Nieuwe aanpak - Technische Universiteit Eindhoven
Nieuwe aanpak - Technische Universiteit Eindhoven
Nieuwe aanpak - Technische Universiteit Eindhoven
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
M AT R ix<br />
k w a r t a a l b l a d v a n d e t e c h n i S c h e u n i v e r S i t e i t e i n d h o v e n<br />
J a a r g a n g 1 5<br />
w i n t e r / 2 0 0 8<br />
<strong>Nieuwe</strong> <strong>aanpak</strong><br />
onderzoeksstimulering<br />
directeur embedded SyStemS inStitute wordt rector van ut<br />
menSachtige robotS in de belangStelling<br />
viJftien procent brandStofbeSparing in benzinemotoren
X X X X X X X X X X X X X X X<br />
technische universiteit<br />
eindhoven<br />
communicatie expertise<br />
centrum<br />
postbus 513<br />
5600 mb eindhoven<br />
homepage: http://www.tue.nl<br />
e-mail: matrix@tue.nl<br />
hoofdredactie<br />
drs. han konings<br />
telefoon (040) 247 33 30/<br />
247 29 61<br />
e-mail: J.l.konings@tue.nl<br />
informatie over adverteren<br />
h&J uitgevers<br />
telefoon (010) 451 55 10<br />
telefax (010) 451 53 80<br />
medewerkers aan dit nummer<br />
cora van den berg, Judith van<br />
gaal, chris van de graaf, Joep<br />
huiskamp, tom Jeltes, ingrid<br />
magilsen, frits van otterdijk,<br />
paula van de riet, marianne<br />
vincken, anouck vrouwe<br />
eindredactie en coördinatie<br />
communicatiebureau<br />
corine legdeur<br />
e-mail:<br />
corine@legdeurcommunicatie.nl<br />
foto’s en illustraties<br />
nancy dijkstra, vincent van den<br />
hoogen, rien meulman, bart<br />
van overbeeke, photodette<br />
basisvormgeving<br />
proforma,<br />
grafisch ontwerp & advies, bno<br />
vormgeving<br />
onnink grafische comm. bv,<br />
oudenbosch<br />
druk<br />
e.m. de Jong, baarle-nassau<br />
redactieadviesgroep<br />
mr.drs. b.c. donders<br />
drs. w.f. gaasendam<br />
prof.dr.ir. g.m.w. kroesen<br />
prof.dr. l.h.J. verhoef<br />
ir. w. wagemans<br />
matrix wordt gemaakt door<br />
het communicatie expertise<br />
centrum van de tu/e en<br />
verschijnt vier keer per jaar.<br />
het blad wordt (na schriftelijk<br />
verzoek) kosteloos toegezonden<br />
aan tu/e-ingenieurs en aan<br />
een scala van andere,<br />
externe relaties.<br />
gehele of gedeeltelijke overname<br />
van artikelen uit matrix<br />
is alleen toegestaan na overleg<br />
met de redactie en met bronvermelding.<br />
voor het gebruik van<br />
de foto’s of andere illustraties<br />
is toestemming van de maker<br />
nodig.<br />
2<br />
Colofon<br />
het eerstvolgende nummer<br />
van matrix verschijnt in<br />
maart 2009.<br />
iSSn 1380-247X<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
F oto : R i e N M e u l M a N<br />
T U/ e - C O N G R E S T I P<br />
Benelux finale FIRST LEGO League ®<br />
Sibrecht<br />
Bouwstra<br />
Datum:<br />
zaterdag 31 januari 2009 van 11.00 tot 17.00 uur.<br />
Plaats:<br />
universiteit utrecht.<br />
inhoud:<br />
32 teams van kinderen tussen de 8 en 15 jaar treden aan in de strijd om de<br />
felbegeerde champions award. in deze wetenschapswedstrijd spelen zelfgemaakte<br />
robots een hoofdrol. dit jaarlijks terugkerende evenement vormt<br />
de benelux finale van de zogenaamde firSt lego ® league. het winnende<br />
team gaat naar de internationale finale in atlanta (vS). het thema van dit jaar:<br />
‘climate connections’ (klimaat).<br />
Doelgroep:<br />
deze wedstrijd is voor een breed publiek toegankelijk. voor kinderen die niet<br />
meedoen aan de wedstrijd is er ook van alles te beleven. zo is er een workshop<br />
waarin de kinderen zelf aan de slag gaan met het programmeren van een<br />
robot, de geo-truck met het spannende spel earthQuest en veel meer kijk- en<br />
doeactiviteiten.<br />
Organisatie:<br />
Stichting techniekpromotie.<br />
Meer informatie:<br />
www.firstlegoleague.nl of www.techniekpromotie.nl.<br />
Sluitstuk<br />
Afstudeerders vertellen over hun afstudeerwerk<br />
Sibrecht Bouwstra, studente van de faculteit industrial Design,<br />
ontwikkelde in opdracht van het Máxima Medisch Centrum in Veldhoven<br />
een babypakje voor couveusekinderen.<br />
‘Kinderen in de couveuse krijgen sensoren op hun huid om hartslag, ademhaling,<br />
zuurstofgehalte in het bloed en lichaamstemperatuur in de gaten te houden. Die<br />
plakkers zijn niet prettig voor de baby’s. Ook is de drempel voor ouders hoog om<br />
hun kind vast te houden. Het zou beter zijn als de sensoren verwerkt konden<br />
worden in een pakje of het matras waarop de kinderen liggen.’ Het ziekenhuis<br />
vroeg Bouwstra om een eerste stap te zetten. ‘Ik heb een pakje ontworpen met<br />
sensoren die het hartritme in de gaten houden.’ Ze liep twee dagen mee met de<br />
verpleging en sprak met ouders van couveusekinderen. Daarna verdiepte Bouwstra<br />
zich in de techniek van een ECG, en de eisen die aan elektroden gesteld worden.<br />
‘Ik moest uitzoeken welke geleidende stof het beste was om als elektroden te<br />
dienen voor de ECG-meting.’ Ze kwam uit bij nylon, gecoat met zilver. In totaal<br />
heeft ze in het pakje drie sensoren op de rug verwerkt, en drie aan de voorkant,<br />
zodat de baby in iedere houding contact maakt met minimaal drie sensoren.’<br />
De achterkant van het pakje is van gaasachtig materiaal, zodat er licht doorheen<br />
kan. Bouwstra: ‘De overgang van het zachte geleidende textiel naar de ‘harde’<br />
apparatuur heb ik opgelost door koolstofdraden te gebruiken om de elektroden<br />
op de monitor aan te sluiten. Die zijn soepel en zacht.’ Het moeilijkste, vertelt<br />
Bouwstra, was om alles samen te brengen: de techniek, een handig en veilig pakje<br />
én een aantrekkelijk ontwerp. Ze gaat het pakje nog in de praktijk testen. Andere<br />
studenten zullen het onderzoek voortzetten.
Op de cover:<br />
De TU/e wil investeren<br />
in risicovol,<br />
vernieuwend en<br />
multidisciplinair<br />
onderzoek.<br />
Lees verder op pagina 4.<br />
Foto: Bart van Overbeeke<br />
8<br />
12<br />
18<br />
inhoud<br />
I N G E S P R E k<br />
‘3TU is een speler van wereldformaat’<br />
2 6<br />
4 0<br />
prof.dr. ed brinksma kijkt terug op de vorderingen die het embedded<br />
Systems institute maakt en kijkt vooruit naar de vragen die hij als<br />
aankomend rector van de universiteit twente zal moeten beantwoorden.<br />
O N d E R w I j S<br />
TU/e gaat van onderwijs een vak maken<br />
het onderwijs aan de tu/e krijgt een facelift met de invoering van<br />
certificaten voor basis kwalificatie onderwijs (bko). hoewel de verdiensten<br />
van de bko niet meetbaar zijn, zijn alle betrokkenen ervan overtuigd dat het<br />
onderwijs aan de universiteit aan kwaliteit wint.<br />
O N d E R z O E k<br />
Profileringsgebied Broadband Telecommunication Technologies<br />
binnen het onderzoeksprofileringsgebied wordt in een breed spectrum gekeken<br />
naar de telecommunicatie van de toekomst, van materialen voor betere<br />
devices tot systemen en netwerken en stochastische berekeningen op het<br />
gebied van netwerkverkeer.<br />
dE vONk<br />
Hoogleraar op de bres voor internationale studenten/ De wiskundige<br />
Jos Baeten is sinds 1991 hoogleraar aan de faculteit Wiskunde<br />
en informatica. Hij werd, al snel na zijn benoeming in <strong>Eindhoven</strong>,<br />
decaan. De laatste jaren is hij intensief betrokken bij het initiatief om<br />
getalenteerde indiase studenten voor een master naar de TU/e te halen.<br />
SamENwERkING mET mkb<br />
Crematorium gebruikt hitte van emissies/ Crematorium Tilburg gaat<br />
voortaan deels in de eigen behoefte aan energie voorzien. Zes studenten<br />
van de TU/e hebben hiervoor de basis gelegd. Het Tilburgse crematorium<br />
past als eerste in Nederland warmteterugwinning mét buffer toe. Zowel<br />
Crematorium Tilburg als TU/e zijn enthousiast over de samenwerking.<br />
en verder in dit nummer<br />
• tu/e in de pers / 7 • nieuws bedrijfsleven / 11 • op stage / 14 • nieuws<br />
onderwijs / 17 • bio-polymeren als duurzaam alternatief / 22 • nieuws<br />
onderzoek / gesteld / 24 • nieuws alumni / 29 • alumni en universiteit<br />
hebben elkaar nodig / 30 • de ethische aspecten van werken met<br />
levend materiaal / 32 • Sleutelen aan de Johan cruijff van 2050 / 34<br />
• Samenwerking met de lage landen / 38 • Spectaculaire besparing<br />
met roterende gasklep / 42 • ingenieur in ondernemen / 44 • ontwerper<br />
in opleiding / 46 • tiasnimbas brengt kennis naar high tech campus<br />
eindhoven / 48 • agenda en service-rubriek / 50<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 3
F oto : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
4<br />
b e l e i d<br />
De TU/e wil investeren in risicovol,<br />
vernieuwend en multidisciplinair onderzoek.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8
vijf jaar geleden definieerde de tu/e de zwaartepunten van haar onderzoek. Dat<br />
resulteerde in acht profileringsgebieden en twee zogeheten koestergebieden. Die<br />
gebieden ontvingen extra financiële ondersteuning. Deze actie heeft echter niet<br />
wezenlijk bijgedragen tot het zichtbaarder maken van het onderzoek, zo concludeert<br />
het College van bestuur nu. Met ingang van 2009 is daarom gekozen voor een<br />
nieuwe <strong>aanpak</strong>.<br />
tu/e kiest voor nieuwe <strong>aanpak</strong><br />
onderzoeksstimulering<br />
Wetenschappers worden opgeroepen om<br />
aanvragen in te dienen voor de ondersteuning<br />
van risicovolle, vernieuwende en multidisciplinaire<br />
onderzoeksprogramma’s.<br />
Het is één van de belangrijkste onderdelen<br />
uit de ‘Onderzoeksvisie TU/e’, die onlangs<br />
werd vastgesteld. Rector magnificus prof.<br />
dr.ir. Hans van Duijn is duidelijk over de<br />
reden van de koerswijziging. ‘Er heeft<br />
de afgelopen vijf jaar gewoon te weinig<br />
beweging gezeten in de profileringsgebieden.<br />
Ze zijn er niet zichtbaarder door<br />
geworden. Wat overigens niet wil zeggen<br />
dat ze niet zeer goed te gebruiken zijn<br />
voor pr-doeleinden. Het zijn immers onze<br />
zwaartepunten op onderzoeksgebied’,<br />
aldus Van Duijn. ‘Maar de tijd schrijdt<br />
voort en er komen weer nieuwe initiatieven<br />
op. Plasma, fusie, licht…, daar wil je<br />
ook ruimte voor scheppen.’<br />
Om die reden slaat het College van<br />
Bestuur met ingang van 2009 een nieuwe<br />
weg in ten aanzien van het stimuleren van<br />
onderzoek. In plaats van financiële middelen<br />
te verstrekken aan de profileringsgebieden,<br />
gaat men vernieuwende, multidisciplinaire<br />
onderzoeksprogramma’s ondersteunen.<br />
Komend jaar heeft het College er<br />
één miljoen euro voor beschikbaar, waar<br />
vier initiatieven mee van start kunnen<br />
gaan. Dat bedrag loopt de komende jaren<br />
stapsgewijs op naar 2,5 miljoen per jaar.<br />
‘Het zal onderzoek zijn dat binnen kleinere<br />
eenheden wordt uitgevoerd’, zegt<br />
Van Duijn. ‘Over de faculteiten heen en<br />
in combinaties van nieuwe mensen met<br />
wetenschappers die hier al wat langer in<br />
dienst zijn. We hopen dat jonge talentvolle<br />
mensen op deze manier wat van hun eigen<br />
onderzoekstijd kunnen inkopen.’<br />
Oorspronkelijk was het College van plan<br />
om komend jaar al tien multidisciplinaire<br />
onderzoeksprogramma’s van start te laten<br />
in het kader van de nieuwe stimuleringsregeling<br />
werd medio november het eerste concrete voor-<br />
stel ingediend bij het College van bestuur. Zeven<br />
hoogleraren van zes verschillende faculteiten<br />
hebben een ambitieus plan op het gebied van<br />
licht en interactie opgesteld. Programmaleider<br />
prof.dr. emile aarts, deeltijdhoogleraar bij de<br />
faculteit industrial Design en vice-directeur bij<br />
Philips Research, ziet ook mogelijkheden voor<br />
een technologisch topinstituut op dit gebied.<br />
volgens aarts is licht als onderzoeksthema lang<br />
over het hoofd gezien. ‘Maar het past natuurlijk<br />
perfect in eindhoven’, aldus aarts. ‘Het nieuwe<br />
onderzoek zal verankerd zijn in de omgeving en<br />
op een natuurlijk wijze zijn ingebed in de lichtstad.<br />
licht is al een eeuw het centrale economische<br />
thema in deze regio. We zijn het de laatste<br />
jaren alleen vergeten te kapitaliseren.’<br />
volgens het plan, getiteld ‘i-lighting the World’,<br />
zal het onderzoek zich richten op de relatie tussen<br />
licht en mens, en dat binnen drie verschillende<br />
domeinen: sfeer, welzijn en duurzaamheid.<br />
bij het eerste domein moet gedacht worden aan<br />
de ontwikkeling van innovatieve lichtconcepten<br />
en -systemen. Het domein welzijn richt zich op de<br />
gezondheidsaspecten van licht. bij duurzaamheid<br />
moeten milieuvriendelijke oplossingen onder-<br />
gaan. Jaarlijks zouden die voor een periode<br />
van vier jaar elk een kwart miljoen ontvangen.<br />
Door financiële tegenvallers is er<br />
nu in eerste instantie slechts één miljoen<br />
beschikbaar. Voldoende voor het starten<br />
Ambitieus plan voor lichtonderzoek<br />
zocht worden. Rector Hans van Duijn is enthousiast<br />
over het voorstel, dat nog wel op detailniveau<br />
moet worden uitgewerkt. ook moet het nog<br />
worden voorgelegd aan een jury bestaande uit<br />
hoogleraren van de tu/e, die gaan bepalen welke<br />
onderzoeksvoorstellen uiteindelijk in aanmerking<br />
komen voor financiële ondersteuning.<br />
aarts ziet ook mogelijkheden voor het opzetten<br />
van een technologisch topinstituut op dit gebied.<br />
Dit in samenwerking met brainport eindhoven,<br />
dat veel ervaring heeft met het opzetten van dit<br />
soort projecten. De plannen hiervoor zijn volgens<br />
hem nu nog ‘super prematuur’, maar het zou in<br />
2010 al een feit kunnen zijn.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8
e l e i d<br />
van vier programma’s. En volgens de<br />
rector zullen er in 2010 dan nog eens vier<br />
volgen. Een toetsingscommissie bestaande<br />
uit hoogleraren van de TU/e – Van Duijn<br />
noemt het zijn ‘denktank’ – gaat de ingediende<br />
aanvragen beoordelen.<br />
De onderzoeksprogramma’s die in aanmerking<br />
komen voor ondersteuning,<br />
moeten aan een aantal criteria voldoen. Zo<br />
moeten ze worden aangedragen uit twee<br />
of meer faculteiten en moeten de initiatiefnemers<br />
– hoogleraren en universitair<br />
hoofddocenten – te boek staan als ‘veelbelovend<br />
onderzoekstalent’. Het programma<br />
moet uitzicht bieden op wetenschappelijke<br />
doorbraken en het moet de potentie hebben<br />
om binnen vier tot acht jaar ‘financieel<br />
de eigen broek op te kunnen houden’,<br />
zo is te lezen in de notitie. Dat, op basis<br />
van inkomsten uit de tweede en/of derde<br />
geldstroom. Daarnaast moet er ook een<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
Rector magnificus Hans van Duijn<br />
verwacht in 2009 een terugloop<br />
aan inkomsten voor onderzoek.<br />
interessant nieuw onderwijsaanbod uit het<br />
programma kunnen voortvloeien. Gedacht<br />
wordt aan een gespecialiseerde minor of<br />
een mastertrack.<br />
‘We willen de TU/e hiermee op een aantrekkelijke<br />
manier neerzetten’, aldus Van<br />
Duijn, ‘door heel duidelijk te laten zien dat<br />
we bereid zijn om geld te steken in nieuwe<br />
initiatieven. Initiatieven die ook best risicovol<br />
mogen zijn. Na vier jaar wordt dan<br />
gekeken of het programma zich bewezen<br />
heeft. Zo ja, dan bestaat de mogelijkheid<br />
om er nog eens een periode van vier jaar<br />
aan vast te knopen.’<br />
De hoop is dat er uit de onderzoeksprogramma’s<br />
wellicht een autonoom instituut<br />
of onderzoeksschool zal voortkomen.<br />
Kennisparadox<br />
In de ‘Onderzoeksvisie’ wordt ook nadrukkelijk<br />
aandacht besteed aan de zogeheten<br />
Van Duijn: ‘We willen<br />
samenwerken met een beperkt<br />
aantal partneruniversiteiten. We<br />
schieten geen schot hagel<br />
de wereld in.’<br />
‘kennisparadox’ en de noodzaak om die te<br />
doorbreken. Enerzijds wordt van de wetenschap<br />
verwacht dat ze van hoge kwaliteit is,<br />
maar van de andere kant moet ze ook bijdragen<br />
aan de kenniseconomie en aan de<br />
oplossing van maatschappelijke vraagstukken.<br />
De TU/e probeert een goede balans<br />
te vinden tussen fundamenteel onderzoek<br />
en toegepast onderzoek en ontwerpen.<br />
Voor construerende en ontwerpende<br />
wetenschappen ontbreekt in Nederland<br />
echter een goed beoordelingssysteem, en<br />
dat speelt de TU/e parten bij de verdeling<br />
van middelen uit de tweede geldstroom.<br />
Problemen waar ook Delft en Twente mee<br />
kampen.<br />
Van Duijn: ‘Een instantie als NWO geeft<br />
ook zelf toe dat ze het geschikte instrumentarium<br />
missen om goed te kunnen<br />
oordelen over de waarde van het toegepaste<br />
en multidisciplinaire onderzoek en het<br />
ontwerpen. Ze zijn ook oprecht bezorgd<br />
dat ze zo hele onderzoeksvelden missen.<br />
Men kijkt daar nog steeds vooral naar het<br />
aantal publicaties en citaties. Zeer traditioneel<br />
georiënteerd dus. Dat betekent echter<br />
wel dat eerdergenoemde onderzoeksgebieden,<br />
waarvan de resultaten niet snel<br />
terecht zullen komen in Nature of Science,<br />
structureel worden onderbedeeld. Zeker<br />
nu minister Plasterk ervoor gekozen om<br />
honderd miljoen euro aan onderzoeksgeld<br />
weg te halen bij de universiteiten en dat<br />
weer door NWO te laten verdelen. De drie<br />
rectoren van de TU’s hebben de minister<br />
er in een brief op gewezen dat je veel technologie<br />
nodig hebt om te kunnen komen<br />
tot innovaties en dat hij dat wellicht over<br />
het hoofd heeft gezien. Maar Plasterk is<br />
nog steeds van mening dat het allemaal<br />
wel goed komt als je vooral geld steekt in<br />
fundamenteel onderzoek. Vooral faculteiten<br />
als Bouwkunde, Industrial Design<br />
en Werktuigbouwkunde zijn hier de dupe<br />
van. We lijden er echt onder. In 2009 verwachten<br />
we een terugloop aan inkomsten<br />
van zo’n zes miljoen euro, en dat zal oplopen<br />
tot ruim acht miljoen.’<br />
Prof.dr.ir. Jeu Schouten, decaan van de fa
culteit Industrial Design, is op dit moment<br />
bezig om te proberen beoordelingscriteria<br />
te formuleren voor de construerende en<br />
ontwerpende wetenschappen.<br />
Van Duijn: ‘Er moet meer gekeken worden<br />
naar de maatschappelijke impact van het<br />
onderzoek. Maar hoe meet je dat? Want<br />
als je dat niet kunt kwantificeren blijft het<br />
maar hangen in gepraat. Samen met Delft<br />
en Twente, NWO, de VSNU en de KNAW<br />
gaan we proberen een adequate beoordelingsmethodiek<br />
op te stellen. De tijd is er<br />
echt rijp voor om met dit probleem aan de<br />
slag te gaan.’<br />
Valorisatie<br />
Aandacht voor kennisvalorisatie en<br />
voor internationale samenwerking ontbreekt<br />
vanzelfsprekend ook niet in de<br />
‘Onderzoeksvisie’. Kennisvalorisatie ziet<br />
de TU/e als haar derde kerntaak, naast<br />
onderzoek en onderwijs. ‘Ik denk dat de<br />
TU/e met de oprichting van het Innovation<br />
Lab daar ook een duidelijke missie mee<br />
heeft neergezet’, zegt Van Duijn. ‘De<br />
tu/e in de pers<br />
berichten uit landelijke en regionale bladen<br />
‘de keuze voor aardgaS liJkt<br />
gebaSeerd te ziJn op een<br />
politiek Standpunt, zonder<br />
inhoudSdeSkundigheid.<br />
miSSchien weten de beStuur-<br />
derS van gemeenten en pro-<br />
vincieS wel niet beter.’<br />
Prof.dr.ir. Maarten<br />
Steinbuch, hoogleraar van<br />
de vakgroep control Systems<br />
technology van de faculteit<br />
werktuigbouwkunde, in het<br />
artikel ‘aardgasbus is schoon,<br />
dieselbus is schoner’ in nrc<br />
handelSblad van 28<br />
oktober 2008.<br />
‘het iS voor het eerSt dat<br />
in nederland op nationaal<br />
niveau nauw wordt Samengewerkt<br />
aan een menSenrobot<br />
die kan gaan concurreren met<br />
humanoidS uit andere landen.’<br />
activiteiten die van daaruit worden begeleid<br />
zijn de afgelopen jaren stevig<br />
gegroeid. Ik heb daar veel bewondering<br />
voor. Daarnaast hebben onze studenten<br />
zeer veel belangstelling voor de minor<br />
Ondernemerschap. Dat we dit goed<br />
<strong>aanpak</strong>ken is ook belangrijk in verband<br />
met de komst van het European<br />
Institute of Innovation en Technology<br />
(EIT). Ondernemerschap en hoe je je<br />
kennis vertaalt naar producten wordt<br />
zwaar meegewogen bij het bepalen wie<br />
er deel gaan uitmaken van de zogeheten<br />
KIC’s (Knowledge and Innovation<br />
Communities). Dit zijn publiek-private<br />
samenwerkingsverbanden tussen bedrijven,<br />
kennisinstellingen en overheidsinstanties,<br />
die zich op een specifiek strategisch<br />
domein gaan bezighouden met<br />
vernieuwend onderzoek.’<br />
In maart van dit jaar ging de TU/e een<br />
formele alliantie aan met de <strong>Technische</strong><br />
Universität München (TUM) en de<br />
Danmarks Tekniske Universitet (DTU).<br />
Het eerste gebied waarop men gaat sa-<br />
dr. dragan KoStic,<br />
robotica-docent bij de faculteit<br />
werktuigbouwkunde,<br />
in het artikel ‘nederlands<br />
robotmensje in 2050’, in de<br />
VolKSKrant van 25 oktober<br />
2008.<br />
‘gepulSte plaSma’S ziJn al mogeliJk<br />
onder atmoSferiSche<br />
druk. daarbiJ iS vanwege de<br />
korte pulSen de energierekening<br />
niet biJzonder hoog.’<br />
Prof.dr.ir. gerrit<br />
KroeSen, hoogleraar bij<br />
de vakgroep elementaire<br />
processen in gasontladingen<br />
van de faculteit technische<br />
natuurkunde, in het artikel<br />
‘4,6 miljoen euro voor veelzijdige<br />
minibliksems’, in het<br />
techniSch WeeKblad<br />
van 25 oktober 2008.<br />
‘alS het team het goed heeft<br />
gedaan, komt er een mooie<br />
roze baby uit. zo niet, dan ligt<br />
er na afloop een bleek, Slap<br />
kindJe in de wieg. zo bereik Je<br />
een veel Sterker leermoment.’<br />
Prof.dr. guid oei, parttime<br />
hoogleraar bij de faculteit<br />
elektrotechniek, in het artikel<br />
‘hightech zwangere pop traint<br />
medici in virtueel verlossen’, in<br />
het financieele dagblad<br />
van 15 oktober 2008.<br />
‘er zitten menSen te klagen<br />
over Staartdelingen, maar<br />
wat heb Je nu echt nodig in<br />
deze maatSchappiJ, alS Je<br />
moet werken met compleXe,<br />
geautomatiSeerde apparatuur?<br />
een globaal wiSkundig<br />
inzicht van de modellen en<br />
kenniS van StatiStiek zodat<br />
menwerken is een Europese Graduate<br />
School voor duurzame energie. Vanuit<br />
deze graduate school, die in maart<br />
2009 van start gaat, hopen de drie TU’s<br />
samen sterk te staan bij het indienen<br />
van een voorstel voor zo’n KIC. Van<br />
Duijn: ‘Deze samenwerking is bottomup<br />
gerealiseerd, via onze eigen wetenschappers<br />
die banden hebben binnen<br />
die twee instellingen. Dat biedt een<br />
goede basis. We willen samenwerken<br />
met een beperkt aantal partneruniversiteiten.<br />
Instellingen die goed bij ons<br />
aansluiten. Want we schieten geen schot<br />
hagel de wereld in. ’<br />
Maar ook op andere manieren wordt het<br />
buitenland steeds belangrijker voor de<br />
TU/e. Van Duijn: ‘Onlangs heb ik nog<br />
enkele Italiaanse hoogleraren aangenomen.<br />
Dat zegt wel iets over de situatie in<br />
de universitaire wereld daar. Maar onze<br />
hele wetenschappelijke staf internationaliseert<br />
steeds meer, en dat willen we ook.<br />
En van onze promovendi komt bijna de<br />
helft uit het buitenland.’<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
F oto : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
Prof.dr. Koeno Gravemeijer.<br />
Je reSultaten op hun waarde<br />
kunt Schatten.’<br />
Prof.dr. Koeno<br />
graVeMeijer, hoogleraar<br />
aan de eindhoven School of<br />
education in vox academici in<br />
curSor van 30 oktober 2008.
