklijk besluit van 18 Mei 1944, nr. 15 in art 25
derde lid onder a, der Dienstplichtwet aangebrachte wijziging); ' '
b) beschikbaarstelling van 3.000 man voor den gronddienst van de
—overigens uit vrijwilligers te recruteeren—luchtstrijdkrachten ;
zullen wij in dit hoofdstuk voor de landmacht (zonder den gronddienst van de
luchtstrijdkrachten) een contingent van 40.000 man in het oog vatten.
De diepte der mobilisatie is aan de volgende grenzen gebonden :
naar boven door den duur van den dienstplicht, m.a.w. het getal
lichtingen, waarover ten hoogste kan worden beschikt;
naar beneden door den eisch, dat uit de kosten van het vredesbedrijf
een redelijk rendement moet worden verkregen, hetgeen-om de gedachten
te bepalen-het geval kan worden geacht, wanneer het oorlogsveldleger
wordt gevormd uit ongeveer de jongste 8 lichtingen.
Ook zonder dat naar veihgsteffing van het geheele territoir wordt gestreefd
leidt de ligging van Nederland en zijn lange, den eventueelen vijand uit het
oosten slechts weimg natuurlijke hindernissen van beteekenis biedende
oostgrens, nochtans tot onze behoefte aan een, naar verhouding tot ons
bevolkingscijfer, betrekkelijk groot veldleger en, in verband daarmede, tot
den eisch van het halen van een hoog rendement uit het vredesbedrijf.
De doeltreffende volvoering van de in het, door de Nederlandsche regeering
voorziene (vide de rede van Mr. van KLEJTENS 28-12-43), West-Europeesche
bruggehoofd, aan de Nederlandsche strijdkrachten aanvankelijk toevallende
taak zal een ve dleger vragen, bestaande uit een getal groote eenheden, dat
allicht met beneden de 12 zal kunnen liggen.

13
Onder voorbehoud dat—zooals in Hoofdstuk VI al werd opgemerkt—in
het geallieerde verband, de Nederlandsche Regeering waarschijnlijk geen
volledige vrijheid zal hebben om de oorlogssamenstelling van de Koninklijke
landmacht naar eigen welnemen te bepalen, willen wij hieronder een oorlogs­
organisatie in beschouwing nemen, welke een aantrekkelijk rendement geeft
aan het, aan dat oorlogsapparaat ten grondslag te leggen vredesbedrijf, waarover
handelt Hoofdstuk XVIII.
Veldleger.
Een behoorhjk rendement van het vredesbedrijf en een oorlogsveldleger
van redelijke sterkte zouden worden verkregen, indien van de, ingeval van
algemeene mobilisatie, aanvankelijk op de been te brengen lichtingen, de
jongste 9 zouden worden bestemd voor het veldleger en de depots voor dat
orgaan.
De 10de en oudere lichtingen zouden dan, naar behoefte—te beginnen
met de jongste dier lichtingen, de 10de—kunnen worden bestemd voor de event-
ueele vorming, indien en voor zooveel noodig, van een achterban en voor de
depots van de tot dien achterban behoorende formaties.
In verband met het verloop der Uchtingen, naarmate deze ouder worden,
zou dan—derhalve met een aanvankelijke sterkte van het landmachtcontingent
van 40.000 man en de mobilisatie van de jongste 9 lichtingen—kunnen
worden gerekend op een oorlogssterkte van het Veldleger (met inbegrip van
± 20% depotsterkte) van 1\ X 40.000 = 300.000 man.
Uit deze mankracht kan een oorlogs-veldleger worden gevormd van :
12 infanterie-divisiën ) totaal
2 lichte divisiën ) 14 groote eenheden,
benevens de noodige legerartillerie.
Legerkorpsen.
Het ligt voor de hand om de 12 infanterie-divisiën in het hooger verband
van 4 legerkorpsen, elk @ 3 divisiën, te brengen.
Legerkorpstroepen.
De legerkorpstroepen zouden kunnen bestaan uit:
i 2 regimenten artillerie, elk regiment bestaande uit 3 afdeehngen van
2 batterijen @ 4 stukken (24 stukken per regiment, totaal
48 stukken).
(*) 1 regiment anti-tankartillerie, bestaande uit 3 afdeehngen van 4
batterijen @ 4 stukken (totaal 48 stukken).
1 regiment luchtdoelartillerie, bestaande uit 3 afdeehngen van 3
batterijen @ 6 stukken (totaal 54 stukken).
1 batajon pioniers (tevens pontonniers, met zwaar brugmaterieel)
bestaande uit 4 compagnieën.
(**) l 1 bataljon aanvoertroepen, bestaande uit 2 compagnieën.
| 1 bataljon herstellingstroepen, bestaande uit 2 compagnieën.
(*) Zij opgemerkt, dat in de, in deze studie in het oog gevatte, oorlogssamenstelling der
regimenten artillerie—naar Anglo-Amerikaansch voorbeeld—de afdeeling de laagste administratieve
eenheid is en dat, in de oorlogsorganisatie, de onderverdeeling van de afdeeling in
batterijen, uitsluitend tactische beteekenis heeft. De hoofdelijke sterkte der oorlogsregimenten
artillerie ligt beneden 1.000 man.
(**) De aanvoertroepen vervullen een taak, welke die van onze voormalige aan- en
afvoertroepcn, munitietreinen en autotreinbataljons, in zich vereenigt (conform het Britsche
Royal Army Service Corps, afgekort R.A.S.C.).
De behoefte in een modern leger, met zijn omvangrijk motor- en ander kwetsbaar materieel,
aan herstellingstroepen, spreekt voor zichzelf (conform de Britsche Royal Electrical and
Mechanical Engineers, afgekort R.E.M.E.).

Infanterie-divisiën.
Een infanterie-divisie op voet van oorlog, zou kunnen bestaan uit:
Stafkwartier.
Stafwacht.
Veldpostkantoor.
Verbindingsafdeeling.
3 regimenten infanterie, elk regiment bestaande uit I ondersteuningsbataljon
(infanterie-geschut, anti-tankgeschut,
pioniers) en 3 bataljons @ 1 ondersteuningscompagnie
(lichte mortieren, licht luchtdoelgeschut en zware mitrailleurs)
en 3 tirailleurcompagnieën.
1 verkenningsafdeeling, bestaande uit 2 compagnieën wielrijders,
2 eskadrons (gemotoriseerde) huzaren en 1 peloton
pantserwagens.
3 regimenten artillerie, elk regiment bestaande uit 3 afdeehngen van
2 batterijen @ 4 stukken (24 stukken per regiment:
totaal 72 stukken per divisie).
1 regiment anti-tankartillerie, bestaande uit 3 afdeehngen van 1
batterijen @ 4 stukken (totaal 48 stukken).
1 regiment luchtdoelartillerie, bestaande uit 3 afdeehngen van 3
batterijen @ 6 stukken (totaal 54 stukken).
1 bataljon pioniers (tevens pontonniers) |
1 bataljon aanvoertroepen elk bataljon
1 bataljon herstellingstroepen @
1 bataljon geneeskundige troepen ' 4 compagnieën.
I compagnie pohtietroepen.
De aldus samengestelde divisie is min of meer " self-supporting." d.w.z.
georganiseerd en geëquipeerd om zelfstandig te vechten en te leven.
Deze omstandigheid leidt, eenerzijds tot een grootere hoofdelijke divisiesterkte
dan die, welke wij in onze organisatie van vóór den oorlog kenden,
doch anderzijds tot een verminderde behoefte aan buiten divisie-verband
staande troepen en diensten.
Lichte divisiën.
Bij een Veldleger van 4 legerkorpsen @ 3 divisiën, schijnen 2 lichte
divisiën op haar plaats.
Ben hchte divisie zou kunnen bestaan uit:
Stafkwartier.
Stafwacht.
Detachement pohtietroepen.
Veldpostkantoor.
Verbindingsafdeehng.
2 regimenten wielrijders, elk regiment bestaande uit 1 ondersteuningscompagnie
en 3 bataljons @ 1 ondersteiuimgscompagnie
en 3 tirailleurcompagnieën.
2 regimenten (gemotoriseerde) huzaren, elk regiment bestaande uit
1 ondersteuningseskadron en 3 eskadrons.
1 regiment pantserwagens, bestaande uit 3 eskadrons.
1 regiment artillerie, bestaande uit 3 afdeehngen van 2 batterijen
@ 4 stukken (totaal 24 stukken).

45
1 regiment anti-tankartillerie, bestaande uit 3 afdeelingen van 4
batterijen @ 4 stukken (totaal 48 stukken).
1 regiment luchtdoelartillerie, bestaande nit 3 afdeelingen van 3
batterijen @ 6 stukken (totaal 54 stukken).
1 bataljon pioniers (tevens pontonniers) I elk bataljon
1 bataljon aanvoertroepen @
1 bataljon herstellingstroepen j 3 compagnieën.
1 bataljon geneeskundige troepen @ li compagnieën.
Pantserdivisiën ; gemotoriseerde divisiën.
Het is voor het oogenblik moeilijk uit te maken, of een deel van de groote
eenheden van het Veldleger—en eventueel hoeveel - -pantserdivisiën zullen
moeten zijn.
Die beslissing hangt immers nauw samen met de nog onbekende taak,
welke, in het geallieerd militair verband, aan het Nederlandsche oorlogsleger zal
toevallen.
Een overeenkomstige overweging geldt met betrekking tot de wenschekjkheid,
om enkele der infanterie-divisiën, eventueel een of meer legerkorpsen,
wellicht zelfs het geheele Veldleger, meer mobiel te maken, door volledige
motoriseering.
De onderdeelen van het in vredestijd aan de Noordzeekust garnizoen
houdende legerkorps zouden eventueel in de eerste plaats voor volledige
motoriseering in aanmerking komen, omdat die grootere mobiliteit in
belangrijke mate tegemoet zou komen aan de minder gunstige oefengelegenheid
nabij de garnizoenen van dat legerkorps.
In geval van overweging van het in de organisatie opnemen van pantserdivisiën,
zal er rekening mede zijn te houden, dat de opleiding en het bij
vredes-oefeningen optreden van pantsereenheden, in ons dicht-bevolkt en
vrijwel geheel in cultuur gebracht grondgebied, een probleem zal blijken te
zijn, waarvan de oplossing niet zoo dadelijk voor de hand ligt. Wie de door
tanks in landstreken, waar pantsereenheden plachten te oefenen, aangerichte
ravage heeft aanschouwd, is geneigd om dit vraagstuk voor ons land
als moeilijk oplosbaar te kenmerken.
De ondervolgende uitspraak van een kolonel van het Britsche "War
Office Training Area Selection Committee", nadat genoemd orgaan, ten
behoeve van de tanktraining, de hand had gelegd op een landbouwstreek van
duizenden acres in Yorkshire en daartegen door de bevolking bezwaren werden
ingebracht, is voor de Nederlandsche verhoudingen zeker niet aanmoedigend :
"We are forced to the conclusion that good agricultural land and good
"tank training country are the same thing."
Legerartillerie.
De Commandant van het Veldleger moet beschikken over middelbare en
zware legerartillerie, zoomede over legerluchtdoelartillerie.
Daartoe waren in de oorlogssamenstelling van het Veldleger in uitzicht
te nemen :
3 regimenten middelbare en zware artillerie, elk regiment bestande
uit 3 afdeehngen van 2 batterijen @ 4 stukken (24 stukken
per regiment, totaal 144 stukken).