8<br />
i N G e S P R e k<br />
Een belangrijke<br />
vraag die Brinksma<br />
zich als rector<br />
zal stellen is:<br />
hoe leiden we de<br />
ingenieurs van de<br />
21ste eeuw op?<br />
F oto ’ S : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
E D B R I N K S M A , D I R E C T E U R<br />
VA N H E T E S I E N N I E U W E<br />
R E C T O R U N I V E R S I T E I T T W E N T E<br />
‘3tu is een speler<br />
van wereldformaat’<br />
Hij verlaat het embedded Systems institute, een onderzoeksinstituut in opbouw, voor<br />
de eervolle baan van rector magnificus aan de universiteit twente. en dus kijkt prof.dr.<br />
ed brinksma (51) terug op de vorderingen die het instituut maakte en vooruit naar de<br />
vragen die hij als aankomend portefeuillehouder onderwijs en onderzoek zal moeten<br />
beantwoorden. ‘De wereld lijkt uitgekeken op het snelle kapitalisme. Dat zou de<br />
studiekeuze van jongeren voor techniek wel eens positief kunnen beïnvloeden.’<br />
Brinksma is vanaf juli 2005 wetenschappelijk directeur<br />
van het Embedded Systems Institute, een samenwerkingsverband<br />
tussen de drie TU’s, TNO, Philips, ASML<br />
en Océ. ‘Ik trof een interessante poging aan om binnen<br />
een instituut werk te maken van het met elkaar in verbinding<br />
brengen van academisch onderzoek en industriële<br />
toepassingen. Voor dit fenomeen hebben we tegenwoordig<br />
mooie woorden als valorisatie, maar het blijft een<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
lastige klus. Bij onderzoek dat vooral in academische omgevingen<br />
plaatsvindt, zie je dat je de schaalgrootte van de<br />
problemen die je aankunt en de relevantie van sommige<br />
beperkingen waarmee de industrie moet werken, niet<br />
goed mee kunt nemen in het onderzoek. Om te ontdekken<br />
of een idee voor de industrie daadwerkelijk waardevol<br />
is, heb je een experiment nodig dat de academische wereld<br />
zelf niet kan uitvoeren. En de industrie eigenlijk ook
niet. Dat is namelijk een grote industriële case waarbij je<br />
een aantal ideeën opschaalt naar de industriële behoefte.<br />
Dan kun je nog problemen tegenkomen. ESI is een club<br />
die dit onderzoek doet.’ ESI slaat tussen industrie en universiteit<br />
de brug die zo vaak ontbreekt, stelt Brinksma.<br />
Maatschappelijke agenda<br />
‘<strong>Universiteit</strong>en hebben de afgelopen vijftien jaar een<br />
maatschappelijke agenda ontwikkeld; onderzoekers en instituten<br />
claimen een rol in de vragen van de samenleving.<br />
Dat valt echter in de praktijk tegen. Niet omdat de wil er<br />
niet is, maar omdat de cultuur van de universiteit wezenlijk<br />
verschilt met van die van de industrie. Dat wordt vaak<br />
‘een kloof’ genoemd, een woord met onterecht een negatieve<br />
lading. Het verschil is functioneel. De universiteit<br />
kan zich namelijk op een ver gelegen horizon richten,<br />
zonder de maatschappelijke druk van het streven naar<br />
korte termijn successen. Een economie kan niet zonder<br />
deze dimensie.’ De brug tussen industrie en universiteit<br />
kan volgens de scheidend directeur niet in één keer worden<br />
aangelegd. ‘Het is een brug met meerdere pijlers, die<br />
je niet in drie jaar bouwt. Een instituut als dit vraagt gewoon<br />
twintig jaar om echt groot te worden. Neem IMEC<br />
(Interuniversitair Micro-Elektronica Centrum in Leuven),<br />
dat wordt geroemd en bewonderd. Dit instituut heeft een<br />
kwart eeuw nodig gehad om te worden wat het nu is.’ Feit<br />
is dat ESI de afgelopen jaren in een stroomversnelling<br />
is gekomen. ‘We doen meer projecten, met steeds meer<br />
partners en met steeds meer succes. Ik kan dus niet anders<br />
dan positief zijn. In het begin van mijn periode hier<br />
Brinksma: ‘Het verschil<br />
tussen universiteit en<br />
industrie is functioneel.’<br />
was ik vaak bezig om kritiek op de werkwijze van ESI te<br />
weerleggen. Halverwege sloeg dat om in interesse en de<br />
laatste tijd hoor ik vrijwel uitsluitend positieve geluiden.’<br />
<strong>Universiteit</strong> Twente<br />
Brinksma kent de <strong>Universiteit</strong> Twente al lang. Hij studeerde<br />
wiskunde in Groningen, en vertrok daarna naar<br />
Enschede om er te promoveren. In de jaren daarna deed<br />
hij onderzoek en in 1991 werd hij hoogleraar en later<br />
ook decaan. De afgelopen vier jaar was hij als deeltijd<br />
hoogleraar verbonden aan de <strong>Universiteit</strong> Twente. En<br />
vanaf 1 januari 2009 dus als rector. ‘Ik word de portefeuillehouder<br />
in het College van Bestuur voor onderwijs<br />
en onderzoek – het gaat dus om iets zeer belangrijks.’ In<br />
de organisatie van haar onderzoek heeft Twente in het<br />
verleden interessante stappen gezet, vertelt Brinksma.<br />
‘Er zijn onderzoeksinstituten gevormd die hiërarchisch<br />
naast de faculteiten staan. Dit heet het kantelen van de<br />
universiteit; het organiseren via andere lijnen dan alleen<br />
de faculteiten of de disciplines. De kanteling geeft een<br />
antwoord op de vraag die elke universiteit heeft: hoe geef<br />
ik vorm aan het multidisciplinaire onderzoek? Al moet ik<br />
zeggen dat dit een wat valse tegenstelling impliceert, want<br />
wat vandaag multi is, is morgen één discipline.’ De realiteit<br />
is dat de universiteiten steeds meer oplossingen moeten<br />
bedenken die bestaan uit verschillende disciplines.<br />
‘En die vragen worden niet altijd optimaal beantwoord<br />
wanneer je via faculteiten bent georganiseerd. In Twente<br />
merk je dan ook dat je makkelijk een gesprekspartner<br />
kunt vinden wanneer je met verschillende partijen in<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8
1 0<br />
i N G e S P R e k<br />
contact wilt treden. Aan andere instellingen moet je zelf<br />
de disciplines bij de faculteiten bij elkaar sprokkelen.’ De<br />
discussie rondom de disciplines speelt ook in het onderwijs.<br />
Een belangrijke vraag die Brinksma zich als rector<br />
zal stellen is: hoe leiden wij de ingenieurs van 21ste eeuw<br />
op? ‘Om te beginnen moet ik vaststellen dat de technologische<br />
vragen inmiddels zo complex zijn dat ze buiten<br />
het bereik van individuele partijen liggen. Dat geldt voor<br />
de universiteit, maar ook voor het bedrijfsleven waar geen<br />
enkel bedrijf meer in staat is de meest geavanceerde producten<br />
in eigen beheer te maken. Een tweede fenomeen<br />
is dat voor het slagen van een technologische innovatie<br />
steeds vaker ook aandacht voor de juiste maatschappelijke<br />
inbedding nodig is. Het succes van een innovatie hangt<br />
direct samen met de manier waarop deze aansluit op<br />
werkelijke behoeftes in de samenleving.’ Dit vraagt van<br />
de ingenieur een brede kijk op de zaak, zegt Brinksma.<br />
‘Voor een ingenieur die hier mee bezig is, is de specifieke<br />
kennis van de universiteit maar een deel van wat nodig is<br />
om succesvol te zijn. Uit dit feit is het idee voortgekomen<br />
dat toekomstig ingenieurs alleen nog vaardigheden nodig<br />
hebben. Dat is een misvatting. Je wordt gevormd door de<br />
noodzakelijke diepgang. Die uit zich in domeinkennis,<br />
maar vooral ook in de methodologische vorming. Het is<br />
van belang of je bent grootgebracht als wiskundige, als experimenteel<br />
fysicus of als elektrotechnisch ingenieur. Dit<br />
bepaalt je manier van werken. En dat moet in elke opleiding<br />
overeind blijven, altijd. Vervolgens is het belangrijk<br />
dat je de mogelijkheid krijgt om breed te kunnen denken;<br />
hoe past jouw invalshoek in een groter geheel? Dat vraagt<br />
om zaken als systems engineering. Ik denk dat we hier<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
Brinksma: ‘De technologische vragen zijn<br />
inmiddels zo complex dat ze buiten het bereik<br />
van individuele partijen liggen.’<br />
momenteel minder aandacht aan besteden dan nodig is<br />
om de grote maatschappelijke vragen te kunnen beantwoorden.<br />
De vraag is: hoe leer je ingenieurs in de breedte<br />
te opereren, zonder de identiteit van een opleiding op te<br />
geven? Dat is een interessante puzzel.’<br />
Internationalisering<br />
Een andere vraag die hij als rector op zijn bordje krijgt,<br />
is die van de internationalisering van het onderwijs. ‘We<br />
zien dat steeds grotere groepen studenten van instelling<br />
naar instelling over de wereld gaan. Wij moeten nadenken<br />
over hoe we met die internationalisering omgaan;<br />
hoe halen we goede mensen naar hier en hoe behouden<br />
we die? Toen ik zelf student was en mij oriënteerde op<br />
een studie in het buitenland, keek ik naar kwaliteit, maar<br />
ook naar de financiële mogelijkheden om ergens te studeren.<br />
Wanneer de 3TU tot de technologische top wil behoren,<br />
moet het de internationale top aan zich binden. Daar<br />
zijn instrumenten voor nodig, zoals geld voor een goed<br />
beurzenstelsel. Maar wanneer we erin slagen ons internationaal<br />
duidelijk te profileren, zullen wij automatisch ook<br />
een aantrekkelijker plek voor Nederlandse studenten zijn.<br />
Dat zou prachtig zijn, want de instroom is nu te laag.’<br />
Brinksma maakt zich zorgen over de studentenaantallen<br />
die maar niet willen toenemen. Toch heeft hij hoop. ‘De<br />
wereld is klaar voor verandering. Er is een verandering<br />
gaande in waar we met z’n allen mee bezig zijn. Ik hoop<br />
dat deze verandering tot meer aandacht zal leiden voor de<br />
lange termijn en voor de kwaliteit, en minder voor alleen<br />
maar directe materiële welvaart. Dit zou ertoe kunnen leiden<br />
dat toekomstige studenten weer meer voor de inhoud<br />
gaan, zoals bij technische en exacte studies. Ik weet het<br />
niet – ik hoop het en denk het te zien.’<br />
3TU.Federatie<br />
De samenwerking tussen de universiteiten van Twente,<br />
Delft en <strong>Eindhoven</strong> is volgens Brinksma een onontkoombare<br />
ontwikkeling die veel goeds te bieden heeft.<br />
‘De algemene trend is dat de vragen die we als technici<br />
hebben te beantwoorden groter zijn dan het bereik van<br />
één organisatie. Dat geldt voor bedrijven, maar ook voor<br />
universiteiten. <strong>Eindhoven</strong> en Twente zijn geen grote universiteiten,<br />
en zelfs Delft is in het internationale speelveld<br />
een kleinere instelling. Wanneer je rankings beziet, doen<br />
de verschillende universiteiten het redelijk goed. Maar<br />
wanneer je kijkt naar de combinatie van TU’s, is het een<br />
speler van wereldformaat. Daar moeten we iets mee. We<br />
moeten dus synergieën creëren. Als wij op technologisch<br />
gebied willen scoren, moeten we de investeringen kunnen<br />
doen die daarvoor nodig zijn en dus onze volumes<br />
vergroten. We moeten voortdurend op zoek naar verbanden<br />
en samenwerkingen die ons hierbij kunnen helpen.<br />
Voor het verkrijgen van de benodigde middelen is dit absoluut<br />
noodzakelijk. Die uitdaging ga ik graag aan.’
edrijfsleven<br />
nieuws<br />
SamENwERkING mET<br />
CaThaRINazIEkENhUIS<br />
de tu/e heeft een raamovereenkomst getekend<br />
met het catharinaziekenhuis over strategische<br />
samenwerking in onderzoek. de twee betrokken<br />
faculteiten zijn elektrotechniek en industrial<br />
engineering & innovation Sciences (voorheen<br />
technologie management). decaan prof.dr.ir. ton<br />
backx van elektrotechniek verwacht dat de samenwerking<br />
uiteindelijk net zo omvangrijk wordt<br />
als die met het máxima medisch centrum (mmc).<br />
voor de faculteit elektrotechniek is het een verbreding<br />
van de bestaande samenwerking, vooral<br />
op het gebied van cardiologie. ook bedrijven<br />
als philips zijn betrokken bij de projecten. voor<br />
de faculteit industrial engineering & innovation<br />
Sciences heeft de overeenkomst meer het karakter<br />
van een intentieverklaring tot uitbreiding<br />
van de huidige samenwerking. insteek is om de<br />
gehele keten te bekijken vanuit de optiek van de<br />
patiënt, met als doel het proces zowel effectiever<br />
als efficiënter te maken. het innovation lab was<br />
ook betrokken bij de totstandkoming van de overeenkomst,<br />
in de rol van intermediair.<br />
de faculteit biomedische technologie (bmt)<br />
sloot in april dit jaar al een overeenkomst met het<br />
catharinaziekenhuis, gericht op het cardiovasculaire<br />
vakgebied. het catharina neemt in het kader<br />
hiervan één medisch ingenieur aan; bmt heeft<br />
toegezegd minstens één, en zo mogelijk twee<br />
aio’s op dit gebied aan te stellen.<br />
TU/e RElaTIEf GROOTSTE<br />
dERdEGEldSTROOm<br />
van alle nederlandse universiteiten haalt de<br />
tu/e relatief het meeste geld binnen uit de derde<br />
geldstroom (projectgebonden financiering, vaak<br />
uit private instellingen). dit blijkt uit de rapportage<br />
‘feiten en cijfers nederlandse universiteiten<br />
2008’, die het rathenau-instituut deze maand<br />
gepubliceerd heeft. volgens rathenau heeft de<br />
tu/e, na de erasmus universiteit rotterdam, ook<br />
de hoogste citatie-impactscore.<br />
rathenau gebruikt een zogeheten ‘werfkrachtindicator’.<br />
het instituut kijkt naar de verhouding<br />
tussen het aantal fte dat de universiteiten betalen<br />
uit eerste (geld direct van het ministerie van<br />
ocw afkomstig) en de tweede (geld uit zelfstandige<br />
publieke organisaties zoals nwo) of derde<br />
geldstroom. van alle nederlandse universiteiten<br />
heeft de tu/e de hoogste verhouding: tegenover<br />
elke fte in de eerste geldstroom stond in 2006<br />
in eindhoven 1.08 fte gefinancierd uit de derde<br />
geldstroom. ter vergelijking: in delft is dat cijfer<br />
0.58. in absolute termen heeft delft wel meer<br />
wetenschappelijk personeel dat betaald wordt uit<br />
de derde geldstroom. in 2006 waren dat er 489 in<br />
delft en 358 in eindhoven.<br />
ook wat tweede geldstroom betreft doet<br />
eindhoven het goed, volgens rathenau. alleen<br />
twente en utrecht betalen relatief meer onderzoekers<br />
uit de inkomsten van instituten als nwo.<br />
PRIjS vOOR<br />
kENNISOvERdRaChT TU/e<br />
oud-promovendus dr.ir. bram hoex krijgt<br />
samen met de onderzoeksgroep plasma and<br />
materials processing van de tu/e de leverhulme<br />
technology transfer award 2008. de leverhulme<br />
stichting reikt jaarlijks maximaal vijf prijzen uit<br />
aan nederlands (promotie)onderzoek met toepassing<br />
in het bedrijfsleven. de prijs bedraagt<br />
7.000 euro voor hoex en 63.000 euro voor de<br />
TU/e-leeslamp<br />
mOdElREChT aaNGEvRaaGd<br />
vOOR UNIEk dESIGN<br />
het innovation lab heeft half oktober een modelrecht<br />
onderzoeksgroep. met de prijs worden hoex en<br />
de tu/e-onderzoeksgroep plasma and materials<br />
processing beloond voor het succesvol overdragen<br />
van technologische vindingen naar het<br />
eindhovense bedrijf otb Solar, dat productiemachines<br />
voor zonnecellen levert. de eerste daarvan<br />
is het aanbrengen van antireflectie- en passivatielagen<br />
op een silicium zonnecel. op basis<br />
van bevindingen van hoex en collega’s kon otb<br />
Solar een nieuw type reactor introduceren, dat<br />
nu wereldwijd door vooraanstaande producenten<br />
van zonnecellen wordt gebruikt. gedurende<br />
hoex’ promotie-onderzoek werd ook een tweede<br />
gezamenlijk patent ontwikkeld. dat beschrijft het<br />
aanbrengen van een extra reflectielaag aan de<br />
achterzijde van een zonnecel. hoex werkte tijdens<br />
zijn promotie aan de tu/e één dag in de week<br />
bij otb Solar. dit in het kader van de samenwerking<br />
die de groep pmp van de tu/e-faculteit<br />
technische natuurkunde al acht jaar heeft met<br />
otb Solar.<br />
aangevraagd voor een leeslamp die is ontwikkeld<br />
door ir. philip ross van de faculteit industrial design.<br />
het is volgens het innovation lab de eerste keer dat<br />
de tu/e een beroep doet op een dergelijke wettelijke<br />
bescherming. voor de leeslamp van ross is al voor de<br />
zomer patent aangevraagd. maar die betreft uitsluitend<br />
de technische werking van de leeslamp. zo bedacht ross nieuwe toepassingen voor het ledlicht<br />
waarmee zijn lamp is toegerust. zijn vondst heeft onder meer betrekking op de bundelbreedte<br />
en dynamiek van het led-licht. deze kunnen met handgebaren worden aangepast. dat nu ook voor<br />
het design van de leeslamp beschermrecht is aangevraagd, is ‘een primeur’. de leeslamp is zowel<br />
op designgebied als op technisch vlak commercieel interessant.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
F oto : S M P e / e / b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
De TU/e werkt steeds<br />
nauwer samen met het<br />
Catharinaziekenhuis.<br />
1 1
1 2<br />
o n d e r w i J S<br />
tu/e gaat van<br />
onderwijs een vak maken<br />
Het onderwijs aan de tu/e krijgt een facelift met de invoering van certificaten voor basis<br />
kwalificatie onderwijs (bko). De eerste certificaten zijn in oktober uitgereikt in de university<br />
Club. Hoewel de verdiensten van de bko niet meetbaar zijn, zijn alle betrokkenen ervan<br />
overtuigd dat het onderwijs aan de universiteit aan kwaliteit wint.<br />
Universitaire docenten beschikken doorgaans<br />
over veel wijsheid, maar dat maakt<br />
ze niet vanzelf tot goede leermeesters. De<br />
overdracht van kennis is een vak apart.<br />
Daarom hebben de Nederlandse universiteiten<br />
besloten tot de invoering van het<br />
certificaat Basis Kwalificatie Onderwijs<br />
(BKO). Het moet de kwaliteit van het universitair<br />
onderwijs in de toekomst waarborgen.<br />
De BKO is feitelijk een lijstje met<br />
competenties waaraan een universitaire<br />
medewerker met onderwijstaken moet<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
voldoen. Deze vaardigheden kunnen per<br />
faculteit verschillen, maar de normen zijn<br />
redelijk gelijk.<br />
Portfolio<br />
Op 23 januari van dit jaar zetten alle veertien<br />
rectoren hun handtekening onder een<br />
overeenkomst waarmee de Nederlandse<br />
universiteiten elkaars BKO-certificaten<br />
erkennen. De TU/e heeft afspraken gemaakt<br />
met de TU Delft en Twente om te<br />
komen tot een gezamenlijke BKO-regeling.<br />
Hoewel nog niet alles is uitgekristalliseerd,<br />
lijkt een standaard gezet voor onderwijsbevoegdheid<br />
in de universitaire wereld.<br />
De TU/e werkt sinds de zomer van 2007<br />
met een proefproject om de BKO-certificering<br />
van onderwijzend personeel op<br />
verantwoorde wijze te introduceren. De<br />
pilot wordt uitgevoerd door de faculteiten<br />
Industrial Engineering & Innovation<br />
Sciences (IE&IS) en Scheikundige<br />
Technologie. Drs. Harry van de Wouw van<br />
Dienst Personeel en Organisatie (DPO)
is vanaf het eerste uur betrokken bij het<br />
project. Samen met enkele collega’s ondersteunt<br />
hij docenten bij het behalen van<br />
het BKO-certificaat. Dat gebeurt enerzijds<br />
door het geven van didactische cursussen,<br />
anderzijds door begeleiding in het dagelijkse<br />
werkveld van de docent. ‘Het ‘examen’<br />
wordt per faculteit afgenomen door<br />
een zogeheten portfoliocommissie die uit<br />
drie mensen bestaat; de opleidingsdirecteur,<br />
een onderwijskundige en een onafhankelijk<br />
commissielid van een andere<br />
faculteit. Dit drietal weegt de competenties<br />
die een docent opbouwt, in een portfolio<br />
verzamelt en van bewijsstukken voorziet.<br />
Het gaat in totaal om zeven vereiste<br />
competenties, waaronder het ontwerpen,<br />
geven en toetsen van onderwijs. Om te<br />
voorkomen dat de portfoliocommissies<br />
een eigen koers gaan varen, willen de drie<br />
TU’s een beoordelingscommissie in het<br />
leven roepen. Iedere instelling levert een<br />
afgevaardigde. Namens de TU/e zal dat<br />
waarschijnlijk hoogleraar onderwijsinnovatie<br />
prof.dr. Wim Jochems zijn. Hij en<br />
zijn toekomstige collega’s gaan toezien op<br />
een juist verloop van de procedures en behandelen<br />
als beroepscommissie eventuele<br />
conflicten over portfolio’s.<br />
Blauwdruk<br />
Sinds 2001 biedt DPO een zogeheten<br />
‘Didactisch Inwerktraject’ voor onderwijzend<br />
personeel. Meer dan honderd<br />
docenten, onder wie enkele hoogleraren,<br />
volgden deze opleiding met aan het slot<br />
een portfolio en een certificaat als erkenning.<br />
Deelnemers spenderen negentig uur<br />
aan het cursusdeel en krijgen honderdtien<br />
uur aan praktijkbegeleiding. Tweehonderd<br />
uur in totaal die ze kunnen uitsmeren over<br />
zes maanden tot maximaal twee jaar. In<br />
de praktijk duurt het soms zelfs langer om<br />
een portfolio op te bouwen, vertelt Van de<br />
Wouw. ‘Er zijn allerlei zaken die de tijdsduur<br />
kunnen verstoren, zoals congressen<br />
in het buitenland of extra ingelaste hoorcolleges.<br />
De praktijk is soms weerbarstig.<br />
Onze voorkeur gaat echter uit naar een<br />
opleiding van een half jaar. ‘Hoewel het<br />
Inwerktraject van DPO niet alle zeven<br />
compententies omvat die nu worden ge-<br />
Drie TU/e-docenten die hun BKO-certificaat<br />
kregen. Van links naar rechts: dr.ir. Remco<br />
Dijkman, dr.ir. Hans Heuts en dr.ir. Hans Berends.<br />
vraagd, is het wel de blauwdruk voor de<br />
BKO-opleiding. Met één groot verschil: bij<br />
de leergang BKO is een complete scheiding<br />
tussen opleiders en beoordelaars.<br />
Wellicht zullen hier en daar andere aanpassingen<br />
nodig zijn, maar het fundament<br />
staat. De cursisten oefenen onder meer<br />
stemgebruik en verstaanbaarheid, het<br />
coachen van studenten en de toepassingen<br />
van media. Ook is er aandacht voor het<br />
toetsen van tentamens en zijn er keuzevakken<br />
zoals het begeleiden van afstudeerders<br />
en promovendi, het opzetten en verzorgen<br />
van hoorcolleges en presenteren met behulp<br />
van theatervaardigheden. Het gaat<br />
volgens Van de Wouw om ‘korte, effectieve<br />
cursussen’ van een halve dag tot soms twee<br />
dagen. Op dit moment volgen ongeveer 45<br />
docenten (delen van) de leergang BKO of<br />
zijn bezig een portfolio te maken.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 1 3
1 4<br />
o n d e r w i J S<br />
In de zomer van 2009 wordt de evaluatie<br />
van de BKO-pilot afgerond. Of faculteiten<br />
aan de slag moeten gaan met het BKOcertificaat,<br />
is vooralsnog onduidelijk.<br />
Volgens drs. Anja Klomps, hoofd van<br />
DPO, komt er in ieder geval een inhaalslag.<br />
‘We kiezen voor een positieve invalshoek<br />
waarbij onderwijs op de kaart komt<br />
te staan naast onderzoek. Alle faculteiten<br />
hebben van het College van Bestuur een<br />
brief gekregen over BKO-certificering<br />
en we hebben signalen ontvangen dat ze<br />
zich erop voorbereiden. Personeel dat al<br />
binnen de poort van de TU/e is, wordt<br />
wel getoetst, maar niet verplicht om het<br />
BKO-certificaat te halen. Aan nieuwkomers<br />
leggen we de BKO-eis wel op.’<br />
Tijdens sollicitatiegesprekken wordt rekening<br />
gehouden met de potentiële competenties<br />
van sollicitanten. En personeel<br />
dat de laatste vijf jaar is ingestroomd, zal<br />
worden verzocht om de BKO-leergang te<br />
volgen. Op het moment dat de pilot van<br />
start ging, bestond bij DPO even de vrees<br />
dat ingenieurs mogelijk niet gemotiveerd<br />
0p stage<br />
ervaringen van een TU/e-student in het buitenland<br />
Robotica<br />
en de virtuele wereld<br />
Student Werktuigbouwkunde erik Hijkoop ging naar<br />
Canada voor een stage aan de universiteit van victoria,<br />
op vancouver island. Hij werkte aan het verbeteren van<br />
een Quanser apparaat, dat gebruikt wordt in de robotica.<br />
‘Simpel gezegd komt het er op<br />
neer dat ik in zes graden van<br />
vrijheid een force feedback<br />
apparaat (google maar eens op<br />
Quanser 6 dof haptic) aan het<br />
verbeteren ben. dit apparaat is<br />
gekoppeld aan een computer<br />
die een virtuele wereld op het<br />
scherm tovert. het is de bedoeling<br />
dat je het in de echte wereld<br />
voelt als je in de virtuele wereld<br />
tegen dingen aanbotst. deze<br />
techniek kan gebruikt worden<br />
door ontwerpers, of om doktoren<br />
te trainen. momenteel ben ik<br />
bezig een robot op het scherm te<br />
toveren. knap lastig als je elke<br />
functie die je nodig hebt, zoals<br />
het vermenigvuldigen van twee<br />
matrices, eerst zelf moet schrijven.<br />
als het even iets minder gaat<br />
met het programmeren, valt<br />
er genoeg moois te beleven,<br />
hier op vancouver island. de<br />
kwakwaka’wakw waren de eerste<br />
bewoners, voordat de engelsen<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
in de schoolbankjes zouden gaan zitten.<br />
‘Maar dat viel ontzettend mee’, zegt Van<br />
de Wouw. ‘Natuurlijk hebben ze vaak een<br />
uitgesproken mening, maar ze zijn ook<br />
bereid te leren. Ze nemen het allemaal heel<br />
professioneel op.’<br />
Kwaliteit<br />
Een van de docenten die het BKO-certificaat<br />
haalde is dr.ir. Hans Berends van<br />
de faculteit Industrial Engineering &<br />
Innovation Sciences (voorheen Technologie<br />
Management).<br />
In zijn ogen is het terecht dat een dergelijk<br />
certificaat in het leven is geroepen.<br />
Het verbetert volgens hem de kwaliteit<br />
van het onderwijs. ‘Je gaat op een systematische<br />
manier beter nadenken over de<br />
vormgeving van je cursussen. Je reflecteert<br />
meer op je manier van lesgeven en evalueert<br />
je toetsen. Het zou goed zijn als alle<br />
docenten een BKO-traject gaan volgen.’<br />
Toch plaatst hij kanttekeningen. Dat een<br />
BKO-certificaat binnen twee jaar moet<br />
worden behaald, vindt hij niet realistisch.<br />
Erik Hijkoop op Vancouver island.<br />
het overnamen. en nu woon ik (al<br />
is het maar voor drie maanden) op<br />
dit eiland dat ietsje kleiner is dan<br />
nederland. ik woon op de campus<br />
van de universiteit van victoria,<br />
in de hoofdstad van british<br />
columbia.<br />
de beesten en de natuur zijn<br />
hier erg goed geïntegreerd:<br />
veel konijnen en eekhoorns zie<br />
ik ook regelmatig. ik heb zelfs<br />
een aantal herten gezien op het<br />
campusterrein! verder kun je hier<br />
‘Beginnende docenten starten helemaal<br />
blanco. Ze kunnen onmogelijk binnen<br />
twee jaar onderwijs ontwerpen, uitvoeren<br />
en toetsen. En bij het opstellen van<br />
een portfolio ligt bureaucratie op de loer.<br />
Je moet aan een docent met jarenlange<br />
ervaring geen onzinnige bewijsstukken<br />
vragen. Ik moest aantonen dat ik een<br />
presentatie met PowerPoint in de vingers<br />
heb. Daar werd ik behoorlijk chagrijnig<br />
van. Een portfolio is geen bureaucratische<br />
toets, geen kwestie van afvinken. Het gaat<br />
juist om het zelfontwikkelingtraject. Dat<br />
een docent leert en zichzelf verbetert.’<br />
Klomps denkt op haar beurt dat tijd geen<br />
onoverkomelijke factor is. Een nieuwe<br />
docent wordt aangesteld voor een periode<br />
van vier jaar. Zes maanden voordat het<br />
contract afloopt, is er een evaluatiegesprek<br />
en wordt onder meer gekeken naar de<br />
portfolio en de verworven competenties.<br />
‘Als uit de pilot blijkt dat twee jaar echt te<br />
kort is, dan is het mogelijk om deze termijn<br />
wat te verlengen om de certificering<br />
op orde te krijgen.’<br />
walvissen kijken, wat naast beren<br />
kijken, surfen, totempalen, de<br />
salmon run en enorme bomen één<br />
van de topattracties van het eiland<br />
is. maar het is hier niet alleen<br />
maar groen; beton kennen ze hier<br />
net zo goed als in eindhoven. ze<br />
rijden hier minimaal in een dikke<br />
v6, maar meestal in een v8. al<br />
vinden ze van zichzelf allemaal<br />
dat ze heel erg goed aan de natuur<br />
denken door het splitsen van<br />
afval.’
TOPIC Embedded Systems:<br />
embedded in your future?<br />
Passie voor techniek? Wij dagen je uit!<br />
In je carrière wil je groeien. Het beste uit jezelf halen en je ambities verwezenlijken. Dat begrijpen wij bij TOPIC<br />
maar al te goed. Als high-tech systeemhuis, gespecialiseerd in embedded systeemontwikkeling, dagen wij je uit.<br />
Iedere dag opnieuw. Sterker nog: uitdaging is bij ons een arbeidsvoorwaarde!<br />
Bij ons werk je aan afwisselende en uitdagende projecten in technische software-ontwikkeling, test-, integratie-<br />
& confi guratiemanagement en digital hardware design voor embedded systemen. Bij gerenommeerde klanten<br />
in consumenten-electronica, medische- en professionele systemen. Werk dat past bij jouw ambities. Ook biedt<br />
TOPIC je gedegen en persoonlijke coaching, het Personal Improvement Program en uitdagende secundaire<br />
arbeidsvoorwaarden.<br />
Ben jij die Embedded Software Engineer, Digital Hardware Designer, Test<br />
Specialist of Confi guration Manager op zoek naar een nieuwe uitdaging?<br />
Mail dan snel je motivatie met CV naar recruitment@topic.nl of bel eerst voor<br />
meer informatie (0499) 336 979.<br />
WWW.TOPIC.NL<br />
WWW.TO
STREAMING INTERNET MOGELIJK<br />
MAKEN IN JE AUTO?<br />
…gewoon een kwestie van de juiste mensen.<br />
Dankzij Atos Origin is het mogelijk om via je radio internet diensten te gebruiken<br />
in je auto. Als Top ICT werkgever werkt Atos Origin voor talloze toonaangevende<br />
opdrachtgevers. Internationaal, maar ook dicht bij huis.<br />
Voor de Business Unit Technical Automation van Atos Origin zijn we op zoek naar:<br />
Software Engineers met een passie voor techniek.<br />
Software Engineers zijn betrokken bij het gehele traject, vanaf het opstellen van<br />
requirements en design tot en met implementatie. Heb je een bèta achtergrond op<br />
academisch niveau, enkele jaren ervaring in de ontwikkeling van embedded en real-time<br />
software, kennis van C, C++ en C#? En ben je enigszins bekend met het ontwerpen in<br />
OO/UML of Hatley & Phirbai? Dan zijn we op zoek naar jou.<br />
Tevens heeft Atos Origin een doorlopend opleidingsprogramma post-graduate<br />
Academy Technical Automation (ATA). Kijk voor meer informatie hierover op www.ata.nl.<br />
Bij Atos Origin zorgen we dat het werkt. Dat geldt ook voor jouw loopbaan. Spreekt dit<br />
je aan? Stuur ons je CV, jobs.ta@atosorigin.com. Je kunt ook contact opnemen met<br />
Patricia Verkerk, telefoon 06 30319889.<br />
Advance your career | www.atosorigin.nl/careers
onderwijs<br />
F oto : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
nieuws<br />
dIGITalE STUdIEkEUzE COaCh<br />
veel studenten haken al in het eerste jaar van hun<br />
opleiding af, omdat ze zich verkijken op de aard<br />
van de studie. Josje knoop, coördinator van het<br />
pre university college aan de tu/e, ontwikkelde<br />
als promotieopdracht een ‘digitale studiekeuze<br />
Josje Knoop,<br />
coach’ (dSc) die vwo-scholieren helpt om de juiste<br />
coördinator van<br />
richting te kiezen. knoop begon vijf jaar geleden<br />
het Pre University<br />
aan haar promotieopdracht aan de universiteit<br />
College.<br />
van tilburg. ze stelde twee vragenlijsten en een<br />
reeks opdrachten samen die via internet toegankelijk<br />
waren. onder leiding van een decaan zijn<br />
een aantal klassen van 5 en 6 vwo ermee aan de gaat gepaard met een ‘letter of recommendation’ rekenonderwijs voor het ontwikkelen en op de<br />
slag gegaan. in totaal deden 385 scholieren mee van de rector magnificus. de studenten hebben markt brengen van een nieuwe rekenmethode.<br />
aan het onderzoek. daarvan zijn er later 160 in hiervoor tijdens het tweede en derde jaar van hun deze rekenmethode zal een alternatief vormen<br />
hun eerste collegejaar gevolgd. een van de op- studie een extra programma gevolgd van dertig voor de zogeheten ‘realistische rekenmethodes’<br />
merkelijkste conclusies: scholieren die het advies studiepunten, waarin ze speciale interactieve die nu domineren in het basisonderwijs.<br />
van de dSc volgen, houden het eerste studiejaar ‘classes’ volgden en werden getraind in het doen de universiteiten ondersteunen het initiatief<br />
beter vol dan andere vwo’ers. de kracht van de van onderzoek. ook wordt in het honorsprogram van de stichting omdat goede rekenvaardig-<br />
dSc is dat het heel specifiek is. de vragen zijn niet aandacht besteed aan academische vaardigheheid voor iedereen essentieel is en ook van<br />
algemeen, maar heel erg gericht op de opleidingen den als presenteren en debatteren. per jaar kun- groot belang voor het voortgezet en het hoger<br />
van de tu/e. veel scholieren weten al dat ze ‘iets’ nen maximaal veertig studenten instromen, die onderwijs. het huidige ‘realistische rekenen’,<br />
in de zorg of techniek willen. maar juist door hun worden geselecteerd op motivatie. van de eerste waarmee kinderen niet meer de basale reken-<br />
competentie en interesse te koppelen met het aan- lichting van 24 studenten, verspreid over 9 optechnieken leren beheersen, krijgt steeds meer<br />
bod van de tu/e zien ze precies welke opleiding leidingen, zijn er nog 17 over. voor dit collegejaar kritiek.<br />
aan dat toekomstbeeld beantwoordt. de digitale zijn er 37 aanmeldingen. deze studenten zullen de steun past in de context van de projecten die<br />
studiekeuze coach is te vinden op www.tue.nl/stu- een iets lichter programma volgen, want het is de universiteit al onderneemt onder de vlag van<br />
diekeuzecoach.<br />
gebleken dat het programma beduidend meer het pre university college. het verbeteren van<br />
tijd vergde dan de beoogde tien uur per week. het wiskundeonderwijs op middelbare scholen<br />
staat hierbij centraal. ook onderstreepten<br />
hONORSbUllEN UITGEREIkT<br />
de tu/e en de uvt met de oprichting van de<br />
TU/e EN UvT STEkEN GEld IN kinderuniversiteit al eerder hun betrokkenheid<br />
twee studenten van bmt hebben onlangs als eersten<br />
hun honorsbul uitgereikt gekregen.<br />
NIEUwE REkENmEThOdE<br />
bij de leerling in het basisonderwijs.<br />
de honorsbul is een certificaat dat wordt toege- de tu/e en de universiteit van tilburg (uvt) meer informatie over de Stichting goed<br />
voegd aan het standaard bachelordiploma, en geven ieder 35.000 euro aan de Stichting goed rekenonderwijs: www.goedrekenonderwijs.nl.<br />
2 0 e diploma Process and Product Design<br />
afSTUdEERONdERzOEk bIj ESSENT<br />
De tweejarige postgraduate ontwerpersopleiding<br />
Process and Product Design (PPD)<br />
leverde eind september het 250ste diploma<br />
af. Het diploma werd uitgereikt aan vuk Jancic.<br />
Hij heeft zijn studie afgerond met een<br />
afstudeerproject bij essent Warmte. Daarmee<br />
verkreeg hij de graad van PDeng (Professional<br />
Doctorate in engineering). PPD is een van de<br />
dertien opleidingen binnen de 3tu.School for<br />
technological Design, Stan ackermans institute<br />
(Sai). bij de tu/e zijn er negen, Delft heeft<br />
vier opleidingen en twente doet tijdelijk niet<br />
mee. Met een master in Chemical engineering<br />
of een aanverwante studie kan een student<br />
starten bij PPD. in het eerste jaar wordt in de<br />
collegebanken de vertaalslag van theorie naar<br />
praktijk gemaakt en in het tweede jaar doen<br />
de studenten een project binnen de industrie.<br />
vaak is dat bij een voedingsmiddelentechnologie-<br />
of chemiebedrijf. Jancic kwam terecht bij<br />
essent Warmte. bij het opwekken van elektriciteit<br />
komt veel warmte vrij. om die warmte te<br />
kunnen gebruiken, wordt deze middels ondergrondse<br />
pijpen vervoerd van een centrale via<br />
tussenstations naar huishoudens of industrie.<br />
Jancic bracht het warmteverlies in kaart zodat<br />
de bedrijfsvoering geoptimaliseerd kan worden.<br />
Daarnaast berekende hij een slim design<br />
F oto : P H oto D e t t e<br />
om de ondergrondse toe- en afvoerpijpen in<br />
een mantel te bundelen. Jancic werkt nu bij<br />
Fluor, een groot internationaal ingenieursbureau<br />
dat chemische fabrieken als klant heeft.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 1
1 8<br />
Xo Xn Xd Xe Xr Xz Xo Xe Xk X X X X X X<br />
De eisen aan snelheid en capaciteit van het vaste en mobiele<br />
telecommunicatienetwerk worden steeds hoger.binnen het<br />
onderzoeksprofileringsgebied broadband telecommunication<br />
technologies wordt in een breed spectrum gekeken naar<br />
de telecommunicatie van de toekomst, van materialen voor<br />
betere devices tot systemen en netwerken en stochastische<br />
berekeningen op het gebied van netwerkverkeer.<br />
Profileringsgebied<br />
broadband telecommunication<br />
technologies<br />
‘Het telecomnetwerk is de grootste door<br />
mensen bedachte machine ter wereld.<br />
Een gigantisch, samenhangend systeem<br />
met allerlei schakelaars, glasvezelkabels,<br />
koperdraadkabels, en het laatste stuk vaak<br />
draadloos’, vertelt prof.ir. Ton Koonen,<br />
hoogleraar Broadband Communication<br />
Networks en hoofd van de capaciteitsgroep<br />
Electro-Optical Communication Systems<br />
van de faculteit Elektrotechniek.<br />
Een belangrijk aandachtspunt voor het<br />
onderzoek van Broadband Telecommunication<br />
Technologies (BTT) is de gigantisch<br />
snelle groei van dit telecomnetwerk. Het<br />
internetverkeer rijst de pan uit en het<br />
netwerk moet dit allemaal aankunnen.<br />
Koonen: ‘De technologie die wij onderzoeken<br />
en ontwikkelen dient ervoor om die<br />
exploderende vraag voor te blijven. Nog<br />
verder, nog sneller, met nog meer data, en<br />
met minder verbruik van energie.’<br />
Binnen het onderzoeksterrein BTT<br />
werkt een viertal faculteiten samen:<br />
Elektrotechniek, <strong>Technische</strong> Natuurkunde,<br />
Scheikundige Technologie en Wiskunde &<br />
Informatica. Het onderzoeksprofileringsgebied<br />
BTT houdt zich in hoofdzaak bezig<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
met de tastbare fysieke laag van het telecommunicatienetwerk.<br />
Koonen: ‘We zetten<br />
op dit gebied in <strong>Eindhoven</strong> de toon.<br />
Prof.dr.ir. Sem Borst van de faculteit<br />
Wiskunde & Informatica: ‘Traditioneel<br />
wordt het onderzoeken en ontwikkelen van<br />
netwerkcommunicatie opgesplitst in lagen.<br />
Van het laagste niveau, de bits, tot het<br />
hoogste niveau, de protocollen en toepassingen.<br />
Dat raakt met elkaar verweven. We<br />
noemen dit ook wel ‘optimization by crosslayer<br />
design’. Als je elk niveau van het netwerk<br />
op zichzelf probeert te optimaliseren,<br />
loop je tegen moeilijkheden aan die je<br />
beter kunt oplossen als je ook op een hoger<br />
en een lager niveau kijkt wat er gebeurt.’<br />
Onderzoeksketen<br />
De onderzoeksketen begint met materiaalonderzoek<br />
bij <strong>Technische</strong> Natuurkunde,<br />
het terrein van prof.dr. Paul Koenraad,<br />
dr. Richard Nötzel, en prof.dr. Bert<br />
Koopmans. Zij doen onderzoek naar geschikte<br />
bouwstoffen voor telecom devices.<br />
Uitgaande van indium en fosfor maken zij<br />
nanostructuren met heel speciale optische<br />
eigenschappen. Die materialen worden<br />
F oto ’ S : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
vervolgens bewerkt tot modules met<br />
unieke prestaties, die systeemonderzoekers<br />
weer gebruiken als bouwblokken voor<br />
een grensverleggend telecomsysteem.<br />
Vanuit de faculteit Scheikundige<br />
Technologie wordt door prof.dr.ir. René<br />
Janssen bijvoorbeeld gekeken naar optische<br />
vezels van acrylglas, een plastic als<br />
vervanging voor glas. Acrylglas kan in<br />
grote hoeveelheden goedkoop worden<br />
gemaakt en door zijn flexibiliteit leent het<br />
zich om er heel dikke vezels van te maken.<br />
Voordeel daarvan is dat je deze dikkere<br />
vezel zelf kunt monteren zonder precisieapparatuur,<br />
en dat maakt het goedkoper<br />
in het gebruik. Koonen: ‘Er zijn nu al doehet-zelf-pakketjes<br />
op de markt.’ Plastic is<br />
echter minder transparant dan glasvezel.<br />
Een glasvezelkabel van vier kilometer<br />
lengte bijvoorbeeld, is net zo transparant<br />
als een glazen ruit van een paar millimeter<br />
dik. Met het ontwikkelen tot deze hoge<br />
kwaliteit glasvezel zijn onderzoekers al<br />
sinds begin jaren zeventig bezig. Plastic<br />
vezel is iets van de laatste vijf jaar, en staat<br />
daarmee vergeleken nog maar in de kinderschoenen.<br />
Een enorme vooruitgang is
nog te verwachten, volgens Koonen.<br />
Prof.dr.ir. Sem Borst en prof.dr.ir. Onno<br />
Boxma bekijken het netwerkverkeer van<br />
een wiskundige kant. Het netwerkverkeer<br />
laat zich typisch beschrijven als een<br />
stochastisch proces. Borst: ‘Stochastische<br />
besliskunde richt zich op beslissingsproblemen<br />
of capaciteitsvraagstukken waar<br />
toevalsfactoren en kansrekening een<br />
belangrijke rol spelen. Hoe groot is de bedieningsvraag<br />
van de gebruiker? Wanneer<br />
komen gebruikers met een verzoek? Dat<br />
varieert stochastisch door de tijd heen. Ons<br />
vakgebied maakt onderdeel uit van toegepaste<br />
kansrekening. Wat is bijvoorbeeld de<br />
kans dat de vertraging van een download<br />
groter is dan x? Of wat is de kans dat een<br />
datapakket in het netwerk, door botsingen<br />
met andere pakketten, verloren gaat?’<br />
Koonen: ‘Als je kijkt naar het optische<br />
communicatiesysteemonderzoek zijn er<br />
binnen BTT weer drie takken van sport:<br />
lange afstandtransport met hele hoge datasnelheid,<br />
snel schakelen, en fiber-to-thehome<br />
en zelfs in-the-home.’<br />
Eén vezel<br />
Lange afstandtransport betreft verbindingen<br />
tussen continenten. Dit zijn gigantische<br />
‘snelwegen’, bijvoorbeeld zesduizend<br />
kilometer lang door de Atlantische Oceaan<br />
van Europa naar Amerika. Die verbindingen<br />
bestaan uit vele glasvezels, ieder zo<br />
dik als een mensenhaar, samengebracht in<br />
een gepantserde kabel. Iedere vezel heeft<br />
een kern zo dun dat er slechts één lichtsignaalmodus<br />
doorheen kan. Zonder de<br />
concurrentie van meerdere modi kunnen<br />
Ultrabreedband communicatie wordt mogelijk<br />
gemaakt met zeer smalle lichtpulsjes.<br />
de lichtpulsjes heel smal blijven, en kun<br />
je ze dus heel snel achter elkaar sturen.<br />
Koonen: ‘Het wereldrecord staat op meer<br />
dan 25 terabit (10 12 ) per seconde, door vele<br />
lichtgolflengten parallel in één vezel te gebruiken.<br />
Dat is voldoende om de ene helft<br />
van de wereldbevolking met de andere<br />
helft te laten telefoneren. En dat door één<br />
mensenhaar.’<br />
Optisch schakelen<br />
‘De volgende uitdaging ligt in schakelpunten<br />
binnen netwerken’, vertelt Koonen.<br />
‘Informatie komt met een duizelingwek-<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 1
2 0<br />
Xo Xn Xd Xe Xr Xz Xo Xe Xk X X X X X X<br />
kende snelheid in een knooppunt aan.<br />
Daar wordt besloten waar een pakketje<br />
naar toe moet. Daarvoor heb je veel snelle<br />
en intelligente schakelaars nodig.’ Op dit<br />
moment zijn routers, de schakelpunten,<br />
elektronisch. De boodschap komt als licht<br />
binnen. Voor het schakelpunt wordt deze<br />
omgezet naar een elektrisch signaal zodat<br />
de router het kan verwerken. Vervolgens<br />
wordt het weer vertaald naar een optisch<br />
signaal. Met optische schakelaars is het<br />
omzetten overbodig. Koonen: ‘Een groot<br />
voordeel van optisch schakelen is daarmee<br />
dat je een grotere doorvoersnelheid haalt.’<br />
De faculteit <strong>Technische</strong> Natuurkunde kijkt<br />
naar geavanceerde materialen waarmee<br />
je lichtgeneratie beter kunt beheersen.<br />
Daartoe heb je heel discrete energieovergangen<br />
nodig. De onderzoekers creëren<br />
via nanotechnologie zeer kleine structuren,<br />
zogenaamde quantumdots. Zo ontstaan<br />
materiaalstructuren met hele specifieke<br />
energieniveaus. Een laser kan dan met<br />
lagere stuurstromen snelle pulsjes met een<br />
smaller lichtspectrum genereren, waardoor<br />
nog meer informatie over een kleine bandbreedte<br />
verstuurd kan worden.<br />
Een andere vorm van verkleining is<br />
zichtbaar bij de ontwikkeling van devices.<br />
Tegenwoordig zitten er miljoenen<br />
transistoren geïntegreerd in een circuit.<br />
Ook schakelpunten verkleinen. Kleiner<br />
betekent ook dat er minder vermogen<br />
nodig is. Je kunt energiezuiniger schake-<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
len. Koonen: ‘Het internetgebruik kost veel<br />
stroom. Elke Google-zoekopdracht verbruikt<br />
evenveel stroom als het uurverbruik<br />
van een spaarlamp. De server farms van<br />
Google hebben een energieverbruik van<br />
honderden megawatts en staan daarom<br />
vlak naast een energiecentrale. Wij pretenderen<br />
dat we met optische technieken veel<br />
energiezuiniger kunnen schakelen. De eerste<br />
onderzoeksresultaten bevestigen dat.’<br />
Sensoren<br />
Prof.ir. Ton Koonen<br />
in een van de<br />
laboratoria van<br />
de faculteit<br />
Elektrotechniek.<br />
Een andere belangrijke trend is dat steeds<br />
meer personen en apparaten worden uitgerust<br />
met sensoren en draadloze zenders.<br />
Al die zendertjes geven aanleiding tot<br />
complexe interactie. Als een zender actief<br />
is, levert dat ruis op voor andere zenders.<br />
In het gsm-netwerk is alles strak geregeld.<br />
Met een gsm-mast communiceer je op je<br />
eigen frequentie, met je eigen tijdsinterval<br />
of code waarin even niemand anders<br />
actief is. Sem Borst: ‘We moeten toe naar<br />
gedistribueerde algoritmes waarmee elk<br />
object op een eerlijke en efficiënte manier<br />
kan communiceren.’ Borst geeft aan dat<br />
dit moeilijk is. In de militaire sfeer is er<br />
al heel hard aan gewerkt. Vooral in de VS<br />
voor operaties zoals in Afghanistan. Je wilt<br />
dat militairen met elkaar kunnen communiceren,<br />
maar er zijn geen zendmasten beschikbaar<br />
en die wil je ook niet gebruiken.<br />
Het netwerk wordt opgebouwd met alleen<br />
de mobiele apparatuur van elke militair.<br />
Hoe kun je zo’n netwerk tot stand brengen,<br />
waarin het heel onvoorspelbaar is waar iedereen<br />
zich bevindt, en hoe kun je dat efficiënt<br />
regelen? Borst: ‘Ik denk dat daar over<br />
vijf jaar wel belangrijke vooruitgang in zal<br />
zijn bereikt, maar het zal dan waarschijnlijk<br />
nog niet helemaal zijn opgelost.’<br />
Onderzoeksgeld<br />
De BTT-onderzoekers werken onder meer<br />
samen in COBRA, een onderzoeksinstituut<br />
dat zich nadrukkelijk profileert als<br />
breedband communicatie expertisecentrum,<br />
met prof.dr. Harm Dorren als wetenschappelijk<br />
directeur. Koonen: ‘Met de<br />
Nationale Research Combinatie Photonics,<br />
een speciaal programma binnen COBRA,<br />
hebben we veel onderzoeksgeld binnengehaald,<br />
35 miljoen euro, te besteden<br />
over een periode van tien jaar. Die periode<br />
loopt dit jaar af. Inmiddels hebben we de<br />
toezegging om nog vijf jaar verder te gaan.<br />
Onlangs hebben we ook weer een flinke<br />
bijdrage gekregen van het 7th European<br />
Framework Programme. Met al deze financiële<br />
ondersteuning hebben we al heel veel<br />
bereikt.’<br />
Daarmee kunnen onder meer speciale<br />
onderzoeksfaciliteiten worden gekocht.<br />
BTT beschikt over dure, speciale apparatuur,<br />
bijvoorbeeld om hele snelle pulsen te<br />
genereren. Met ondersteuning van de TU/e<br />
is ook een cleanroom gebouwd. Koonen:<br />
‘In een cleanroom, een stofvrije ruimte,<br />
kunnen die geavanceerde materialen met<br />
nanostructuren worden gecreëerd. Dat<br />
trekt goede onderzoekers aan.’<br />
‘Verder werken we samen met vakbroeders<br />
van buitenlandse universiteiten die soortgelijk<br />
onderzoek doen. Je stemt met elkaar<br />
af en vult elkaar aan. We hebben nauwe<br />
banden met de universiteiten van Gent,<br />
Duisburg-Essen en Turijn, waarmee we het<br />
European Institute for Telecommunication<br />
Technologies hebben opgericht. We hebben<br />
veel uitwisselingsbijeenkomsten met<br />
deze en andere collega’s. Hoewel we als<br />
onderzoeksgroep koploper zijn in Europa,<br />
blijven we scherp door goede contacten<br />
met andere onderzoekers. Dat is ook de<br />
aardigheid van onderzoek. Je kunt op zoveel<br />
manieren naar iets kijken. Je kijkt als<br />
het ware door verschillende gaatjes in de<br />
schutting.’<br />
Koonen besluit: ‘Het mooie van het onderzoek<br />
binnen BTT is dat het verschillende<br />
disciplines combineert. Het raakt zóveel<br />
onderdelen van de maatschappij. Met ons<br />
onderzoek worden steeds meer nieuwe<br />
toepassingen mogelijk gemaakt. En er is<br />
nog zoveel te doen.’