enevens
Luchtstrijdkrachten.
46
4 regimenten luchtdoelartillerie, elk regiment bestaande uit 3
afdeelingen van 3 batterijen @ 6 stukken (54 stukken per
regiment, totaal 216 stukken).
1 bataljon aanvoertroepen 1 elk bataljon
1 bataljon herstellingstroepen ƒ @ 3 compagnieën.
Zij verwezen naar Hoofdstuk XVIII.
Luchttroepen.
Indeeling bij het Veldleger, van luchttroepen, verdient overweging, meer
in het bijzonder voor het geval dat, in het gealheerde operatieplan, offensief
optreden van het Nederlandsche Veldleger zou worden voorzien.
Achterban.
Het personeel van de 10de en oudere hchtingen is beschikbaar om, voor
zooveel noodig, te worden bestemd voor :
a) de plaatsehjk en regionaal te organiseeren beveiliging van de
grens en van de buitenprovinciën ;
b) de grond- en luchtverdediging van het hart des lands;
c) etappendienst, herstelwerkplaatsen, e.d. achter het Veldleger;
d) werk- en wegentroepen ;
e) depottroepen voor de onder a) t/m d) bedoelde formaties.
Ten behoeve van de voorbereiding en het leiden van het optreden van de
onder a) bedoelde diensten, zal de inschakeling van territoriale bevelhebbers
aanbeveling kunnen verdienen.
Het spreekt vanzelf dat wanneer, in geval van oorlog, de tijdige overkomst
van gealheerde troepen in voldoende getale, niet zou zijn verzekerd, het
organiseeren en in Nederland op de been brengen van dezen achterban, weinig
zin zou hebben (zie Hoofdstuk IV).
In dat onverhoopte geval zal deze mobilisabele strijdbare mankracht
desmogelijk naar Engeland, eventueel naar Frankrijk, moeten worden
overgebracht.
Depots.
In verband met de geringe diepte van ons land, zullen de depots van
het oorlogsleger niet in Nederland kunnen worden gevestigd.
Maatregelen moeten worden voorbereid, om het personeel, dat een
mobihsatie-bestemming heeft bij een depot, terstond na zijn opkomst bij
mobilisatie over te brengen naar Engeland.
Dat is een aangelegenheid, waar uiteraard heel wat aan vast zit, zooals
bijv. de beschikking over de noodige seheepsruimte, beveiliging van den
overtocht, opslag van wapens en verdere uitrusting in Engeland, legeringsruimte
aldaar, enz., enz.
Het probleem wordt iets eenvoudiger, wanneer Frankrijk in dat proces
kan worden betrokken. Alsdan ligt overbrenging naar Frankrijk van de
depottroepen van beneden den Moerdijk, voor de hand.

47
Legercommandant.
Het komt noch noodig, noch gewenscht voor om, bij den nieuwen opbouw,
de beide deelen van de Nederlandsche weermacht—de Koninklijke Marine
en de Koninklijke Landmacht—ingeval van mobilisatie wederom, als tevoren
gebruikelijk, onder één militair opperbevel te vereenigen.
Immers de verdediging van het grondgebied des Rijks in Europa valt
vrijwel geheel toe aan de Koninklijke landmacht, terwijl de taak van de
Koninklijke Marine veel ruimer en bij uitstek een imperiale is.
De Bevelhebber der Zeestrijdkrachten zou zijn taak zelfstandig kunnen
vervullen ; het bescheiden deel van de vloot, dat eventueel door dien Bevelhebber
beschikbaar zou worden gesteld om rechtstreeks deel te nemen aan de
krijgsverrichtingen van de Koninklijke landmacht, zou operatief tijdelijk
onder de bevelen van den Legercommandant kunnen worden gebracht.
De Chef van den Generalen Staf is in beginsel de aangewezen autoriteit
om, zoodra tot mobilisatie wordt besloten, als legercommandant op te treden.
Zijn vredeswerkzaamheid leidt in die richting en zij omvat mede de doeltreffende
voorbereiding voor het optreden in de genoemde functie.
HOOFDSTUK XVII.
GELEIDELIJKE VORMING VAN HET NIEUWE OORLOGSLEGER.
De in uitzicht genomen oorlogsorganisatie van het Veldleger zal eerst
volledig kunnen worden bereikt, 10 jaren na het tijdstip, waarop de eerste
jonge lichting haar eerste-oefening in het nieuwe leger zal hebben aangevangen.
In de tusschenhggende periode zullen overgangsmaatregelen moeten
worden getroffen om geleidelijk—mede in aanmerking genomen het tempo,
waarin de nieuwe bewapening en uitrusting ter beschikking zullen komen—
tot den eindtoestand te geraken.
Het bepalen van de mobilisatie-bestemming van het personeel der vóóroorlogsche
hchtingen vormt daarbij een probleem, waarvoor niet zoo maar op
slag de beste oplossing aanwijsbaar is.
Brengt men de, krachtens hun lichtingsjaar, daarvoor overigens in aanmerking
komende dienstplichtigen, in de oorlogsonderdeelen van het Veldleger,
dan zijn extra, en vrij langdurige herhalingsoefeningen vereischt, reeds omdat
het bedoelde personeel onbekend is met de bewapening, de uitrusting en de
oorlogsorganisatie van het nieuwe leger.
Mede in verband met de op het eerste plan tredende eischen, welke het
herstel van het economisch leven in ons land stelt, is het denkbaar, dat tegen
dien maatregel—extra-herhalingsoefeningen voor ouderen—onderscheidene,
welhcht overwegende bezwaren zullen rijzen.
Doch ook van militair standpunt bezien is die gang van zaken niet zonder
bedenking. Immers het legerbestuur zal de handen voorloopig ruim vol
hebben met voorwaarts kijken, met opbouwen, en daarmede verdraagt zich
minder gemakkelijk het tegelijkertijd achteruit zien, waarmede men de aandacht
voor de herscholing van het personeel der oude lichtingen zou kunnen kenschetsen.
Een andere oplossing, welke de bedoelde civiele en militaire bezwaren
zou ontgaan, is het aan het personeel der jongste vóór-oorlogsche, onder normale
omstandigheden voor een oorlogsbestemming bij het Veldleger in aanmerking
komende lichtingen, geven van een mobilisatiebestemming bij de depots.

48
Deze maatregel brengt met zich, dat dan tusschen het jaar van aanvang
van den opbouw, zeg 19honderd en x, en het jaar 19honderd en x + 10,
het Veldleger niet volledig zal kunnen worden gemobiliseerd.
Onder voorbehoud, dat de geallieerden erin slagen, Duitschland mihtair
yoorloopig aan banden te houden en zij voorts niet onderling verdeeld raken,
is dit een bezwaar, hetwelk aanvaardbaar schijnt.
De wederopbouw van de nieuwe Koninklijke landmacht zou op die
wijze belangrijk worden vereenvoudigd.
HOOFDSTUK XVIII.
DE LUCHTSTRIJDKRACHTEN.
De ervaringen van den oorlog geven geen grond voor de meening, dat
in de toekomst de luchtmacht het hoofdwapen van het weermachtsapparaat
zal vormen.
Dat zal reeds niet het geval kunnen zijn, omdat het optreden der luchtstrijdkrachten
zóó zeer afhankelijk is van de weersomstandigheden en van de
grondaccommodatie, dat zij een onzeker element in de oorlogvoering zijn.
Blijkens de ondervolgende opvatting van den Britschen Minister van
Oorlog, Sir James GRIGG (13-5-44), hebben in Engeland vijf jaren oorlogservaring
op onderscheidene fronten, ondanks de toenemende beschikking over
ten laatste schier ongelimiteerde luchtstrijdkrachten, er niet toe geleid om het
luchtwapen nu voortaan als het hoofdwapen in de oorlogvoering aan te merken :
"I would remind you that to bring Germany to the ground the
"final blow must be struck by the Army.
"The collaboration of the Navy and the R.A.F. are, of course,
"absolutely essential, but in the end it is the land forces, and only the
"land forces, which can encompass the defeat of the enemy and compel
"him to acknowledge his defeat by unconditional surrender."
General George MARSHALL, United States Army Chief of Staff, gaf als
zijn meening (14-6—44):
" In the vast war in the air, on sea and over the ground the infantry
" rifleman must take the final and decisive action.
" The nation looks to the infantry to overwhelm the enemy and
" administer the knock-out blow for final victory."
Generaal-majoor T. N. F. WILSON, Director of Infantry van het Britsche
War Office, drukte zich te dier zake, op 24-11-43, in een voordracht voor
" The Royal United Service Institution," alsvolgt uit:
" Infantry is the only arm which in the offensive can operate and get
" at the enemy anywhere and in the defensive can definitely stop the enemy
" by means of its own fire power, that is, small arms. The ultimate issue,
" therefore, on the battlefield must depend on the infantry, and, con-
" sequently, the outcome of any war. I say this with all due respect to
" the other arms, whose support is directed towards assisting the infantry
" to achieve their object, and without which the infantry would suffer
" unacceptable casualties. The close co-ordination between all arms and
" the common effort is designed to beat the enemy on the battlefield, but
" success must be consummated by the infantry."

49
Admiraal Sir Andrew CUNNINGHAM, First Sea Lord en Chef van den
Britschen Marinestaf, sprak in een rede op 24-6-44 van " the humble foot-
" slogging soldier, upon whom we rely to defeat the military power of the
" enemy."
In denzelfden zin Mr. Oliver LYTTELTON, de Britsche Minister of Production
(6-5-44):
"It is now on the Army that our greatest hopes must be pinned,
"because they alone, in the 20th as in every other century, can fmally
"win a war, and it is the irruption of British, American, and Russian
"infantry into the cities of Germany which spells victory. The defeat
"of the U-boat and the bombing of Germany can not by themselves
"make victory."
De bovenaangehaalde uitspraken stoelen op de jongste oorlogservaringen,
welke niets hebben afgedaan aan de waarde—als hoofdelement in de militaire
oorlogvoering—van de strijdkrachten op den grond, meer in het bijzonder de
infanterie, die, weer of geen weer, dag en nacht doorloopend beschikbaar
zijn om de kastanjes uit het vuur te halen en—wat buiten het vermogen der
luchtstrijdkrachten ligt—de in het gevecht eventueel bereikte resultaten uit
te buiten of te consolideeren.
Tactische luchtmacht Prioriteit Nr. 1.
Aangezien de vermogens van de strijdkrachten op den grond, zonder
medewerking van strijdkrachten in de lucht, veelal minder tot hun recht
kunnen komen, bestaat in elke weermacht—ongeacht van een groot of van
een klein land—in de eerste plaats behoefte aan luchtstrijdkrachten met
tactische taak, d.w.z. bestemd om samen te werken met de strijdkrachten op
den grond.
Die tactische luchtstrijdkrachten—waarin snelle fighter bombers een
hoofdrol vervullen zijn het onmisbaar complement van de strijdkrachten
op den grond.
Deze stelling vindt bevestiging in de ervaringen van Maarschalk
MONTGOMEBY, welke deze opperofficier op 27-12-43 heeft bekend gesteld :
"1. You must win the air battle before you fight the land or sea
"battle.
'' If you examine the conduct of the campaign we fought from Alamein,
"through Tunisia, Ricily and Italy, you will find that we never fought a
"land battle until the air battle was won. That is the first great principle
"of war.
"2. The second great principle is that army-plus-air have to be so
"knitted that the two form one entity. If you do that the resultant
" military effort will be so great that nothing will be able to stand up against
"us."
" 3. The third great principle is that the airforce side of this fighting
"machine—the army and air are one fighting machine—must be centralised
"and must be under air force command.
"4. The next principle is that the army commander directs the
"military effort and the airforce commander with him applies the air
"effort in accordance with the combined plan.
" That is to say, there are not two plans, army and air, but one plan,
"army plus air, which is made by me and the air vice-marshal, and the
"air power is applied by the air officer commanding to fit in with the
"combined plan, while the army commander directs the military effort."