Studiereizen<br />
Contacten<br />
met<br />
bedrijven<br />
Symposia<br />
Studenten-<br />
activiteiten<br />
Ondersteun de <strong>Technische</strong> <strong>Universiteit</strong> <strong>Eindhoven</strong>. Word donateur van het <strong>Universiteit</strong>sfonds <strong>Eindhoven</strong>.<br />
Vul de antwoordkaart in !<br />
Daarmee wordt u donateur van het <strong>Universiteit</strong>sfonds <strong>Eindhoven</strong>.<br />
Het UFe ondersteunt de <strong>Technische</strong> <strong>Universiteit</strong> <strong>Eindhoven</strong> door stimulering van<br />
studentenactiviteiten, internationalisering van de universiteit en bevordering van de<br />
contacten met het bedrijfsleven uit de regio.<br />
Kijk op www.ufeindhoven.nl of bel voor informatie 040-2474141
2 2<br />
o n d e r z o e k<br />
olie wordt schaarser. Dit besef en de conclusie dat we naar alternatieven moeten zoeken,<br />
dringt overal in de samenleving door. ook in de wereld van de polymeren. Niet voor niets<br />
wordt een groot deel van de vijftig miljoen euro die het ministerie van economische Zaken in<br />
het Polymeren innovatie Programma steekt, ingezet voor onderzoek naar duurzaamheid. Dit<br />
onderzoeksgeld komt deels bij de tu/e terecht.<br />
bio-polymeren<br />
als duurzaam alternatief<br />
Het Dutch Polymer Institute (DPI) – een<br />
publiek-private instelling in Kennispoort<br />
op de TU/e-campus – ziet toe op de verdeling<br />
van het geld. Zo’n 36 miljoen euro is<br />
bedoeld voor onderzoek en 14 miljoen gaat<br />
naar het midden- en kleinbedrijf. Een groot<br />
deel van het onderzoeksgeld gaat naar<br />
TU/e-projecten. DPI richt zich met het<br />
Polymeren Innovatie Programma de komende<br />
vier jaren op vier thema’s. Zo moeten<br />
er nieuwe duurzame materialen van<br />
een goede kwaliteit op de markt komen.<br />
Gebruik van fossiele grondstoffen moet in<br />
2032 gehalveerd zijn. Verpakkingen moeten<br />
verbeteren en duurzaam worden gemaakt.<br />
Tenslotte blijft het creëren van hightechmaterialen<br />
voor onder meer ICT- en<br />
medische toepassingen een aandachtspunt.<br />
Volgens dr.ir. Jacques Joosten, directeur<br />
van DPI, is het geen toeval dat duurzaamheid<br />
hoog op de agenda staat. ‘De olieprijs<br />
is flink gestegen en de samenleving vraagt<br />
om duurzame alternatieven. De technologie<br />
is nu zo ver dat we die kunnen bieden.’<br />
Dr.ir. Peter Nossin van DPI is begin dit jaar<br />
aangesteld om zich op duurzaamheid te<br />
richten. Volgens hem is nu het moment<br />
aangebroken om gebruik te maken van<br />
alternatieven. ‘Tot voor kort was het nog<br />
steeds goedkoper om met olie polymeren te<br />
maken. Inmiddels hebben we het omslagpunt<br />
bereikt. Suiker, zetmeel en lignocellulosen<br />
zijn de grondstoffen die olie gaan vervangen.’<br />
Lignocellulosen zijn waardevolle<br />
reststromen van de agro-industrie.<br />
Cradle to Cradle<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
Nossin verwacht dat er de komende<br />
tijd voldoende landbouwgrond is<br />
om bio-polymeren te maken. ‘Met plantenveredeling<br />
en gebruikmaking van agrarische<br />
reststromen hoeven er geen mensen honger<br />
te lijden.’ Ook het principe van ‘cradle to<br />
cradle’ moet ervoor zorgen dat er zo min<br />
mogelijk grondstoffen opgaan. Dit houdt<br />
in dat bepaalde onderdelen weer voor een<br />
ander doeleinde kunnen worden gebruikt.<br />
Nossin: ‘Het is een andere manier van<br />
denken. Als je tv-toestel nu op is, koop je<br />
een nieuwe en gaat de oude weg. Het is<br />
beter te kijken of we nog iets met toestelonderdelen<br />
kunnen doen. Je<br />
brengt elementen terug in
de technische kringloop. Afval heeft ook<br />
waarde.’ Volgens Nossin staan we nog aan<br />
het begin van dit proces. ‘Waar we naartoe<br />
willen, is dat we een product maken dat uit<br />
vijf in plaats van tachtig polymeren bestaat.<br />
Die wil je het liefst kunnen hergebruiken.<br />
Ik besef dat dit niet gemakkelijk is, maar ik<br />
ben ervan overtuigd dat het kan.’<br />
Nossin meent dat er nog genoeg te verbeteren<br />
valt. ‘Afgelopen zomer berichtten<br />
de media dat er eilanden van plastic in de<br />
oceaan drijven. Je wilt dat die polymeren<br />
biologisch afbreekbaar zijn. Daar kan al in<br />
het productieproces rekening mee worden<br />
gehouden. Vogels en vissen zouden in het<br />
plastic stikken. Als je nu polymeren maakt<br />
die de dieren veilig kunnen eten, is dat een<br />
oplossing voor als polymeren in zee terecht<br />
komen.’ Nossin pleit ervoor om goed naar<br />
de natuur te kijken. ‘Bio-inspired heet dat.<br />
Als de takken van een pruimenboom onder<br />
het gezwicht bezwijken en breken, zorgt de<br />
natuur ervoor dat de pruimen toch rijpen.<br />
Zelfhelende polymeren zouden hartstikke<br />
handig zijn. En wat te denken van een<br />
spinnenweb? Dat is een unieke combinatie<br />
van elastische en sterke eigenschappen.<br />
Bovendien plakken de draden en de spin<br />
heeft er geen last van. Het Polymeren<br />
Innovatie Programma is erop gericht meer<br />
inzicht in structuren en eigenschappen te<br />
krijgen.’ Aan de TU/e wordt hard gewerkt<br />
om inzicht te krijgen in de relatie tussen<br />
structuren en eigenschappen, onder meer<br />
bij Scheikundige Technologie waar duurzaamheid<br />
een steeds belangrijkere plaats<br />
inneemt. Prof.dr. Cor Koning heeft als specialisatie<br />
polymeren. ‘Duurzaamheid leeft. De<br />
studenten vinden het interessant. Er komt<br />
veel overheidssubsidie voor.’ Hij verwacht<br />
dat er de komende jaren nog een hoop werk<br />
aan de winkel is. ‘We hebben wel alternatieven<br />
voor olie. Het probleem is dat dit grondstoffen<br />
zijn die met de voedselketen concurreren.<br />
Zetmeel is bijvoorbeeld een goede<br />
hernieuwbare stof. Daar is er nu voldoende<br />
van. De vraag is of dat ook in de toekomst<br />
zo is. Daarom willen we onderzoeken of we<br />
ook met andere stoffen kunnen werken. We<br />
kijken nu bijvoorbeeld of coatings op basis<br />
van castor oil een optie zijn. Deze plantenolie<br />
is giftig voor mens en dier en komt<br />
daardoor sowieso niet in de voedselketen.’<br />
Betere alternatieven<br />
Koning vindt het belangrijk dat producten<br />
energieneutraal worden gemaakt. ‘Als we<br />
er teveel energie in moeten stoppen, kun<br />
je niet van een groen product spreken.<br />
Het is belangrijk om het aantal stappen<br />
in de procestechnologie terug te brengen.<br />
Het is relatief gemakkelijk om coatings<br />
uit hernieuwbare polymeren te maken.<br />
Bij engineering plastics is dat moeilijker.<br />
Daar moeten we onderzoeken of we niet op<br />
lagere temperaturen processen kunnen uitvoeren.’<br />
Momenteel liggen er verschillende<br />
onderzoeksvoorstellen op de plank, waarvoor<br />
de TU/e het onderzoeksgeld van de overheid<br />
en van DPI wil inzetten. Of dit wordt gehonoreerd,<br />
wordt naar verwachting binnenkort<br />
duidelijk. In de bestaande projecten en ook in<br />
de toekomst wordt er veel samengewerkt met<br />
de <strong>Universiteit</strong> van Wageningen. ‘Zij maken<br />
de grondstoffen en wij de bruikbare polymeren’,<br />
aldus koning. Eén van de projecten is het<br />
maken van polycarbonaat voor coatings uit<br />
limoneenoxide. Dit komt uit afval van citrusvruchten.’<br />
De polymeerchemicus vindt het<br />
een goed streven om de hoeveelheid fossiele<br />
grondstoffen in 2032 gehalveerd te hebben,<br />
maar ziet nog wel wat beren op de weg. ‘Het is<br />
goed om de lat hoog te leggen. Voor bepaalde<br />
materialen met unieke eigenschappen zal het<br />
echter niet gemakkelijk zijn om alternatieven<br />
te vinden. Grondstoffen en materialen moeten<br />
bovendien op grote schaal worden geproduceerd<br />
om het rendabel te maken. We moeten<br />
geen surrogaten nemen, maar op zoek gaan<br />
naar volwaardige en liefst nog betere alternatieven.’<br />
Eén van de projecten is het maken van<br />
polycarbonaat voor coatings uit limoneenoxide.<br />
Dit komt uit afval van citrusvruchten.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 2 3<br />
F oto : b a R t v a N o v e R b e e k e
2 4<br />
onderzoek<br />
nieuws<br />
ONdERzOEk NaaR vENTIlaTIE<br />
OPERaTIEkamERS<br />
rondvliegende bacteriën kunnen in een ope-<br />
ratiekamer gevaarlijke infecties veroorzaken.<br />
een goede luchtbeheersing helpt problemen<br />
te voorkomen, maar de effecten van bestaande<br />
ventilatiesystemen zijn niet helemaal duidelijk.<br />
promovendus wiebe zoon van de faculteit<br />
bouwkunde doet er onderzoek naar.<br />
tijdens een operatie lopen patiënten een<br />
verhoogd risico een infectie op te lopen. een<br />
goed ventilatiesysteem zorgt ervoor dat verse,<br />
schone lucht de operatiewond van de patiënt<br />
bereikt voordat bacteriën deze lucht kunnen<br />
infecteren. vandaar dat ventilatiesystemen de<br />
lucht in operatiekamers zo’n twintig keer per<br />
uur verversen. de ventilatiesystemen in de<br />
nederlandse ziekenhuizen moeten voldoen<br />
aan strikte prestatie-eisen. ziekenhuizen zijn<br />
sinds dit jaar zelf verantwoordelijk voor het upto-date<br />
houden van hun systemen. dat dit niet<br />
altijd lukt, blijkt uit de handvol ziekenhuizen<br />
die recent een aantal operatiekamers moesten<br />
sluiten, omdat de ruimten niet voldeden aan de<br />
wettelijke eisen voor steriliteit. wat verschillende<br />
ventilatiesystemen precies teweegbrengen<br />
in een operatiekamer, is echter niet helemaal<br />
duidelijk. zoon, promovendus bij de groep<br />
building performance Simulation, gaat hier<br />
onderzoek naar doen. vóór de aanvang van zijn<br />
promotieonderzoek werkte hij als specialist in<br />
gebouwsimulaties bij het rijswijkse adviesbureau<br />
deerns, dat het huidige onderzoek ook<br />
sponsort. deerns verzorgt onder andere het<br />
technisch ontwerp van operatiekamers. voor de<br />
simulaties maakte zoon gebruik van computermodellen,<br />
die echter niet specifiek ontwikkeld<br />
zijn voor operatiekamers. Juist omdat er zulke<br />
Gesteld<br />
‘het geregeld dragen van een pyjama tijdens het<br />
thuiswerken draagt bij tot de impopulariteit van<br />
videoconferenties.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘global Virtual teams:<br />
enhancing effectiveness’ van daphne dekker)<br />
‘de huidige generatie starters op de arbeidsmarkt<br />
hoeft zich om een pensioengat geen zorgen te<br />
maken. dat wordt dermate groot dat ze het zelf<br />
lijfelijk kunnen gaan opvullen.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘Predicting<br />
Performance of glassy Polymers’ van tom engels)<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8<br />
De nagebouwde operatieruimte voor het<br />
onderzoek naar ventilatie.<br />
zware beslissingen afhangen van die simulaties,<br />
heeft hij op een gegeven moment voor<br />
hulp aangeklopt bij de tu/e. de vraag leidde<br />
tot een promotieproject. in wieringerwerf staat<br />
een nagebouwde operatieruimte van zo’n dertig<br />
vierkante meter, die een fabrikant van operatiekamers<br />
beschikbaar heeft gesteld voor het<br />
onderzoek. vanaf januari zal de promovendus<br />
daar metingen uitvoeren.<br />
TU/e’ERS kRakEN<br />
INTERNETbEvEIlIGING<br />
onderzoekers van de tu/e zijn erin geslaagd<br />
om de code van het zogeheten mcelieceencryptiesysteem<br />
te kraken. dit systeem<br />
is een kandidaat voor de beveiliging<br />
van internetverkeer in het tijdperk van<br />
‘the five stages of self-confidence of a Ph.d. student<br />
can be described as follows: i can do it, i can<br />
not do anything, i am useless, i can do one thing,<br />
i can do everything.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘angular dispersion<br />
of radio Waves in Mobile channels’ van Maurice<br />
Kwakkernaat)<br />
‘Verdediging is de beste smoes voor een aanval.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘the brewster-dobson<br />
circulation: interannual Variability and climate<br />
change’ van alwin haklander)<br />
de kwantumcomputer – de voorspelde<br />
supersnelle computer van de toekomst.<br />
tegelijk met de kraak presenteerden<br />
de onderzoekers ook een nieuwe<br />
sleutel waarmee de mceliece-code wél<br />
kraakbestendig is. tu/e-hoogleraar prof.dr.<br />
tanja lange dipl.-math. christiane peters<br />
ontwikkelde met haar promovenda christiane<br />
peters en hun amerikaanse collega daniel<br />
bernstein – dit semester op bezoek in<br />
eindhoven – een methode om het mcelieceencryptiesysteem<br />
met de rekenkracht<br />
van honderd computers binnen veertien<br />
dagen te kraken. voor de kraak werden<br />
gedurende achtduizend computerdagen<br />
talloze combinaties uitgeprobeerd. het<br />
onlangs opgerichte tu/e-instituut voor<br />
securityvraagstukken eipSi leverde hiervoor<br />
ongeveer de helft van de capaciteit. de rest<br />
van de rekentijd werd geleverd door groepen<br />
in amsterdam, ierland, frankrijk, taiwan en de<br />
vS. het was een computer in dublin die geluk<br />
had en de echte combinatie vond. momenteel<br />
gebruiken banken een verbeterde versie van<br />
de rSa-code uit 1977 voor het beveiligen<br />
van bijvoorbeeld elektronische transacties.<br />
een kwantumcomputer zal echter weinig<br />
problemen hebben om deze code te kraken.<br />
daarom zijn onderzoekers, vooruitlopend<br />
op de introductie van de kwantumcomputer<br />
– die volgens lange nog minstens tien<br />
jaar op zich laat wachten – op zoek naar<br />
versleutelingsystemen die bestand zijn tegen<br />
kwantumcomputers. het mceliece-systeem<br />
voldoet aan die eis, maar bleek dus niet<br />
bestand tegen een aanval met conventionele<br />
pc’s. lange en haar collega’s ontwierpen<br />
daarom een nieuwe sleutel, waarmee mceliece<br />
wél bestand is tegen kraakpogingen.<br />
‘thought without action is a daydream; action<br />
without thought is a nightmare.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘bounded rationality<br />
and Spatio-temporal Pedestrian Shopping<br />
behavior’ van Wei Zhu)<br />
‘Whoever said that money can’t buy happiness,<br />
simply didn’t know where to go shopping.’<br />
(Stelling bij het proefschrift ‘light Switchable<br />
coatings’ van Patricia geelen)
TU/e STabIEl IN<br />
INTERNaTIONalE RaNkING<br />
op de ranglijst van beste universiteiten, de<br />
times higher education-QS world university<br />
rankings (the-QS) van 2008, staat de tu/e op<br />
de 128ste plaats. dat is twee plaatsen hoger dan<br />
vorig jaar.<br />
de ranglijst wordt, net als vorig jaar, aangevoerd<br />
door het amerikaanse harvard, gevolgd<br />
door yale, cambridge en oxford. de hoogst<br />
geplaatste nederlandse universiteit is opnieuw<br />
de universiteit van amsterdam, die zakte van<br />
plek 48 naar 53. de tu/e scoort vooral goed op<br />
de verhouding tussen de aantallen stafleden en<br />
studenten, en op het percentage internationale<br />
stafleden. verder past de the-QS de volgende<br />
criteria toe: het aantal citaties per staflid, het<br />
percentage internationale studenten, en de<br />
gewildheid van voormalige werknemers en<br />
studenten bij andere universiteiten en het bedrijfsleven.<br />
voor die laatste categorieën werd<br />
6.354 academici en 2.339 werkgevers om hun<br />
mening gevraagd. ondanks dat de lijst pas sinds<br />
2004 bestaat en er door aanpassingen aan de<br />
criteria regelmatig grote verschuivingen plaatsvinden<br />
(zo was de tu/e in 2006 nog de hoogst<br />
genoteerde nederlandse universiteit, op plaats<br />
67), wordt de the-QS gezien als de invloedrijkste<br />
internationale ranglijst voor universiteiten.<br />
in een nationale ranglijst opgesteld door het<br />
tijdschrift elsevier, kwam de tu/e onlangs nog<br />
uit de bus als de technische universiteit met de<br />
beste opleidingen.<br />
EERSTE GEïNTEGREERdE<br />
SChakElINGEN vIa<br />
zElfaSSEmblaGE<br />
een europees onderzoeksteam – met hierin<br />
drie tu/e’ers – heeft voor het eerst organische<br />
geïntegreerde schakelingen gemaakt met een<br />
zogeheten ‘bottom-up’-methode. dat schrijven<br />
de onderzoekers in een artikel in nature. de verwachting<br />
is dat elektronica gebaseerd op organische<br />
halfgeleiders op termijn veel eenvoudiger<br />
en goedkoper gefabriceerd kan worden dan de<br />
conventionele siliciumelektronica.<br />
de onderzoekers lieten de moleculen zelf het<br />
werk doen: ze dompelden een substraat met een<br />
patroon in een oplossing met organische halfgeleidermoleculen<br />
die waren voorzien van een<br />
speciale ‘verankeringsgroep’. hierdoor ontstond<br />
een enkele laag moleculen in het juiste patroon,<br />
met als resultaat een schakeling van diverse<br />
organische transistoren – elektrische componenten<br />
waarmee signalen worden geschakeld. de<br />
F oto : N a N C y D i J k S t R a<br />
Milieuvriendelijk verpakkingsmateriaal.<br />
SChOON SChUIm<br />
vOOR dE TOEkOmST<br />
bij de vervaardiging van piepschuim als<br />
verpakkingsmateriaal wordt het schadelijke<br />
pentaan gebruikt. als milieuvriendelijk alternatief<br />
is ook koolstofdioxide een optie.<br />
Scheikundig ingenieur dr. leon Jacobs<br />
onderzocht welke factoren bepalen of je<br />
hiermee schuim met de juiste structuur kunt<br />
maken. hij promoveerde in oktober op dit<br />
onderwerp. van piepschuimachtige verpakkingsmaterialen<br />
wordt alleen al in europa<br />
jaarlijks zo’n drie miljoen ton geproduceerd.<br />
het lage gewicht van piepschuim komt door<br />
de luchtige structuur, die traditioneel wordt<br />
verkregen door pentaan op te lossen in<br />
polystyreen. pentaan heeft een kookpunt<br />
van ruim dertig graden celsius, dus als je<br />
het geheel verwarmt tot rond de honderd<br />
graden, verdampt het pentaan en zet het<br />
uit. daardoor wordt de door de warmte flexibele<br />
polystyreen uitgerekt, en vormen zich<br />
holtes. het pentaan komt als afvalstof in de<br />
natuur terecht. de eu is van plan om het gebruik<br />
binnenkort te verbieden. vandaar dat<br />
er naarstig wordt gezocht naar alternatieven.<br />
koolstofdioxide (co2) is een veelbelovende<br />
vervanger voor pentaan, onder meer omdat<br />
spontane organisatie van moleculen maakt veel<br />
stappen van de conventionele fabricage van organische<br />
transistoren overbodig. dit proces van<br />
zelfassemblage wordt in de farmaceutische- en<br />
Promovendi Simon Mathijssen (links) en<br />
Edsger Smits.<br />
het goed oplost in polystyreen en verwante<br />
polymeren. het is echter een gas en daarom<br />
moet het samengedrukt worden om voldoende<br />
hoge dichtheden te bereiken. Jacobs gebruikte<br />
een minireactor van zeventig milliliter om zelf<br />
het polymeerschuim Smma te maken. zijn voornaamste<br />
doel was om vast te stellen welke parameters<br />
bepalen hoe de structuur van het schuim<br />
er precies uit komt te zien. de bevindingen van<br />
Jacobs worden gebruikt door een promovendus<br />
in delft, die moet onderzoeken of het gebruik<br />
van co2 voor de productie van piepschuim ook<br />
haalbaar is op industriële schaal.<br />
kunststofindustrie al redelijk succesvol toegepast,<br />
maar in de elektronica werd tot nu toe weinig<br />
vooruitgang geboekt, aldus de onderzoekers.<br />
zij hebben nu laten zien dat het mogelijk is om<br />
geïntegreerde schakelingen (integrated circuits)<br />
te maken met meer dan driehonderd zelfgeassembleerde<br />
transistoren – maar een fractie<br />
van het aantal transistoren op een siliciumchip,<br />
maar tot voor kort ondenkbaar met organische<br />
halfgeleiders.<br />
het project stond onder leiding van de<br />
rijksuniversiteit groningen en philips research.<br />
de tu/e werd vertegenwoordigd door promovendus<br />
ir. Simon mathijssen en dr.ir. martijn<br />
kemerink van technische natuurkunde en<br />
dr.ir. eugenio cantatore van elektrotechniek.<br />
mathijssen speelde samen met zijn groningse<br />
collega-promovendus edsger Smits een belangrijke<br />
rol in het vervaardigen en testen van de<br />
integrated circuits. om te demonstreren dat de<br />
technologie echt werkt, bouwde het team een<br />
15-bits programmagenerator, een schakeling die<br />
een spanning omzet in een digitale code. voor de<br />
toekomst voorzien de onderzoekers toepassingen<br />
in onder meer identificatielabels, buigzame<br />
lcd-schermen en gassensoren.<br />
m a t r i X / 4 / 2 0 0 8 2<br />
F oto : b a R t v a N o v e R b e e k e<br />
Dr. Leon Jacobs.