50
Onder meer de ervaring bij de krijgsverrichtingen in Italië, zoowel als bij de
invasie van West-Europa—in beide gevallen met voortdurend volledige beheersching
van de lucht en met herhaalde tactische assistentie van zware bommenwerpers
van de lucht-slagvloot—heeft echter in het licht gesteld, dat, de
weersomstandigheden dienende, ook in de directe, tactische samenwerking met
de troepen op den grond, de luchtstrijdkrachten niet het hoofdwapen vormen,
doch een helpende taak vervullen.
Laten we in dit verband generaal Sir Walter KIEKE, oud-Inspecteur
Generaal van de Britsche Home Forces, aan het woord (6-5-44):
"Experience shows that the effect of bombing troops well dug in is
" not very great. So it comes to this : the Army, by its own resources and
" gaUantry, has got to smash a way through Hitler's Atlantic Wall, West
" Wall, or any other wall he may try to hide behind."
Conclusie.
Ons nieuw op te bouwen oorlogs-veldleger zal in zijn gevechtsactie moeten
worden gesteund door tactische luchtstrijdkrachten van een samenstelling
en omvang, welke harmonieeren met de sterkte van het veldleger en met de aan
dat orgaan toevallende taak.
Deze tactische luchtmacht make, naast de wapens der infanterie, der
cavalerie, der artillerie en der genie, als luchtwapen deel uit van de Koninklijke
landmacht. Dat is in overeenstemming met de Amerikaansche weermachtsorganisatie.
Indien het gealheerde operatieplan de verdediging van ons territoir in
Europa zou inhouden (zie Hoofdstuk IV), dan zuilen wij bovendien een afzonderlijken
jachtvliegdienst moeten organiseeren, als onderdeel van de luchtverdediging
van het hart des lands.
Lucht-slagvloot.
Voor kleine landen, als het onze en bijvoorbeeld België, met—lettende
op den zooveel ruimeren armslag van onze groote geallieerden, Engeland en de
Vereenigde Staten—beperkte personeele en financieele mogehjkheden, schijnt
het minder doelmatig en ook niet wel doenhjk om, boven en behalve
voorziening in eigen tactische luchtstrijdkrachten (Prioriteit nr. 1), bovendien
een aandeel, dat het noemen waard zou wezen, te nemen in de geallieerde
lucht-slagvloot.
Onze deelneming aan die lucht-slagvloot zou, bezien in het kader
van het groot-geallieerd verband, van slechts geringe beteekenis kunnen
zijn, en zij zou in elk geval in slechte verhouding staan tot de personeele lasten
en de kosten, welke het onderhouden van deze nochtans zeer bescheiden
bijdrage, voor ons zoude medebrengen.
Voor wat de personeelvoorziening betreft, dient men niet over het hoofd
te zien, dat bijv. Engeland, met een bevolking van vijfmaal die van Nederland,
bovendien over de mankracht van de Dominions beschikt, t.w. :
Canada—12 milhoen inwoners ;
Australië—7 milhoen inwoners ;
Nieuw-Zeeland—1.6 milhoen inwoners;
Zuid-Afrika—2 milhoen (blanke) inwoners.

51
En hoe belangrijk het beroep is, dat in den oorlog, ten behoeve van de
luchtmacht, op de Dominions werd gedaan, blijkt o.a. uit de mededeeling van
den Canadeeschen luchtvaartminister Mr. POWER, op 14-10—43 :
" Formerly the Dominion had ample manpower for its Air Army.
"Now it is ' living from hand to mouth.' "
Deze ervaring is in het geheel niet verwonderlijk, wanneer men zich een
oogenblik rekenschap geeft van de enorme personeele behoeften der offensieve
luchtvloten en van de betrekkelijk hooge opleidings- en gevechtsverliezen.(*)
Het einde 1943 in Amerika van officieele zijde uitgegeven boekwerk
" Target: Germany " geeft o.m. inzicht in de enorme eischen, welke de
personeelvoorziening van een offensieve luchtmacht stelt; wij lezen daar :
"If 500 American heavy bombers attack a group of enemy targets,
'' they will ordinarily represent less than half the total operational force
"at the Command's disposal—approximately 750 bombers being held
"either in reserve or under repair. Each of' these 1,250 bombers has its
"combat crew of 10 men and its ground crew of 5 mechanics. Each
"station participating in the attack also has its corps of specialists—
"radio experts, armourers, refuelhng teams, ordnance and armament
"men and engineering officers—who work directly on the flying equipment.
" This specialist group, for a force of 1,250 planes, might represent another
"24,000 omcers and men. Thus the 500 bombers over the target are
"immediately dependent on an army of more than 30,000 highly trained
" specialists.
"But this attack must be planned, co-ordinated, and controlled, the
"combat crews must be briefed, the resultant damage assessed, and the
"bases from which the planes fly must be administered, defended and
" supphed. Weather officers and truck drivers, cooks and clerks, parachute
"packers and turret experts, flight controllers and photographic tech-
"nicians, chaplains and dentists and doctors, signal omcers and interro-
" gators, security omcers and bomb-sight repairmen, welders and trans-
"portation experts, trial judges and public-relations representatives,
"military pohce—all these workers perform services essential to the
"success of the ultimate task, the bombing of the Nazi target. This
"secondary army numbers around 32,500.
"The labour and skills of some 75,000 officers and men are thus joined
"in the effort necessary to put 500 heavy bombers over an enemy target."
De ruime personeelbronnen, welke onze groote geallieerden in staat
stellen om dergehjke offensieve luchtmachten te onderhouden, missen wij ten
eenenmale, waarbij in aanmerking te nemen, dat de bevolking van Indonesië,
als personeelbron voor vliegdiensten bij het luchtwapen, voor ons niet de waarde
heeft, welke vergelijkbaar is met die van de blanke bevolking der Britsche
dominions.
Terwijl dus onze personeelbron van huis uit al beperkt is, houde men
voorts in het oog dat, ter voorziening in de behoefte aan luchtvarend peroneel,
de Dienstplichtwet geen toepassing kan vinden ; voor het luchtvarend personeel
is men uitsluitend aangewezen op vrijwillige aanmelding. En ook al zou die
aanmelding ruim zij n, dan nog stellen achtereenvolgens de zware keuringseischen
en daarna het opleidingsverloop, nieuwe grenzen aan onze mogelijkheden.
(*) Ter illustratie diene. dat de van Engeland uit opereerende Britsche en Amerikaansche
lucht-slagvloten in de eerst** 0 maandan van 1944 tesamen ,ï.5t0 z-.vare bommenwerpers met een
kleine 30.000 man luchtvarend personeel verloren.

Conclusie.
52
Het door landen, als bijv. Nederland en België, onderhouden van een
lucht-slagvloot, van een omvang, welke in het kader van den offensieven
luchtoorlog meer dan symbolische beteekenis zou hebben, ligt boven de
personeele en financieele vermogens van dergelijke kleine staten ; elke poging
in die richting zou gaan ten koste van het eerstnoodige, de tactische luchtstrijdkrachten.
In verband daarmede is niet te verwachten, dat de groote geallieerden hot
door de kleine bondgenooten participeeren in het gealheerde strategische
luchtoffensief zullen verlangen of op prijs stellen.
Overigens kan de voortgang der techniek nog verrassingen brengen.
Zoo schijnt de mogelijkheid niet uitgesloten, dat de tot verdere ontwikkeling
te brengen " rooket- " en " jet-propelled " projectielen, met voordeel de taak
van de bemande lucht-slagvloot geheel of voor een deel zullen kunnen overnemen.
Een der grondslagen voor den wederopbouw van onze luchtstrijdkrachten
zal moeten zijn het, met betrekking tot de opleiding van het personeel en de
materieelvoorziening, zoo volledig mogelijk aanleunen op de overeenkomstige
diensten van onze groote geallieerden, in de eerste plaats op de Britsche Royal
Air Force.
De verhouding tusschen de luchtstrijdkrachten van het leger in Nederland,
van de marine en van de gebiedsdeelen overzee.
Algeheele samensmelting van de luchtstrijdkrachten van de Koninklijke
landmacht, van de Koninklijke Marine en van het Koninklijk Nederlandsch-
Indisch leger, schijnt bezwaarlijk :
1°. de marine, die het zonder luchtstrijdkrachten in eigen beheer wil
stellen, moet nog gevonden worden ;
2°. de verdediging van Nederlandsch-Indië stelt aan de organisatie en
het optreden van de luchtstrijdkrachten in dat gebiedsdeel, geheel
andere eischen dan die, welke gelden voor de tactische luchtmacht van
het leger in Nederland.
Aan het streven naar een Rijksluchtmacht zou in belangrijke mate kunnen
worden tegemoet gekomen door samensmelting van de korpsen beroepsofficieren
en -onderofficieren van de luchtstrijdkrachten van de Koninkhjke landmacht
en van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger en voorts door wederzijdsch
aanleunen, voor wat de opleiding en de materieelaanschaffing betreft.
Generale Staf.
HOOFDSTUK XIX.
VREDESORGANISATIE.
Het verdient geen aanbevehng, om den Chef van den Generalen Staf
reeds in vredestijd als legercommandant te doen optreden (zie het slot van
Hoofdstuk XVI).
De bedoelde werkzaamheid zou de aandacht van die autoriteit en diens
bureau te zeer afleiden van de hoofdtaak, t.w. het voorbereiden van het optreden
van het oorlogsleger en van zijn mobilisatie, het bestudeeren van de
ontwikkehng van het krijgswezen in het algemeen en van het leven en streven