F oTo ’ S : V I n c e n T V a n d e n H o o g e n<br />
2 6<br />
d e V o n k<br />
P r o f . d r . J o s B a e t e n , ( 5 4 ) h o o g l e r a a r f o r m e l e m e t h o d e n<br />
Hoogleraar op de bres voor<br />
internationale studenten<br />
de wiskundige Jos Baeten is sinds 1991 hoogleraar aan de faculteit Wiskunde<br />
en Informatica. Hij studeerde in Utrecht, promoveerde in de Verenigde Staten en<br />
hij werd, al snel na zijn benoeming in eindhoven, decaan. de laatste jaren is hij<br />
intensief betrokken bij het initiatief om getalenteerde Indiase studenten voor een<br />
masteropleiding naar de TU/e te halen.<br />
‘Ik ben geboren in tilburg als middelste in een gezin met<br />
drie kinderen. We woonden tussen de wolfabrieken in<br />
een naoorlogse arbeiderswoning. mijn vader werkte voor<br />
bakkerij smarius en verkocht met een bakfiets brood aan<br />
de deur. We kregen een roomse opvoeding. op de lagere<br />
school waren de fraters van tilburg nog ruim vertegenwoordigd.<br />
Ik had als jongetje bronchitis en was nogal<br />
een stijve hark. Ik zat liever met mijn neus in de boeken<br />
dan dat ik op straat voetbalde. daar kwam bij dat ik een<br />
bril droeg. die combinatie zorgde er voor dat ze me op<br />
school pesterig ‘de professor’ noemden. Ik zette dus in<br />
op goed leren. Ik las alles wat ik kon vinden in de bibliotheek<br />
en wilde heel graag de beste van de klas zijn. mijn<br />
vader had door familieomstandigheden de hBs niet afgemaakt<br />
en ‘leren om hogerop te komen’ werd door mijn<br />
ouders gestimuleerd. na de lagere school mocht ik naar<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
het odulphuslyceum, een ouderwets degelijke school. als<br />
gymnasium bètaleerlingen oude stijl deden we examen<br />
in veertien vakken, inclusief grieks en latijn. het was het<br />
tijdperk van vóór de zesjescultuur: als je de beste van de<br />
klas was, kreeg je een speciaal diploma. excelleren mocht,<br />
ik vond leren leuk en ik deed mijn best om die diploma’s<br />
te halen. Ik was goed in wiskunde en natuurkunde, maar<br />
ook in de talen. In de hogere klassen ging ik stukjes schrijven<br />
voor de schoolkrant. later verdween mijn bronchitis<br />
en ging ik wat aan volleybal doen. Ik werd een kind van<br />
mijn tijd, liet mijn haren groeien, luisterde naar popmuziek;<br />
soft machine, maar ook de Beatles.<br />
Utrecht<br />
Ik heb lang getwijfeld over wat ik zou gaan studeren.<br />
Vergelijkende taalwetenschappen leek me leuk, maar mijn
wiskundedocent stimuleerde me om voor de wiskunde<br />
te kiezen. een studie aan de th was voor mij geen optie.<br />
Ik was niet zo’n knutselaar met techniek. In 1972 deed ik<br />
eindexamen met een rij negens op mijn lijst. Ik wilde heel<br />
graag uit tilburg weg en vrij zijn. Ik ging naar Utrecht,<br />
waar mijn broer ook studeerde. Ik was geen lid van een<br />
vereniging en politiek actief was ik ook niet, al was ik wel<br />
voor de PsP. dat waren er meer in die jaren, blijkt uit de<br />
media! Ik stak mijn tijd in het meisje dat later mijn vrouw<br />
werd, maar vooral in de studie.<br />
Onderzoek<br />
Ik ben in 1978 afgestudeerd in de groep van hoogleraar<br />
dirk van dalen; mijn afstudeerdocent was henk<br />
Barendregt. In die fase werd ik voor het eerst gegrepen<br />
door onderzoek. Ik schreef met mijn studiegenoot een<br />
scriptie over een probleem in de lambda-calculus, een<br />
fundamenteel functiebegrip. Ik herinner me nog goed<br />
het gevoel van openbaring dat over me kwam toen ik<br />
het probleem had opgelost! met hulp van Barendregt is<br />
de scriptie later bewerkt tot artikel voor het prestigieuze<br />
KnaW-blad Indagationes mathematicae. Jarenlang is dat<br />
mijn best geciteerde artikel geweest. dat soort werk werd<br />
destijds tot de logica of tot de grondslagen van de wiskunde<br />
gerekend, maar tegenwoordig zou het zeker binnen<br />
de fundamentele informatica vallen. Ik ben nu hoogleraar<br />
informatica, maar het vak is voor mij in zekere zin een<br />
late roeping. Informatica voor wiskundestudenten bestond<br />
destijds voornamelijk uit het uitvoeren van programmeeropdrachtjes.<br />
We moesten integralen uitrekenen in de<br />
programmeertaal algol. de resultaten werkten we uit op<br />
ponskaarten, die we inleverden aan de balie van het rekencentrum.<br />
twee uur later viel de dump dan in je postvak.<br />
er ging altijd wel iets mis, maar wat precies was meestal<br />
totaal onbegrijpelijk.<br />
Minneapolis<br />
op aanraden van mijn afstudeerbegeleider solliciteerde ik<br />
naar een promotieplek aan de universiteit van minnesota<br />
in minneapolis. In augustus 1978 kon ik daar beginnen.<br />
het onderzoek lag op het terrein van de grondslagen van<br />
de wiskunde. Ik moest eerst de graduate school doorlopen.<br />
Vandaar dat het vijf jaar duurde voordat ik kon promoveren.<br />
Ik heb daar geleerd dat talent alleen niet genoeg is.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 2 7
2 8<br />
d e V o n k<br />
het was hard werken, want in één of twee dagen moest<br />
je alle examens doen. Ik verdiende als teaching assistant<br />
mijn geld en zo heb ik de smaak van het lesgeven te<br />
pakken gekregen. mijn vriendin en ik waren intussen<br />
getrouwd en huurden een appartement. overal het algemeen<br />
beviel amerika me in die dagen van ronald reagan<br />
wel, op wat uitzonderingen na. de mensen waren vriendelijk,<br />
maar de mentaliteit vond ik nogal provinciaals. Buiten<br />
de eigen stad of de staat bestond de wereld voor veel<br />
amerikanen nauwelijks. Wij bouwden via de international<br />
student association een vooral internationale vriendenkring<br />
op. We gingen met een grote groep kamperen in een<br />
national park of naar de schouwburg met goedkope last<br />
minute kaartjes.<br />
Internationale contacten<br />
het lijkt me een goed idee wanneer de tU/e ook in dit<br />
soort initiatieven zou investeren, nu we steeds meer<br />
buitenlanders in huis hebben. de laatste jaren ben ik in<br />
eindhoven nauw betrokken geweest bij het aantrekken<br />
van getalenteerde Indiase studenten voor de masteropleiding.<br />
Buitenlanders moet je niet alleen helpen bij het<br />
zoeken naar woonruimte. We moeten zorgen dat er meer<br />
gelegenheid komt voor autochtone en buitenlandse studenten<br />
om elkaar te ontmoeten. Zo’n eigen plek voor een<br />
international student association zou ook hier een goed<br />
idee zijn. eindhoven zou een meer internationale ambiance<br />
moeten bieden voor buitenlandse kenniswerkers en<br />
studenten. Bijvoorbeeld een 24/7 winkel op de campus?<br />
en waarom is niet alles tweetalig? Ik vind eindhoven<br />
overigens een prima stad om in te wonen en ook de omgeving<br />
is mooi. Ik ben de laatste jaren actief bij de onderafdeling<br />
eindhoven van de fietsersbond. de groei van het<br />
autoverkeer is een heilloze weg. Wij geloven in de fiets!<br />
onze tweeling is in amerika geboren en tegen het eind<br />
van mijn promotie-onderzoek wilden we graag terug naar<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
Baeten: ‘<strong>Eindhoven</strong> zou een meer<br />
internationale ambiance moeten bieden<br />
voor buitenlandse studenten.’<br />
nederland. We wilden absoluut niet dat onze kinderen als<br />
amerikanen opgroeiden, ondanks de prettige omgeving.<br />
het waardepatroon is er minder sociaal, sterk op competitie<br />
ten koste van anderen gericht. In onze vriendenkring<br />
zagen we de spanningen tussen ouders en opgroeiende<br />
kinderen. de zoon van mexicaanse vrienden weigerde om<br />
spaans te spreken! In de zomer van 1983 zijn we teruggekomen<br />
naar nederland. Ik vond een baan in delft als<br />
basisdocent wiskunde, speciaal voor noorse studenten,<br />
die vanuit een samenwerkingsverband een technische<br />
studie volgden. Ik wilde graag als onderzoeker verder en<br />
kreeg door bemiddeling van Jan Bergstra, die ik nog uit<br />
Utrecht kende, een baan bij het Centrum voor Wiskunde<br />
en Informatica in amsterdam. Ik deed er aan procesalgebra,<br />
die gebruikt werd voor verificatie en specificatie van<br />
parallelle systemen. daarna werd ik een tijd lang de rechterhand<br />
van Bergstra aan de Uva en kreeg ik een leidinggevende<br />
taak binnen het CWI.<br />
<strong>Eindhoven</strong><br />
Ik koesterde de ambitie om hoogleraar te worden. eind<br />
jaren tachtig speelde er echter nogal wat op het persoonlijke<br />
vlak. We hadden intussen drie kinderen. mijn vrouw<br />
werd ernstig ziek en overleed in 1990. het waren zware<br />
jaren. toen eind 1991 mijn benoeming in eindhoven een<br />
feit was, had ik mijn huidige echtgenote al leren kennen.<br />
We zijn in eindhoven opnieuw begonnen; mijn partner<br />
had twee kinderen uit een eerdere relatie en we waren nu<br />
met zijn zevenen. dat was in het begin niet gemakkelijk<br />
en we moesten er veel in investeren, maar het is ons gelukt.<br />
toen ik hier arriveerde, kwam ik in een faculteit met<br />
twee vakgroepen. Ik zag wel tegenstellingen tussen de<br />
wiskundigen en de informatici, maar er was bereidheid<br />
tot samenwerking. dat was voor mij heel belangrijk. In<br />
amsterdam was het veel competitiever en was er soms<br />
onderling kinnesinne. al vrij snel na mijn komst kreeg<br />
ik in 1995 te maken met een reorganisatie en een bestuurscrisis.<br />
die reorganisatie hakte er binnen de faculteit<br />
stevig in. toen de decaan aftrad, werd ik gevraagd voor die<br />
functie. dat was eigenlijk wat te snel; ik was nog geen vier<br />
jaar hoogleraar. maar ik heb het met veel plezier gedaan,<br />
een eerste periode van drie en later nog eens twee jaar.<br />
onderzoekmanagement vind ik leuk. regelen, in gang<br />
zetten, stimuleren, promoties realiseren. Besturen leek<br />
me altijd al een uitdaging en ik heb van dat eerste decanaat<br />
veel geleerd. In die jaren was henk de Wilt voorzitter<br />
van het College van Bestuur en dat was een boeiende<br />
tijd. Ik was het met hem eens dat je als universiteit geen<br />
genoegen moet nemen met een provinciaals profiel; je<br />
moet ergens voor staan en je ambities helder formuleren.<br />
al vind ik dat we de laatste tijd in de nederlandse universitaire<br />
wereld met zijn allen wel een beetje zijn doorgeslagen.<br />
er gaat te veel aandacht uit naar rankings en iedereen<br />
moet excellent zijn. daar word je wel eens moe van.’
alumni<br />
nieuws<br />
alumni STeken de handen<br />
uiT de mOuwen<br />
Vijftien tU/e-alumni hebben op 1 november<br />
belangeloos de hele dag in de tuin gewerkt<br />
van de rode Kruis Bungalow in Someren, een<br />
onderkomen voor mensen die niet zelfstandig<br />
met vakantie kunnen. Het was de eerste keer<br />
dat het alumnibureau van de tU/e op deze manier<br />
alumni bij elkaar bracht. Er werd met een<br />
kleine, maar zeer gemotiveerde groep heel hard<br />
gewerkt, ondanks de regen. Het alumnibureau<br />
sloot met de actie aan bij de landelijke vrijwilligersdagen<br />
van 31 oktober en 1 november, die<br />
dit jaar samen de naam ‘Make a Difference<br />
Day’ dragen. Doel was om te laten zien waartoe<br />
alumni onder elkaar in staat zijn, en natuurlijk<br />
ook alumni met elkaar in contact te brengen.<br />
Vierduizend alumni kregen een uitnodiging;<br />
vijftien deden er uiteindelijk mee, aangevuld<br />
met een handvol mensen van het alumnibureau<br />
en het <strong>Eindhoven</strong>s Studenten Corps. De initiële<br />
teleurstelling daarover is bij het alumnibureau<br />
al naar de achtergrond verdwenen. Volgend jaar<br />
doet het alumnibureau zeker weer mee. Maar<br />
dan mogen er wel wat meer mensen komen.<br />
reünie vOOr alumni iTem<br />
in het najaar vierde de opleiding technische<br />
innovatiewetenschappen (tiW), begonnen als<br />
techniek en Maatschappij (teMa), haar 25jarig<br />
bestaan. itEM (de alumnivereniging voor<br />
ingenieurs techniek en Maatschappij) organiseerde<br />
een reünie voor alumni, afstudeerders en<br />
Gezocht<br />
(oud-)medewerkers, waar ongeveer 150 mensen<br />
op af kwamen en waar natuurlijk vele herinnerin-<br />
gen werden opgehaald.<br />
De volgende alumni-activiteit van itEM, een<br />
nieuwjaarsborrel, zal plaatsvinden op donderdag<br />
15 januari 2009 in Utrecht.<br />
Meer informatie over de activiteiten vindt u op<br />
www.itema.nl. Bent u geïnteresseerd om in het<br />
itEM-bestuur plaats te nemen? Stuur dan een email<br />
naar item.bestuur@gmail.com.<br />
Oud Tu/e’er SchuurmanS<br />
wOrdT beSTuurSvOOrziTTer eiT<br />
Oud tU/e-hoogleraar en - alumnus (technische<br />
Natuurkunde, 1963) Martin Schuurmans is eind<br />
september benoemd tot bestuursvoorzitter<br />
van het Europees instituut voor innovatie en<br />
technologie (Eit). Deze nieuwe technologie-instelling<br />
gaat de Europese koers uitzetten voor<br />
het wetenschappelijk onderzoek en beschikt<br />
over een miljardenfonds. Schuurmans’ nieuwe<br />
Van de onderstaande alumni zoeken wij een actueel adres. Kunt u ons hieraan helpen, dan kunt<br />
u de gegevens telefonisch (040-247 3490) of per e-mail (alumninet@tue.nl) aan ons doorgeven.<br />
alvast hartelijk dank.<br />
Naam Studierichting Startjaar studie<br />
Paulien van Bavel Bouwkunde 2004<br />
Cyriel Hoebink Bouwkunde 1993<br />
Dick Venderbos Scheikundige technologie 1958<br />
Jan Willem Hoorn technische Bedrijfskunde 1970<br />
J. van Vaardegem technische Bedrijfskunde 1977<br />
Harm Lansink technische Bedrijfskunde 1986<br />
Harry Sprangers technische Bedrijfskunde 1987<br />
Erik abbink technische Natuurkunde 1986<br />
roger Janssen technische Wiskunde 1988<br />
roel Engelen Werktuigbouwkunde 1995<br />
theo Boogaard Werktuigbouwkunde 1997<br />
Michel Walters Werktuigbouwkunde 2001<br />
Maarten Gerth Werktuigbouwkunde 2004<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
alumni Lisanne<br />
Kusters (B, 2000 links<br />
op de foto) en Loes<br />
van Zijp (tN, 2003)<br />
aan het werk.<br />
Eit-kantoor komt te staan in Boedapest. Hij<br />
geeft straks leiding aan een bestuur van achttien<br />
Europeanen die samen het Europese onderzoeksbeleid<br />
gaan vormgeven.<br />
Schuurmans promoveerde in 1971 aan de tU/e<br />
tot doctor in de technische wetenschappen.<br />
Hij werkte lange tijd bij Philips. Vanaf 1996<br />
was hij directeur van het Philips research<br />
Laboratorium in <strong>Eindhoven</strong>, beter bekend als het<br />
NatLab. Schuurmans speelde een stimulerende<br />
rol in de concentratie van Philips research &<br />
Development op de Philips High tech Campus<br />
<strong>Eindhoven</strong>. Verder was hij betrokken bij de<br />
selectie van technologische topinstituten bij<br />
Nederlandse universiteiten. in 2000 tot 2004<br />
keerde hij terug naar de tU/e als hoogleraar<br />
innovatiemanagement van industriële research<br />
& Development aan de faculteit technologie<br />
Management.<br />
in oktober is onze elektronische nieuwsbrief<br />
alumni Online gemaild naar de alumni<br />
die in alumninet zijn geregistreerd. Heeft<br />
u de alumni Online gemist? Door in te loggen<br />
bij alumninet (www.tue.nl/alumnus)<br />
en door te klikken naar het tabblad ‘contact<br />
tU/e’ kunt u de contactoptie voor de elektronische<br />
nieuwsbrief op ‘ja’ zetten. Dan<br />
ontvangt u het volgende nummer automatisch.<br />
Controleert u ook even of uw contact<br />
e-mailadres nog correct is?<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 2 9
3 0<br />
B e L e I d<br />
alumni en universiteit<br />
hebben elkaar nodig<br />
de universiteit heeft behoefte aan alumni die haar reputatie hoog houden en kennis en<br />
een netwerk leveren. en alumni hebben behoefte aan hun universiteit om elkaar weer te<br />
ontmoeten, kennis te delen en bijvoorbeeld goedkoper te sporten. ‘Ze komen vroeger of<br />
later weer terug naar eindhoven, voor de privileges én de nostalgie’, zegt dr.ir. Harmen<br />
kragt, directeur van het alumnibureau. Begin volgend jaar neemt hij afscheid.<br />
studiegenoten niet uit het oog verliezen.<br />
op de hoogte blijven van ontwikkelingen<br />
in het eigen vakgebied. studenten op je bedrijf<br />
ontvangen. af en toe een gastcollege<br />
geven aan de universiteit. redenen genoeg<br />
om als alumnus bij de universiteit betrokken<br />
te willen blijven.<br />
het alumnibeleid aan de tU/e steunde<br />
jarenlang op de alumniverenigingen van<br />
de faculteiten. maar sinds september 2004<br />
werkt het alumnibureau aan een consistent<br />
beleid. directeur harmen Kragt is zelf<br />
tU/e-alumnus (elektrotechniek, 1963)<br />
en werkzaam geweest bij onder meer de<br />
toenmalige faculteit Bedrijfskunde. ‘dat ik<br />
geen onbekende was, maakte het makkelijk<br />
om overal informeel binnen te wandelen’,<br />
vertelt hij.<br />
het alumnibureau ging aan de slag met<br />
drie mensen. de eerste concrete actie was<br />
het voorbereiden van de alumnidag voor<br />
2006, het jubileumjaar van de tU/e. ook<br />
moest het alumnibeleid vorm krijgen, uitgewerkt<br />
in een nota met doelstellingen en<br />
activiteiten.<br />
het aantal alumni van de tU/e bedraagt<br />
ruim 30.000. ‘toen we begonnen zat 38<br />
procent van de alumni in ons centrale bestand<br />
alumninet’, vertelt Kragt. ‘maar de<br />
adressen waren niet altijd juist, dan kwam<br />
bijvoorbeeld de matrix weer bij ons terug.<br />
nu hebben we actuele adressen van 62<br />
procent van onze alumni. Ik had gehoopt<br />
op meer, maar het is een project van lange<br />
adem.’<br />
het moet tachtig procent worden, is de<br />
algemene doelstelling. ‘dat is het hoogst<br />
haalbare. mensen overlijden, sommige<br />
alumni zijn teleurgesteld in de universiteit.<br />
maar de meesten vinden de contacten juist<br />
leuk. Bijvoorbeeld om een keer gastdocent<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
te zijn. Ze willen graag hun kennis kwijt.<br />
en studenten vinden het leuk om deelgenoot<br />
te worden van die kennis, zo is de<br />
ervaring.’<br />
de nota is in de zomer 2006 afgerond en<br />
in de diverse gremia behandeld. Inmiddels<br />
zijn de meeste doelstellingen gerealiseerd.<br />
‘de alumnidag in 2006 was een groot succes’,<br />
vertelt Kragt met trots. ‘We hadden<br />
gehoopt op vijfhonderd bezoekers, dat zijn<br />
er twaalfhonderd geworden. dat gaf echt<br />
een kick.’<br />
ook alumninet, de centrale database van<br />
alumni, heeft handen en voeten gekregen.<br />
het is gekoppeld aan een interactieve<br />
website waar alumni zelf hun gegevens<br />
kunnen wijzigen, een persoonlijke pagina<br />
maken, studiegenoten zoeken, zich aanmelden<br />
voor activiteiten of het ‘archief’<br />
kunnen raadplegen.<br />
‘handig is ook de alumnus e-mailalias die<br />
alumni sinds kort krijgen. daarmee kunnen<br />
ze de rest van hun leven mails vanuit<br />
de universiteit op hun privé mailadres<br />
ontvangen.’<br />
Oude plekjes<br />
ook is er recent weer een alumnispecial<br />
van matrix verschenen. ‘dat hebben we<br />
voor het eerst in het jubileumjaar gedaan,<br />
met veel succes. reden om het jaarlijks te<br />
doen.’<br />
Verder kunnen alumni goedkoop sporten<br />
in het sportcentrum en gebruik maken<br />
van de universiteitsbibliotheek. ‘Je ziet dat<br />
vooral oudere alumni daarop reageren. die<br />
hebben een groot deel van hun carrière<br />
erop zitten, soms de halve wereld gezien,<br />
en komen nu weer terug naar eindhoven<br />
en naar hun universiteit.’<br />
Privileges dus, maar zeker ook nostalgie.<br />
‘Jaarclubs komen graag terug naar de oude<br />
plekjes, bijvoorbeeld dat Italiaanse restaurant<br />
in de stad. de leden hebben samen<br />
een belangrijke fase van hun leven meegemaakt.<br />
die band blijft vaak bestaan.’<br />
alumni zijn ook regelmatig te porren voor<br />
activiteiten. ‘Bijvoorbeeld voor de publieksdag<br />
die de tU/e in oktober organiseerde.<br />
het speciale alumniprogramma was<br />
binnen een paar dagen volgeboekt, door<br />
alumni met jonge kinderen die daarvoor<br />
een persoonlijke uitnodiging hadden gekregen.’<br />
anders is dat bij de kersverse alumni. ‘die<br />
willen direct na hun afstuderen vaak nog<br />
niet zoveel met de tU/e te maken hebben.<br />
maar na een paar jaar verandert dat. dan<br />
zetten ze een volgende stap in hun carrière,<br />
en krijgen ze onder andere behoefte<br />
aan cursussen en advies van hun leermeesters.<br />
Voor hen willen we meer activiteiten<br />
gaan organiseren, bijvoorbeeld een science<br />
Café. maar dat moet nog vorm krijgen.’<br />
de laatste tijd is al hard gewerkt om<br />
meer jonge alumni te bereiken. met succes.<br />
‘toen we in 2004 begonnen met het<br />
alumnibureau meldde vijf procent van<br />
hen zich aan bij alumninet, nu is dat tachtig<br />
procent.’<br />
Harmen Kragt was sinds de oprichting van<br />
het Alumnibureau in 2004 directeur.