53
in de voor onze oorlogvoering van belang zijnde buitenlandsche legers in het
bijzonder. Dat zijn werkzaamheden, welke een rustige arbeidssfeer vragen,
waarbij de tijd van den Chef en diens medewerkers niet in hoofdzaak mag
worden in beslag genomen door de dagelijksche beslommeringen, voor een
groot deel van personeelen aard, welke het bevel over troepen met zich brengt.
Bovendien is het beter, dat de Regeering de handen vrij houde, voor wat
de benoeming van den legercommandant betreft. Wanneer bijv. de dienstverlating
van een Chef van den Generalen Staf zeer kort zou zijn voorafgegaan aan
het tijdstip der mobilisatie, dan kan er voordeel in zijn gelegen, om niet den
kort tevoren in functie getreden Chef van den Generalen Staf, doch diens juist
afgetreden voorganger tot legercommandant te benoemen.
Officieren met stafbrevet.
De Chef van den Generalen Staf hebbe alle gebreveteerde officieren onder
zijn bevelen, met het voorbehoud, dat hij, met betrekking tot de uitoefening
dier bevoegdheid ten aanzien van officieren, die dienen onder de rechtstreeksche
bevelen van andere autoriteiten, met laatstgenoemden overleg pleegt.
Het schijnt beter om niet voort te gaan met het overplaatsen van officieren
bij den Generalen Staf; daar is geen dienstbelang bij betrokken en die maatregel
brengt slechts administratieven rompslomp met zich. De gebreveteerde
officieren kunnen zonder meer worden gesteld op de plaatsen, waar aan hun
diensten behoefte bestaat.
Het voor de officieren met stafbrevet bestaande onderscheidingsteeken,
de zoogen. " gouden zon," ware te handhaven.
Het doen dragen van de " zilveren zon " door de officieren, die de Stafschool
(zie Hoofdstuk XII) met gunstig gevolg hebben doorloopen, zou een punt van
overweging kunnen uitmaken.
Inspecteurs van wapens en dienstvakken.
De inspecteurs van wapens en dienstvakken zijn de technische adviseurs
van de legerleiding. Zij volgen en bestudeeren de ontwikkeling van de
techniek van het wapen of dienstvak hunner inspectie en zij leggen de resultaten
daarvan vast in technische en opleidmgsvoorschriften, waarbij zij, voor wat
de opleiding betreft, rekening houden met hun door den Commandant van het
Veldleger eventueel kenbaar te maken wenschen.
Dienovereenkomstig behooren tot den dienstln-mg van die autoriteiten de
betrokken wapenschool (de Infanterieschool, de Cavalerieschool, enz.) en de
School (c.q. scholen) voor reserve-officieren van het wapen of dienstvak van
ieders inspectie, bij welke inrichtingen technische cursussen voor hooger,
middelbaar en lager kader worden gehouden, onderscheidenlijk de opleiding van
dienstplichtigen tot reserve-officier plaats vindt.
In het gemobiliseerde leger ressorteeren de depots onder de bovenbedoelde
inspecteurs.
Het Veldleger.
De Commandant van het Veldleger hebbe een zijdehngsche bevelsbevoegdheid
ten aanzien van de wapeninspecteurs en overeenkomstige autoriteiten,
in zoover, dat eerstgenoemde bevoegd is om aan die inspecteurs aanwijzingen
te geven, met betrekking tot de samenstelling van de opleidingsvoorschriften
voor de troepen van het Veldleger.
Een overeenkomstige verhouding gelde ten opzichte van niet onder den
Commandant van het Veldleger ressorteerende autoriteiten, die het bevel voeren
over troepen, waaruit bij mobilisatie onderdeelen worden gevormd, welke dan
deel uitmaken van het Veldleger (zooals bijv. de Commandant van het Korps
pohtietroepen).

Verdeeling van het contingent.
54
Ben ontwerp voor de verdeeling van het landmachtcontingent van
40.000 man—grondslag voor de " Indeelingsbesc/riH-ing "—is vervat in
Bijlage I.
Legerkorpsen.
De legerkorpsstaven waren in de vredesorganisatie op te nemen.
Tot elk legerkorps zouden kunnen behooren drie regimenten infanterie en
drie regimenten artillerie (waarvan één luchtdoel), zoomede één bataljon van
elk der volgende diensten: pioniers, verbindingstroepen, aanvoertroepen,
herstellingstroepen en geneeskundige troepen.
Bijvoorbeeld (zie ook Bijlage II) :
Iste Legerkorps : Regiment Grenadiers.
(Stafkwartier Regiment Jagers.
's-Gravenhage). Brigade "Prinsesirene".
2de Regiment artillerie.
6de Regiment artillerie.
12de Regiment artillerie (luchtdoel).
Iste Bataljon pioniers.
Iste Bataljon verbindingstroepen.
Iste Bataljon aanvoertroepen.
Iste Bataljon herstellingstroepen.
Iste Bataljon geneeskundige troepen.
Ilde Legerkorps : 1ste Regiment infanterie.
(Stafkwartier 8ste Regiment infanterie.
Assen). 9de Regiment infanterie.
4de Regiment artillerie.
8ste Regiment artillerie.
14de Regiment artillerie (luchtdoel).
2de bataljons als bij I L.K.
lilde Legerkorps : 2de Regiment infanterie.
(Stafkwartier 3de Regiment infanterie.
Breda). 6de Regiment infanterie.
3de Regiment artillerie.
7de Regiment artillerie.
13de Regiment artillerie (luchtdoel).
3de bataljons als bij I L.K.
IVde Legerkorps : 5de Regiment infanterie.
(Stafkwartier 7de Regiment infanterie.
Amersfoort). 10de Regiment infanterie.
Iste Regiment artillerie.
5de Regiment artillerie.
11de Regiment artillerie (luchtdoel).
4de bataljons als bij I L.K.
Het in de vredessamenstelling in divisie-verbanden brengen van de
onderdeelen van het legerkorps brengt verschillende bezwaren met zich en
schijnt overigens niet strikt geboden. Wél zullen, vanzelfsprekend, de aangewezen
oorlogs-divisie-commandanten plichten en bevoegdheden dienen te
hebben, welke hen inschakelen in de mobilisatie-voorbereiding van de
betrokken vredesonderdeelen.
Bij het ontwerpen van de garnizoensindeehng ware er voorts naar te
streven, om de vredesonderdeelen, waaruit één oorlogsdivisie voortkomt,
zooveel mogelijk in één garnizoen te legeren (zie voorbeeld Bijlage III).

55
De pioniers, en waarschijnlijk ook de verbindingstroepen, legeren beter
bataljonsgewijze ; de pioniers aan de groote rivieren, waardoor tevens de
mankracht wordt verkregen, welke voor brugslagoefeningen noodig is.
De legerkorpscommandanten kunnen in vredestijd tevens optreden, ieder
hunner als Bevelhebber in een Militaire Afdeehng.
Regimenten infanterie.
Elk van de 3 regimenten infanterie in ieder legerkorps, vormt de kern van
de gelijkgenummerde oorlogsdivisie (resp. Grenadier Divisie, Jager Divisie
en "Prinses Irene" Divisie); de regimentscommandant zij in beginsel de
aangewezen oorlogs-divisiecommandant, de regimentsstaf vormt de kern van
den oorlogs-divisiestaf.
Elk der 3 bataljons van het infanterie-regiment levert uit de jongste t/m
9de lichting het personeel voor één oorlogsregiment, benevens het depot voor
dat regiment; voorts eventueel personeel voor formaties van den Achterban
(10de en oudere hchtingen).
Tot het regiment behoort het Mobilisatie-Bureau, door welks zorg alle,
met de mobilisatie van de uit het (vredes) regiment voortkomende oorlogsonderdeelen
verband houdende, voorbereidingen verricht, en de mobilisatievoorraden
beheerd en onderhouden worden.
In de vredessamenstelling van het regiment infanterie moeten zooveel
beroepsofficieren, beroepsonderofficieren en capitulanten worden ingedeeld,
als noodig is voor het naar den eisch doen loopen van het vredesbedrijf, d.i. de
opleiding, de verpleging en het administratief beheer van de voor eerste oefening
in werkehjken dienst zijnde dienstplichtigen, en de mobilisatie-voorbereiding
voor de uit het regiment voortkomende oorlogsonderdeelen.
Diezelfde overweging geldt voor de samenstelling van alle overige
vredeseenheden.
Bijlage IV behelst het ontwerp voor de vredessamenstelling van een
regiment infanterie.
In den staf van elk regiment infanterie zijn een stafmuzikant en een
muzikant gedacht, bestemd om op te treden als kapelmeester, resp. onderkapelmeester,
van het uit het vaste kader en de dienstplichtigen van het
regiment te vormen muziekkorps (fanfare).
Aldus wordt op eenvoudige wijze voorzien in de behoefte in vredestijd
aan een muziekkorps bij elk infanterie-regiment, zonder dat zulks leidt tot
een compleet muziekkorps van 30 beroepsmuzikanten, die in deze militaire
betrekking geen volledige taak vinden, met de onderscheidene minder gewenschte
gevolgen van dien.
Nadat in het oude leger alle beroeps-muziekkorpsen, op 4 na, onder het
bezuinigingsmes waren gevallen, vond, ondanks den korten duur der eersteoefening,
de vorming van uit het vaste kader en de dienstplichtigen samengestelde
muziekkorpsen reeds met toenemend goed gevolg toepassing. Wanneer
in de nieuw op te richten Koninklijke landmacht, alle dienstphchtigen
nagenoeg één jaar onder de wapenen zullen staan (de onderofficiersadspiranten
twee jaren), behoeft aan het slagen van dit stelsel niet te worden getwijfeld.
Of daarnaast de Koninklijke Militaire Kapel van het Regiment Grenadiers
weder dient te worden opgericht, meer in het bijzonder ter voorziening in
representatieve behoeften van niet in de eerste plaats militairen aard, is een
aangelegenheid, welke nog overweging verdient.