dat zal zeker ook te maken hebben met de<br />
blauwe sjaal die alle studenten sinds 2006<br />
krijgen bij hun afstuderen. ‘We hangen die<br />
sjaal het liefst persoonlijk om. dat geeft de<br />
jonge alumni een goed gevoel. nu horen<br />
ze bij onze community. ook krijgen zij een<br />
persoonlijke felicitatiebrief van de rector.’<br />
Ambassadeurs<br />
een centrale vereniging van alumniverenigingen,<br />
een andere doelstelling uit<br />
de nota, is niet van de grond gekomen.<br />
‘daar blijkt nog geen draagvlak voor te<br />
zijn. We hebben nu prominente alumni<br />
met succes aangeschreven met de vraag of<br />
ze ambassadeurs van de tU/e willen worden.<br />
dit zijn wij verder aan het uitwerken.’<br />
Verder is gestart met bedrijfskringen van<br />
tU/e-alumni. ‘de Philips-bedrijfskring<br />
telt nu 350 mensen, maar bijvoorbeeld<br />
bij shell en dsm loopt het nog niet zo’n<br />
vaart.’<br />
Waar het alumnibureau samen met<br />
stU (studenten en onderwijs service<br />
Centrum) ook werk van moet maken is<br />
het contact met de internationale alumni.<br />
‘die zijn hier drie, vier jaar, soms zelfs<br />
maar twee. te kort om echt een binding te<br />
krijgen met de universiteit. maar ze zijn<br />
wel onze ambassadeurs als ze weer naar<br />
huis gaan. een Chinese student noemde<br />
de tU/e bij zijn terugkomst in China de<br />
‘Kleisterlee-universiteit’. het staat dus<br />
zeker op de agenda om deze groep bij ons<br />
te houden. Bijvoorbeeld in de vorm van<br />
alumnikringen in het buitenland.’<br />
Kragt gaat per 1 februari 2009 met prepensioen.<br />
als opvolger zoekt de universiteit<br />
weer iemand uit eigen kring. Jo van<br />
ham van het College van Bestuur heeft de<br />
portefeuille alumnibeleid. ‘Ik had gerust<br />
nog door kunnen gaan met dit werk. het<br />
is echt heel boeiend. en het is nooit af.<br />
alumnibeleid is lange-termijnbeleid. maar<br />
mijn vrouw Joke stopt ook met werken, na<br />
42 jaar in het onderwijs, dus we gaan van<br />
andere dingen genieten. Ik kijk tevreden<br />
terug. We hebben veel doelen gehaald, dat<br />
geeft een goed gevoel.’<br />
www.tue.nl/alumnus<br />
de afscheidsreceptie van Harmen kragt<br />
vindt plaats op vrijdag 23 januari om 16.00<br />
uur in de University club van de TU/e in het<br />
Hoofdgebouw. Belangstellenden zijn van<br />
harte uitgenodigd.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 3 1<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
3 2<br />
Xo Xn Xd XeX rXZ XoX eXk X X X X X X<br />
de ethische aspecten<br />
van werken met levend materiaal<br />
Tissue engineering is het onderzoeksgebied waarbij van lichaamscellen een nieuw<br />
lichaamsdeel wordt gekweekt. dr. Mechteld-Hanna derksen heeft vier jaar lang<br />
nauw contact gehad met een nederlands-Zwitserse onderzoeksgroep van tissue<br />
engineers die werken aan het kweken van hartkleppen uit levende menselijke<br />
cellen. eind oktober promoveerde zij op haar proefschrift ‘engineering Flesh,<br />
Towards Professional responsibility for ‘Lived Bodies’ in Tissue engineering’.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8
na vele gesprekken met de onderzoekers<br />
concludeerde derksen dat er meer aandacht<br />
voor de patiënt moet zijn. ‘opvallend<br />
is dat deze ingenieurs vanuit een technologisch<br />
perspectief over het menselijk<br />
lichaam praten. dat is logisch, omdat je<br />
met technische middelen lichaamsdelen<br />
maakt. Wat mij daarbij echter opviel, is dat<br />
de link naar het lichaam zoals we dat in<br />
Mechteld-Hanna Derksen pleit voor meer<br />
aandacht voor de patiënt bij tissue engineering.<br />
het dagelijks leven kennen, eigenlijk niet<br />
wordt gemaakt. dus ook op momenten dat<br />
er vragen waren waar het perspectief van<br />
de patiënt of de arts zou moeten meetellen.’<br />
derksen verklaart het ontbreken van<br />
aandacht voor patiënten door de focus op<br />
technische aspecten: ‘het lichaam wordt<br />
als een soort machine bestudeerd en daarbij<br />
onderscheiden ze allerlei processen en<br />
functies. het onderscheiden van processen<br />
en functies lijkt heel zakelijk en objectief,<br />
maar het is juist normatief’, betoogt<br />
derksen. ‘In de tissue engineering worden<br />
beslissingen genomen en onderzoeksdesigns<br />
ontwikkeld die van belang zijn<br />
voor hoe mensen straks met die lichaamsdelen<br />
kunnen leven.’<br />
als voorbeeld geeft zij de standaard die<br />
wordt ontwikkeld om de kwaliteit van<br />
een hartklep te bepalen. Wat moet zo’n<br />
hartklep kunnen? en hoe beïnvloed je het<br />
leven van toekomstige patiënten met zo’n<br />
gekweekte hartklep? moeten zij medicijnen<br />
blijven gebruiken, kunnen ze hardlopen,<br />
kunnen ze nog bevallen? de keuze<br />
voor een bepaalde standaard werkt door in<br />
het leven van patiënten en hun omgeving.’<br />
derksen snijdt aan het einde van haar<br />
proefschrift verantwoordelijkheidsvraagstukken<br />
rond biomedische praktijken in<br />
het algemeen aan. derksen: ‘Ik denk dat<br />
de professionele verantwoordelijkheid<br />
van tissue engineers niet alleen betrekking<br />
heeft op veiligheid en functionaliteit,<br />
maar ook op de ervaringen die zij mogelijk<br />
maken. Wat betekent een vinding voor het<br />
dagelijks leven van patiënten, dierbaren<br />
van patiënten of in het algemeen voor de<br />
gezondheidszorg?’<br />
Lichaamservaring<br />
Wat is dat eigenlijk: het lichaam zoals<br />
we dat in het dagelijks leven ervaren?<br />
derksen: ‘soms kan lichaamservaring heel<br />
bewust zijn. Ik ben bijvoorbeeld zwanger<br />
en voel mijn baby van binnen schoppen.<br />
het kindje dat in mij is, is nog deel van<br />
mij. Je lichaamservaring kan ook heel<br />
onbewust zijn. Bijvoorbeeld als ik aan het<br />
fietsen ben, maar in gedachten ben of om<br />
me heen aan het kijken ben en niet eens<br />
doorheb dat ik hard aan het trappen ben.<br />
de manier waarop je jouw lichaam in het<br />
dagelijks leven ervaart, staat in contrast<br />
met hoe het in de tissue engineering wordt<br />
bekeken. Je bent je vaak op enige manier<br />
bewust van je lijf, maar dat is zelden in de<br />
vorm van een object. en als het al in de<br />
vorm van een object is, is dat altijd in een<br />
soort mixvorm. als je bijvoorbeeld in je<br />
vinger snijdt, dan maak je dat schoon en<br />
plak je er een pleister op, maar het doet<br />
ook zeer.’<br />
derksen betoogt bovendien dat technologische<br />
ontwikkelingen ook een sociale<br />
context hebben: ‘als je technieken ontwikkelt<br />
om bijvoorbeeld in te grijpen bij het<br />
ongeboren kind, dan is het heel moeilijk<br />
voor ouders om daar nee tegen te zeggen.<br />
het is niet zo dat je iets ontwikkelt en dat<br />
ouders dan vrijblijvend kunnen kiezen. Je<br />
wilt als ouders graag iets doen. Je hebt de<br />
neiging om te handelen en alle middelen<br />
te gebruiken die voorhanden zijn. Voor<br />
artsen geldt dat ook. het is moeilijk om te<br />
zeggen ‘nu is het moment gekomen om te<br />
stoppen’.’<br />
derksen heeft tijdens haar onderzoek<br />
vragen gesteld als ‘welke normen spelen<br />
een rol in tissue engineering?’ en ‘welke<br />
keuzes worden gemaakt en welke richtingen<br />
worden gekozen?’ en ‘wat zouden<br />
die keuzes voor effecten kunnen hebben?’<br />
‘mijn doel was om aan te geven dat je als<br />
ingenieur zelf aan de slag moet met deze<br />
vragen’, vertelt derksen. ‘Zij hoeven niet<br />
het antwoord te geven op die vragen, maar<br />
moeten daarover wel de discussie aangaan<br />
met patiënten, patiëntenorganisaties, artsen<br />
en anderen in de maatschappij.’<br />
De mens in beeld<br />
derksen geeft toe dat dit heel lastig kan<br />
zijn voor ingenieurs. Ze vertelt dat ze wel<br />
eens de opmerking heeft gekregen: ‘Ik heb<br />
juist een technisch vak gekozen om hier<br />
niet mee bezig te zijn.’ derksen stelt juist<br />
dat het andersom is: ‘als je op zo’n technische<br />
manier met het menselijk lichaam<br />
bezig bent, moet je juist de mens heel duidelijk<br />
in beeld houden. dat kan koudwatervrees<br />
geven bij ingenieurs, maar het kan<br />
het werk ook veel fascinerender maken,<br />
omdat je je juist hierdoor realiseert dat het<br />
kleine aspect waarnaar jij onderzoek doet<br />
zo’n impact in het leven van een ander kan<br />
hebben.’<br />
derksen tenslotte: ‘het gebeurt in de<br />
praktijk al wel, maar het zou goed zijn als<br />
in het onderwijstraject technische en maatschappelijke<br />
vragen niet teveel gescheiden<br />
worden. dat je je altijd blijft afvragen wat<br />
het betekent als je een techniek in de praktijk<br />
gaat gebruiken. en dat je dit dan niet<br />
vanuit je eigen fantasie beantwoordt, maar<br />
ook echt gaat onderzoeken bij mensen<br />
die daar ervaring mee hebben. dat vraagt<br />
om een andere soort onderzoekspraktijk.<br />
Waarmee je minder alleen in het lab bezig<br />
bent en meer in een grotere context.’<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 3 3
3 4<br />
Xo Xn Xd XeX rXZ XoX eX kX<br />
Zijn armen kan<br />
TUlip gebruiken om<br />
zichzelf overeind te<br />
krijgen als hij is<br />
gevallen. (Heel<br />
handig, want zijn<br />
makers mogen niet<br />
ingrijpen tijdens de<br />
wedstrijd).<br />
Elk been heeft zes<br />
vrijheidsgraden<br />
(bewegingsrichtingen).<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
Hij heeft twee minicamera’s<br />
als ogen, die hij kan bewegen<br />
om de bal in het zicht te<br />
houden. Ook heeft TUlip een<br />
evenwichtsorgaan.<br />
Zijn brein heeft TUlip in<br />
zijn borstkas: een 1 GHz<br />
computer met 256 Mb<br />
RAM. Hij kan hiermee<br />
volledig zelfstandig<br />
functioneren.<br />
TUlip kan een half uur lopen op<br />
een pakketje 24 Vlithiumpolymeerbatterijen,<br />
dat rond<br />
zijn navel is geplaatst.<br />
Om hem op een menselijke<br />
manier te laten lopen, kunnen<br />
TUlips heupgewrichten in drie<br />
richtingen bewegen.<br />
Elke voet heeft een aantal<br />
ingebouwde sensoren die voelen of<br />
TUlip contact heeft met de grond.<br />
I L L U S T r aT I e : d U T c H r o B oT I c S . n e T
Het is een ambitieus plan: in 2050 moet een team van autonome ‘humanoïd’ (mensachtige) robots<br />
in staat zijn om de wereldkampioen voetbal te verslaan. en niet in een schaakcompetitie, maar in<br />
een echte voetbalwedstrijd. Toch is het mogelijk, denken de eindhovense aanvoerders van het 3TUproject<br />
dutch robotics. de nederlandse humanoïd TUlip heeft inmiddels zijn eerste schreden op<br />
het voetbalveld gezet.<br />
Sleutelen aan de<br />
Johan cruijff van 2050<br />
Plotseling was hij overal in het nieuws:<br />
tUlip, één meter en twintig centimeter<br />
hoog. ‘teen size’ noemen ze dat bij<br />
roboCup, een internationale voetbalcompetitie<br />
voor robots die in 1993 in het leven<br />
is geroepen om de robotica te promoten.<br />
die aandacht was onverwacht, zegt dr.<br />
dragan Kostic, docent robotica bij de faculteit<br />
Werktuigbouwkunde. een journaliste<br />
van de Volkskrant vroeg zich naar aanleiding<br />
van een robotbeurs in Japan af hoe<br />
het met de nederlandse robots was gesteld.<br />
telefonisch contact met Kostic resulteerde<br />
in een stukje over het 3tU-initiatief op de<br />
voorpagina van 25 oktober. nog diezelfde<br />
avond was een reportage over de robots te<br />
zien op het nos-journaal. ‘en dat terwijl<br />
we eigenlijk nauwelijks met de humanoïds<br />
begonnen zijn’, zegt Kostic lachend.<br />
Wereldkampioenschappen<br />
Prof.dr. henk nijmeijer, hoofd van de sectie<br />
dynamics and Control van de faculteit<br />
Werktuigbouwkunde en eindverantwoordelijk<br />
voor de eindhovense bijdrage aan<br />
dutch robotics, beaamt dat. ‘het initiatief<br />
stamt van twee jaar terug, en dit jaar hebben<br />
we als 3tU voor het eerst meegedaan<br />
aan de wereldkampioenschappen. maar<br />
pas sinds de zomer hebben we er in<br />
eindhoven serieus werk van gemaakt.’<br />
Zo’n twintig studenten en promovendi<br />
van de faculteiten Werktuigbouwkunde,<br />
technische Informatica en elektrotechniek<br />
komen sinds kort elke woensdagavond bijeen<br />
om aan tUlip te werken. Vooralsnog<br />
op vrijwillige basis, en volgens nijmeijer<br />
zal dat nog wel even zo blijven: ‘er zullen<br />
in de toekomst vast wel studenten meewerken<br />
in het kader van een afstudeerproject,<br />
of promovendi als onderdeel van hun<br />
promotieopdracht, maar de meesten zullen<br />
het als hobby blijven doen.’<br />
er bestaan vier exemplaren van tUlip;<br />
elk van de deelnemende partijen – de drie<br />
tU’s en Philips – heeft er eentje staan. de<br />
delftse robot werd deze zomer uitgezonden<br />
naar het roboCup WK in het Chinese<br />
suzhou. hij kan nog niet zelfstandig lopen<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
Prof.dr. Henk Nijmeijer<br />
(links) en dr. Dragan<br />
Kostic flankeren de<br />
<strong>Eindhoven</strong>se TUlip<br />
(tijdelijk zonder hoofd).<br />
en schieten, en kon daarom alleen als<br />
keeper meedoen aan het penaltyschieten<br />
voor humanoïds. het geeft aan dat er nog<br />
een lange weg is te gaan. ‘maar dat werkt<br />
ook stimulerend’, zegt nijmeijer. ‘Ik weet<br />
nog goed dat we in 2005 voor het eerst<br />
meededen aan de midsize-competitie met<br />
tech United. toen kwamen de robots door<br />
softwareproblemen helemaal niet vooruit.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 3 5
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
3 6<br />
o n d e r Z o e k<br />
Van die blamage hebben we veel geleerd.’<br />
en met resultaat: de midsize tUrtles<br />
van tech United wonnen dit jaar het eK en<br />
haalden bij het WK in suzhou de finale.<br />
om de vooruitgang te bespoedigen, stelt<br />
ieder team na afloop van eK’s en WK’s<br />
de software en de bouwplannen van de<br />
hardware van de robots voor alle roboCupteams<br />
beschikbaar. en elk jaar worden de<br />
spelregels aangepast aan het toegenomen<br />
niveau van de deelnemers, zodat de com-<br />
Tech United<br />
Waar de humanoïds nog in de kinderschoenen<br />
staan, behoort de TU/e bij de wereldtop van<br />
het robotvoetbal in een andere categorie: de<br />
Middle Size League. Tech United werd in 2005<br />
opgericht en is na een moeizaam begin bezig<br />
aan een gestage opmars. dit jaar werd de<br />
german open gewonnen (het officieuze ek)<br />
en in juli haalde Tech United de finale van het<br />
Wk in het chinese Suzhou. ‘Wij hebben het<br />
hardste schot van alle teams’, zegt student<br />
Werktuigbouwkunde gerbert van de Ven trots.<br />
Tech United komt uit in de klasse ‘midsize’.<br />
Van de Ven: ‘dat is de koningsklasse, met<br />
de meeste deelnemers. en er wordt ook het<br />
meest gevoetbald in deze klasse, het gaat het<br />
snelst.’ Waar de humanoïds nog niet verder<br />
komen dan penaltyschieten, wordt in de midsize-klasse<br />
gespeeld met teams van vijf robots<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
Gerbert van de Ven en Jeroen Willems (op de<br />
achtergrond) van Tech United met twee TURTLES.<br />
petitie steeds realistischer wordt. er is niet<br />
alleen vanwege de publicitaire waarde voor<br />
voetbal gekozen. de sport vereist ook een<br />
breed pakket aan vaardigheden die voor<br />
robots niet zo eenvoudig onder de knie<br />
zijn te krijgen, zoals tegen een bal schoppen<br />
terwijl je in beweging bent, de bal in<br />
het vizier houden en ondertussen ook in<br />
de gaten houden waar je bent ten opzichte<br />
van je medespelers en tegenstanders. en<br />
samenspelen natuurlijk.<br />
ter grootte van een krukje op wielen, op een<br />
veld van twaalf bij achttien meter. de robots<br />
moeten zich gedurende de wedstrijd van<br />
tweemaal vijftien minuten helemaal zelf weten<br />
te redden. Tijdens de rust worden alleen de<br />
accu’s vervangen. de eindhovense TUrTLeS<br />
(kosten: zo’n 25.000 euro per stuk; er zijn zes<br />
veldspelers en een keeper) behaalden de zilveren<br />
plak in china onder meer door een ingenieus<br />
systeem van wieltjes, waarmee ze de bal<br />
bij zich kunnen houden terwijl ze over het veld<br />
manoeuvreren. de vrije trappen van de tegenstander<br />
in de finale deden Tech United echter<br />
de das om. ‘Zij konden de bal hoog in de<br />
kruising mikken. daartegen was onze keeper<br />
kansloos, want die kan niet omhoog kijken, en<br />
zag de bal dus niet aankomen.’ daarom wordt<br />
nu hard gewerkt aan een extra camera, waar-<br />
het zijn juist die dynamische vaardigheden<br />
waarbij nog grote winst te behalen is.<br />
‘robots die worden ingezet bij productieprocessen<br />
in de industrie zijn al behoorlijk<br />
uitontwikkeld’, zegt Kostic. ‘maar die<br />
opereren in een statische, gestructureerde<br />
omgeving, waar ze steeds dezelfde handelingen<br />
moeten verrichten.’ het voetbalspel<br />
is een mooi voorbeeld van een dynamische,<br />
ongestructureerde omgeving, waarin<br />
de robot allerlei signalen vanuit de omgeving<br />
moet verwerken en interpreteren.<br />
Wil de robot ooit een goede huishoudhulp,<br />
reddingswerker, of soldaat worden, dan zal<br />
hij tot op zekere hoogte zelfstandig moeten<br />
kunnen functioneren in een dynamische<br />
omgeving. Voetbal is een mooie kapstok<br />
om die ontwikkeling aan op te hangen.<br />
Van de ontwikkeling van autonome robots<br />
plukken bijvoorbeeld de rotterdamse<br />
haven en schiphol de vruchten. door de<br />
strenge arbowetgeving mogen werknemers<br />
steeds minder tillen. slimme robots zouden<br />
veel van het werk kunnen overnemen.<br />
nijmeijer ziet met name toekomst in semiautonome<br />
robots, die op afstand worden<br />
bestuurd door mensen. ‘laat de tegelzetter<br />
of de oogarts maar een robot aansturen<br />
die het echte werk doet.’ Volledig autonome<br />
robots blijven toch een beetje eng.<br />
‘Uiteindelijk willen mensen zelf de controle<br />
houden.’<br />
Voor meer informatie over het dutch<br />
robotics project, zie www.dutchrobotics.<br />
net.<br />
mee de robots ook de hoge ballen kunnen<br />
volgen. Tech United ziet de humanoïds niet<br />
als concurrenten. Van de Ven: ‘de categorieën<br />
binnen robocup vullen elkaar aan: zo zijn wij<br />
onder meer bezig met de beeldverwerking en<br />
proberen we de robots wat spelinzicht aan te<br />
leren.’ de grote uitdaging voor de humanoïds<br />
daarentegen is volgens hem vooral de robots<br />
te leren lopen. daarnaast heeft robocup nog<br />
een competitie voor minirobotjes zonder eigen<br />
camera en een categorie ‘simulatie’, zonder<br />
echte robots. ‘elke klasse heeft zo zijn eigen<br />
uitdagingen. Uiteindelijk zullen de bevindingen<br />
van alle onderdelen gecombineerd worden.<br />
dat is de opzet van robocup.’<br />
Voor meer informatie over Tech United,<br />
zie www.techunited.nl.
Help ons de oorlog uit een kindsoldaat te halen. www.warchild.nl<br />
134 nw revue 210x285.indd 1 25-06-2007 13:17:18
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
3 8<br />
S a M E N W E r K i N G M E t G r O O t B E D r i J f<br />
de wereld verandert in snel<br />
tempo, ook de financiële<br />
wereld. Bijvoorbeeld de<br />
markt om kapitaalgoederen<br />
zoals kopieermachines of<br />
tractoren te leasen, één van de<br />
takken van de Lage Landen.<br />
de financiële dienstverlener<br />
uit eindhoven gaat daarom<br />
samenwerken met de groep<br />
Informatiesystemen van prof.<br />
dr.ir. Paul grefen (faculteit<br />
Industrial engineering &<br />
Innovation Sciences, voorheen<br />
Technologie Management).<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
f I n a n C I ë l e I n n o Vat I e s<br />
Samenwerking met<br />
de Lage Landen<br />
de lage landen is een internationale<br />
financiële dienstverlener. Ze biedt een<br />
breed pakket producten aan voor leasing<br />
en handelsfinanciering. met behulp van<br />
haar leasingproducten biedt ze haar klanten<br />
de voordelen van eigenaarschap van<br />
goederen zonder de lasten die daar doorgaans<br />
aan verbonden zijn.<br />
stel dat een bedrijf een dure printer of<br />
kopieermachine nodig heeft, maar die<br />
liever niet wil aanschaffen. dan kan het de<br />
machine leasen bij de lage landen. die<br />
koopt de printer en kan die na verloop van<br />
de leaseperiode weer in de markt verkopen.<br />
Zo zijn er diverse constructies mogelijk,<br />
allemaal met andere voorwaarden.<br />
de markt voor de lage landen wordt<br />
steeds complexer en dynamischer. er doen<br />
steeds meer partijen mee, het aanbod is<br />
steeds gevarieerder, producten lopen
minder lang. Klanten willen speciale contracten<br />
en de financiële dienstverlener wil<br />
die contracten steeds meer elektronisch<br />
en geautomatiseerd realiseren, het zogenaamde<br />
e-contracting.<br />
tegelijkertijd is de lage landen bezig met<br />
globalisering. ‘We zijn al een tijdje bezig<br />
om een echt wereldwijd bedrijf te worden’,<br />
zegt Karel schellens, Chief executive<br />
officer. ‘In nederland werken we al met<br />
29 nationaliteiten en we doen zaken in 40<br />
landen. daarvoor is het belangrijk onze<br />
organisatiestructuur te globaliseren. We<br />
streven naar een standaardisering van al<br />
onze bedrijfsprocessen, zodat die over de<br />
hele wereld gelijk zijn.’<br />
om kopieermachines te leasen is het<br />
bijvoorbeeld standaard om het aantal<br />
kopieën bij te houden. ‘hoeveel papier<br />
is er gebruikt? moet er nieuwe toner in,<br />
is er onderhoud nodig? als er een chipje<br />
in die machine zit die dit voor ons bijhoudt,<br />
scheelt dat een hoop tijd en daarmee<br />
kosten. en als de machine honderd<br />
duizend kopietjes heeft gemaakt en het<br />
leasecontract voorbij is, blijven we met de<br />
restwaarde zitten. die moet we dus goed<br />
kunnen berekenen.’<br />
standaardisering én flexibiliteit, zie hier<br />
de uitdagingen waar het bedrijf zich voor<br />
gesteld ziet. ‘Innovatie is daarbij een<br />
sleutelwoord’, zegt schellens. ‘Binnen<br />
ons bedrijf zijn we continu bezig met het<br />
verbeteren en uitbreiden van onze producten<br />
en diensten. maar het is ook goed om<br />
eens met totaal andere invalshoeken naar<br />
de processen te kijken, met een frisse blik.<br />
Binnen de eigen bedrijfscontext blijven de<br />
oogkleppen vaak op.’<br />
Elektronisch distributiekanaal<br />
out-of-the-box denken, daar is de lage<br />
landen naar op zoek. ‘daarom hebben we<br />
ons oog laten vallen op samenwerking met<br />
een universiteit. en waarom dan niet hier,<br />
dicht bij huis, met een universiteit die kwalitatief<br />
goed staat aangeschreven, in onze<br />
eigen innovatieve regio?’<br />
Vanaf volgend jaar gaat een promovendus<br />
van de groep van Paul grefen bij de lage<br />
landen aan de slag voor vier jaar. hij komt<br />
in dienst van de tU/e en wordt begeleid<br />
door de vakgroep, maar zijn salaris wordt<br />
betaald door het bedrijf.<br />
‘hij of zij moet ons businessmodel bekijken<br />
en nieuwe ideeën over bijvoorbeeld<br />
e-contracting uitwerken’, zegt eric van der<br />
linden, die bij de lage landen verantwoordelijk<br />
is voor innovatie. ‘Zodat onze<br />
diensten efficiënter, sneller en in hogere<br />
Eric van der Linden<br />
(links) en Karel<br />
Schellens van<br />
De Lage Landen.<br />
mate geautomatiseerd verleend kunnen<br />
worden.’<br />
Van der linden hoopt dat het innovatietraject<br />
een echt e-businessmodel oplevert dat<br />
praktisch toepasbaar is. ‘een elektronisch<br />
distributiekanaal waar geen handmatige<br />
interventie meer aan te pas hoeft te komen.<br />
nu gaan onze diensten altijd via mensen,<br />
vendoren of banken. een elektronisch distributiekanaal<br />
is dan een mooie aanvulling.’<br />
er is een onderzoeksopdracht voor de aIo<br />
geformuleerd, maar die is bewust heel<br />
breed gehouden. ‘de onderzoeker heeft<br />
natuurlijk een kader nodig, maar eigenlijk<br />
is dat tegenstrijdig aan innovatie’, geeft<br />
schellens aan. ‘het moet geen korset<br />
worden. hopelijk laat hij geen innovatieve<br />
ideeën liggen.’<br />
Op de koffie<br />
grefen verwacht dat het onderzoek een ‘katalysator<br />
in het innovatieve denken’ van de<br />
lage landen kan betekenen. ‘Wij hebben al<br />
veel ervaring binnen het financiële domein,<br />
bijvoorbeeld e-business en dynamische<br />
relaties tussen bedrijven. dit gebied rond<br />
kapitaalgoederen is nieuw voor ons. maar<br />
het onderwerp valt erg binnen de kern van<br />
onze groep.’<br />
de bedoeling is regelmatig tussentijds te<br />
evalueren. ‘We willen niet vier jaar nadenken<br />
en dan de hele boel opdienen, maar<br />
tussendoor kleine beetjes gebruiken’, zegt<br />
grefen. ‘geen enkel bedrijf gaat vier jaar<br />
lang wachten op de uitkomsten.’<br />
mocht er spin-off komen, dan moet er<br />
iemand binnen het bedrijf zijn om dat handen<br />
en voeten te geven. ‘daar heb je juist<br />
weer iemand uit de praktijk voor nodig’,<br />
benadrukt Van der linden.<br />
Voor de lage landen betekent de samenwerking<br />
ook toegang tot onderzoeksfaciliteiten<br />
van de universiteit. ‘Zo kunnen we<br />
studenten aan het werk zetten rond een<br />
bepaald thema. en momenteel volgen twee<br />
van onze medewerkers colleges op de faculteit<br />
over e-business.’<br />
als het samenwerkingscontract getekend<br />
is, kan de werving van de promovendus beginnen.<br />
‘Wij hebben daar ook een stem in’,<br />
zegt Van der linden. ‘er moet natuurlijk<br />
wel een klik zijn.’ Beide partijen zien uit<br />
naar het traject. ‘het kan tot een heel leuke<br />
samenwerking leiden’, zegt grefen. ‘en het<br />
is fijn dat ze zo dichtbij zitten. We kunnen<br />
letterlijk bij elkaar op de koffie komen. We<br />
hebben al heel wat uurtjes doorgepraat.’<br />
het mooiste dat eruit kan komen? ‘dat de<br />
aIo cum laude slaagt’, zegt schellens. ‘dat<br />
betekent dat-ie vier jaar is gebleven én een<br />
goed onderzoek heeft afgeleverd.’<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 3 9
4 0<br />
S a M E N W E r K i N G M E t M K B<br />
C r e m at o r I U m t I l B U r g d r a a g t<br />
s t e e n t J e B I J a a n s C h o n e r m I l I e U<br />
crematorium<br />
gebruikt hitte van emissies<br />
crematorium Tilburg gaat voortaan deels in de eigen behoefte aan energie<br />
voorzien. een groep van zes studenten van de TU/e heeft hiervoor de<br />
basis gelegd. Het Tilburgse crematorium past als eerste in nederland<br />
warmteterugwinning mét buffer toe. Het systeem is in oktober in gebruik<br />
genomen. Zowel crematorium Tilburg als de TU/e zijn enthousiast over de<br />
samenwerking.<br />
de studenten van de opleidingen technische Wiskunde,<br />
Bouwkunde en scheikundige technologie onderzochten<br />
of het haalbaar was om de emissie van de ovens (1000 graden<br />
Celsius) via filters te gebruiken voor verwarming en<br />
eventueel koeling van het crematorium. Ze bekeken drie<br />
alternatieven: warmteterugwinning met en zonder buffer<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
De warmteterugwinningsinstallatie<br />
van<br />
Crematorium<br />
Tilburg.<br />
F oTo ’ S : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
voor opslag van overtollige hitte, en warmteterugwinning<br />
waarbij ’s zomers de energie ook voor koeling gebruikt<br />
zou kunnen worden. de studenten adviseerden het laatste,<br />
maar na afweging van de voor- en nadelen koos het crematorium<br />
voor warmteterugwinning zonder koelsysteem en<br />
mét buffer. mede op grond van de onderzoeksresultaten<br />
van de tU/e-studenten heeft ingenieursbureau gtI vervolgens<br />
een systeem ontwikkeld waarmee het crematorium<br />
een besparing van 20.000 kuub gas per jaar voorziet door<br />
warmte op te slaan in een buffer. het totale energieverbruik<br />
van het crematorium is 64.000 kuub.<br />
Voor de haalbaarheidsstudie heeft Crematorium<br />
tilburg gebruik gemaakt van een innovatievoucher van<br />
senternovem.<br />
Leerzaam<br />
Coach dr.ir. han van Kasteren is enthousiast over de<br />
samenwerking van de tU/e met het crematorium: ‘het<br />
is voor studenten heel leuk en extra leerzaam om aan een<br />
projectidee te werken dat daadwerkelijk gerealiseerd wordt<br />
in de praktijk. dat gebeurt misschien in drie procent van<br />
de gevallen waarbij een idee onderzocht wordt.’<br />
ook het Crematorium tilburg is verheugd met het resultaat<br />
van de samenwerking met de tU/e. ‘Wij moesten<br />
volgens de eU-wetgeving de emissie van kwik en andere<br />
zware metalen vóór 31 december 2008 drastisch terugbrengen.<br />
het leek ons een goed moment om eens te kijken<br />
naar de mogelijkheden om binnen onze stichting iets<br />
aan duurzaamheid te doen’, zegt bestuurslid ir. Kees den<br />
dekker. ‘We willen ons steentje bijdragen aan een schoner<br />
milieu, wij zijn tenslotte een ideële stichting. Uiteindelijk<br />
hebben we ongeveer een miljoen euro geïnvesteerd in het
hele project. daarvan is ongeveer eenderde besteed aan<br />
de warmteterugwinning. een behoorlijk bedrag voor een<br />
kleine organisatie als de onze.’<br />
Van Kasteren stelt dat veel bedrijven en organisaties eens<br />
in de tien tot twintig jaar een moment hebben waarop ze<br />
opnieuw in apparatuur moeten investeren. ‘dat is ook<br />
het moment om duurzamer te gaan werken’, zegt hij. Van<br />
Kasteren werkt zowel voor United Brains (een samenwerkingsverband<br />
tussen onder andere de tU/e, fontys<br />
hogescholen, tno en roC eindhoven) als voor telos, het<br />
Brabants instituut voor duurzaamheidsvraagstukken.<br />
Goed verhaal<br />
op het moment dat het team studenten aan de slag ging,<br />
werd ook een nieuwe directeur benoemd bij Crematorium<br />
tilburg. directeur mariëlle van den heuvel zegt met veel<br />
plezier met de studenten te hebben samengewerkt. dit<br />
was meteen haar eerste project als directeur. ‘We kwamen<br />
elke twee weken met het bouwteam en de mensen van<br />
het crematorium bij elkaar. het was een goed team met<br />
mensen uit alle betrokken disciplines. door de directe<br />
lijnen konden vragen snel beantwoord worden. Iedereen<br />
vond het een interessant project’, vertelt ze. ‘Uiteindelijk<br />
hebben de studenten ons een goed advies kunnen geven<br />
over de haalbaarheid. dat hebben we ingebracht bij het<br />
ingenieursbureau dat voor de uitvoering heeft gezorgd.<br />
sommige zaken uit het advies moesten bijgesteld worden.<br />
de studenten dachten dat de investering in vijf jaar terugverdiend<br />
zou zijn. dat bleek achteraf negen jaar, maar dat<br />
was voor ons geen reden om er van af te zien’, aldus de<br />
directeur van Crematorium tilburg.<br />
Volgens den dekker zou menige overheidsinstantie<br />
een puntje kunnen zuigen aan de snelheid waarmee de<br />
studenten hun werk hebben afgeleverd en het project<br />
afgerond kon worden. de studenten hadden het project<br />
in vijf maanden voor elkaar, het bouwteam deed er vervolgens<br />
zes maanden over. Van idee tot afronding was het<br />
bij elkaar twee jaar. er kwam een kleine aanbouw voor<br />
de warmteterugwinningsinstallatie die gekoppeld werd<br />
aan de ovens. het teveel aan warmte – bijvoorbeeld in de<br />
zomer – wordt opgeslagen in een waterbassin dat fungeert<br />
als een buffer. het crematorium heeft een voorbeeld genomen<br />
aan Crematorium de Boskamp in assen. ook daar<br />
heeft men de noodzaak om het filtersysteem te vernieuwen<br />
aangepakt door een ‘heat recovery system’ te implementeren.<br />
Iets wat in de jaren tachtig, toen de technologie<br />
beschikbaar kwam, als te onrendabel werd gezien, maar<br />
nu als een reële optie geldt. de Boskamp was de eerste in<br />
nederland die deze weg opging, maar daar heeft men niet,<br />
zoals in tilburg, een bassin om overtollige hitte in op te<br />
vangen om later te kunnen gebruiken. de studenten hebben<br />
de assense installatie bezocht om te kijken hoe het<br />
systeem daar werkt.<br />
Rol<br />
Coach Van Kasteren: ‘Je krijgt veel meer uit een project als<br />
de opdrachtgever meeloopt in het traject en enthousiast<br />
is. dit is een klassiek geval zoals we het bij United Brains<br />
graag zien: een bedrijf doet kennis op en staat daardoor<br />
sterker in het consultancytraject. daarmee vervul je ook<br />
je rol als kennisinstituut. studenten van tU/e kijken van<br />
hun kant buiten hun eigen vakgebied en leren samenwerken<br />
met mensen van andere gebieden, zoals het later in de<br />
praktijk ook gaat.’<br />
Directeur Mariëlle<br />
van den Heuvel<br />
en bestuurslid<br />
Kees den Dekker<br />
van Crematorium<br />
Tilburg.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 4 1
4 2<br />
S t a r t E r S<br />
Het is een robuuste claim van de heren van het startende hightechbedrijf Progression<br />
Industry: met het energy driven airconditioning System voor benzinemotoren is een<br />
brandstofbesparing tot vijftien procent te behalen. Het ontwerp van ir. Michael Boot<br />
(28), aIo bij de faculteit Werktuigbouwkunde, wordt op dit moment verder ontwikkeld<br />
om als pakket te worden verkocht aan consumenten. de essentie van zijn vinding:<br />
vervang de gasklep door een turbinewiel.<br />
Spectaculaire besparing met<br />
roterende gasklep<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8
twee jaar geleden ontstond het idee tijdens<br />
een avondje filosoferen met vrienden aan<br />
een keukentafel. de promovendus doet dit<br />
wel vaker. Uitgangspunt was dat een benzinemotor,<br />
in tegenstelling tot een dieselmotor,<br />
niet zuinig is. het probleem is de gasklep,<br />
de klep die de luchtstroom naar de motor<br />
reguleert. een dieselmotor heeft die niet<br />
en is daarom een stuk zuiniger. de oplossing:<br />
maak voor de benzinemotor geen<br />
klep maar een wiel, dat geeft minder verlies.<br />
geen eenvoudig verhaal. Boot legt het<br />
uit. ‘In de stad heeft een gemiddelde auto<br />
ongeveer vijf kilowatt vermogen nodig. op<br />
de snelweg tussen de tien en vijftien kilowatt,<br />
onder meer afhankelijk van de luchtweerstand.<br />
dat is nog steeds heel weinig<br />
in verhouding tot het maximaal vermogen<br />
van de motor; de motor is eigenlijk zelfs op<br />
de snelweg nog niet écht aan het werken.<br />
Wanneer een motor weinig vermogen<br />
nodig heeft, heeft deze ook weinig lucht<br />
en brandstof nodig. Bij een benzinemotor<br />
is de lucht-brandstofverhouding constant<br />
en zit rond de vijftien. dit betekent dat je<br />
vijftien keer zoveel luchtmassa als brandstofmassa<br />
de motor laat binnenkomen.<br />
deze ratio ligt vast omdat de 3-weg katalysator<br />
anders niet werkt. deze reduceert<br />
stikstofoxide, verbrande koolwaterstof en<br />
koolstofmonoxide.’<br />
een motor zuigt van zichzelf constant<br />
bijvoorbeeld twee liter lucht aan. Wanneer<br />
je minder lucht wil, moet je een restrictie<br />
aanbrengen. dit gebeurt in de vorm van<br />
een klep, de gasklep. die zorgt voor de<br />
noodzakelijke onderdruk in de motor.<br />
de motor moet hard zuigen om de lucht<br />
voorbij de klep te krijgen, wat frictie geeft.<br />
deze frictie warmt de lucht op. de warmte<br />
is energie die verloren gaat bij het naar<br />
binnen zuigen van de lucht. Bij 50 kilometer<br />
per uur verliest de auto ongeveer een<br />
kilowatt, twintig procent van wat je nodig<br />
hebt om die snelheid te rijden. op de<br />
snelweg is het ongeveer anderhalve kilo-<br />
De proefopstelling bij<br />
Werktuigbouwkunde.<br />
Vlnr: Michael<br />
Boot, Trudo Arts<br />
en Ruud Eichhorn<br />
(afstudeerder op<br />
dit project) bij de<br />
opstelling met<br />
meetapparatuur.<br />
watt. Bijna tien procent van de benodigde<br />
energie.<br />
Boot: ‘de klep kun je helaas niet zo maar<br />
weghalen. een motor heeft namelijk een<br />
restrictie nodig, want die móet onderdruk<br />
hebben. Wat je wel kunt doen, is zorgen<br />
dat de verliezen die bij de klep optreden,<br />
worden teruggewonnen. dat kan wanneer<br />
je de klep vervangt door het turbinewiel.<br />
Wanneer het wiel perfect is afgesteld win<br />
je tot zeventig procent van de verliezen<br />
terug.’<br />
Besparing<br />
‘op de eerste plaats heb je bij rotatie<br />
minder frictie en daarmee minder verlies.<br />
er ontstaat minder opwarming van de<br />
lucht, waarmee je in feite koelvermogen<br />
genereert. met dit koelvermogen kun je<br />
de aircovloeistof koelen, waardoor de airco<br />
minder vaak aan hoeft. Wanneer je de<br />
airco niet gebruikt, laat je de koude lucht<br />
de motor ingaan. deze kan hiermee een<br />
meer efficiëntere verbranding realiseren.<br />
daarbij is met een dynamo het draaien van<br />
de roterende klep om te zetten in elektriciteit.’<br />
om deze effecten in cijfers te vatten:<br />
van de één tot twee kilowatt die je zou kunnen<br />
terugwinnen bij de klep, is zeventig<br />
procent om te zetten in rotatie-energie en<br />
negentig procent hiervan is om te zetten<br />
in elektriciteit. Begin je met anderhalve<br />
kilowatt winst bij de klep, dan wek je continu<br />
700 watt op, die je opslaat in de accu.<br />
deze elektriciteit zorgt ervoor dat je de<br />
motoraangedreven dynamo kunt weglaten<br />
of uitschakelen, waarmee je weer energie<br />
bespaart.<br />
met de roterende klep creëer je dus koelvermogen<br />
en elektriciteit. Bij een auto met<br />
een vermogen van 2.0 levert dit naast de<br />
700 watt elektriciteit ook 800 watt koelvermogen.<br />
de winst voor het milieu: de<br />
dynamo hoeft minder vaak op de motor<br />
en de airco hoeft minder vaak aan. de airco<br />
verbruikt in de stad al twintig procent van<br />
het totale verbruik van de auto. dat kun<br />
je voor een groot gedeelte schrappen, wat<br />
neerkomt op tien tot vijftien procent van<br />
het brandstofverbruik. op de snelweg is dit<br />
minder. de vinding van Boot heeft dus nog<br />
een extraatje. omdat de lucht bij de motor<br />
afkoelt, kan er een koudebuffer worden<br />
gemaakt. deze kan enkele tientallen graden<br />
koelen. Wanneer je de buffer gebruikt<br />
om de lucht die de motor ingaat te koelen,<br />
wordt de lucht gecomprimeerd. hiermee<br />
kan de auto tien procent sneller optrekken.<br />
Bij een 5-liter motor kan dit zelfs twintig<br />
procent extra vermogen genereren.<br />
Entrepreneur<br />
Boot heeft het bedrijf opgezet met trudo<br />
arts (32), voormalig huisgenoot en vriend,<br />
en student entrepreneurship aan de<br />
erasmus <strong>Universiteit</strong> rotterdam. Boot is de<br />
technische man, als aIo verbonden aan de<br />
faculteit Werktuigbouwkunde in de groep<br />
van prof.dr. Philip de goey. arts heeft een<br />
achtergrond in techniek, maar houdt zich<br />
vooral bezig met de bedrijfskundige kant<br />
van de onderneming. het idee is nu om de<br />
vinding te gebruiken in een zogenaamde<br />
aftermarket kit, een pakket met de roterende<br />
klep die bijvoorbeeld bij autogarages en<br />
Kwikfit geïnstalleerd kan worden. ‘Wanneer<br />
het zo goed blijkt te werken als wij beweren,<br />
zullen de autofabrikanten vanzelf komen.<br />
Want dat is natuurlijk het ideaal: onze vinding<br />
in alle nieuwe benzineauto’s.’ op korte<br />
termijn onderzoeken de ondernemers op<br />
welke manier ze met partners de kit kunnen<br />
maken en verkopen. de markt waar ze zich<br />
op richten bestaat dan uit de bestaande<br />
auto’s. nog altijd zo’n zeshonderd miljoen.<br />
Voor meer informatie:<br />
www.progression-industry.com<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 4 3
4 4<br />
XL oX Xo XP XB Xa Xa Xn X X X X X X X<br />
‘Ik heb altijd ondernemer willen worden, al tijdens mijn<br />
studie ambieerde ik een leidinggevende positie in een bedrijf.<br />
IsaaC was daarom een logische stap. als directeur<br />
ben ik nu bezig met de koers uitstippelen, ideeën verwezenlijken,<br />
kansen zien en ze grijpen, en mensen motiveren<br />
om die kansen te benutten. Precies wat ik wilde.<br />
Wanneer zaken op hun plek vallen en je bent succesvol,<br />
dan geeft dat energie. Wanneer iets op zijn plek valt? een<br />
klant heeft een idee. die klus blijkt groot en het is de vraag<br />
Ingenieur in<br />
ondernemen<br />
Het begon in 1999 met ISaac (Internet Strategy and automation company), een bedrijfje<br />
dat websites bouwde en software maakte, bijvoorbeeld om webshops te onderhouden. Het<br />
was een onderneming van studenten. nu werken er bijna veertig man en staat het in de<br />
top-50 van snelst groeiende nederlandse technologiebedrijven. eén van de directeuren is<br />
TU/e-alumnus ir. Max Hufkens (31). ‘In de komende vijf jaar willen we één van de grootste<br />
spelers van Zuid-nederland worden voor complexe internetoplossingen. Het verleggen van<br />
je horizon – dat maakt ondernemen zo leuk.’<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
of wij het aankunnen. We gaan het toch doen en dankzij<br />
onze kennis, creatief omgaan met de bestaande technieken<br />
en slim werken slagen we in de opdracht. dat is denkwerk,<br />
puzzelwerk en soms gewoon je zin doordrijven: jawel, we<br />
gaan het wél doen. Vervolgens lever je een geslaagd product<br />
af. dat is lekker.’<br />
als ondernemer ben je vaak bereid meer risico’s te nemen<br />
dan de werknemers, dat zit in de aard van de ondernemer.<br />
Je moet dus mensen overtuigen. Zo is ons doel om in de
Max Hufkens voor zijn bedrijf ISAAC in <strong>Eindhoven</strong>.<br />
komende paar jaar één van de grootste spelers van Zuidnederland<br />
te worden voor complexe internetoplossingen.<br />
Wanneer we met zeventig man zijn, kunnen we die oplossingen<br />
bieden voor mkb en grootbedrijf. We halen nu al<br />
mooie opdrachten binnen, maar uiteindelijk willen we een<br />
autoriteit zijn in ons vakgebied. het verleggen van je horizon,<br />
dat maakt ondernemen zo leuk.’<br />
Bandbreedte<br />
‘In 2003 studeerde ik af in technische informatica, IsaaC<br />
bestond toen al vier jaar. Ik begon het bedrijf met ir. mark<br />
hoogendoorn en dr.ir. harm van Beek. We hadden onder<br />
meer een windows-applicatie waarmee je een webshop<br />
kon onderhouden. mensen hadden toen vaak te weinig<br />
bandbreedte om hun site online bij te houden. met onze<br />
tool kon je locaal en offline een site genereren. Wanneer<br />
je online kwam, werd de site aangepast. het leuke is dat<br />
dit concept nu weer actueel is. Bij grote systemen die veel<br />
data verwerken heb je nu ook een tool nodig waarmee je<br />
op je eigen pc dit kan doen, deze applicaties werken via een<br />
browser veel te langzaam. We waren onze tijd dus aardig<br />
vooruit.<br />
We hadden het bedrijf naast de studie. We ambieerden<br />
geen baantje achter de bar, maar wilden dingen doen die<br />
we leuk vonden, zoals websites maken en programmeren.<br />
We hadden beperkt de tijd en konden dus niet op volle<br />
kracht producten in de markt zetten, maar we hebben er<br />
toch een handvol ontwikkeld en verkocht.<br />
het begon met het ontwerpen van websites. dat was toen<br />
iets exclusiever dan nu – inmiddels zijn er veel tools die<br />
het erg toegankelijk maken. Wij hadden contacten met een<br />
reclamebureau dat ‘iets’ met internet wilde doen. het had<br />
interessante klanten, zoals het toenmalige megapool, horn<br />
en media markt. Wij deden kleine opdrachten, nog niet<br />
de corporate websites. We werkten ook voor Primeline,<br />
bekend van de financieringen ‘koop nu, betaal in 2010’.<br />
toen maakten we voor dat bedrijf actiewebsites. het is nog<br />
steeds een klant, maar nu één van onze grote klanten waar<br />
we een centrale rol hebben in de automatisering.<br />
het reclamebureau ging failliet, en wij gingen met de<br />
klanten verder. dat heeft geresulteerd in het IsaaC wat we<br />
nu hebben. dit bestaat uit het maken en vermarkten van<br />
websites, de webtak. onze softwaretak is gespecialiseerd<br />
in enterprise applicatie Integratie. Bijvoorbeeld: een klant<br />
heeft een saP-systeem, het heeft een website en die twee<br />
moeten op elkaar worden aangesloten. Vaak heeft het zelfs<br />
meerdere online labels die met dat ene saP-systeem moeten<br />
communiceren. Wij bouwen middleware waarmee je<br />
op een creatieve manier het systeem kunt ontsluiten naar<br />
de verschillende websites.’<br />
Groei<br />