Regimenten artillerie.
56
Van de, in de vredessamenstelling van elk legerkorps gedachte, 3 regimenten
artillerie, leveren de beide laagst-genummerde regimenten (nrs. 1
t/m 4, resp. 5 t/m 8) de 3 oorlogsregimenten voor elk der, uit het betrokken
legerkorps voortkomende, 3 oorlogsdivisiën, de 2 regimenten voor de legerkorpsartillerie
en het regiment anti-tankartillerie voor elk der 3 oorlogsdivisiën
en voor de legerkorpsartillerie. Het derde, hoogst-genummerde regiment
artillerie in elk legerkorps (nrs. 11 t/m 14), levert het regiment luchtdoelartillerie
voor elk der 3 oorlogsdivisiën en voor de legerkorpsartillerie (zie Bijlage II).
Bijlage V behelst het ontwerp voor de vredessamenstelling van de laagstgenummerde
regimenten artillerie (nrs. 1 t/m 4). Voor de opleidingssterkte
aan dienstplichtigen bij de hooger-genummerde regimenten artillerie in elk
legerkorps, zie Bijlage II.
De commandanten van de 3 vredesregimenten artillerie in elk legerkorps,
zijn in beginsel bestemd om op te treden, ieder hunner als divisie-artilleriecommandant
(D.A.C.) van een der tot het oorlogs-legerkorps behoorende
divisiën ; de vredesregimentsstaven vormen de kernen voor de staven van de
divisie-artillerie-commandanten.
De legerkorps-artiherie-commandanten (L.K.A.C.) dienen reeds in de
vredesorganisatie als zoodanig te worden opgenomen.
Ter voorziening in de behoefte aan legerartillerie waren 2 vredesregimenten
(nrs. 9 en 10) in uitzicht te nemen, waarvan nr. 9 de 6 regimenten legerartillerie,
en nr. 10 de 4 regimenten legerluchtdoelartillerie voor de oorlogsorganisatie
levert.
Het 9de Regiment artillerie samen te stellen uit 2 afdeehngen @ 3
batterijen (opleidingssterkte 100 dienstplichtigen per batterij) en het 10de
Regiment artillerie uit 2 afdeelingen @ 2 batterijen (opleidingssterkte 150
dienstplichtigen per batterij).
De Veldleger-artillerie-commandant (V.L.A.C.) worde in de vredessamenstelling
van het Veldleger opgenomen.
De vredesregimenten leveren voorts de depotformaties voor de oorlogsregimenten,
welke zij vormen, alsmede eventueel personeel voor formaties
van den Achterban (10de en oudere hchtingen).
Van elk regiment artillerie maakt, als bij het regiment infanterie en met
overeenkomstige taak, het Mobilisatie-Bureau deel uit.
Lichte divisiën.
De vredessamenstelling van elk der beide lichte
divisiën zou kunnen zijn (als voorbeeld de
2de Lichte Divisie):
2de Regiment wielrijders
(bestaande uit 2 bataljons @ 1 ondersteunings-
en 2 tirailleurcompagnieën,
opleidingssterkte per compagnie resp.
200, 150 en 150 dienstplichtigen).
Uit de in de linkerkolom genoemde
\ rede-.onderdeelen kunnen de volgende
formaties voor één lichte
divisie np voet van oorlog, voortkomen
:
twee regimenten wielrijders (*).
(*) Uit de regimenten wielrijders en huzaren en de eskadrons pantserwagens komen, behalve
de oorlogsregimenten voor de lichte divisiën, met bijbehoorende depotformaties, mede de
compagnieën wielrijders, eskadrons huzaren en pelotons pantserwagens voor de verkenningsafdeelingen
van de oorlogs-infanterie-divisiën voort.

Genietroepen.
57
Uit de in de linkerkolom genoemde
De vredessamenstelling van elk der beide lichte vredesonderdeelen kunnen de voldivisiën
zou kunnen zijn (als voorbeeld de gende formaties voor één lichte
2de Lichte Divisie): divisie op voet van oorlog, voortkomen
:
2de Regiment huzaren twee regimenten huzaren (*).
(bestaande uit 2 afdeelingen @ 2 eskadrons,
opleidingssterkte 160 dienstplichtigen
per eskadron).
2de Eskadron pantserwagens één regiment pantserwagens (*).
(opleidingssterkte 150 dienstplichtigen).
2de Korps rijdende artillerie één regiment artillerie.
(bestaande' uit 3 batterijen, resp. veld- één regiment anti-tankartillerie,
geschut, anti-tank en luchtdoel, oplei- j één regiment luchtdoelartillerie,
dingssterkte per batterij resp. 110,90 en
150 dienstplichtigen).
2de Lichte compagnie pioniers . één bataljon pioniers,
(opleidingssterkte 100 dienstplichtigen). t
2de Lichte compagnie verbindingstroepen de verbindingsafdeelingen voor
(opleidingssterkte 50 dienstplichtigen). den divisiestaf en voor de
regimentsstaven.
2de Lichte compagnie aanvoertroepen één bataljon aanvoertroepen.
(opleidingssterkte 150 dienstplichtigen).
2de Lichte compagnie herstellingstroepen één bataljon herstellingstroepen,
(opleidingssterkte 80 dienstplichtigen).
2de Lichte compagnie geneeskundige troepen één bataljon geneeskundige
(opleidingssterkte 50 dienstplichtigen). troepen.
Het Korps pontonniers en torpedisten ware niet weder op te richten.
Pontonniersdienst valt in het kader van de werkzaamheden der pioniers ;
het leggen van mijnenvelden op de groote rivieren, kan in voorkomend geval
beter door den mijnendienst van de Koninklijke marine geschieden.
Bij de garnizoensindeeling zal met de pontonnierstaak der pioniers
rekening moeten worden gehouden (Dordrecht, Gorinchem, Rhenen, Hedel,
Grave, Zwolle, Doesburg, e.d.).
De 4 compagnieën van de vredesbatatjons pioniers der legerkorpsen,
leveren elk de oorlogsformaties pioniers, onderscheidenlijk voor de 3 oorlogsdivisiën
en voor de legerkorpstroepen.
De verbindingsbataljons leveren de verbindingsafdeelingen voor de staven
van regimenten, divisiën en legerkorpsen.
(*) Uit de regimenten wielrijders en huzaren en de eskadrons pantserwagens komen, behalve
de oorlogsregimenten voor de lichte divisiën, met bijbehoorende depotformaties, mede de
compagnieën wielrijders, eskadrons huzaren en pelotons pantserwagens voor de verkenningsafdeelingen
van de oor'ogs-infanterie-divisiën voort.

58
Voor de opleidingssterkte aan dienstplichtigen bij de vredesonderdeelen
der pioniers en verbindingstroepen in elk legerkorps, zie Bijlage II.
Aanvoertroepen, herstellingstroepen en geneeskundige troepen.
Zie Bijlage II.
De bataljons aanvoertroepen en herstellingstroepen der legerkorpsen
leveren ook het personeel voor de bataljons aanvoer- en herstellingstroepen
der legerartillerie op voet van oorlog.
Pohtietroepen.
Het Korps pohtietroepen vindt zijn vredestaak in de bewaking van kazernes
en magazijnen en in de uitvoering van den mihtairen en den militairjustitioneelen
politiedienst.
De bewaking van kazernes op te dragen aan in opleiding zijnde dienstplichtigen
van de in de betrokken kazerne gelegerde onderdeden, is niet doeltreffend
en derhalve onverantwoord; bovendien verstoort die wachtdienst den
regelmatigen gang van de opleiding.
De dienstplichtige behoort zijn opleiding voor den wachtdienst te
ontvangen daar, waar hij den genoemden dienst in oorlogsomstandigheden zal
hebben te verrichten, d.i. in het veld. Voor die opleiding bestaat in een leger,
waarin degelijk geoefend wordt, ruimschoots gelegenheid tijdens de velddienstoefeningen,
meer in het bijzonder wanneer, bij een harde en soldateske
opleiding, deze oefeningen zich aaneensluitend over verscheidene dagen en
nachten uitstrekken.
De in de vredessamenstelhng gedachte 5 compagnieën pohtietroepen
moeten een, aan de uit de boven aangegeven eischen voortvloeiende diensten
beantwoordende, vredessterkte aan beroepspersoneel en capitulanten hebben.
Uit de compagnieën nrs. 1 t/m 4 komen de oorlogsformaties pohtietroepen
voor elk van de gelijk-genummerde legerkorpsen voort, uit de 5de Compagnie
de oorlogsformaties pohtietroepen voor de beide lichte divisiën.
Bij het Depot der pohtietroepen en bij de compagnieën vindt opleiding,
resp. voortgezette opleiding, plaats van dienstplichtigen, ter voorziening in
de oorlogssterkte van het Korps pohtietroepen.
Uit de opgeleide dienstplichtigen worden de capitulanten voor het korps
betrokken.
Militaire Sportschool.
Een Militaire Sportschool worde in de vredessamenstelling opgenomen, als
opleidingscentrum voor instructeurs voor de lichamelijke opvoeding bij de
legeronderdeelen.
Hoofdtaak van de Militaire Sportschool zij het opleiden van sergeantencapitulant
voor de functie van hulpinstructeur en daarna die van instructeur
voor de lichamelijke opvoeding. Sergeanten-capitulant, die de geschiktheid
voor instructeur voor de lichamelijke opvoeding hebben verworven, komen in
de eerste plaats in aanmerking om, in aansluiting aan hun 6-jarigen
capitulantentijd, in den rang van sergeant der 1ste klasse, in genoemde functie
naar het beroepspersoneel over te gaan.
Na voltooide opleiding blijven de hulp-sportinstructeurs en de sportinstructeurs
behooren tot de Militaire Sportschool, welke inrichting hen tewerk
stelt bij de onderscheidene regimenten en scholen van de Koninklijke landmacht.

Militaire geneeskundige dienst.
59
Grondslag voor de verpleging van zieke militairen in het vredesleger
zou kunnen zijn :
a) lichte patiënten in ziekenzalen in de kazernes ;
b) overigen in : 1) de mihtaire hospitalen, voor zoover in het betrokken
garnizoen gevestigd;
2) ten behoeve van den mihtairen geneeskundigen dienst,
krachtens overeenkomst in gebruik te nemen gedeelten
van burgerziekeninrichtingen in de garnizoenen ;
c) specialisten-behandeling in de militaire hospitalen.
Wij beschikken over niet één aan moderne eischen voldoend militair
hospitaal; de bouw van een dergehjke imichting te Utrecht, was ten tijde
van de invasie onderhanden. Het schijnt gewenscht om in den aanbouw van
ten minste twee moderne mihtaire hospitalen te voorzien.
Handhaving van een zelfstandigen Mihtairen Pharmaceutischen dienst
komt niet noodig voor ; te dezer zake kan volledig worden aangeleund op de
burgerdiensten. Ten bureele van de Militair-geneeskundige inspectie kan een
hoofdofficier-apotheker met de pharmaceutische aangelegenheden, w.o. de
recruteering van reserve-militaire apothekers voor het oorlogsleger, bemoeienis
nemen.
Garnizoenscommandanten.
Voor de grootste garnizoenen behooren Plaatsehjke Commandanten (met
den rang van kolonel en behoorende tot den Plaatselijken Staf), te worden
aangewezen, die in de genoemde betrekking hun volledige taak vinden.
Dat zijn sedentaire betrekkingen, waarin verdienstelijke hoofdofficieren,
die voor den troependienst aan physieke geschiktheid hebben ingeboet, nog
jarenlang nuttig werkzaam kunnen zijn.
Waarneming van het garnizoenscommando in de grootere garnizoenen,
als neventaak, zou tot gevolg hebben, dat öf de betrokken hoofdofficier
ontoelaatbaar aan zijn hoofdtaak—het troepenbevel—zou worden onttrokken,
öf wel dat de neventaak—het garnizoenscommando—onvoldoende behartiging
zou vinden, welke laatste omstandigheid, o.m. uit hoofde van de omvangrijke,
in handen van de garnizoenscommandanten gelegde mobilisatie-voorbereiding,
een hoogst ongewenschten toestand zou opleveren.
De garnizoenscommandanten zullen, naar gelang van den omvang van
ieders dienstkring, over een of meer officieren van den Plaatsehjken Staf moeten
beschikken.
Het als nevenfunctie, en a fortiori als uitsluitende taak, opdragen van de
betrekking van plaatselijk-adjudant aan troepenluitenants, zou gaan ten koste
van den dienst bij den troep en derhalve dezen laatsten overwegend schaden.
Marechaussee.
In de jaren tot aan den oorlog van 1914-1918, had de Koninklijke
marechaussee, naast haar politioneele, ook een—zij het uiterst bescheiden—
militaire taak, t.w. de grensbrigades waren ingeschakeld in de militaire berichtgeving
betreffende het grensgebied en een aantal marechaussees had een
mobilisatie-bestemming in de stafwachten van de hoogere oorlogsstaven.

60
Aan dit welhaast grijs verleden, tijdens hetwelk de Koninklijke marechaussee
een zwakke aanraking en een zeer bescheiden belang had in het kader
van de aan den Minister van Oorlog toevertrouwde militaire taak, moet het
waarschijnlijk worden toegeschreven, dat het Departement van Oorlog (Defensie)
zich zag belast met het volledig administratief beheer over en met het opbrengen
van liefst niet minder dan J van de kosten van het bovenbedoelde, voor zijn
dienst geheel onder den Minister van Justitie ressorteerend politiekorps.
Er is geen reden om bij den wederopbouw van de Koninklijke landmacht
dezen oneigenhjken toestand, waaraan bovendien elke grond is komen te
ontvallen, te bestendigen.
Daarom ware in de vredesorganisatie van de nieuwe Koninklijke landmacht,
de marechaussee niet meer op te nemen.
Zulks doet niet af aan behoud van het militair karakter van dat korps,
indien de Minister van Justitie daaraan voordeden verbonden zou achten.
Vrijwillige landstorm.
Voor den Vrijwilligen landstorm is in de nieuw op te bouwen Koninkhjke
landmacht op den grondslag van algemeenen oefenplicht, geen plaats meer.
Immers, bij algemeenen oefenplicht ontvalt aan dat instituut de bron voor
zijn mankracht, t.w. de niet-oefenphchtige " buitengewone dienstplichtigen."
Krijgsraden.
HOOFDSTUK XX.
MILITAIRE RECHTSPRAAK.
Uit bezuinigingsoverwegingen was het getal krijgsraden tot slechts één
gereduceerd ('s-Hertogenbosch).
Dit was zelfs voor de geringe vredessterkte van ons toenmalige leger te
weinig, terwijl de uitmiddelpuntige standplaats tot veel gereis en overeenkomstig
tijdverlies aanleiding gaf.
Rekening houdende met de sterkte van het in dit geschrift in behandeling
genomen vredesleger, schij nt de vestiging van 4 krijgsraden—één in elke militaire
afdeeling—resp. te 'S-GRAVENHAGE, ASSEN, BREDA en UTRECHT, doelmatig.
Het presidium te vervullen door een burger-jurist—eventueel nevens
diens taak als lid van de rechterlijke macht ter plaatse—terwijl de militaire
leden van den krijgsraad voor dezen dienst bij toerbeurt worden aangewezen,
naast hun normale taak.
De officier-secretaris van eiken krijgsraad vindt in die betrekking een
volledige taak. Hetzelfde geldt met betrekking tot den Auditeur-Militair,
den burger-jurist, die bij eiken krijgsraad als openbare aanklager optreedt.
Officieren-Commissaris.
Laatstelijk trad in elk der vier militaire afdeelingen een officier op als
rondreizend officier-commissaris, met volledige taak in die betrekking. Hij
leidt het vóór-onderzoek in krijgsraadzaken.

61
Het beginsel van rondreizende officieren-commissaris, ieder hunner ten
behoeve van meer dan één garnizoen, zou desgewenscht kunnen worden
gehandhaafd, maar hun getal zal grooter en ieders gebied dienovereenkomstig
kleiner moeten zijn, willen zij hun taak naar den eisch en zonder
ontoelaatbaren achterstand kunnen vervullen.
Hoog Militair Gerechtshof.
Dit hooge college, gevestigd te 'S-GRAVENHAGE, ware op den ouden voet
te handhaven, t.w. :
een burger-president;
twee vlag- en twee opperofficieren, leden;
een burger-lid ;
een advocaat-fiscaal;
een officier-griffier.
Benevens de plaatsvervangers voor de genoemde functionnarissen.
De mogelijk- of wenschelijkheid om, als tevoren, den burgerpresident,
het burger-lid en den advocaat-fiscaal, die betrekkingen met een andere, bij
de civiele rechterlijke macht, te doen cumuleeren, zal een punt van overweging
kunnen uitmaken.
Militair-rechtelijke opleiding.
Zeer goed heeft voldaan de tweejarige mihtair-rechtelijke opleiding aan
een der Universiteiten, welke cursus o.m. ten doel had de vorming van a.s.
officieren-commissaris en secretarissen van krijgsraden.
Deze opleiding, waaraan destijds in het bijzonder de hoogleeraren mevrouw
HAZEWINKEL-Suringar en KRANENBURG zich met groote toewijding hebben
gegeven, ware zoo spoedig mogelijk weder ter hand te nemen.
Militair-Rechtelijk Tijdschrift.
Met financieelen steun van het Departement van Defensie werd het, elke
twee maanden verschijnend en uitnemend aan zijn doel beantwoordend,
Militair-Rechtelijk Tijdschrift uitgegeven.
Dit orgaan, dat, naast militair-rechtelijke beschouwingen, belangrijke
sententies en klachtbeschikkingen van het H.M.G. en vonnissen van de
krijgsraden bevatte, was een nuttige leidraad voor de tot straffen bevoegde
meerderen en als zoodanig voor alle officieren, die immers te eeniger tijd voor
de uitoefening van die verantwoordelijke en dikwijls moeilijke bevoegdheid,
en eventueel voor het lidmaatschap van een krijgsraad, komen te staan.
Het orgaan werd vanwege het Departement aan alle tot straffen bevoegde
meerderen verstrekt en de inhoud ervan leverde nuttige stof tot bespreking
bij de voortgezette opleiding van de officieren bij de regimenten en overeenkomstige
onderdeelen.
In het nieuwe leger ware de uitgave en ruime verstrekking van dit waardevolle
periodiek weder voort te zetten.

62
HOOFDSTUK XXI.
DE MATERIEELVOORZIENING.
De materieelvoorziening was een der aangelegenheden, welke in ons vóóroorlogsche
leger onvoldoende behartiging heeft gevonden.
Niet alleen waren, als voor alle overige mihtaire doeleinden, de ter
beschikking staande fondsen ontoereikend, maar de besteding van die bescheiden
middelen geschiedde bovendien niet altijd op een wijze, welke een
zoo hoog mogehjk rendement verzekerde.
Instede van—zooals voor een klein land voor de hand ligt;—te profiteeren
van in groote buitenlandsche legers opgedane ervaringen, en dienovereenkomstig
in het buitenland "van de plank " te koopen, bestond bij ons een
zekere voorliefde voor het zelf maken van ontwerpen voor "schapen met
vijf pooten."
Of de uitvoering van die ontwerpen—voorzichtigheidshalve aanvangende
met een bescheiden proeforder—nu geschiedde in het buitenland, aan ons
Staatsbedrijf der artillerie-inrichtingen (Hembrug), of door onze daarop
weinig ingestelde particuliere industrie, deed in elk dier gevallen niet af aan
het feit, dat de oplevering van de proeforder van zoo'n Nederlandsche militaire
uitvinding, langen tijd vorderde, waarna dan de lijdensweg eerst recht begon,
wanneer de "Commissie van Proefneming " of eenige andere commissie, zich
met het product ging bezig houden, het aan zware eischen stellende en veel
tijd vorderende proeven onderwierp, verbeteringen voorstelde, het verbeterde
materieel aan nieuwe proeven onderwierp, enz., enz
Eerst nadat het verbeterde proefproduct het fiat had verworven, was de
weg voor het plaatsen van de definitieve order vrij en kwam tenslotte, met
verlies van veel tijd en geld, de dan veelal reeds niet meer up-to-date serie
van het betrokken materieel ter beschikking van het leger.
De overeenkomstige procedure met betrekking tot het materieel ten
behoeve van onze luchtstrijdkrachten, is een der meest in het oog springende
oorzaken geweest van het ontstellend tekort aan vliegtuigen—zoowel in
kwantiteit als in kwaliteit—waarmede onze bekwame en moedige vliegers
den strijd tegen de Luftwaffe hebben moeten ondergaan.
Met voorbijzien van den invloed van de geringe diepte van ons land
op het verloop der krijgsverrichtingen in den oorlog met moderne strijdmiddelen,
zijn ten onzent, juist in de laatste jaren vóór de invasie, groote sommen gelds
besteed aan het dienstbaar maken van de particuliere industrie, aan de
fabricatie van krijgsmaterieel in oorlogstijd. De leiding van een en ander
berustte bij het daartoe ingestelde " Regeeringscommissariaat voor industrieele
verdedigings voorbereiding.''
Het is intusschen duidelijk dat, zelfs wanneer wij den strijd langer dan
vijf dagen hadden kunnen volhouden, van fabricatie van krijgsmaterieel
in het hart des lands, uit hoofde van het luchtgevaar, nochtans geen sprake had
kunnen zijn.
Het aanwijsbaar resultaat van den arbeid van het genoemde Regeeringscommissariaat
is geweest, dat verscheidene van de, ten laste van de
Defensie-begrooting, voor de fabricatie van krijgsmaterieel in oorlogstijd
geschikt gemaakte bedrijven, tijdens de occupatie voor de Duitsche oorlogvoering
hebben gewerkt en dat de geallieerde luchtstrijdkrachten hun best
moesten doen om ze in puin te werpen.