‘een andere opdracht is voor laser nederland, de eigenaar<br />
van Primeline. dat bedrijf heeft een heel nieuw bancair<br />
systeem achter hun diensten gekocht. Ze hebben een eigen<br />
visa-kaart en een eigen leensysteem. maar de broncodes<br />
van dat systeem dateren uit de jaren tachtig, toen internet<br />
nog helemaal geen rol speelde in die systemen. Wij hebben<br />
hier een middleware laag ingebouwd die het bancaire<br />
systeem met andere systemen combineert. de gegevens<br />
die daaruit komen worden gebruikt voor de websites. Zo<br />
kunnen bijvoorbeeld klanten van laser zelf adresgegevens<br />
wijzigen, de transacties van hun creditcard real-time inzien<br />
en online leningen aanvragen. er wordt direct getoetst of<br />
je kredietwaardig bent. dit was een mooie klus voor onze<br />
experts.<br />
ons kantoor zit midden in eindhoven, we kijken uit op de<br />
stratumsedijk. erg leuk dat we niet op een industrieterrein<br />
zitten, maar op termijn zullen we hier uit onze jas groeien.<br />
er werken bijna veertig man die websites bouwen en programmatuur<br />
maken. dit aantal zal hopelijk blijven groeien.<br />
toen we met drie mensen waren, was het vooral alles zelf<br />
doen en veel bordjes in de lucht houden. nu we met bijna<br />
veertig mensen hier werken, moet je bedrijfsprocessen<br />
sturen en optimaliseren. daarvoor is een academische<br />
denkniveau noodzakelijk. de opdrachten die we doen<br />
zijn ook groter en vragen meer kennis. misschien was het<br />
achteraf beter geweest als ik bedrijfskunde was gaan studeren,<br />
maar ook al werk ik niet meer als informaticus, het<br />
is toch goed om veel van de materie te weten. het is een<br />
toegevoegde waarde om precies te weten wat wij als bedrijf<br />
verkopen.’<br />
Voor meer informatie over IsaaC zie: www.isaac.nl<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 4 5
4 6<br />
o n T W e r P e r I n o P L e I d I n g<br />
gebouwen ontwerpen is zijn passie, maar geoffrey Timmer is minstens zo<br />
gefascineerd door de fase ervoor. Hoe komt een opdracht voor een ontwerp<br />
tot stand? kun je beslissingen die in dat voortraject genomen worden<br />
beïnvloeden?<br />
g e o f f r e y t I m m e r ( 2 9 )<br />
Meerwaarde<br />
door een brede blik<br />
‘de meesten van mijn vrienden zijn nadat<br />
ze zijn afgestudeerd gaan werken bij een<br />
architectenbureau. en soms kriebelt het<br />
bij mij ook wel, maar ik heb er geen spijt<br />
van dat ik een ander pad bewandel’, zegt<br />
timmer. na en tijdens het laatste deel van<br />
zijn studie werkte hij kort bij een architectenbureau<br />
maar hij koos er toch voor om<br />
de toIo-opleiding architectural design<br />
management systems (adms) te gaan<br />
doen. ‘Voordat een architect aan bod komt<br />
in een project zijn er al veel beslissingen genomen<br />
die een grote invloed hebben op het<br />
uiteindelijke ontwerp. hoe is die interactie<br />
tussen de verschillende partijen die daar een<br />
rol in spelen? dat is wat me interesseert.’<br />
Formuleren van ambities<br />
In het afsluitende project dat timmer bij<br />
Ing real estate in den haag deed, werd<br />
hij op zijn wenken bediend. hij onderzocht<br />
hoe projectontwikkelaars, de opdrachtgevers<br />
van grote bouwprojecten, hun ambities het<br />
best kunnen formuleren. ‘het is een snelle<br />
wereld, die van de projectontwikkelaars,<br />
waar mensen heel vaak snel beslissingen<br />
nemen. maar soms zouden ze wat meer tijd<br />
moeten nemen en dingen explicieter moeten<br />
maken. Ik denk dat processen dan minder<br />
zullen gaan slingeren. de tijd die het<br />
kost krijg je later in het traject weer terug, al<br />
zal het lastig zijn dat te bewijzen.’<br />
timmer vroeg in dat onderzoek leden van<br />
projectteams afzonderlijk naar de essentie<br />
en de betekenis van hun project. het<br />
verrassende was dat er geen eenduidige<br />
antwoorden kwamen. Volgens timmer zou<br />
het voor de opdrachtgevers heel goed zijn<br />
als ze, voordat ze met andere partijen gaan<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
communiceren over hun project, een sterk<br />
en eenduidig beeld hebben van wat ze willen.<br />
Vaak gaat zo’n projectteam meteen, en<br />
dus veel te vroeg, aan de slag met hoe ze<br />
het project gaan opzetten. dan komen er<br />
allerlei getallen op tafel die een belangrijke<br />
rol gaan spelen in beslissingen terwijl de<br />
betekenis van die getallen voor het project<br />
moeilijk op waarde te schatten is. ‘om te<br />
voorkomen dat mijn afstudeerwerk als rapport<br />
in een la verdwijnt en er nooit meer<br />
uitkomt, heb ik behalve een verslag ook een<br />
praktisch raamwerk gemaakt. daarin staat<br />
in welke termen je moet spreken over alle<br />
aspecten die een rol spelen om tot een eenduidige<br />
opdracht te komen. die opzet wordt<br />
waarschijnlijk opgenomen in de besluitvormingsdocumentatie,<br />
waarin naast de financiële<br />
consequenties, ook de visie op een<br />
ontwerp thuishoort.’ Zelf houdt timmer er<br />
een brede blik op het ontwerpproces aan<br />
over, iets dat hem in zijn toekomstige baan<br />
zeker van pas komt.<br />
Cultuur verschillen<br />
aan het afsluitende project bij een bedrijf<br />
gaat een jaar van cursussen en casestudies<br />
vooraf. aan de hand van een situatieschets<br />
analyseren de toIo’s de problemen, benoemen<br />
de knelpunten en stellen oplossingen<br />
voor. het groepje adms-toIo’s<br />
was klein. naast timmer bestond het uit<br />
nog drie toIo’s. timmer: ‘het leuke was<br />
dat we allemaal een verschillende studie<br />
gedaan hadden en dat bleek heel nuttig. Ik<br />
ben architect, iemand had bouwtechnisch<br />
ontwerpen gestudeerd, een ander technische<br />
innovatiewetenschappen en de vierde<br />
innovatiewetenschappen. We hadden elk<br />
Geoffrey Timmer<br />
in Den Haag.<br />
vanuit onze eigen achtergrond een eigen<br />
visie op een probleem en samen gaf dat<br />
voortdurend een verrijking van het beeld<br />
dat je had.’<br />
Cultuurverschillen, zoals die tussen studenten<br />
van verschillende studierichtingen, vind<br />
je ook tussen de architecten en de projectontwikkelaars,<br />
merkte timmer. Bij Ing zat<br />
hij aan de andere kant van de tafel bij een<br />
architectenselectie. ‘Ik was de ontwerpercultuur<br />
gewend. In die omgevingen waar je<br />
overal op tafels maquettes ziet staan vinden<br />
allerlei creatieve processen plaats. tijdens<br />
mijn project kwam ik in een omgeving<br />
waarin het atelier had plaatsgemaakt voor<br />
een kantoor. de processen die daar spelen,<br />
alhoewel ze natuurlijk op hun eigen manier<br />
ook weer heel creatief zijn, zijn anders dan<br />
ik gewend ben. Ze zijn veel creatiever met<br />
strategie, getallen en mogelijkheden, en veel<br />
minder met oplossingen waar architecten in<br />
denken. dat is wel even wennen geweest.’<br />
Inmiddels is zijn opleiding ten einde en<br />
zoekt timmer naar een baan waar hij zijn<br />
passie voor het ontwerpen zelf kan combineren<br />
met alles wat hij geleerd heeft over de<br />
processen die daaromheen spelen.<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 4 7
4 8<br />
S c H o L I n g<br />
de programmamakers van Tiasnimbas Business School willen ingaan op de behoeften<br />
van (kleine) hightechbedrijven in de regio eindhoven. nu komt de business school met<br />
een speciaal programma ‘Foundations in Management’, voor jonge technologen die voor<br />
het eerst managementtaken krijgen. ook gaat Tiasnimbas door met de populaire lezingen<br />
die men regelmatig op de High Tech campus eindhoven organiseert.<br />
Tiasnimbas<br />
brengt kennis naar<br />
High Tech campus eindhoven<br />
‘met dit nieuwe programma gaan wij naar<br />
de bedrijven toe’, zegt academic director<br />
van het programma dr. Walter van dyck.<br />
hij is assistant Professor technology and<br />
Innovation management bij tiasnimbas.<br />
de zogenaamde ‘Pathway to your mBa’<br />
gaat vanaf maart 2009 van start. de lessen<br />
zullen elke dinsdagmiddag en –avond<br />
plaatsvinden op een centraal punt op de<br />
high tech Campus eindhoven.<br />
‘technologen tussen de 25 en 35 jaar<br />
kunnen zo bij ons een flink gedeelte van<br />
het eerste jaar van het normale mBa-programma<br />
doorlopen. Indien je na onze opleiding<br />
toegelaten wordt tot het mBa-programma<br />
is de totale studieduur drie jaar in<br />
plaats van twee. Zo is de inspanning meer<br />
gespreid in de tijd. de lessen zullen gericht<br />
zijn op de kennis die de mensen nu<br />
nodig hebben. de nadruk zal steeds liggen<br />
op de praktische toepassing van kennis.<br />
het wordt een afgerond geheel waarmee<br />
de beginnende managers voorlopig uit de<br />
voeten kunnen’, aldus Van dyck.<br />
Zelf heeft de programmaleider ook een<br />
technische achtergrond. hij studeerde aan<br />
de militaire academie in België waar hij<br />
zich specialiseerde in telecommunicatie<br />
en radarsystemen. na zijn mBa haalde<br />
hij een dBa aan Cranfield University<br />
in engeland. Zijn werkzame leven was<br />
hij manager en consultant bij Philips,<br />
IBm, PricewaterhouseCoopers, Janssen<br />
Pharmaceutica en andere bedrijven. ‘om<br />
technici te kunnen aansturen moet je én<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
autoriteit uitstralen op hun vakgebied én<br />
de menselijke problemen kunnen oplossen’,<br />
stelt hij.<br />
Laagdrempelig<br />
deze regio kent momenteel een grote aanwas<br />
van jonge, engelstalige technologen<br />
die ook managementtaken voor de kiezen<br />
krijgen, maar verder geen zakelijke achtergrond<br />
hebben. Zeker de helft van de onderzoekers<br />
bij Philips komt uit het buitenland<br />
en een soortgelijk percentage geldt ook<br />
voor onderzoekers bij kleinere bedrijven.<br />
met name voor hen wil tiasnimbas nu iets<br />
doen. op de high tech Campus zitten 80<br />
bedrijven die zich met r&d bezig houden.<br />
nog maar 3000 van de 7000 onderzoekers<br />
zijn in dienst bij Philips. de rest is veelal<br />
werkzaam bij kleine, innovatieve ondernemingen.<br />
de opleiding wordt laagdrempelig: dichtbij<br />
de bedrijven en zonder grote investeringen<br />
in tijd of geld. ‘deze mensen werken bij<br />
bedrijven zonder grote budgetten voor<br />
onderwijs, zijn bezig hun loopbaan op<br />
de rails te zetten en hebben vaak ook nog<br />
eens een jong gezin. daar moeten we rekening<br />
mee houden’, legt Van dyck uit.<br />
‘Vooral bij deze kleinere bedrijven zie<br />
je dat er veel gevraagd wordt van jonge<br />
technici. Ik ken bijvoorbeeld een bedrijfje<br />
met een man of tien personeel. een jonge<br />
onderzoeker die daar in dienst is, vertelde<br />
me: ‘als de baas er niet is, ben ik de Ceo’.<br />
de vragen die deze man dan krijgt, zijn<br />
financieel gericht, maar hij kan alleen antwoorden<br />
vanuit zijn gevoel. dat is eigenlijk<br />
niet genoeg. Jonge technologen die carrière<br />
beginnen te maken, willen natuurlijk<br />
ook serieus genomen worden en moeten<br />
daarom op niveau kunnen praten met accountants<br />
en revisoren.’<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
Walter van Dyck op de<br />
High Tech Campus <strong>Eindhoven</strong>.
‘het programma zal zich beperken tot vier<br />
vakken die de deelnemers een stevige basis-<br />
kennis moeten geven. Vakken waarvan wij<br />
denken dat mensen met een technische<br />
achtergrond ze goed kunnen gebruiken.’<br />
het gaat om: Business economics,<br />
managerial accountancy & Control,<br />
organisation development and strategic<br />
hrm, en strategic marketing.<br />
Business economics gaat over macro- en<br />
micro-economie. de macro-economie behandelt<br />
de grote lijnen, de wisselwerking<br />
tussen banken, overheid, consumenten<br />
en bedrijven. de micro-economie gaat<br />
meer over de werking van markten en de<br />
industriële organisatie. Van dyck: ‘In deze<br />
tijd is het bijvoorbeeld van belang dat we<br />
inzicht bieden in de bankcrisis.’<br />
managerial accountancy & Control zorgt<br />
voor meer begrip van accountancy. ‘Wij<br />
willen geen registeraccountants opleiden,<br />
onze deelnemers moeten deze mensen<br />
wél kunnen begrijpen vanuit een managementperspectief.<br />
Ze moeten een bedrijf<br />
kunnen controleren en een boekhouding<br />
kunnen lezen’, legt Van dyck uit.<br />
organisation development and strategic<br />
hrm heeft een grote hr-component.<br />
‘dit onderdeel gaat over ‘group dynamics’.<br />
leren hoe je anderen kunt motiveren.<br />
het opzetten van een hr-beleid. de bestaande<br />
situatie leren begrijpen, de grote<br />
structuur zien. maar ook het ontwikkelen<br />
van je profiel, het herkennen van je eigen<br />
leiderschapsstijl. We geven de deelnemers<br />
een framework om een situatie te kunnen<br />
beoordelen. een steun in de rug bij het<br />
nemen van beslissingen.’<br />
Inventie/innovatie<br />
strategic marketing gaat over het bewerken<br />
van markten, zoals prijsbeleid, distri-<br />
butie, concurrentieanalyse en het helpen<br />
vormgeven van beleid. ‘daar moet je als<br />
jonge manager zeker een bijdrage aan leveren,<br />
ook al ben je alleen uitvoerend bezig’,<br />
vindt Van dyck. ‘Zo vinden we het belangrijk<br />
om het verschil tussen inventie en<br />
innovatie te benadrukken. Consumenten<br />
kunnen niet iedere uitvinding waarderen.<br />
Veel ingenieurs denken niet verder dan<br />
hun eigen briljant idee. het ergonomisch<br />
keyboard is een voorbeeld van waar dat toe<br />
kan leiden. de kosten van deze innovatie<br />
waren hoog, maar de mensen wilden het<br />
niet. Ze wilden op hun oude, vertrouwde<br />
manier blijven typen.’<br />
Wie de opleiding afmaakt, krijgt een ‘credit<br />
waver’ waarmee hij of zij tot drie jaar later<br />
een mBa-opleiding in tilburg kan beginnen.<br />
Meer informatie: www.tiasnimbas.edu<br />
M a t r i x / 4 3 / 2 0 0 8 4 9
5 0<br />
service<br />
nieuws<br />
SmarTGOalS<br />
SmartGoals is een trainingsysteem dat bestaat<br />
uit een set poortjes die kunnen detecteren of<br />
er een bal door heen gaat of een speler. De<br />
SmartGoals hebben allemaal felle LED-lampen,<br />
een eigen computer en staan met (complexe)<br />
draadloze technologie met elkaar in verbinding.<br />
Daarmee kan een trainer trainingsschema’s<br />
opstellen, op elk gewenst niveau. Elke<br />
SmartGoal is geprogrammeerd met een aantal<br />
‘basisregels’ en als de poortjes samen staan<br />
opgesteld, komen er oefeningen te voorschijn.<br />
Hans van Breukelen, die kennismaakte met<br />
het systeem tijdens het Sport en technologie<br />
Congres eind oktober: ‘Het ziet er simpel uit,<br />
maar de technologie erachter is complex. ik zou<br />
dit systeem graag gebruikt zien op de Johan<br />
Cruijff voetbalvelden.’<br />
Masterstudent industrial Design Chris Heger<br />
en onderzoeker Mark de Graaf gaan verder met<br />
Heger’s ontwerp. Momenteel zijn ze samen met<br />
het innovation Lab van de tU/e een business<br />
plan aan het opstellen voor de SmartGoals.<br />
twee andere studenten industrial Design<br />
werken nu aan het verfijnen van het ontwerp<br />
en de technologie achter SmartGoals. Er is<br />
inmiddels ook een patent aangevraagd zodat<br />
het concept eveneens voor andere sporten<br />
als hockey en de zwemsport kan worden<br />
ontwikkeld.<br />
nieuwe naam vOOr<br />
TechnOlOGie manaGemenT<br />
De faculteit technologie Management<br />
gaat sinds eind september door het leven<br />
als de faculteit industrial Engineering &<br />
innovation Sciences. Omdat de Engelstalige<br />
term technology Management niet naar een<br />
Extra geld voor 3TU-federatie<br />
wetenschappelijk domein verwijst, zorgde de<br />
benaming voor verwarring in het buitenland.<br />
De subfaculteiten technische Bedrijfskunde en<br />
technische innovatiewetenschappen (tiW) gaan<br />
de namen School of industrial Engineering en<br />
School of innovation Sciences voeren. ‘industrial<br />
Engineering is wel een duidelijk internationaal<br />
gevestigde discipline. Voor innovation Sciences<br />
geldt dat in mindere mate, maar ook andere<br />
grote buitenlandse instellingen zijn bezig<br />
om dit onderzoeksgebied tot ontwikkeling te<br />
brengen’, aldus drs.ing. Jos Hermus, directeur<br />
bedrijfsvoering. De naamsverandering sluit<br />
ook goed aan bij de ambitie van de tU/e om op<br />
internationaal gebied nog actiever te worden.<br />
STuarT parkin eerSTe<br />
‘diSTinGuiShed prOfeSSOr’<br />
aan Tu/e<br />
Voor de samenwerking tussen de drie technische universiteiten komt<br />
met ingang van 2009 structureel ruim twee miljoen euro extra ter<br />
beschikking. Naar verwachting zal het ministerie van OCW vanaf 2011<br />
ruim vijf miljoen per jaar beschikbaar stellen voor de 3tU-federatie. De<br />
samenwerking tussen de drie universiteiten werd in 2002 geïnitieerd.<br />
Sinds 2007 ontvangen de drie tU’s jaarlijks al tien miljoen euro van<br />
OCW voor het opzetten van vijf toponderzoekinstituten, de zogeheten<br />
Centers of Excellence. De komende jaren wil de 3tU-federatie nog nauwer<br />
samenwerken op het gebied van onderzoek.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8<br />
De tU/e heeft prof.dr. Stuart Parkin benoemd tot<br />
‘distinguished professor’. Parkin is hoogleraar<br />
aan Stanford University en iBM fellow van het<br />
iBM almaden research Center in de VS. tijdens<br />
de 52ste dies natalis van de tU/e, eerder dit<br />
jaar, ontving hij een eredoctoraat. Parkin is<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
De SmartGoals<br />
waren een succes<br />
tijdens de Dutch<br />
Design Week.<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
een expert op het gebied van spintronica.<br />
Dit vakgebied maakt nieuwe ontwikkelingen<br />
mogelijk aan bijvoorbeeld harddisks en<br />
magnetisch raM-geheugen. Distinguished<br />
professors, internationale tophoogleraren<br />
die voor vier jaar in deze positie worden<br />
benoemd, brengen jaarlijks één week aan<br />
de tU/e door en verzorgen dan lezingen<br />
voor de wetenschappelijke staf, promovendi<br />
en masterstudenten. Ze zijn bovendien<br />
beschikbaar voor overleg met stafleden<br />
over belangrijke ontwikkelingen binnen hun<br />
vakgebied. Op deze manier laat de tU/e zien<br />
dat zij een internationale ontmoetingsplaats<br />
wil zijn voor de beste onderzoekers.<br />
eSc-kunSTwerk vindT plek in<br />
eindhOvenSe binnenSTad<br />
Een jaar lang heeft het <strong>Eindhoven</strong>s Studenten<br />
Corps (ESC) het moeten bewaren, maar op<br />
30 oktober werd het onthuld: het kunstwerk<br />
dat eerder door het corps aan de gemeente<br />
<strong>Eindhoven</strong> werd geschonken. De locatie: de<br />
Kerkstraat in de <strong>Eindhoven</strong>se binnenstad.<br />
Het ESC schonk het kunstwerk een jaar geleden
aan de gemeente <strong>Eindhoven</strong>, ter ere van<br />
het tiende ESC-lustrum. Hierna is het bij de<br />
vereniging in De Bunker in opslag gegaan tot een<br />
geschikte locatie was gevonden. Uiteindelijk is<br />
het bronzen beeld geplaatst op een sokkel in de<br />
Kerkstraat. Op loopafstand van de plaats waar<br />
het ESC binnenkort hoopt een nieuwe sociëteit<br />
te betrekken, aan de ten Hagestraat. tU/esecretaris<br />
ir. Harry roumen onthulde het beeld,<br />
dat een wereldbol voorstelt die op zijn beurt<br />
weer symbool staat voor de stad <strong>Eindhoven</strong>.<br />
in de bol zitten studenten die dagelijkse<br />
bezigheden uit het studentenleven verbeelden.<br />
Zo heeft er één een boek vast, een ander een<br />
laptop en weer een ander een glas bier.<br />
ufe SpOnSOrT prOjecTen<br />
Het <strong>Universiteit</strong>sfonds <strong>Eindhoven</strong> (Ufe)<br />
subsidieert grote en kleinere projecten die<br />
een verbinding leggen tussen universiteit,<br />
bedrijfsleven en maatschappij. in september<br />
heeft het Ufe haar nieuwe kantoor op de tU/e<br />
geopend. De toespraak van Eric van Schagen,<br />
voorzitter van het fonds, bij deze opening kunt u<br />
vinden op www.ufeindhoven.nl (klik op ‘artikel<br />
Ufe in cursor 4’).<br />
in de afgelopen periode zijn de volgende<br />
subsidies door het Ufe toegekend:<br />
- Studievereniging KOers: symposium<br />
Complexiteit, november 2008 € 1.000<br />
- Studievereniging intermate: studiereis naar<br />
india, maart 2009 € 2.500<br />
- UniPartners, Junior Weekend <strong>Eindhoven</strong>,<br />
oktober 2008 € 1.500<br />
- ESMG Quadrivium, extra bijdrage t.b.v.<br />
aanschaf vleugel € 3.600<br />
- Studievereniging tHOr:<br />
studiereis naar China en Hongkong,<br />
februari 2009 € 3.000<br />
- Studievereniging Via, studiereis Noorwegen-<br />
Zweden, april 2009 € 1.000<br />
- faculteit Wiskunde, Wiskunde Masterclass,<br />
maart 2009 € 2.500<br />
- Stichting Europese Week, Europese Week<br />
2009, mei 2009 € 5.000<br />
Staat uw project er nog niet bij? informatie<br />
over het indienen van een subsidieaanvraag en<br />
uitgebreidere informatie over de projecten die<br />
door het Ufe gesubsidieerd zijn, is te vinden op<br />
de website: www.ufeindhoven.nl. Hier vindt u<br />
ook informatie over de mogelijkheden om het<br />
Ufe te ondersteunen en over het bestellen van<br />
de wiskunde cd.<br />
F oTo : B a r T V a n o V e r B e e k e<br />
Tu/e STarT<br />
weTenSchapSrubriek in Sp!TS<br />
‘Beter Weten’ is de naam van de nieuwe<br />
rubriek die half november van start ging<br />
in het gratis dagblad Sp!ts. Samen met de<br />
<strong>Universiteit</strong> Maastricht en de Nyenrode<br />
Business <strong>Universiteit</strong> verzorgt de tU/e de<br />
wekelijkse rubriek op de wetenschapspagina<br />
‘Discover!’. Op die pagina staan onderzoek<br />
en de praktische relevantie ervan centraal.<br />
Sp!ts bereikt dagelijks 1,9 miljoen mensen in<br />
de leeftijdsklasse van 13 tot 34 jaar. Met dit<br />
initiatief wil de tU/e haar zichtbaarheid op<br />
landelijk niveau vergroten en een positieve<br />
impuls geven aan het imago van techniek.<br />
wereldrecOrd<br />
vuurSpuwen inTermaTe<br />
Studievereniging intermate heeft half<br />
oktober het nieuwe Guinness World record<br />
simultaan vuurspuwen gevestigd. intermate<br />
organiseerde de recordpoging in het kader van<br />
haar vijfde lustrum. Onder de 271 deelnemers<br />
waren vooral veel studenten technische<br />
innovatie Wetenschappen (tiW), maar ook<br />
prof.dr.ir. Harry Lintsen, studenten van andere<br />
faculteiten, en mensen van buiten de tU/e,<br />
zoals Johan Vlemmix. EHBO-ers en brandweer<br />
waren aanwezig en professionele vuurspuwers<br />
gaven de instructies. Om 19.00 uur stond<br />
iedereen klaar en klonk het startsein “drie,<br />
twee, één, vuur!” waarop 271 vuurwolken<br />
de lucht oranje kleurden. Voor de zekerheid<br />
werd dit nog twee keer herhaald en toen was<br />
het nieuwe wereldrecord een feit. Het oude<br />
record stond met 115 vuurspuwers op naam<br />
van een tilburgse studentenvereniging. Ook<br />
een aantal studenten Natuurkunde konden de<br />
actie waarderen. Ze installeerden zich met een<br />
hengelconstructie met marshmallows langs<br />
de dranghekken en riskeerden eveneens hun<br />
wenkbrauwen voor een knapperig bruin korstje.<br />
F oTo : U n I V e r S I T e I T U T r e c H T<br />
agenda<br />
5 januari, 16.00 uur, TU/e-auditorium:<br />
Nieuwjaarsreceptie.<br />
2 maart, 13.00 – 16.00 uur, TU/e-auditorium:<br />
Mastermiddag. Voorlichtingsmiddag voor hbo’ers<br />
en wo-bachelors. Meer informatie: www.tue.nl/<br />
masterdag.<br />
20 maart, 16.00 uur, TU/e-auditorium:<br />
Intreerede van prof.dr. Koeno Gravemeijer van de<br />
<strong>Eindhoven</strong> School of Education (ESoE).<br />
Meer informatie: www.tue.nl, ga naar agenda.<br />
27-28 maart, 9.00 – 16.00 uur, TU/e-audito-<br />
rium: Open dagen voor vwo’ers. Meer informatie:<br />
www.tue.nl/studievoorlichting.<br />
nieuw lid raad van TOezichT<br />
Onderwijsminister ronald Plasterk heeft prof.<br />
dr. Willem Hendrik Gispen (65) voor vier jaar<br />
benoemd tot lid van de raad van toezicht van<br />
de tU/e. Gispen was van 2001 tot en met 2007<br />
rector magnificus van de <strong>Universiteit</strong> Utrecht<br />
(UU). Gispen is per 1 november toegetreden.<br />
Gispen was hoogleraar in Utrecht op het<br />
terrein van de neurowetenschappen, van<br />
1980 tot afgelopen jaar. Dit jaar is hij door<br />
de <strong>Universiteit</strong> Utrecht benoemd tot honorair<br />
universiteitshoogleraar.<br />
Sinds 1991 is hij lid van de KNaW. Verder was hij<br />
van 1996 tot en met 1999 decaan van de faculteit<br />
Geneeskunde van de UU. Hij ontving een<br />
eredoctoraat van vijf buitenlandse universiteiten<br />
en een groot aantal wetenschappelijke<br />
onderscheidingen. Gispen bekleedt diverse<br />
maatschappelijke en bestuurlijke functies. Zo is<br />
hij lid van de raad van advies van Van Lanschot<br />
Bankiers.<br />
Prof.dr. Willem<br />
Hendrik Gispen<br />
is sinds kort<br />
lid van de raad<br />
van toezicht<br />
van de tU/e.<br />
M a t r i x / 4 / 2 0 0 8 5 1
<strong>Technische</strong> <strong>Universiteit</strong> <strong>Eindhoven</strong><br />
Den Dolech 2<br />
Postbus 513<br />
5600 MB <strong>Eindhoven</strong><br />
Telefoon (040) 247 91 11<br />
e-mail: voorlichting@tue.nl<br />
Internet: http://www.tue.nl<br />
Jos Baeten<br />
Je moet als<br />
universiteit<br />
geen genoegen<br />
nemen met een<br />
provinciaals profiel