Dat geval mag zich niet herhalen.
(53
Instede van in ons land een oorlogsindustrie te organiseeren, zullen in
vredestijd maatregelen moeten worden voorbereid om de bedrijven, welke
den vijandelijken bezetter eventueel van dienst zullen kunnen zijn, desnoodig
tijdig te kunnen evacueeren, dan wel te vernielen.
Wij zullen voor het legermaterieel ten volle moeten gaan aanleunen op
de ervaringen, de proefnemingen, de conclusiën en op de industrie van onze
groote geallieerden, het Vereenigd Koninkrijk, de Vereenigde Staten van
Noord-Amerika, eventueel Frankrijk.
Bij hen zullen we "van de plank " moeten koopen. Dat spaart tijd en
geld en die handelwijze biedt tevens waarborgen, dat we materieel ontvangen,
hetwelk op dat oogenblik als het beste wordt beschouwd, met daarenboven de
voor de hand liggende voordeelen van onderlinge verwisselbaarheid, eenheid
in opleiding, verzekerde aanvulling in oorlogstijd.
Het Staatsbedrijf der artillerie-inrichtingen aan de Hembrug kan dan
dienen als " Herstel-inrichting voor legermaterieel " met een taak. welke
een dienovereenkomstig beperkte strekking zal moeten hebben.
De omvang van de materieelvoorziening ten behoeve van een modern
leger, komt naar voren uit de ondervolgende mededeeling van Lt. Gen. Sir
ARCHIBALD NYE, Vice Chief of the Imperial General Staff, op '27-3-44 :
"At the time of the Crimea only 50 items of equipment had to be
"found. To-day the Army needs 750,000 different and separate items."
HOOFDSTUK XXII.
DE KOSTEN. (*)
Een raming van de kosten van " onderhoud en bedrijf " van het in dit
geschrift ontwikkelde vredesbedrijf van de nieuwe Koninkhjke landmacht, is
in dit stadium der overweging van den wederopbouw niet wel mogelijk. In
de eerste plaats, omdat—op het oogenbhk dat wij deze studie afsluiten—naar
de koopkracht van den na-oorlogschen gulden slechts kan worden gegist en
in de tweede plaats, omdat de tot zoover geldende bezoldigingsschalen ongetwijfeld
herziening in opwaartsche richting behoeven. (**)
Voor het begrooten van de " kapitaalrekening," ten behoeve van de
aanschaffing van het materieel, eventueel den bouw van nieuwe kazernes, e.d.,
staan nog niet voldoende gegevens ten dienste. Het met de laatstbedoelde
voorzieningen gemoeide bedrag kan over de 10 jaren, noodig voor den
volledigen opbouw van het Veldleger, worden verdeeld.
Het materieel, noodig voor de bewapening en uitrusting van het oorlogsleger,
moet op den duur in vredestijd aanwezig en—voor zooveel niet voor
opleidingsdoeleinden in gebruik—in de mobilisatie-centra opgelegd zijn.
(•) In dit hoofdstuk is als omrekeningskoers gebezigd £1 ^ f 10.— en 81 = f2.50.
{**) Om te beginnen de soldij der dienstplichtigen, die men niet meer, als voorheen, met
achttien centen per dag zal kunnen afschepen. l)e Britsche " basic rate " van 3 shilling
(= f 1.50) per dag, geeft een aanwijzing voor de aan deze aangelegenheid te geven oplossing.

64
Uitstel van de aanschaffing van het voor het leger op oorlogsvoet noodige
materieel, tot tijd en wijle de politieke horizon betrekt en het naderend
oorlogsgevaar zich gaat afteekenen, zou onze strijdkrachten andermaal aan
ernstige tegenslagen blootstellen : de in rustige tijden aanvaarde achterstand
kan dan niet op slag worden ingehaald.
Lt. Gen. Sir ABCHIBALD NYE, Vice Chief of the Imperial General Staff,
schetste 27-3-44 de droevige omstandigheden, waarin het Britsche leger, als
gevolg van tekortkomingen als bovenbedoeld, zich in de eerste oorlogsjaren
heeft bevonden, met de volgende woorden :
"In peace we had not been prepared to pay the price for equipment.
" There had therefore been a time lag of anything from six months to two
" and a half years before equipment was produced."
Verscheidene gegevens ten dienste van de raming der " kapitaalrekening '
kunnen worden ontleend aan enkele, in Maart 1944 bekend gestelde,
aanschaffingsprijzen ten behoeve van het Britsche leger :
£ s. d.
Kleeding per man 14 0 0 (f140).
Geweer Mk. 4 9 5 0 (f92.50).
Revolver 5 0 0 (f50).
Thompson mitr. karabijn ... 22 10 0 (f225).
Sten gun 2 0 0 (f20).
Bren gun 15 0 0 (f150).
Vickers zware mitrailleur ... 120 0 0 (f 1.200).
4-2" mortier 80 0 0 (f800).
Bren carrier 1,000 0 0 (f 10.000).
Amphibie-auto 2,125 0 0 (f21.250).
Pantserauto 3,000 0 0 (f 30.000).
Lichte (Valentine) tank ... 10,000 0 0 (f 100.00).
Zware (Churchill) tank ... 15,000 0 0 (f150.000).
25 pr. kanon 2,500 0 0 (f25.000).
4J" field gun 5,000 0 0 (f50.000).
6 pr. anti-tank 1,000 0 0 (f 10.000).
17 pr. anti-tank ... 1,750 0 0 (f 17.500).
Luchtdoel kanon 5,000 0 0 @ 7,500
(f50.000 @ 75.000).
Ar, projectiel 2S 0 (f2,50).
Seinpistool 2 0 0 (f20).
No. 22 Wireless set (artillerie) 100 0 0 (f 1.000).
10-lijn telefoon centrale ... 27 0 0 (f270).
Zoeklicht 1,200 0 0 (f12.000).
Pontonbrug 10,000 0 0 (f 100.000).
Imtial equipment for an ordinary division, £4,000,000 (f. 40.000.000).
Initial expense of an armoured division, £7,500,000 (f. 75.000.000).
1 regiment of Churchill tanks, £1,250,000 (f. 12.500.000).
^ De plaats, welke in ons nieuwe leger zal worden toegedacht aan de luchtstrijdkrachten
en, eventueel, aan pantserformaties, is van overwegenden
invloed op het kostenvraagstuk, meer in het bijzonder voor wat de "kapitaalrekening
" aangaat.

65
Immers, terwijl voor kanonnen, geweren, e.d. een gebruiksperiode van
een halve eeuw niet abnormaal is en er voor dat materieel dus een van stond
af aan globaal te berekenen grens aan de aanschaffingskosten is, hebben zoowel
vliegtuigen als tanks, een zeer beperkten levensduur. Deze laatste omstandigheid
is o.m. het gevolg van de voortgaande evolutie, welke bij de genoemde
diensten leidt tot veroudering van materieel, dat nog maar enkele jaren tevoren
werd aangeschaft.
Het verschil in consequenties ten aanzien van de " kapitaalrekening,"
tusschen nagenoeg al het legermaterieel eenerzijds, en de vliegtuigen en tanks
anderzijds, schuilt dientengevolge hierin, dat met de aanschaffing van kanonnen,
mortieren, mitrailleurs, geweren, pistolen, enz., men, bij wijze van spreken,
voor een halve eeuw geholpen is, doch dat vliegtuigen en tanks telkens na een
betrekkelijk korte tijdsperiode moeten worden vervangen.
Vóór den oorlog werd algemeen aangenomen, dat vliegtuigen, voor zooveel
zij al niet eerder door breekage uitvielen, na vijf jaren als verouderd moeten
worden beschouwd. Er schijnt voor het oogenblik geen reden om voorshands
op verlenging van dien termijn te rekenen, hetgeen met andere woorden
beteekent, dat jaarlijks het 1/5 gedeelte van de voor het oorlogsleger opgelegde
(en ten deele in opleidingsgebnük zijnde) vliegtuigen, moet worden afgeschreven
en vernieuwd.
Dat is de reden, waarom de luchtstrijdkrachten zulke hooge lasten voor
de "kapitaalrekening" veroorzaken.
Voor de pantserformaties gelden overeenkomstige overwegingen.
En wie zou meenen, dat het wel wat bedaarder—m.a.w. goedkooper—
kan, moge zich de droevige, doch tevens leerzame ervaring voor oogen houden
van Itahë, het land, dat tot ongeveer 1936 kon bogen op het bezit van de
machtigste luchtvloot ter wereld (BALBO !), welke luchtmacht in den oorlog
(voor Italië aangevangen op 10 Juni 1940) nochtans slechts een onbeteekenende
rol heeft kunnen vervullen, omdat van 1936 af was nagelaten het materieel
tijdig te vernieuwen.
Maar ook de kosten van "onderhoud en bedrijf" van het luchtwapen,
hakken erin.
Colonel James SAXON CHILDEBS, van de U.S..Army Air Force, deelt in
zijn boek " War Eagles " (1943) o.m. mede, dat de volledige opleiding van
één vlieger ("200 vlieguren ; opleidingstijd twee jaren) een bedrag vordert van
£30.000, d.i. f. 300.000.
BESLUIT.
Wij willen deze gedachtenuiting betreffende den wederopbouw van de
Koninklijke landmacht eindigen met het uitspreken van de verwachting, dat
ons nieuwe leger zich in zijn leven en streven zal zien gesteund door het geheele
Nederlandsche volk en voorts dat dit volk op den duur—ook wanneer de
internationaal-politieke hemel helder schijnt—zich bereid zal blijven tooneu,
zijn "verzekeringspremie " voor het behoud van zijn vrijheid en van zijn
grondgebied in Europa en overzee, regelmatig op te brengen.

66
Of de geneigdheid daartoe zal bestaan, zal er mede van afhangen of de
harde les, welke is geresulteerd, o.m. uit ons armoedig vóór-oorlogsch defensie­
beleid, niet wordt vergeten.
Oorlogvoeren is een zeer kostbare bezigheid. Wie zich—de verliezen aan
menschenlevens, de uit den stilstand van het normale economisch leven
voortvloeiende schade, de vernielingen, enz., nu een oogenblik daargelaten—
de direct aanwijsbare kosten van den oorlog voor oogen houdt (*), geeft er
zich rekenschap van, dat de in jaren van vredigen voorspoed regelmatig op
te brengen bedragen voor de voorbereiding van 's Lands defensie, daarbij
vergeleken in het niet zinken en voorts, dat die militaire uitgaven hun rente,
opbrengen in de waarborgen, welke een degelijk voorbereide landsverdediging
schenkt; waarborgen, die den ramp van een nieuwen oorlog wellicht zullen
voorkomen of, indien dat noodlot ons nochtans andermaal zou treffen, ons
althans een beteren start en een spoediger gunstigen afloop in uitzicht stellen.
(*) Om te beginnen met (bezet) NEDERLAND :
gedurende de bezetting moest aan de Duitschers per maand worden betaald :
1°. f 100 milhoen bezettingskosten;
2°. van 1 Juli 1941 af f 37£ millioen " vrijwillige " bijdrage in de kosten van
de Duitsche oorlogvoering in het Oosten;
reken daarbij nog voor (tot Mei 1944) meer dan f 4 milliard aan onbetaalde vorderingen
van De Nederlandsche Bank op Duitschland ;
dan brengt ons dat bij elkaar—tot medio Mei 1944— tot een slordige f 10 milliard,
een bedrag, dat spreekt, wanneer men het vergelijkt met dat van rond f 1 milliard,
hetwelk (in 1939) het totaal der Nederlandsche staatsuitgaven in één jaar vormde ;
verder de niet te schatten, weggehaalde of onteigende kapitalen en eigendommen
Vervolgens ENGELAND :
De kosten van den oorlog beliepen tot einde Mei 1944 :
£ 19 milliard (~ f 190 milliard); 47 percent van dat bedrag werd door belastingheffing
gevonden.
Lord KKVNES, \oorzitter van de Britsche delegatie van de ••International Monetary
Conference " te Bretton Woods, stelde 6-7-44 de huih nliuiil.sclu oorlix^srlntltl \ an
Engeland (zonder " Lend-Leaae ") op £3 milliard (= f 30 milliard).
Oorlogskosten per dag (1944) :
Engeland £12 millioen (- f 120 millioen) ;
Vereenigde Staten van Noord-Amerika S241) millioen (- f Blo millioen) ;
Rusland £35 millioen (= f3511 millioen).
" Lend-Lease " (tot 1-9 44) :
Vereenigde Staten van Noord-Amerika aan overige geallieerden voor S30 milliard
( f 75 milliard) :
Overige geallieerden aan de \ ereenigde Staten van Noord-Amerika voor S3 milliard
(= f 7i milliard).
Betalingen aan uitgeweken geallieerde regeeiingen :
Engeland stelde tot einde 1943 meer dan £2£ müliard (- meer dan f23 milliard) ter
beschikking van onderseheidem- uitgeweken geallieerde regeeringen.
Gratificaties aan gedemobiliseerden :
Wanneer men de door de Canadeesche Regeering in uitzicht gestelde uitgangsprexnie
van gemiddeld £400 (—- f4.000) in gedachte neemt—voor de Amerikanen zal
die premie allicht hooger uitvallen—dan brengt ons dat voor de Vereenigde Staten van
Noord-Amerika en voor Engeland en de Dominions, tot een totaal-uitgave van rond
£S milliard (- f80 milliard).
Leniging van den nood in de bezette gebieden :
De C.N.K.R.A.- organisatie raamt de kosten van haar relief-work ten behoeve
van de bevolkingen der door de Duitschers bezette gebieden op £500 r
d 550 millioen
(= f 5 @ 5J- milliard).
Enz., enz

f,8
doch zal in elk geval, indien deze hoop te eeniger tijd nochtans zou worden
beschaamd, de uit verwaarloozing in vredestijd van de oorlogsvoorbereiding
voortvloeiende gang van zaken—voor de Britten een traditie, waar deze
bondgenooten prat op plegen te gaan, t.w. dat zij altijd den eersten slag
verhezen, maar den laatsten winnen—voor den vervolge kunnen worden
vermeden. Hetgeen ongetwijfeld aanbevelenswaard is, want die wijze van
oorlogvoeren, met blijmoedige aanvaarding van aanvankelijken tegenslag,
leidt tot onnoodig verhes van menschenlevens, zij verlengt den duur van den
oorlog en zij brengt in den regel het tijdehjk prijsgeven van eigen territoir,
met alle ellende van dien, met zich.

69
ï VAN HET CONTINGENT.
;sgedeelte
ieeling
BIJLAGE I.
Toewijzing aan de onderdeelen
per regiment (12) 1.375
... 2.000 per regiment wielrijders (2) 1.000
... 1.300 per regiment huzaren (2)... 650
ens 300 per eskadron pantserwagens 150
(2)
("per regiment nrs. 1 t/m 4... 800
per regiment nrs. 5 t/m 8... 625
per regiment nrs. 11 t/m 14 600
•< 9de Regiment artillerie ... 600
10de Regiment artillerie ... 600
Iste Korps rijdende art. ... 350
(_2de Korps rijdende art. ... 350
a t a l
a t a l
p e r b o n
2 400 -f i (*) 550
\ per lichte compagnie (2) ... 100
tr
p e r b o n
1 400 ƒ i (*)
\per lichte compagnie (2) ...
325
50
ƒ per bataljon (4) 650
\per lichte compagnie (2) ... 150
ƒ per bataljon (4) 360
\per lichte compagnie (2) ... 80
ƒ per bataljon (4) 325
\per lichte compagnie (2) ... 50
{ per compagnie nrs. 1 t/m 4 45
5de Compagnie 20

69
ONTWERP-VERDEELING VAN HET CONTINGENT.
i
Sterkte van het lichtingsgedeelte
BIJLAGE I.
Wapens en diensten Toewijzing aan de onderdeelen
totaal onderverdeeling
I n f a n t e r i e 16
-500 per regiment (12) 1.375
r . . f wielrijders ... 2.000 per regiment wielrijders (2) 1.000
cavalerie 3.600 ^ huzaren ... 1.300 per regiment huzaren (2)... 650
L pantserwagens 300 per eskadron pantserwagens 150
. (2)
("per regiment nrs. 1 t/m 4... 800
. ,.„ .
A r t l l l e r l e
.„
10
-000
per regiment nrs. 5 t/m 8...
per regiment nrs. 11 t/m 14
J 9de Regiment artillerie ...
10de Regiment artillerie ...
Iste Korps rijdende art. ...
l_2de Korps rijdende art. ...
625
600
600
600
350
350
f pioniers . 2 400 ƒ P

«9
ONTWERP VERDEELING VAN HET CONTINGENT.
Sterkte van het lichtingsgedeelte
BIJLAGE I.
Wapens en diensten Toewijzing aan de onderdeden
totaal onderverdeeling
Infanterie 16.500 per regiment (12) 1.375
{ wielrijders ... 2.000 per regiment wielrijders (2) 1.000
huzaren ... 1.300 per regiment huzaren (2)... 650
pantserwagens 300 per eskadron pantserwagens
(2)
150
f per regiment nrs. 1 t/m 4... 800
per regiment nrs. 5 t/m 8... 625
per regiment nrs. 11 t/m 14 600
Artillerie 10.000 •< 9de Regiment artillerie ... 600
10de Regiment artillerie ... 600
Iste Korps rijdende art. ... 350
|^2de Korps rijdende art. ... 350
e r
o A AA ƒ P bataljon (4) 550
{
pioniers ... 2.400 "! p^ r Uohte oompagnie (2) ... 100
.. , . , , m /per bataljon (4) 325
verbmdmgstr. 1.400 ^ ^ c o m p a g u i e ( 2 ) ... 5 0
. , „ n A n ƒ per bataljon (4) 650
Aanvoertroepen ... 2.900 \per lichte compagnie (2) ... 150
T r . „. , „.v, ƒ per bataljon (4) 360
Herstelhngstroepen... 1.600 | p e r ^ c o m p a g n i e ( 2 ) 8 0
_ , ,. , Anr, fpei bataljon (4) 325
Geneeskundige troepen 1.400 \per lichte compagnie (2) ... 50
n !•..' , o m ƒ per compagnie nrs. 1 t/m 4 45
Pohtietroepen ... 200 15de Compagnie ... ... 20
Totaal-Generaal ... 40.000 —

73
VOORBEELD
voor de
BIJLAGE III.
GARNIZOENSINDEELING van het IVde LEGERKORPS.
1 De in de eerste kolom
genoemde onderdeelen
Onderdeden Garnizoenen. leveren oorlogsfor.
maties voor:
5°Div. 7°Div. 10° Div.
Staf IVde Legerkorps ... Amersfoort —
5de Regiment infanterie ... ... ... Amersfoort X — —
7de Regiment infanterie Harderwijk — X —
10de Regiment infanterie ... ... Ede — — X
Legerkorps-artillerie-commandant ... Amersfoort — — —
Iste Regiment artillerie (min II) Ede
II—1 R.A Harderwijk — X —
5de Regiment artillerie ... ... ... Amersfoort X — —
11de Regiment artillerie (luchtdoel) ... Utrecht X X X
4de Bataljon pioniers Rhenen x X X
4de Bataljon verbindingstroepen ... Amersfoort X X X
4de Bataljon aanvoertroepen
Staf en 1ste Compagnie ... ... j Amersfoort X — —
2de Compagnie ... ... ... Harderwijk — :
X —
3de Compagnie ... Ede — — X
4de Bataljon herstellingstroepen
Staf en 1ste Compagnie Amersfoort X — —
2de Compagnie ... Harderwijk — x —
3de Compagnie ... ... ... Ede — — X
4de Bataljon geneeskundige troepen
Staf en 1ste Compagnie ... ... '• Amersfoort X — —
2de Compagnie ... ... ... ! Harderwijk — X —
3de Compagnie I Ede — — X

75
ONTWERP-VREDESSAMENSTELLING VAN EEN REGIMENT INFANTERIE,
bestaande uit den Staf van het regiment, liet Mobilisatie-Bureau en drie bataljons, elk bataljon bestaande uit den
Staf van het bataljon, de Ondersteuningscompagnie en twee tirailleurcorapagnieën.
BIJLAGE IV.
De Staf HetMobi- De Staf De onder- Een Totaal Totaal
Kwaliteiten. van het lisatie- van een steunings- tirailleur- per voor het Opmerkingen.
regiment. Bureau. bataljon. compagnie, compagnie. bataljon. regiment.
Kolonel 1 (1) i
Luitenants-kolonel 1(1) _ i (2) _ , 4 (1) Met Stafbrevet.
Majoors — 1 1 (2) 1 1 4 13 ( 2
) 5 t e t
l
Brevet Stafschool.
Kapiteins 2(1) 1 1(2) 1 1 4 15 ... „
Luitenants 1 (2) 1
1
1 (2)
l
4
1
9
4

77
ONTWERP-VREDESSAMENSTELLING VAN DE REGIMENTEN ARTILLERIE Nrs. 1 t/m 4,
BIJLAGE V.
elk regiment bestaande uit den Staf van het regiment, het Mobilisatie-Bureau en drie afdeelingen ; de Iste en de Hde Afdeeling elk bestaande
uit den Staf van de afdeeling en drie batterijen, de lilde Afdeeling bestaande uit den Staf van de afdeeling en twee batterijen.
1
i j
De Staf HetMobi- De Staf j Iste of 1
Kwaliteiten. van het
regiment.
lisatie-
Bureau.
van een j Een
afdeeling. | batterij.
11de lilde
Afdeeling. Afdeeling.
Het
regiment.
Opmerkingen.
JJ 0l o n e] 1 (1) 1 (1) Met Brevet Stafschool.
Luitenant-kolonels 1 (1) — 1 (1) — 1 1 4 ( 2 ) T o e g e v o e,, d a a n (,en
Majoors — 1 1 (1) 1 4 3 12 reginjentsadnu'nistrateur.
Kapiteins 2 (1) 1 1 (1) 1 4 3 14
Luitenants 1 1 1 2 7 5 21 , < 3
> \ Ie
* e e
boefte te bepalen.
, tal n a a r b e
"
Totaal officieren der artillerie 5 3 4 4 16 12 52 (4) Waaronder r>o capilu-
Adjudanten-onderofficier-administrateur ... 1 3 — — — 4 (5) Hieronder —15—als
Sergeanten-majoor-administrateur — 3 1 1 4 3 14 "hulpinstructeurs" optre.
Fouriers der 1ste klasse — — — 1 3 2 8 l
Sergeanten-administrateur-rapitotoi/ 2 (2) 3 5 dende dienstphcht.gen en ^
- • dienstplichtige a.s. adminis-
Afdeelings-sergeanten-majoor-instructeur ... — — 1 1 1 3 trateurs. met den rang van
Batterij-sergeanten-majoor-instructeur ... — 1 3 2 8
3 e r g e a
f f i c
"-.van de °
Sergeanten-instructeur der Iste klasse - 3 9 6 24 " X C van ° t v S
Sergeanten-instructeur-capitetoH^ i — — — 3 9 6 24 lichting."
Sergeanten der 1ste klasse, sportinstructeurs... — — 1 — 1 1 3
Sergeanteu-cop/fhulpsportinstructeurs... — — 1 —• 1 1 3
Sergeant-trompetter der 1ste klasse , 1 — — 1
Sergeant-trompetter-captcMÏ